De open houding bij een Familieopstelling

Familieopstellingen, geleid door een goed opgeleide therapeut, hebben iets mysterieus wanneer uit de opstelling van een groep onbekenden als vanzelf inzicht optreedt voor wat voor de vragensteller al jaren of zelfs generaties een probleem is.

Van de website van Indra Thorsten Preiss:
De therapeut (begeleider van een Familieopstelling) moet de verleiding kunnen weerstaan te willen helpen, het goed te willen doen en tegen wil en dank een goede oplossing te willen vinden, of een oplossing volgens zijn idealen en eigen voorstelling te willen vinden. Hij mag alleen oplossingen toelaten die zich spontaan aandienen door datgene dat zich via de representanten toont en door datgene wat de cliënt als thema onder ogen wil zien.
Dit vraagt van de therapeut een respectvolle terughoudendheid. Om zo te kunnen werken moet een therapeut het gehele familiesysteem tijdens een opstelling in het oog houden. Zijn blik moet ruim zijn. Richt hij zijn aandacht te sterk op details, dan loopt hij het gevaar zich erin te verliezen.
Grondlegger van Familieopstelling, de Duitser Bert Hellinger maakt een onderscheid tussen observeren en waarnemen. Door te observeren kijken we naar details. De observerende houding wil weten en analyseren. De waarnemende houding laat toe het geheel te zien en binnen te laten. Dat is een innerlijke houding van openheid. De therapeut is daarbij één en gaat mee met wat zich toont en de manier waarop het zich toont. Door de diepe overeenstemming kunnen zich oplossingen aandienen die op dat moment adequaat zijn voor het thema van de cliënt en zijn familiesysteem. Zo dienen oplossingen zich, via het wetend veld, vanzelf aan.

Bert Hellinger noemt zijn manier van werken en de innerlijke houding die erbij hoort systemische fenomenologie. De systemisch-fenomenologische houding neemt afstand van het willen en maken; ze gaat naar toelaten en waarnemen wat zich toont en van daaruit begeleiden. De opsteller-therapeut laat zich leiden door wat zich in de opstelling toont en wat via de representanten en het wetend veld aan informatie vrijkomt.
Dit lukt alleen wanneer hij zich leegmaakt wat betreft voorstellingen, vroegere ervaringen en innerlijke beweging zoals emoties, wil of oordelen. Het is werken vanuit het lege midden zoals Bert Hellinger het noemt. De aandacht is tegelijk gericht en ongericht, geconcentreerd en leeg. Door deze houding komt het wezenlijke wat nodig is uit zichzelf aan de oppervlakte, het toont zich.

Een ander belangrijk punt in de houding van de therapeut is het afzien van, het zich onthouden van, in het Duits der Verzicht. Wie aan datgene dat zich toont nog iets wilt veranderen, die stelt zich boven de werkelijkheid. Hij wil datgene dat zich toont kneden of manipuleren volgens zijn beeld of voorstelling. Daarmee tracht hij de baas te spelen over de werkelijkheid en probeert hij de werkelijkheid ondergeschikt aan hem te maken.
Alleen wie zich aan de werkelijkheid onderwerpt en haar aanneemt zoals ze zich toont, kan adequaat met Familieopstellingen werken. Hij onthoudt zich van het eigen willen. Dit is de fenomenologische houding. Zich aan de werkelijkheid onderwerpen, betekent ook je angst voor hetgeen zich toont loslaten.
Dat kan alleen als de therapeut zijn eigen schaduwkant en destructiviteit onder ogen heeft gezien. Zo niet, dan kan hij het ook niet bij zijn cliënten zichtbaar maken. De diepste verstrikkingen hebben meestal met de schaduwkant, de dood en destructiviteit te maken. Alleen wanneer wij zonder voornemens, oordelen en zonder vrees zijn, zijn we afgestemd op wat zich toont. Dan kunnen wij in afstemming en in harmonie met wat zich toont, een oplossing vinden.
Een bijkomend, belangrijk aspect in de systemische fenomenologie is wat Hellinger noemt: aan de kant van de dader staan of meerzijdige partijdigheid. Om in een Familieopstelling met thema's zoals incest en moord een oplossing te kunnen vinden, moet de therapeut vrij zijn van de normale dader-slachtoffer beoordeling. Hij moet de slechterik, diegene die tot duivel gemaakt en buitengesloten is, een plaats in zijn hart kunnen geven.
Hellingers systemische fenomenologie en de daarbij horende houding herinneren zeer sterk aan het taoïsme, zen en anderen spirituele tradities.

"Familieopstellingen gebeuren meestal in weekendgroepen of eendaagse workshops. Op een workshop kun je niet alleen je familie opstellen, maar ook je relatie(probleem), opvoedingsproblemen, ziektesymptomen en nog veel meer. Wat je ook wilt opstellen, voor een eigen opstelling heb je een belangrijke reden nodig. Representanten kunnen het best onbekenden van de vragensteller zijn, zodat zij hun eigen voorkennis niet vermengen met wat er in een opstelling wordt ervaren.
..
Alleen een echte behoefte om iets op te lossen, van iets los te komen of iets te willen verwerken, geeft een opstelling kracht en diepte. Verder zijn alleen de feitelijke gebeurtenissen van de familiegeschiedenis nodig".

Een gerenommeerd begeleider speelt een cruciale rol in het verkrijgen van een betekenisvolle uitkomst van een Familie-opstelling. Wie voor zichzelf een Familie-opstelling overweegt kan het beste eens (een paar keer) representant zijn bij iemand die onbekend is. Dan kun je de kracht van een opstelling ervaren en aanvoelen dat het gewenst is dat een representant zoveel mogelijk zijn eigen interpretatie nalaat.

Meer lezen?
Praktijk Van Familieopstellingen, verdieping en verbreding van De verborgen dynamiek van familiebanden (bol.com).