Oorsprong, vrijheid en gelatenheid

Ontvankelijkheid

Het boek Oorsprong & vrijheid door Gerard Visser verscheen in de essay-reeks 'Oratio' bij gelegenheid van zijn afscheid bij de Universiteit van Leiden waar hij dertig jaar cultuurfilosofie gaf.

Dr Taede A. Smedes schreef op Bol.com een recensie.
Citaten. “Het onderwerp draait om de spanning die we vandaag de dag zien tussen 'vrijheid' of 'vrije wil' en 'noodzaak' (of determinisme). De neurowetenschappen spelen die twee begrippen tegen elkaar uit”.
Visser wil betogen dat vrijheid samengaat met innerlijke noodzaak en beter als 'speelruimte' opgevat kan worden. Een wezen is vrij wanneer het in zijn element is. Gesteld dat vrijheid zo elementair is als de lucht die we ademen, kan het wezen van vrijheid dan in het vrije worden gezocht? Dit vrije spreidt zich voor ons uit in het heden, maar het stijgt ook op uit onszelf, uit een leegte in de grond van de ziel die aan denken en willen voorafgaat. Het vrije van de ziel is gelegen in een ontvankelijkheid, die onafhankelijk is binnen haar eenheid met de oorsprong, die haar, met Meister Eckhart gesproken, innerlijk verwijdt en omvangt.
In zijn wijsgerig onderzoek werkt Visser aan een trilogie over het thema 'gelatenheid', waarvan een eerste deel, Gelatenheid. Gemoed en hart bij Meister Eckhart, is verschenen.
Smedes besluit zijn recensie met “Originele filosofie van bijzonder hoog niveau en met een hoog literair gehalte, vol prachtige maar ook abstracte zinnen. Een aanrader, maar ofschoon het een dun boekje is, is het tevens erg moeilijk en alleen toegankelijk voor degene die de analyse van Visser van begin tot eind wil volgen”.

Ook Herman Oevermans, directeur van Academie Mens en Organisatie aan de Christelijke Hogeschool Ede, schreef een recensie voor het blad Wapenveld onder de titel Om het open midden.

Daaruit deze citaten.

Wat is voor Visser de kostbaarste gebeurtenis van het leven?

De transformatie van zelfzuchtige in onbaatzuchtige liefde, van amor in caritas.
…
Visser heeft een fascinerende tocht afgelegd de afgelopen dertig jaar. In het Nederlandse taalgebied vrijwel alleen. Zijn programma nog eenmaal samenvattend in zijn eigen –recente– woorden: ‘Staat eenmaal niet meer het bewustzijn centraal, met zijn voorstellingen, maar het geheel van het historische leven, dan dient zich als belangenbehartiger van het leven de beleving aan, ofwel de onmiddellijke levende ervaring, die geen abstractie duldt, die elk begrip, tot en met dat van de beleving zelf tegen het licht houdt. Dat vraagt om een radicale fenomenologie van het leven’. Die fenomenologie van het leven vindt plaats in een tijdperk dat steeds instrumenteler trekken krijgt.
De leegte die daarvan het gevolg is manifesteert zich eveneens. Visser beschouwt zijn denken als een voorbereiding van een toekomstige spiritualiteit die belangrijke voorwaarden kent als de ‘rehabilitatie van sensibiliteit en individualiteit en als hoofdvoorwaarde, een geloofswaarheid die niets en niemand demoniseert’.
Filosofie moet niet vervallen tot wetenschapsfilosofie, maar haar geheel eigen taak op zich nemen ‘en die begrijpen als bezinning op de zin van de ondoorgrondelijkheid in het hart van het zijn’. Al komt de innigste positie toe aan de religie, nog altijd, ‘maar dan een religie die het open midden niet met autoritaire en dogmatische stellingen bezet, maar met haar onaanzienlijkheid en stilte openhoudt, opdat het zich als de bron van liefde kan openbaren die het altijd is’.

Gelatenheid

Eerder schreef Oevermans in het artikel over ‘gelatenheid’ het volgende.
‘Heidegger mag dan de beleving als product zien van de geest van maakbaarheid die in onze technische wereld heerst, bij de filosofen en kunstenaars die haar als eerste tot maatstaf namen, staat de beleving niet in het teken van een opeisen, veeleer in het teken van een intact laten van het leven'. En juist voor dit intact laten en de dimensies die daarin te beluisteren zijn, blijkt gelatenheid een grondwoord. ‘Gelatenheid houdt bij Eckhart het ritme van een drievoudige beweging in: het loslaten van alle intenties, van het zelf willen bewerkstelligen, en het je overlaten aan een bezield verband, dat van zich uit de dingen laat zijn, dat wil zeggen opneemt in de stroom van de zelfmededeling Gods’.
Tot zover de recensies.

Gelassenheit

Gelatenheid (Duits: Gelassenheit) speelt een centrale rol in het werk van Meister Eckhart, een middeleeuwse Duitse filosoof en theoloog. Het begrip Gelassenheit verwijst naar een staat van overgave of acceptatie, waarin men zichzelf toestaat om te zijn zoals men is, zonder zich vast te klampen aan bepaalde verlangens of emoties.
Voor Meister Eckhart was Gelassenheit een belangrijk onderdeel van zijn spirituele leer. Hij geloofde dat door middel van Gelassenheit, individuen zichzelf konden openen voor de goddelijke aanwezigheid en zo een diepere spirituele verbinding konden ervaren. Volgens hem was Gelassenheit een manier om los te komen van het ego en de beperkingen van het menselijke denken, en zo ruimte te maken voor de goddelijke wil. Meister Eckhart beschouwde Gelassenheit als een staat van zijn die verder gaat dan alle dualiteiten en tegenstellingen, zoals goed en kwaad, hemel en hel, en God en mens. In plaats daarvan zag hij Gelassenheit als een manier om de waarheid en de goddelijke aanwezigheid te vinden in alle aspecten van het leven, ongeacht hoe ogenschijnlijk negatief of positief ze kunnen zijn.
In de werken van Meister Eckhart wordt Gelassenheit vaak geassocieerd met begrippen als "ontvankelijkheid", "leegte" en "stilte". Hij beschrijft het als een toestand waarin het individu zichzelf opent voor het goddelijke en zichzelf toestaat om te zijn zoals het is, zonder zich vast te klampen aan bepaalde verlangens of emoties.

In een recensie in Trouw kreeg Visser 5 sterren, de hoogste aanbeveling die een boek kan krijgen.
Maar na lezing van het boekje wil ik de oratie niet echt aanbevelen. Het is, zoals Smedes tussen de regels schrijft, gewoon te abstract.
Zo moeilijk hoeft het toch niet te worden beschreven dat aan een ander wat ruimte laten een basis schept voor constructief samenleven? Dat wijsheid een kwestie is van inzicht wanneer te doen (handelen) en wanneer te laten (niet-handelen)? Dat denken, voelen en intuïtie evenwaardig zijn en elkaar aanvullen? Dat we moeten oppassen om over elkaar te oordelen en dat de waarheid in het midden ligt?
Dat het ongrijpbare van vrijheid in deze aspecten begrijpelijk wordt?

Gerard Visser: Oorsprong en vrijheid (bol.com).

Voor wie op dit blog meer wil lezen over de relatie tussen vrijheid en liefde en over de balans tussen doen en laten klik hieronder op de labels.

Een subtiel omgaan met doen en laten voor geluk en vrijheid

Moet je voor (het ervaren van) vrijheid en geluk iets doen? Volgens spirituele leermeesters niet. Het is een besef dat je het al bent. Dat besef maakt dat je ook de waarde van het tegenovergestelde van doen, namelijk laten gaat zien. Uiteindelijk gaat het om doen en laten gelijktijdig te leren zien en toepassen, zonder moeite.
Voor de mens die dit “realiseert” wordt het leven intentieloos, zonder enig persoonlijk belang. Zo iemand zal steeds precies zo handelen zoals het in een gegeven situatie voor iedereen het beste is en daarmee gelijktijdig het eigen geluk en vrijheid en die van de ander, mens en dier bevorderen.
Er is een subtiel verschil tussen "niet doen", "niets doen" en "doen door niet te doen" oftewel "handelen zonder ergens naar te streven". Het laatste heet wei wu wei en is het resultaat van eeuwenoud chinees denkwerk en beoefening.
Het is een peulenschil om de discussie over het verschil tussen "niets doen" en "niet doen" af te doen als onzin, maar dat is een luie toepassing van een dooddoener.

Wie heeft de grootste kans op de ervaring van vrijheid en geluk?
Iemand die vrij is en niets doet gaat zich vervelen, onmiskenbaar en wordt ongelukkig en verliest zijn gevoel van vrijheid. Het was slechts tijdelijk. Het verschil tussen niet doen en doen door niet te doen is bewustzijn of besef. Besef wanneer te doen en wanneer te laten en dit verschil bijna voortdurend en zonder moeite in de gaten te houden. Besef ook dat geestelijke groei samengaat met het respecteren van de eigen grenzen en die van een ander. Het is een illusie te denken dat de bron van geluk buiten jezelf ligt en dat je zelf invloed op de verwerving van geluk hebt.
Het omgekeerde is wel waar: je kunt jezelf gemakkelijk ongelukkig maken en sommige mensen stapelen overtuiging op overtuiging die hun afhoudt van geluk en vrij voelen. “Ik ben niet geboren voor geluk of ik ben het niet waard, ik verdien het niet". Je kunt wel tijdelijk door iets te doen een ervaring van geluk hebben.

Weinig mensen durven het omgekeerde van doen uit te proberen, namelijk zich bewust te worden van wat zij kunnen winnen door niet te doen. Er is immers in onze maatschappij en opvoeding al zo lang op gehamerd dat je jouw geluk en vrijheid moet verdienen.
Het besef van gelukkig te zijn hangt samen met een realiseren dat we niet voortdurend een gevoel hebben. Gevoelens zijn tijdelijk. Het helpt een open mind te houden en de wens los te laten dat een gevoel van geluk blijvend is en moet zijn. Prettige en onprettige gevoelens en gedachten zullen altijd blijven opkomen en uiteindelijk verdwijnen. Ze kunnen worden geaccepteerd en worden losgelaten zonder te wanhopen. Het is een vertrouwen dat geluk en vrijheid onverwachte aspecten hebben en altijd bereikbaar zijn zonder moeite.
Wie aanwezig is en luistert, kan opmerken dat er op veel meer manieren gecommuniceerd wordt dan met geluid alleen. Wie dit oppikt heeft veel meer mogelijke aansluiting bij wat passend is en innerlijk geluk oproept.

Conclusie: wanneer je het gevoel hebt dat je niet gelukkig en vrij bent, doe dan eens het tegenovergestelde van wat je altijd al deed en durf jouw (belemmerende) overtuigingen in twijfel te trekken.

Een partijtje Vrijheid

In Een partijtje Vrijheid buigt Tegenlicht zich met dwarse denkers als de Duitse filosoof en historicus Peter Sloterdijk en de Amerikaanse letterkundige Stanley Fish over het begrip vrijheid. Wat is de definitie, hoe vrij zijn we werkelijk, zijn er beperkingen aan vrijheid van meningsuiting? En hoe geconditioneerd zijn we als we ons vrij voelen? In Tegenlicht een zoektocht uit 2009 naar de vrijheid.

In het filmpje de voetballende filosofen door Monty Python, Peter Sloterdijk en Stanley Fish over positieve en negatieve vrijheid (Isaiah Berlin) en Rob Wijnberg over vrijheid als paradox.

Bestaat er zoiets als het recht om niet beledigd te worden? Zou zoiets dan als oncontroleerbaar machtsmiddel worden ingezet?

Fish citeert ook Hobbes. Wikipedia: "Hobbes meende dat mensen uit zelfbehoud bereid zijn om af te zien van het recht op gebruik van geweld, mits de anderen dit ook doen. Vrede en veiligheid worden daardoor gewaarborgd. Dit wordt ook wel het 'prisoner's dilemma' genoemd. Het is een dilemma waar mensen in eerste instantie hun eigen 'zelfbehoud' ondergraven door puur op egoïstische gronden te handelen. Zij kunnen pas ontsnappen aan 'zelf-destructie' door samen te werken en bepaalde vrijheden op te geven. De enige manier waarop mensen gelijktijdig afstand kunnen doen van geweldsmiddelen is door deze, door middel van een sociaal contract, over te dragen aan een superieure macht".

Het positieve van de negatie

De mogelijkheden van wat niet is

Er zit meer wijsheid in het ontkennende element dan in het bevestigende. En dat is contra-intuïtief, maar toch een constructieve manier van omdenken.

Wikipedia. Het universum, alles wat er is, dus ook wat er niet is, wordt Tao (weg of pad) genoemd. De Tao is niet te kennen of te begrijpen, maar toont zich in 2 tegengestelde waarden: yin en yang. Het zijn geen absolute polen, zoals goed en kwaad alleen in relatie tot elkaar bestaan.

Wie naar kennis streeft
leert dagelijks bij;
wie naar Tao streeft
leert dagelijks af.

Elk is

Verstand omsluit elk is met is-niet en besluit elk is-niet met is. Met het verstand verdelen wij en onderscheiden wij het één van het ander.
Met het kleine verstand wordt het één door het ander bepaald.
Met het grote verstand behoort het één bij het ander. Zonder verstand is het één het ander. (Ray Grigg).

Waarheid, zeg ik u, is een land zonder paden, dat langs geen enkele weg, door geen enkele godsdienst, geen enkele sekte, valt te bereiken (Jiddu Krishnamurti).

Ook Jiddu Krisnamurti. Door te ontkennen kom je tot het positieve, niet andersom. Door datgene te ontkennen wat geen liefde is kom je bij dat wat onmetelijk waar is, en dat is liefde. Dus, liefde is geen haat, dat is duidelijk; liefde is geen ijdelheid of arrogantie; liefde is niet in handen van macht - mensen die macht hebben willen meer macht najagen -, het doet er niet toe over wie, over een klein kind, over een groep mensen, of over een heel volk. Dat is bepaald geen liefde. Liefde is niet hetzelfde als genot, noch als begeerte.
Tot zover.

Denk niet per se positief, want dan kan jouw (in) enthousiasme verblinden, maar denk in mogelijkheden, niet in moeilijkheden. Een mogelijkheid is dat wat er nog niet is. Een effectieve mogelijkheid behoudt het goede en brengt het ontbrekende.
Het hindoeïsme kent de non-dualiteit: het overstijgende één zijn van de dualiteiten uitgedrukt als A-dvaita, niet-twee. Het is geen leer, theorie, methode, filosofie, geloof of levenswijze. Het verklaart niets en legt niets uit. Het gaat over het onverklaarbare, over wat niet te begrijpen is.

Wat we moeten doen in het leven is vaak moeilijk in (weinig) woorden te vangen. Het is veel gemakkelijker om te verwoorden wat we beter kunnen (na)laten.

Haal voordeel uit wat is, maar zie het nut van wat niet is.
Niet zijn vloeit zelfs waar er geen ruimte is.
Het enige wat er te doen is, is zijn (Lau Tse).

Maar is zijn duidelijk genoeg?
Ook andere inzichten zijn erg kort van stof.
Een paar voorbeelden.
(vrij naar Zen, Lau Tse).
Zij die het zeggen, weten het niet.
Zij die het weten, zeggen het niet.

Iets minder vaag en absoluut.
Zij die weten, spreken weinig.
Zij die veel spreken, spreken nog geen wijze woorden.

Alles wat ik zeker weet, is dat ik niets zeker weet (Socrates).

Waarover men niet spreken kan, zou men beter zwijgen (Ludwig Wittgenstein).

Wanneer iemand (wijselijk?) zwijgt kan dat 2 dingen betekenen: of hij weet het niet of het is een betekenisvol zwijgen.

Voorzichtigheid is dus geboden.

Vrijheid en grenzen

De centrale boodschap van de ethiek van de bijbel (de gulden regel) is zelfs een dubbele 'negatie': “wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet”.

Ook 9 van de 10 geboden zijn als een negatie geformuleerd: “Gij zult niet …”.

Waarom hier de negatie wordt gebruikt, is om de vrijheid van de ander niet onnodig te beperken. De prioriteit van het ontkennende element ligt boven het bevestigende. Waar andermans vrijheid begint, houdt mijn vrijheid op. Vrijheid wordt het beste omschreven door concreet te zijn over wat het niet is. Ben je concreet over wat vrijheid wel is, dan dreig je het begrip te beperken in een vorm die het juist niet is. Woorden zijn beperkt om het transcendente uit te drukken, daarom wordt gesproken in termen van "noch dit, noch dit" (neti neti) waarbij uiteraard een relevante benadering wordt gekozen.

Meister Eckhart (ongeveer 1260-1327) was een Duitse filosoof en mysticus en een vertegenwoordiger van het gebruik van de negatie, de zogenaamde apofatische theologie. Volgens deze stroming kan men alleen in termen van negatie over God kan spreken: men kan wel zeggen wat God niet is, maar niet wat hij wel is.
Eckhart Tolle is een hedendaagse boeddhist die spreekt over de mogelijkheid om de ongrijpbare essentie kenbaar te maken door duidelijk te maken wat het niet is. Hier is hij te beluisteren op een video.
Het voorkomen van het ongewild overschrijden van andermans grenzen is ook de reden waarom er een etiquette bestaat. Mensen worden graag concreet in spelregels om te voorkomen dat zij andermans vrijheid aantasten. Maar dat levert wel veel regels op. En dan zie je al snel door de vele bomen het bos (het geheel) niet meer. Iedereen wil graag positief leven. Dat is een open deur, maar iemand die probeert positief te zijn zonder het tegendeel te accepteren is onecht en uit balans. Het positieve en het tegendeel horen, net zoals het linker- en rechterbeen, bij elkaar. Zij vormen een spanningsboog, die jij bestuurt. Wanneer je jouw beide benen laat samenwerken -in balans- kun je bewegen en dansen. Als een van beide domineert dan loop je uiteindelijk in cirkels.

Net als bij yang (mannelijk) en yin (vrouwelijk) is niet een van beide het goede of het slechte. Zij horen bij elkaar en gaan in elkaar over. In het samengaan ondersteunen en versterken ze elkaar; ze leveren ook een beetje in, maar weerhouden elkaar van de grotere nadelen van het extreme (zijn). Het negatieve (yin) is de ruimte waarin het positieve kan bestaan. Net zoals een kopje voornamelijk bestaat uit lege ruimte (niet-iets), waarin je thee (iets) kunt doen (ontvangen, yin). Het is niet de bedoeling om het negatieve een vorm te geven, het gaat erom dat je er niet tegen vecht of het ontkent, maar dat je leert zien dat het een plaats (zin) heeft. Ken het mannelijke en leef door het vrouwelijke.

Omgaan met (on)waarheid

'To see what is', dat is Jiddu Krishnamurti ten voeten uit, een man die los van iedere beweging, kerk of religie op zoek is naar waarheid.
"Ik zeg dat het inzicht in het eeuwige in het vergankelijke zetelt. Het ego moet verdwijnen en in het proces van het oplossen ervan vind je de waarheid, de heelheid".
"Ik spreek over waarheid en om die te vinden moet je een normaal mens zijn, vrij van angst, vrij van de behoefte op een ander te leunen of iets of iemand vereren, vrij van hebzucht, van macht, wreedheid, kwaadwilligheid en van alle tegengestelden".
Krishnamurti: jeugd en bewustwording (bol.com).

Negatieve metafysica als inspiratie

Negatieve metafysica kan een inspiratiebron zijn voor wat we niet moeten doen. Het kan ons bewust maken van negatieve gedachten en patronen die ons geluk in de weg staan. Het kan worden gebruikt om ons te helpen onze concepten en overtuigingen te verfijnen door ons te laten zien dat er verschillende manieren zijn om naar deze concepten te kijken, zowel in termen van aanwezigheid als afwezigheid, en door ons bewust te maken van onze eigen beperkingen en onwetendheid.

Vaak denken we bijvoorbeeld bij waarheid aan het hebben van correcte overtuigingen over de werkelijkheid. Dit wordt vaak aangeduid als "positieve waarheid", omdat het gaat om de aanwezigheid van iets dat waar is.
Maar we kunnen ook kijken naar "negatieve waarheid", waarbij we ons concentreren op wat niet waar is. Bijvoorbeeld, door te begrijpen wat het betekent om een ​​valse overtuiging te hebben, kunnen we ook beter begrijpen wat het betekent om een ​​juiste overtuiging te hebben. Door te kijken naar wat niet waar is, kunnen we ons denken verfijnen en de grenzen van ons begrip beter begrijpen.
Een ander voorbeeld is "niet-weten". Door ons te concentreren op wat we niet weten, kunnen we ons bewust worden van onze eigen beperkingen en kunnen we ons openstellen voor nieuwe ideeën en inzichten. Door ons te concentreren op onze onwetendheid, kunnen we ons denken uitdagen en onze geest openen voor nieuwe mogelijkheden.
Hier zijn er nog een paar voorbeelden.
Een voorbeeld van negatieve ethiek is het concept van "negatieve plichten". Dit zijn plichten die vereisen dat we bepaalde acties vermijden, in plaats van bepaalde acties te verrichten. Bijvoorbeeld, het vermijden van het schaden van anderen wordt beschouwd als een negatieve plicht, terwijl het helpen van anderen wordt beschouwd als een positieve plicht.
In feite kunnen de 10 geboden worden beschouwd als een reeks van negatieve plichten, waarbij elk gebod ons vertelt wat we moeten vermijden in plaats van wat we moeten doen.
Etiquette is nuttig om ons gedrag in sociale situaties te reguleren. Het kan helpen om conflicten te voorkomen en respectvol met anderen om te gaan. Door duidelijke afspraken te maken over wat wel en niet acceptabel is, kunnen we ervoor zorgen dat iedereen zich comfortabel voelt en er geen grenzen overschreden worden.
Een ander voorbeeld van negatieve metafysica is het concept van "negatieve ruimte". Dit is de ruimte die wordt gecreëerd door de afwezigheid van objecten of materie. Bijvoorbeeld, als we een vaas op een tafel plaatsen, creëert de vaas negatieve ruimte rondom zichzelf op de tafel.
Een voorbeeld van negatieve psychologie is het concept van "negatieve emoties". Dit zijn emoties die worden veroorzaakt door de afwezigheid van iets dat we verlangen of waarderen. Bijvoorbeeld, verdriet kan worden veroorzaakt door het verlies van een dierbare, terwijl frustratie kan worden veroorzaakt door het niet bereiken van een bepaald doel.
In plaats van te proberen gelukkig te worden door het nastreven van allerlei doelen en ervaringen, richt de negatieve benadering van geluk zich op het vermijden van de dingen die ons ongelukkig maken. Dit kan betekenen dat we proberen om situaties te vermijden waarvan we weten dat ze ons ongelukkig maken, of dat we proberen om onze reacties op die situaties te veranderen.

Een straffende Godheid is een misvatting

Wie gelooft in een almachtige God zou ook moeten aannemen dat die God onafhankelijk is van de mens. Of die God streng of liefdevol of beide is, is onze menselijke interpretatie van wat we menen te zien aan Goddelijke ingrepen. Wat mensen vervolgens met anderen doen als gevolg van die interpretatie gaat ons allemaal aan of je nu een gelovige, een agnost of een atheïst bent.

Neale Donald Walsch heeft vele boeken geschreven over zijn gesprekken met God. In een soort afsluitend boek onder de titel “Wat God zei” kijkt hij terug op deze gesprekken. In het boek behandelt hij 25 boodschappen van God, die hij heeft beluisterd.

Boodschap nummer 22 luidt:
“Er zijn Vijf Misvattingen over God die crisis, geweld, moorden en oorlog creëren. Ten eerste het idee dat God iets nodig heeft. Ten tweede het idee dat God kan falen in het krijgen van wat Hij nodig heeft. Ten derde het idee dat God jou van Hem gescheiden heeft omdat je Hem niet hebt gegeven wat Hij nodig heeft. Ten vierde het idee dat God nog steeds nodig heeft wat Hij zo hard nodig heeft dat God nu van jou verlangt dat jij dit, vanaf jouw afgescheiden positie, aan hem geeft. Ten vijfde het idee dat God je zal vernietigen als je niet tegemoetkomt aan Zijn eisen”.

Walsch: “Veel religies en miljarden volgelingen geloven dit. Zij zullen je vertellen dat wanneer je niet aan Gods eisen voldoet, je ten gevolge hiervan zult branden en onmetelijk zult lijden in de eeuwige vuren van de hel.
Dit ben ik de Tweede Straf van God gaan noemen. De Eerste Straf was verbanning uit de Hof van Eden. De Tweede Straf is de afwijzing van de geschiktheid om terug te keren en de veroordeling tot eeuwig durende marteling”.

Klik hier voor een uitwerking van deze geschiedenis.

Walsch concludeert met de cynische samenvatting: “Je hebt een God die dingen nodig heeft, die niet kan krijgen wat Hij nodig heeft, die jou heeft weggestuurd omdat Hij niet kon krijgen wat Hij nodig had van je voorvaderen miljarden jaren geleden, die nu eist dat je Hem geeft wat Hij op dit moment nodig heeft en die je eeuwig zal straffen wanneer je dit niet doet”.
“God kan niet falen dat te krijgen wat God nodig heeft, vooropgesteld dat God iets nodig heeft. God heeft de mensheid niet van Hem gescheiden. God eist niet van ons dat we God iets geven. En God zal ons nooit vernietigen voor het niet tegemoetkomen aan Gods niet-bestaande eisen”.

Vul hier voor God in: Allah of Boeddha of welke Godheid dan ook. Wanneer je ook nog eens aanneemt dat we allemaal een deel van God in ons hebben, dan kan de prettige conclusie niet anders zijn dan dat God een liefhebbende God is. Wie aan God een wraakzuchtige of straffende inborst toeschrijft heeft zijn eigen, discutabele belangen om dit beeld aan anderen op te leggen. Dat belang is meestal macht uit te oefenen door de ander bang te maken.

Volgens Walsch is het eerste geschenk van God aan de mens “vrijheid”. "Vrijheid is tot uitdrukking gebrachte liefde". Daarmee hebben we ook een verantwoordelijkheid die inhoudt dat wij mensen in de gaten moeten houden of er liefde in plaats van bloed stroomt. En dat geldt voor alle mensen of zij nu wel of niet gelovig zijn. Andermans grenzen overschrijden mag nooit verdedigd worden uit naam van een God of wat dan ook.
“Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet”. Dit adagium is de basis van ons rechtssysteem, etiquette, religie, moraal et cetera.
Voor wie dit niet herkent, het adagium kun je ook verwoorden als: "waar andermans grenzen beginnen, houdt mijn vrijheid op".
Onze menselijke vrijheid en verantwoordelijkheid houdt ook in dat we God niet kunnen verwijten dat hij/zij niet ingrijpt bij onrecht en ellende. Het verklaart ook dat God zowel door sommigen gezien wordt in alle levensvormen als zelf voor iedereen onzichtbaar is. Net als een Zelf in een mens niet fysiek aanwijsbaar is, is God ongrijpbaar.

Wat hebben we aan de opvattingen en boeken van Walsch?
Het beeld dat we (via de ziel) allemaal onderdeel zijn van een liefhebbende God maakt het aantrekkelijker om aandacht te hebben voor spiritualiteit. We hebben er namelijk alleen maar positieve gevolgen van te verwachten. De kunst is om het kaf van het koren te kunnen (onder)scheiden en niet over het hoofd te zien dat die liefhebbende en vrijheid schenkende God ons ook evenwaardigheid voorhoudt. Een opspelend ego (dat zich meer voelt dan een ander) en een zuivere kijk op spiritualiteit gaan moeilijk samen.
Het valt onder onze vrijheid dat we zonder Godsbewijs de opvattingen van Walsch serieus nemen en tegelijk (on)gelovig, atheïst of agnost blijven. De opvattingen kunnen bijdragen aan het begrip voor het standpunt van anderen en weerhouden ons hopelijk tot het vellen van oordelen daarover.

Volgens Walsch is boodschap 23:
"Er zijn ook Vijf Misvattingen over het leven die eveneens crisis, geweld, moorden en oorlog creëren. Ten eerste het idee dat mensen van elkaar gescheiden zijn. Ten tweede het idee dat er niet genoeg is van wat mensen nodig hebben om gelukkig te zijn. Ten derde het idee dat om de spullen te krijgen waarvan er niet genoeg is, mensen met elkaar moeten wedijveren. Ten vierde het idee dat sommige mensen beter zijn dan andere mensen. Ten vijfde het idee dat het juist is dat mensen hun ernstige meningsverschillen die gecreëerd zijn door al die andere misvattingen oplossen door elkaar te doden".

Net als bij het motto van de Franse Revolutie “vrijheid, gelijkheid en broederschap” gaat het bij boodschap 23 om het (h)erkennen van de eenheid tussen mensen. In yoga heeft de namasté mudra, ook wel het respectgebaar, de symbolische betekenis van "ik buig naar de godheid in jou". Het staat symbool voor respect. "De ziel in mij, groet de ziel in jou".
God spiegelt zich in de medemens.
Eenheid is ook het terrein van de non-dualiteit (A-dvaita: niet-twee). Wat een non-duale levensstijl kan opleveren staat in deze column.

Maakt vroom zijn een beter mens?

Karakter sterken

Vroomheid verwijst naar het streven naar religieuze of spirituele toewijding en het volgen van morele en ethische principes die door een bepaalde religie worden onderwezen. Als iemand zichzelf als vroom beschouwt, kan dat betekenen dat ze proberen te leven volgens bepaalde waarden zoals naastenliefde, compassie, vergeving en altruïsme.
Als iemand deze waarden serieus neemt en ze probeert toe te passen in hun dagelijks leven, kan dat hun karakter versterken. Door middel van gebed, meditatie, contemplatie en andere religieuze praktijken kan iemand ook werken aan het ontwikkelen van innerlijke rust, geduld en acceptatie.
Samenlevingen hebben er altijd een voordeel in gezien om mensen te bewegen tot een deugdzaam en vroom leven. Vroom in de zin van godsvruchtig of braaf. Autochtonen met een lange religieuze geschiedenis hechten hieraan en tegenwoordig ook sommige jonge moslim(a)s.
Er is niets mis mee om een zekere druk te ervaren om je te gedragen naar de regels van een groep of in ieder naar de wet. Het is duidelijk dat die druk ook kan doorslaan. Want wie mag straffen wanneer niemand kan waarmaken dat hij of zij een moreel beter standpunt inneemt dan een ander? "Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen". Strafrecht is gebaseerd op het voorkomen en corrigeren van onrecht. Zolang mensen anderen niet schaden met hun gedrag is er grote vrijheid. Ook God oordeelt niet bij leven en of God oordeelt na de dood moeten gelovigen nog maar afwachten.

Iedereen is evenwaardig in het recht op vrijheid

Hoe meer vrijheid mensen elkaar toestaan hoe sterker de cohesie in een samenleving. Maar wanneer dat toestaan voortkomt uit onverschilligheid is er juist minder cohesie.
Zo is het met vroomheid ook. Hoe meer mensen zich vroom gedragen, hoe meer vertrouwen er onderling zal zijn. Maar wanneer vroomheid voortkomt uit competitie dan leidt het tot roddel en achterklap. Ook hier zou evenwaardigheid voorop moeten staan.
Helaas zijn wij in onze jeugd vaak voorgehouden dat wie zijn best doet om braaf te zijn vaker beloond zal worden dan degenen met minder discipline. En wie lui was of veel pech had, kan dat beamen.
Geluk kan je afdwingen en ongeluk ligt in een klein hoekje. Het betekent dat je door alert en waakzaam te zijn ongeluk kan voorkomen en door discipline jezelf kan trainen. En dat is nuttig wanneer je als ambitie hebt om ergens aan de top te komen, bijvoorbeeld in het bedrijfsleven of in de sport. Mensen die de top hebben bereikt worden vaak als voorbeeld gesteld voor anderen. Het is een voorbeeld dat discipline leidt tot progressie in een rangorde. De suggestie dat moraal ook een rangorde kent is een valse illusie.

Niets kan leiden tot het worden van een beter mens dan een ander wezen

Ernest Hemingway zei ooit het volgende. "There is nothing noble in being superior to your fellow man; true nobility is being superior to your former self".
Deze uitspraak benadrukt dat het niet zinvol is om jezelf te vergelijken met anderen en te proberen beter te zijn dan zij. In plaats daarvan is het belangrijk om je te concentreren op je eigen persoonlijke groei en ontwikkeling, en om te streven naar een betere versie van jezelf dan je in het verleden was.

We zijn allemaal (ook dieren) goed genoeg om er te mogen zijn. Evenwaardigheid betekent dat alle mensen op een bepaald vlak dezelfde waarde hebben. En dat vlak is vrijheid. Vrijheid is onbepaald en kent wel een tegendeel: onvrijheid, bijvoorbeeld in de vorm van angst. En vroomheid inzetten om elkaar te steunen in het vrij worden uit onterechte vrijheid is een vorm van liefde.
In de huidige tijd krijgt ieder individu de ruimte om zichzelf te manifesteren. De discussie over genderneutraliteit is een voorbeeld. Het is een mooie samenleving waarin iedereen de ruimte krijgt om zich vrij te positioneren op de diverse schaal met mannelijkheid en vrouwelijkheid als polen. Dat slaat pas door wanneer mensen denken dat gewoon zijn een afwijking is.

Laten we elkaar attenderen op verborgen verleiders, maar vooral in het nut om daarbij maat te houden.

De zin van het leven vanuit omdenken

Creëer je eigen zingeving 

In plaats van te zoeken naar een universeel antwoord op de vraag naar de zin van het leven, kunnen we omdenken gebruiken om onze eigen zingeving te creëren en te ontdekken wat voor ons persoonlijk belangrijk is. 

Hieronder volgen enkele tips om omdenken toe te passen bij het zoeken naar de zin van het leven. 

• Focus op de mogelijkheden in plaats van de beperkingen. In plaats van te denken aan de dingen die ons beperken om de zin van het leven te vinden, kunnen we ons richten op de mogelijkheden die we hebben. We kunnen nadenken over onze passies, interesses, talenten en waarden en kijken hoe we deze kunnen gebruiken om zin te geven aan ons leven. 
• Gebruik uitdagingen als kansen. Uitdagingen en moeilijke momenten kunnen ons helpen om te groeien en ons sterker te maken. In plaats van ons te laten ontmoedigen door de obstakels die we tegenkomen, kunnen we omdenken gebruiken om te zien hoe deze uitdagingen ons kunnen helpen om onze persoonlijke zingeving te ontdekken. 
• Vind vreugde in de kleine dingen. De zin van het leven hoeft niet altijd groot en betekenisvol te zijn. We kunnen ons richten op de kleine dingen in het leven die ons vreugde brengen, zoals tijd doorbrengen met familie en vrienden, genieten van de natuur, het ontdekken van nieuwe ervaringen of het beoefenen van een hobby. 
• Help anderen. Door anderen te helpen, kunnen we betekenis geven aan ons leven en ons een gevoel van voldoening geven. We kunnen omdenken gebruiken om te zien hoe we ons kunnen inzetten voor anderen en hoe dit ons kan helpen om betekenis en zin te vinden in ons eigen leven. 

Kortom, omdenken kan ons helpen om anders te kijken naar de vraag naar de zin van het leven en ons helpen om onze eigen zingeving te creëren. Door ons te richten op de mogelijkheden, uitdagingen als kansen te zien, vreugde te vinden in de kleine dingen en anderen te helpen, kunnen we betekenis en voldoening vinden in ons leven

Zeven leerpunten

Fokko Obbema is journalist van de Volkskrant. Nooit gerookt, een matig drinker, geen overgewicht, dagelijks gezond eten en enkele keren per week sporten - wat kon hem gebeuren? Wat zou dan de zin zijn van zo vroeg al doodgaan?
Toch overkwam het hem bijna op zijn 54-ste: een hartstilstand en ternauwernood ontsnapt aan de dood omdat zijn echtgenote toevallig in de buurt was en levensreddend optrad. Na zijn herstel is Obbema 40 interviews gaan houden met bijvoorbeeld een filosofe, predikante, schrijver, celbiologe, huisarts, boeddhist, sociologe en psychiater over de zin van het leven. Zoals valt te verwachten komen ze allemaal met een zinnig, maar elk met een ander antwoord: positief of neutraal, er is geen zin van het leven. Zie de site van de Volkskrant.

Obbema vat zijn bevindingen met zeven leerpunten samen.
1. Kwetsbaarheid als essentie, het belang van verbinding.
2. Veerkracht, hand in hand met dankbaarheid.
3. Het leven is een leerschool.
4. Hoop op vooruitgang – op weg naar een groter ethisch bewustzijn?
5. Beperkingen van de wetenschap en herwaardering van religie.
6. Het nut van de dood – zoeken naar de essentie.
7. Geen zin, wel betekenis?

Het antwoord van Akhmanova

Celbiologe Akhmanova ziet het anders.
De zin van het leven volgens haar is het doorgeven van je DNA en je leven aan je kinderen. Daarin ligt zelfs onsterfelijkheid besloten. Aan dit antwoord valt niets af te dingen. Het menselijke lichaam en de menselijke geest zijn ingericht en voorbereid om zwanger te maken en te raken. Weliswaar probeert de geest zo prudent mogelijk via een langdurige relatie dit geluk te bestendigen, het lichaam is volkomen neutraal. Via meer of minder slinkse wegen regelt de seksualiteit dat we vaak dichtbij een bevruchting komen. Homoseksualiteit en voorbehoedsmiddelen staan dit hoogstens in de weg of nopen tot adoptie. Drankgebruik neemt remmingen weg en hormonen etc. proberen de mens te verleiden om seks te hebben. Met voortplanting (dupliceren) als zin hebben we het voornaamste antwoord te pakken.
Tot zover Akhmanova.

Kanttekeningen

Moet iemand die bewust of ongewild geen kinderen krijgt dan concluderen dat zijn of haar leven geen zin heeft?

Gelukkig niet.
Er is naast liefde ook nog zoiets als evolutie. Die vindt plaats over generaties heen en zorgt dat het genenpakket van het ene individu uitsterft en van de ander wordt doorgegeven. Haar gerichtheid is niet neutraal, maar zonder oordeel.
Ieder individu mag er zijn en is evenwaardig.

Is geen kinderen krijgen dan equivalent aan afgewezen worden door de bedoeling van evolutie?

Zeker niet.
Te meer wanneer je ervan uitgaat dat de evolutie ook abstracte doelen kan hebben als het vergroten van vrijheid en liefde. Het liefdevolle antwoord op de vraag wat de zin van het leven is vanuit liefde en vrijheid is dan: “je mag de zin van jouw leven zelf kiezen en ook of je je wel of niet genen doorgeeft”.

Terug naar het antwoord op de vraag vanuit de ongrijpbaarheid van de vraag naar de zin van het leven. De filosofie en de religie kennen het omzeilen van het zoeken naar waarheid via de via negativa. Dat is je richten op wat het antwoord niet is en zo zicht te krijgen op wat het antwoord zou kunnen zijn zonder (de pretentie) het onder woorden te kunnen of hoeven brengen.

Stel dat niemand de waarheid in pacht heeft over wat de zin van het leven is, dan is ieders antwoord in principe even waardevol. En daarmee ook ieders leven. Immers was er een concrete zin van leven dan waren we niet vrij. En zo zonder concrete zin kan iedereen in principe evenwaardig bijdragen aan een evolutie gericht op ontwikkeling en vermeerdering van vrijheid en liefde.

Voor degenen die bang zijn dat bovengenoemde spirituele inzichten leiden tot maatschappelijke anarchie de opmerking dat elke samenleving gezamenlijk bepaalt hoe met vrijheid om te gaan. Het is natuurlijk niet zo dat elke samenleving daarbij voortdurend de wijsheid in pacht heeft. Jouw eigen ego en cultuur kunnen relativeren blijft altijd een punt van aandacht.

Het antwoord van Jolande Withuis

Een voorbeeld uit de reeks van interviews die Obbema hield waarin veel aspecten zitten, die samenhangen met de vraag naar de zin van het leven, is het interview met sociologe Jolande Withuis. Zij schrijft boeken over de levens van haar vader (Raadselvader), communisten en Juliana. Het zijn vooral voorbeelden van levens van mensen die door geboorte of overtuiging niet evenwaardig waren aan anderen en waarin gebrek aan vrijheid en liefde een worsteling was. Zelf vertelt zij over de zin van haar leven dat zij tevreden is over het zoeken en vinden van haar eigen behoeften, haar eigen wensen en het vak waarin zij haar talenten kan ontplooien.

Een citaat uit het interview.

Wat is de zin van ons leven?

‘Geen. We zijn een van de miljoenen organismen op aarde die leven en sterven. We zijn er gewoon. Mijn eerste associatie is een boekje van Jaap van Heerden (wetenschapsfilosoof, red., niet door Obbema geïnterviewd), Wees blij dat het leven geen zin heeft. Hij betoogt dat als het leven een vastgestelde zin zou hebben, er veel wegen worden afgesloten. Want dan is er een ijkpunt waar je al je handelen aan moet afmeten. Het mooie van het leven is juist dat het open ligt. Dat het geen zin heeft, geeft eindeloos veel kansen. Van Heerden laat ook zien dat opvattingen die uitgaan van een zin tot groot leed hebben geleid, inclusief massamoorden – denk aan godsdienstoorlogen en het communisme. Dat ben ik met hem eens’.

Dus u bent blij dat het leven geen zin heeft?

‘Nou ‘blij’ vind ik wat overmoedig. Wanneer het in mijn leven lekker loopt, komt de vraag naar de zin niet op. Ben ik aan het onderzoeken dan voel ik me gelukkig. Schrijven is de zin van mijn leven. Mijn werk gaat over wezenlijke onderwerpen.
Tot zover het interview met Withuis.

Kanttekeningen van anderen

Sheila Sitalsing, columniste in de Volkskrant, schrijft naar aanleiding van het interview van Obbema met celbiologe Akhmanova het volgende.
"Zo goed zijn de mensen in het doorgeven van hun genen en in het voorzetten van het leven en in het zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden en in het doorgeven van informatie om nog langer en nog beter verder te kunnen leven, dat ze heel veel ruimte zijn gaan innemen. Zoveel ruimte, dat de mens in hoog tempo andere dieren aan het uitmoorden is. We trekken een bloedspoor over de wereld".

Onze vrijheid kent ook verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen van ons gedrag voor anderen, mens en dier, zelfs ver weg in de wereld. Jezelf overgeven aan natuurlijke driften zonder na te denken over de gevolgen kan je de aansluiting met vrijheid en liefde kosten.

Citaat uit een recensie van boeken van Van Heerden.
Op beschaafd-ironische conversatietoon, maar niet zonder precisie en soms felheid, bespreekt hij uiteenlopende kwesties: Is Eline Vere als kind seksueel misbruikt? Maakt pornografie vrouwen tot tweederangs burgers? Is het tijd voor de slachtoffers van andermans verveling een vuist te maken? Zijn wij allemaal het resultaat van een verkrachting, lang geleden? Eigenlijk doet het er weinig toe waarover Van Heerden schrijft omdat het altijd een heilzaam genoegen is zijn spirituele en onwrikbaar verstandige denktrant te volgen. Koketterie, de vetvlek op het werk van menige columnist, ontbreekt. Voor "Wees blij dat het leven geen zin heeft" kreeg hij de Wijnaendts Franckenprijs.

De zin van het leven. Gesprekken over de essentie van het leven (bol.com).
Jaap van Heerden. Wees blij dat het leven geen zin heeft (bol.com).

Hans Laurentius schrijft in Een handvol scherven. Leven is zinloos! Wat een feest! Godzijdank!

Het inzicht dat we absolute vrijheid zouden kunnen genieten leidt niet automatisch tot eenheid.
Casper Thomas schrijft in de Groene Amsterdammer.
"In het boek The Authoritarian Dynamic concludeert de Australische psycholoog Karen Stenner dat in iedere samenleving grofweg een derde deel van de witte kiezers ‘eenheid en samenhang’ belangrijker vindt dan ‘vrijheid en diversiteit’. Dit deel van de bevolking, schrijft Stenner, zal zich nooit comfortabel voelen in een moderne liberale democratie, waarin verscheidenheid en pluralisme de uitgangspunten zijn".
"Hoe meer machtsspreiding, hoe groter het risico van fragmentatie van die gedroomde eenheid".

Fokke Obbema. Een zinvol leven. De mens en zijn verhaal (bol.com).

Kwaliteit vormende waarden

Waar bestaan we uit?

Robert Pirsig schreef twee boeken over de metafysica van kwaliteit als basis, middel en doel van het leven. De titels waren "Zen en de kunst van motoronderhoud, een onderzoek naar waarden" en "Lila, een onderzoek naar zeden". Pirsig bestudeerde oosterse en westerse filosofie om zijn eigen filosofie als een soort integratie van beide te construeren. In de zeventiger jaren was hij veel gelezen maar er is nooit veel gedaan met zijn denkbeelden. Eigenlijk niet verwonderlijk, want wat kun je met de gedachte dat alles opgebouwd is uit kwaliteit als kracht of waarde? Iets dat kwaliteit heeft, deugt en is direct te ervaren. Pirsig: “het ding heeft de waarde niet gevormd, de waarde heeft het ding gevormd". Taalspel of realiteit? Of de metafysica van Pirsig klopt, daarover is het laatste woord nog niet gezegd.

Pirsig (1928-2017) zag in de evolutie de ontwikkeling van dynamische kwaliteit en statische kwaliteit. Statische kwaliteit is conserverend, bijeenhoudend, gebaseerd op gewoonte en herinnering.
Statische waardepatronen zijn onder te verdelen in vier stelsels:

1. anorganische patronen
2. biologische patronen
3. sociale patronen
4. intellectuele patronen

Wanneer alles goed gaat, hoeft de mens zich niet druk te maken over de organisatie van zijn lichaam of van zijn sociale omgeving.
Dynamische kwaliteit is de bron van alle verandering, de kwaliteit van de vrijheid. Dynamische kwaliteit creëert de wereld waarin wij leven, maar statische kwaliteit is noodzakelijk om haar in stand te houden. Alleen maar gericht zijn op in stand houden loopt telkens uit op stagnatie, het verhinderen van verandering, het verbieden van het afwijkende.

Inmiddels hebben we als mensheid ruime ervaring kunnen opdoen met de ontwikkeling van kwaliteit, maar we hebben ook ecosystemen, en daarmee biologische patronen, beschadigd.

Verbinding met de oosterse filosofie

Is er voor de naaste toekomst iets te leren van de visie van Pirsig? Voor het antwoord gaan we eerst terug naar de oosterse filosofie.

Ook het taoïsme gaat uit van waarden als “beïnvloeders” van het universum, waarden die ouder zijn dan ons heelal. Natuurlijk hebben waarden geen materiële aard, maar in de opvatting van taoïsten kunnen zij het ontstaan van materie en leven via de tao/dao (spreek uit "douw") beïnvloeden.
Wikipedia: "Tao is vormloos en niet gebonden aan een vorm. Tao voedt alles. Het creëert de gewenste ordelijke patronen in de chaos. Maar de wens naar ordelijke patronen zal nooit vervuld worden. Men kan alleen maar op het pad blijven van de zoektocht. In de taoïstische leer is tao de kwaliteit van die zoektocht. Tao ontsluit in zich Leegte en Vorm, Yang en Yin, beweging en rust".

Yin & yang representeren alle tegenstellingen in de wereld: yin = vrouwelijk, passief, schaduw; yang = mannelijk, actief, licht(gevend). De opposities zijn inherent verbonden, intra- en interpersoonlijk, d.w.z. er is altijd tegelijkertijd yin én yang werkzaam binnen en tussen personen en in de natuur. Het vrouwelijke is ook werkzaam binnen mannen en omgekeerd. De balans tussen yin & yang verandert voortdurend en opposities transformeren in elkaar (dag wordt nacht, leven wordt dood, jong wordt oud, het zijnde wordt het niet-zijnde) en staan in verschillende contexten en verhoudingen anders tegenover elkaar. In het yin & yang teken wordt dit gesymboliseerd met witte puntje in het zwart, en het zwarte puntje in het witte gedeelte. Yin en Yang gaan in elkaar over wanneer de interne conditie daarvoor gereed is en de tijd er rijp voor is. Wie de kwaliteit van deze levensvisie wil genieten dient voortdurend en moeiteloos alert (oordeelloos en stille getuige) te zijn. Het is zowel ontspannend als inspannend, een gezonde balans tussen doen en laten in het oog houdend. Zie ook de gedachte achter respect.

Meer vormen van yin en yang ontstaan

Het aantal uitingsvormen van de waarden yin & yang groeit in de geschiedenis van het heelal met het groeien van bewustzijn. Het begon simpel.
Bij de big bang werd een gigantische hoeveelheid energie het heelal in geslingerd, die in miljarden jaren daarna afkoelde tot materie. Het heelal werd ouder en de evolutie nam een aanvang. Toen er stabiele (gebalanceerde) verbindingen (anorganische patronen) konden worden gevormd ontstond leven (dynamische kwaliteit), dat zichzelf kon reproduceren (biologische patronen).
Bij de reproductie en het ontstaan van nieuw leven, vroeger en nu, komen een eicel (yin) van een vrouw en een zaadcel (yang) van een man bij elkaar, versmelten, splitsen en de cellen vormen uiteindelijk samen een nieuw individu. Dat individu gaat later weer ei- of zaadcellen produceren voor nieuw leven met een ander individu en zo eindeloos voort. Verbindingen tussen eicel en zaadcel zijn afhankelijk van vitaliteit (chi). Keuzes voor verbinding van individuen worden gemaakt op basis van het beleven en vergroten van kwaliteit, bijvoorbeeld biodiversiteit, schoonheid en liefde. In dat (doelgerichte?) replicatieproces vindt de eindeloze en wat aansprekender werking van yin en yang plaats.
In zekere zin vindt de verbinding op verschillende niveaus tegelijk in vormen van vrijheid en liefde plaats. Het zijn (ongrijpbare) waarden, die bepalend (vormend) voor kwaliteit zijn en van elkaar afhankelijk, maar de implicatie is ook dat iets slechts altijd een goede kant heeft en andersom.
Liefde leidt tot verbinden met yin en yang componenten en de wens om vrij te zijn kent dezelfde invloeden. Zonder liefde geen vrijheid en zonder vrijheid geen liefde.
Op een positieve manier verbonden in balans leveren ze levenskwaliteit. Dat geldt zowel voor de vereniging binnen het individu (het mannelijke en het vrouwelijke) als tussen individuen (mannen en vrouwen).
Op een negatieve manier verbonden (zonder dynamische kwaliteit) leiden ze na verloop van tijd tot desintegratie (scheiding). Bijvoorbeeld wanneer de verbinding meer vrijheid kost dan het aanvankelijk opleverde en de liefde niet meer ervaren wordt.
Op sociaal niveau kun je de invloed van yin & yang als volgt zien. Mensen trouwen en krijgen kinderen. De samenwerking tussen individuen geeft elkaars leven kwaliteit. Een gemeenschap is opgebouwd uit individuen waarvan de kwaliteit van leven door alle statische en dynamische waardepatronen wordt bepaald. Intellectuele patronen geven het individu kans om zijn/haar creativiteit kwijt te kunnen in werk of hobby.
Gemeenschappen vormen landen. Landen werken op globaal niveau samen. In termen van metafysica van kwaliteit volgens Pirsig bouwen we met zijn allen op de wereld statische waardepatronen op. De leefbaarheid moet komen van de dynamische kwaliteit van hoe we de wereld inrichten. Maar de globale economie bedreigt ook de statische kwaliteit (biologische en sociale patronen) door onverschilligheid, vervuiling, landgebruik en klimaatopwarming.

Kwaliteit ervaren kan op vele manieren, maar niet grenzeloos worden uitgebuit

De opkomst van Internet heeft de waarden vrijheid (yang) en liefde (yin) internationale mogelijkheden gegeven, een dynamische kwaliteit, maar niet zonder kinderziektes. In deze tijd van milieuvervuiling, klimaatopwarming, virusverspreiding en bevolkingsgroei moeten landen voor het eerst samenwerken om het leven op aarde leefbaar te houden voor mens en dier. De yang invloed is doorgeschoten en er moet weer meer yin invloed worden toegelaten om in balans te komen en kwaliteit van leven te behouden. Meer yin betekent naast minder consumeren meer nadruk op evenwaardigheid tussen mensen onderling, maar ook tussen mens en dier in plaats van competitie en groeidwang (yang). Een balans tussen doen (yang) en laten (yin). Wu wei: doen door niet te doen (yin). Levenskunst is te weten wanneer te doen en wanneer te laten en het geduld opbrengen om de werking af te wachten.

Mannen en vrouwen kunnen in termen van het taoïsme onderzoeken hoe zij onderling de balans kunnen vinden in vrijheid en liefde, maar ook hoe ze dit duurzaam kunnen uitbreiden naar een zo groot mogelijke omgeving en zo de eenheid met de natuur (yin) herstellen. Met het herstellen van de eenheid met de natuur worden de statische waardepatronen gewaarborgd.

Op voorgaande wijze is de visie van Pirsig over de integratie van oosterse en westerse filosofie te vertalen naar nu en de toekomst. Het is niet de enige manier om te zoeken naar hoe we kwaliteit waarborgen in de wereld. Het is misschien bescheiden genoeg om te stellen dat we moeten blijven kijken of we in de race naar verhoging van kwaliteit niet onbedoeld tornen aan de fundamenten van (levens)kwaliteit, geleverd door metafysica.

Liefde en ijdelheid

Waarom communiceert God niet rechtstreeks?

De vraag waarom God niet rechtstreeks communiceert met de mensheid is een van de grote mysteries van het geloof en de spiritualiteit. Er zijn verschillende mogelijke antwoorden op deze vraag, afhankelijk van de overtuigingen en interpretaties van verschillende religies en spirituele stromingen. Hieronder vind je enkele mogelijke antwoorden. 

• God communiceert wel rechtstreeks met de mens. Sommige mensen geloven dat God wel rechtstreeks communiceert met de mensheid, maar dat we dit vaak niet opmerken of begrijpen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren via innerlijke inspiratie, dromen of visioenen, of door middel van een mystieke ervaring. 
• Mensen zijn niet in staat om God rechtstreeks te begrijpen. Anderen stellen dat God te groot, te complex of te transcendent is om door de menselijke geest volledig te worden begrepen. In deze visie kan God zich alleen aan ons openbaren in beperkte mate en door middel van symbolen, verhalen en metaforen. 
• God wil dat we onze eigen spirituele weg vinden. Een andere verklaring is dat God ons bewust de vrijheid geeft om onze eigen spirituele weg te vinden en te groeien door middel van onze eigen ervaringen en keuzes. In deze visie is het aan ons om ons te openen voor de spirituele dimensie van het leven en te zoeken naar betekenis en wijsheid. 
• Het is de taak van spirituele leiders om tussenpersoon te zijn. Ten slotte is er een visie dat God communicatie met de mensheid wel rechtstreeks kan hebben, maar dat dit via speciaal gekozen spirituele leiders gebeurt. Deze leiders fungeren als bemiddelaars tussen God en de mensheid en helpen ons om de boodschappen van God te begrijpen en toe te passen. 

Het is belangrijk om te benadrukken dat dit slechts enkele mogelijke antwoorden zijn op de vraag waarom God niet rechtstreeks communiceert met de mensheid. Elke persoon en elke spirituele traditie heeft zijn eigen unieke antwoord op deze vraag, en het is aan elk individu om zijn eigen spirituele pad te vinden en zijn eigen antwoorden te ontdekken.

Twee bemiddelaars

Marianne Williamson vertelt in haar boek Terugkeer naar liefde wat “Een cursus in wonderen” haar deed; hoe zij ging inzien dat God ervaarbare liefde is en hoe dit haar veranderde. Zij ging zien welke blokkades haar verhinderden deel te hebben aan de krachten van de liefde. Haar angsten verschrompelden en zij leerde anderen niet te beoordelen, maar te begrijpen en te vergeven. Behalve een bemoedigend heeft het boek ook een aansporend karakter. Want door ons open te stellen voor Gods nabije aanwezigheid en door zijn liefdesenergie door ons heen te laten stromen, maken wij liefde tot werkelijkheid in ons en om ons heen. Het dagelijks leven komt aan de orde met thema's als werk, geld, carrière, lichaam, gezondheid, ijdelheid, leeftijd en dood, waarna zij sluit met het leven na de dood.

Tot zover de beschrijving van haar boek.


Wie het boek leest wordt inderdaad aansprekend meegenomen in de zoektocht van Williamson naar liefde, maar naarmate het boek vordert, plaatst zij zichzelf steeds meer als de spreekbuis van God op aarde. Daarmee schiet zij haar doel voorbij.
Het wonder van God en liefde kan slechts deels in woorden worden uitgedrukt.

In de epiloog van het Derde gesprek met God door Neale Donald Walsch (die zich ook graag met God "vereenzelvigde") het volgende citaat.

Onthoud altijd dat liefde vrijheid is.
Je hebt geen ander woord nodig om dat te definiëren.
Je hebt geen andere gedachte nodig om dat te bevatten.
je hebt geen andere daden nodig om dat te uiten.

Je zoektocht naar de ware definitie van liefde is voorbij.
Nu is de enige vraag of je deze gift van liefde
aan jezelf en aan een ander kunt geven,
net zoals Ik haar aan jou heb gegeven.

Alle systemen, overeenkomsten, besluiten en keuzes
die vrijheid uitdrukken, drukken God uit.
Want God is vrijheid en vrijheid is tot uitdrukking
gebrachte liefde.

Onze voortdurende zoektocht naar balans in autonomie en verbondenheid

Ego en magisch denken

Gedurende heel ons leven blijven we zoeken naar comfortabele vrijheid en verbondenheid. Zowel comfort als vrijheid als verbondenheid kunnen respectievelijk saai, eenzaam of beklemmend zijn. Het is deel van onze psychosociale ontwikkeling om deze gevolgen met vallen en opstaan te ervaren en daarin een balans te vinden.

Wetenschapper Erikson beschreef de tweede fase van zijn ontwikkelingsmodel van kinderen als de 'autonomie versus schaamte en twijfel' fase, die typisch optreedt rond de leeftijd van 1,5 tot 3 jaar.
Tijdens deze fase beginnen kinderen hun onafhankelijkheid en autonomie te verkennen. Ze willen controle uitoefenen over hun omgeving, nemen beslissingen en ontwikkelen een gevoel van wilskracht. Deze periode wordt vaak gekenmerkt door nieuwsgierigheid, exploratie en het verlangen om de wereld te begrijpen.

Angst en opwinding

Het conflict tussen het verlangen naar autonomie en de vrees voor afwijzing kan spanning veroorzaken. Kinderen willen ontdekken en grenzen verleggen, maar zijn ook gevoelig voor de reacties van de belangrijke volwassenen in hun leven.
De manier waarop ouders reageren op de onafhankelijkheidsdrang van hun kinderen is cruciaal. Ouders die positieve ondersteuning bieden en ruimte geven voor exploratie, helpen bij het opbouwen van een gezonde autonomie. Aan de andere kant kunnen strenge beperkingen of kritiek leiden tot gevoelens van schaamte en twijfel.
Hoe kinderen deze fase doorkomen, heeft invloed op de ontwikkeling van hun ego. Een positieve ervaring tijdens deze fase kan bijdragen aan een gevoel van competentie en zelfvertrouwen, terwijl negatieve ervaringen kunnen leiden tot gevoelens van schaamte en twijfel.
Het is normaal dat kinderen een mengeling van angst en opwinding ervaren terwijl ze hun autonomie ontdekken. Een gezonde ontwikkeling van het ego omvat het vermogen om onafhankelijkheid te verkennen terwijl er een veilige basis is om op terug te vallen. Ouders en verzorgers spelen een sleutelrol in het ondersteunen van deze ontwikkeling door het bieden van liefdevolle begeleiding en het aanmoedigen van de groei van het kind op een manier die passend is voor de leeftijd en de individuele behoeften.

Blijvende zoektocht naar balans

Sociale en culturele factoren spelen een belangrijke rol in het vormgeven van verwachtingen rond vrijheid en verbondenheid. Culturele waarden en normen beïnvloeden hoe mensen de balans tussen individualiteit en gemeenschap ervaren en nastreven.
In intieme relaties kan de balans tussen vrijheid en verbondenheid een voortdurende uitdaging zijn. Het behouden van autonomie binnen een relatie, het respecteren van elkaars ruimte en behoeften, en tegelijkertijd emotionele nabijheid en steun bieden, vereist bewuste inspanningen en communicatie.
Individuen streven vaak naar persoonlijke groei en zelfrealisatie gedurende hun leven. Soms kan dit proces vereisen dat men nieuwe ervaringen opdoet, risico's neemt of onafhankelijke keuzes maakt, wat op gespannen voet kan staan met de behoefte aan stabiliteit en verbondenheid.
Het leven zelf is dynamisch en onderhevig aan verandering. Wat iemand op een bepaald moment als de juiste balans ervaart, kan in een andere levensfase anders zijn. De uitdaging ligt vaak in het aanpassen aan veranderende omstandigheden en behoeften.

Het vinden van een gezonde balans tussen vrijheid en verbondenheid vereist zelfreflectie, open communicatie in relaties en het vermogen om flexibel om te gaan met de “evolutie” van behoeften en omstandigheden. Waren het in onze kindertijd onze ouders die ons, als het goed is, ondersteunden, nu we volwassen zijn is het de evenwaardigheid in contact met anderen die ons prettig en gezond doet ontwikkelen.

De draaglijke lichtheid van het bestaan

De reeks van interviews in de Volkskrant door Fokko Obbema over de zin van het leven groeit. Inmiddels hebben een tiental belezen en nuchtere ervaringskundigen zinvolle antwoorden gegeven. Hun antwoorden zijn soms positief doorgetrokken naar een zinvol vervolg op een in aanvankelijk negatief antwoord: het leven heeft geen zin.

Een mens leeft als individu en als lid van een samenleving. Als individu kan je bepaalde keuzes maken, met name met wie je omgaat. Je kiest een beroep of bezigheid waarin je je lekker voelt en jezelf en je onafhankelijkheid kan onderhouden. Als lid van de samenleving kan je rekenen op bescherming in de vorm van rechten. Dat het leven, filosofisch gezien, geen objectief onder woorden te brengen zin heeft, lijkt voor een individu lastig, maar maakt het gemakkelijk om op groepsniveau elk lid gelijke rechten toe te kennen. Niemand kan immers betogen dat zijn leven meer waard is dan een ander. Hij kan hoogstens aanvoeren dat hij belangrijk werk verricht en daarom meer salaris verdient. En zo kan rechtsgelijkheid en op maat behandelen samengaan met oog voor individuele verschillen.
We kunnen in principe vrij kiezen op welke manier we ons leven zin geven.

We kunnen voortdurend schakelen tussen niveaus waarop we naar het leven kijken. Op het ene niveau zien we de nuance, de dualiteit, het aangaan en loslaten en op het andere niveau de grote lijnen, de eenheid en de continuïteit. We kunnen op en met beide niveaus tegelijk leven.
Sommige filosofen en wetenschappers wijzen op de omstandigheid dat het leven allereerst vraagt om voortgezet te worden. Een kind krijgen wordt je dan ook letterlijk en figuurlijk door de natuur bijna in de schoot geworpen. Je moet eerder je best doen om niet zwanger te raken dan wel. Zo zorgt het leven allereerst voor de eigen continuïteit. Elk ouderpaar zal er op gebrand zijn dat hun kind een beter leven zal hebben dan hij/zij zelf heeft gehad, dus de intentie om de kwaliteit van het leven te verhogen is er ook nog eens. Dat de praktijk weerbarstig is, doet daar niets aan af.
Wie betoogt dat het leven vooral liefde is, sterker nog: alleen maar liefde is, die heeft misschien wel gelijk maar nog niet zo’n sterke case. Wie wil er nu liefde wanneer dat ten koste gaat van vrijheid? We willen nog wel -jong en verliefd- geloven dat de verbinding met de ware bijna eeuwig zal duren en dat het zeker te doen is om samen een kind op te voeden of een groter gezin te stichten.

Wie begint aan de tweede helft van het leven en aankijkt tegen een leeg nest staat opnieuw voor de vraag "hoe en met wie ga ik verder?". Dat je in een nieuwe relatie geen kinderen meer krijgt, maakt de keuze toch anders. Dat kun je je maar beter bewust zijn, want het verruimt je mogelijkheden nogal.
Naar verluid zei antropologe Margaret Mead dat je voor iedere levensfase een andere partner zou moeten hebben. Anderen pleiten voor een automatische beëindiging van een verbinding na zeven jaar.
Af en toe eens stilstaan bij waarom je bij iemand bent.

1. De oorspronkelijke aantrekkingskracht bestaat nog en het gaat redelijk en je besluit samen verder te gaan.
2. Je wilt nu weer eens meer van het leven genieten vanuit vrijheid en besluit als alleengaande verder te gaan.
3. Je wilt een verbinding nog eens overdoen met een ander en niet de fouten te maken die je in de eerste helft van je leven maakte.
4. Je gaat niet meer voor de “eeuwig durende” relatie en gaat relaties aan zolang het meer (vrijheid) oplevert dan het kost.
5. Net als met vriendschappen ga je niet-exclusieve relaties aan.
6. Anders, nl……. (vrij in te vullen).

Wie in een relatie een goede balans houdt tussen vrijheid en liefde (wie geen machtsstrijd voert) komt het verst zonder conflicten. De focus van een verbinding ligt gaandeweg het leven steeds minder op het uiterlijk en meer op het innerlijk. Een open deur voor wie ouder wordt, maar niet vanzelfsprekend. Er zijn nu eenmaal partijen die er commercieel of politiek belang bij hebben om ons te doen geloven dat je zo jong bent als je je voelt.

Het zinloos zijn van het leven is alleen verteerbaar wanneer de liefde, de vrijheid en kwaliteit kunnen worden ervaren. Je probeert zo gezond mogelijk te leven, zo integer mogelijk in het leven te staan en je netwerk te onderhouden en zo nog lang van het leven te mogen genieten.
Zo simpel kan het leven zijn, maar het voelt van tijd tot tijd bijna ondraaglijk licht. Wie gehecht is aan blijvende, positieve ervaringen, lijdt frequent verlies.

Wie vroeg ontdekt dat een positief gevoel van bijvoorbeeld geluk niet lang duurt en dat de duur niet afhankelijk is van factoren buiten jezelf, die kan na het opruimen en ontlopen van blokkades, die geluk in de weg staan, met een beetje geduld een lang en gelukkig leven leiden.

Het leven is zo vriendelijk om niet toe te staan dat al je dromen in vervulling gaan.
(uit Mooji: Adem van het absolute).
De mens en zijn verhaal over een zinvol leven (bol.com).

Paradox: live life to the max

Een bescheiden doelstelling?

Een van de meest onbenullige spreuken uit mijn kindertijd leek “wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd”. “Leek”, want toen leek het vooral te betekenen “wees maar tevreden met het weinige dat je hebt gekregen”. Nu ik al lang volwassen ben, komt pas een andere betekenis van dit gezegde boven: “de schoonheid en de grootsheid van de schepping zit in de details”.

Ik noemde mijzelf lang agnost. Ik heb me erbij neergelegd dat het bestaan van God niet valt te bevestigen of te ontkennen. Enerzijds is dat de grootsheid van God, als hij/zij/het bestaat, dat er evenveel bewijzen voorhanden zijn voor degenen die geloven als voor degenen die niet geloven. Dat het wezenlijke wel zichtbaar, maar niet grijpbaar is en daarmee tegelijk integer en kwetsbaar blijft.
Het verschil is nu het ego. Wie een groot ego heeft, wil veel kunnen kiezen. Zijn manco is dat hij niet (met rust) kan laten. Mensen houden wel van vrijheid maar niet van onzekerheid. Daarom doen ze vaak alsof ze het weten, omdat erkennen dat je iets niet weet, gewoon tot weinig status leidt. Inmiddels zijn we allemaal zo ver doorontwikkeld dat we meestal intuïtief kunnen aanvoelen of iets (wat iemand zegt) waar is of niet. Maar we zijn nog niet genoeg ontwikkeld om daarover te communiceren zonder nog te vaak in (waarde)oordelen te vervallen.

Panta rhei (alles stroomt)

We leren het steeds beter. Wie dat mooi kan verwoorden is Vera Helleman in deze video. Weinigen kunnen tegen de “ondraaglijke lichtheid van het bestaan”, dat alles vloeit, stroomt en beweegt, wezenlijke dingen ongrijpbaar zijn, dat het liefdevolle contact op het ene moment bestaat en het volgende moment alweer vervlogen is. Wanneer we het (zelf)vertrouwen hebben dat we die momenten weer opnieuw zullen beleven, dan kun je het loslaten en weten dat om die reden het zalige moment ooit weer langs zal komen.
Het beste zijn we voorbereid op het leven wanneer we de mogelijkheid hebben doorzien dat we de werking van twee tegengestelde krachten kunnen integreren in ons eigen bestaan. Dat we zo flexibel zijn dat we bij het aangaan van een contact al de bereidheid hebben om het weer los te laten of tillen naar een hoger niveau. Dat we verliefdheid omzetten in vrijheid en liefde tegelijk. Dat we het leven ten volle willen leven en accepteren dat het ooit weer ophoudt en dat opbouwen en afbreken even waardevol kunnen zijn.
Het fraaie is dat niemand kan claimen de waarheid in pacht te hebben, dat we alle vrijheid hebben om allereerst voor onszelf te kiezen omdat de belangen van anderen beter zijn gediend wanneer we ons ten volle realiseren wat we zelf nodig hebben. Wanneer we eerst doorleven wat we zelf willen, kunnen we ons beter verplaatsen in de ander. En dat verplaatsen gaat dan hopelijk gepaard met de wens om de vrijheid van de ander, mens of dier, te helpen vergroten. Dat is liefde, dat is verbinding, dat is vrijheid, dat is “live life to the max”.

Het voorgaande zijn mijn persoonlijke waarden.

Tenslotte enkele algemene tips die kunnen helpen om een vervuld en betekenisvol leven te leiden. 

1. Leer jezelf kennen. Probeer te begrijpen wat je motiveert, wat je belangrijk vindt en wat je doelen en ambities zijn. Dit kan helpen om richting en betekenis aan je leven te geven en om te voorkomen dat je afgeleid raakt door andere dingen. 
2. Omarm verandering. Verandering is onvermijdelijk in het leven, dus probeer er het beste van te maken. Bekijk verandering als een kans om te groeien en te leren, in plaats van als een bedreiging voor je comfortzone. 
3. Focus op relaties. Menselijke verbindingen en relaties zijn belangrijk voor een vervuld leven. Investeer tijd en energie in het onderhouden van goede relaties met vrienden, familie en geliefden. 
4. Leef in het moment. Probeer te genieten van de kleine dingen in het leven en wees aanwezig in het moment. Dit kan helpen om meer waardering en dankbaarheid te voelen en om het leven meer te waarderen. 
5. Volg je passie. Vind iets waar je gepassioneerd over bent en ga er helemaal voor. Dit kan helpen om voldoening en betekenis te vinden in je leven en om je talenten en vaardigheden te benutten. 
6. Wees zorgzaam en behulpzaam. Doe iets goeds voor anderen. Dit kan helpen om een gevoel van doel en betekenis te krijgen en om bij te dragen aan een betere wereld. 
7. Blijf leren. Blijf leren en groeien, zowel persoonlijk als professioneel. Dit kan helpen om nieuwe uitdagingen aan te gaan en om te blijven groeien en ontwikkelen. 
8. Stop op tijd. Het is belangrijk om te streven naar zelfverbetering en persoonlijke groei, maar dit mag niet ten koste gaan van je welzijn en geluk. Een obsessie met persoonlijke ontwikkeling kan leiden tot gevoelens van stress, angst en zelftwijfel. Het is belangrijk om een evenwicht te vinden tussen zelfverbetering en acceptatie van wie je bent op dit moment.

Gelijke rechten en wederkerigheid

Ethische principes

Het belangrijkste ethische principe is "doe niet anderen dat aan wat je niet wilt dat anderen jou aandoen". Je kunt dit principe ook zo verwoorden: "mijn vrijheid houdt op, waar die van een ander begint". Dit soort overwegingen vragen om in ere te kunnen worden gehouden om een soort wederkerig compromis: geef iedereen gelijke rechten.

Wederkerigheid is een relevant en krachtig ethisch principe. De gulden regel ("Doe niet anderen dat aan wat je niet wilt dat anderen jou aandoen"), benadrukt de wederzijdse verantwoordelijkheid en empathie in menselijke interacties. Het impliceert dat we, om een harmonieuze samenleving te creëren, rekening moeten houden met de belangen en vrijheden van anderen zoals we dat ook voor onszelf zouden willen.

De uitdrukking "mijn vrijheid houdt op, waar die van een ander begint" sluit hier nauw bij aan. Dit principe erkent de noodzaak van grenzen aan individuele vrijheid om de vrijheid van anderen te respecteren. Het suggereert dat het recht op vrijheid niet absoluut is en dat er een evenwicht moet worden gevonden om botsingen tussen individuele vrijheden te voorkomen.

Het idee van gelijke rechten kan worden beschouwd als een compromis dat voortkomt uit de erkenning van wederkerigheid en het streven naar een samenleving waarin individuele vrijheden met elkaar in overeenstemming zijn. Dit evenwicht is echter niet altijd eenvoudig te bereiken en vereist voortdurende afwegingen tussen individuele vrijheden, sociale belangen en de noodzaak van een rechtvaardige en goed functionerende samenleving. Het is een kernaspect van ethische en politieke discussies over de organisatie van menselijke samenlevingen.

Hoe hoort het?

De principes van wederkerigheid en respect voor de vrijheden en belangen van anderen spelen ook een belangrijke rol in etiquette. Etiquette omvat sociaal aanvaardbaar gedrag en helpt bij het bevorderen van harmonieuze interacties in verschillende sociale contexten. Enkele voorbeelden van etiquette-regels die gebaseerd zijn op deze principes zijn de volgende.

Respect voor privacy

Het respecteren van de persoonlijke ruimte en privacy van anderen is een vorm van wederkerigheid. Dit omvat het vermijden van onnodige inmenging in iemands persoonlijke zaken en het respecteren van hun grenzen.

Beleefdheid en respectvolle communicatie

Het principe van "behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden" is van toepassing op communicatie. Dit omvat het gebruik van beleefde taal, luisteren naar anderen en vermijden van kwetsende opmerkingen.

Tafelmanieren

Etiquette tijdens het eten omvat gedragingen zoals wachten met eten tot iedereen aan tafel is, het gebruik van bestek op een juiste manier, en het vermijden van storend gedrag tijdens maaltijden. Deze regels dragen bij aan een respectvolle en aangename maaltijd beleving voor iedereen.

Gedrag in openbare ruimtes

Het tonen van respect voor anderen in openbare ruimtes, zoals wachtrijen respecteren, lawaai verminderen en het opruimen van persoonlijke rommel, weerspiegelt het principe van wederkerigheid en gemeenschappelijk respect.

In essentie draagt etiquette bij aan het creëren van een positieve sociale omgeving door rekening te houden met de gevoelens en behoeften van anderen. Het is een manier om het principe van wederkerigheid toe te passen in alledaagse sociale interacties.
De kern van mensenrechten draait vaak om het respecteren van de waardigheid en vrijheden van individuen, waarbij het principe van wederkerigheid een leidende rol speelt.
De erkenning dat vrijheden begrensd moeten worden om de vrijheden van anderen te beschermen en het vermijden van willekeurige inmenging in het leven van individuen zijn essentiële aspecten van een rechtvaardig en respectvol samenlevingsmodel.

De macht van zelfkennis

Friedrich Nietzsche is beroemd geworden met zijn boek Der Wille zur Macht. Daarin beschrijft hij dat elke kracht in het universum de andere krachten wil beheersen. Nietzsche maakt duidelijk dat mensen het bezitten van macht als belangrijk doel zien. Wie macht heeft kan anderen voor zich laten werken. Met de opbrengst hoopt hij de eigen belangen te dienen. Het verklaart mede waarom zo weinig mensen evenwaardigheid voor ogen hebben.
Het is maar de vraag of machtswellust de gewenste uitkomsten heeft. Het roept al snel angst bij de ander op en schept daarmee afstand. Wanneer je mensen met macht kunt vertrouwen leveren ze veiligheid.
Tot voor kort kenden vrijwel alleen degenen die aan de macht waren welvaart. Koning, keizer, admiraal: macht en welvaart wilden ze allemaal. Samenwerken in het verleden was vaak samen vechten tegen anderen. Pas toen het marktdenken bijna globale omvang kreeg hebben machthebbers hun macht weten te consolideren en uit te bouwen zonder uitoefening van fysieke kracht. Daarvoor moesten markten eerst letterlijk worden veroverd met fysieke legers. Een geweldloze verovering van de markt van welzijn en geluk is uiteraard nog niet overal het geval. Er wordt nog steeds over de hele wereld gevochten en weinigen willen geloven dat er een aantoonbare trend is naar minder geweld. Onwelgevallige machthebbers worden tegenwoordig vooral met economische machtsmiddelen gedwongen tot een andere koers.

Draait het in het leven om macht?
De een zal zeggen dat het draait om grijpbare middelen als status, geld, seks en macht. De ander zegt dat het draait om ongrijpbare waarden als vrijheid, kwaliteit en liefde. Krachten en machten zijn geen waarden. Liefde, geluk en vrijheid zijn uitgangspunt, middel en doel.
Seks, status, macht en geld leveren je een afgeleide van kwaliteit, liefde en vrijheid. De meesten krijgen niet het wezenlijke, maar wel bijna en velen doen het ermee. Beter iets dan niets. Eerst hebben, dan zijn. Ze hopen door geld en macht te verwerven uiteindelijk vrijheid, kwaliteit en liefde te bereiken. De hoop is vrij, goed en geliefd te zijn.

We zijn als mensheid inmiddels zo ontwikkeld dat we ongrijpbare zaken kunnen benaderen zonder eerst status, geld en macht te verwerven. Je zou de wens hiertoe kunnen zien als een overblijfsel van een vroegere neiging die nog steeds woedt zonder al te veel noodzaak. Net als generaals die nog steeds broeden op een strategie om de vorige oorlog te winnen.
Maar laten we niet te vroeg juichen over vooruitgang want de wereld is nog lang niet veilig. We werken er als samenleving wel aan de veiligheid te garanderen om aan de basisbehoeften te kunnen voldoen. Het is nog niet vanzelfsprekend dat we onvoorwaardelijk krijgen wat we nodig hebben om in vrijheid en liefde te kunnen leven. We moeten nog steeds eerst werken voor geld om daarmee ons welzijn te financieren. Weinigen zullen zich realiseren dat de mens de enige diersoort is die in principe schulden heeft om te mogen bestaan.

Toen de kerk nog veel macht had, was er de erfzonde. Je was -zonder precies te weten wat dit inhield- bij je geboorte al zondig en daarmee schuldig. Deze neiging van machthebbers om mensen onwetend en onder de duim te houden is ontmaskerd. Tegenwoordig moet je als jong volwassene zelf investeren in jouw toekomst via onderwijs om later een inkomen te kunnen verwerven. Je begint je werkzame leven met schuld en voelt je dan al gauw afhankelijk van de werkgever die meer macht heeft dan jij. Het is voldoende om de meesten ertoe te dwingen om zich in te houden om de kansen op de arbeidsmarkt niet te verknallen.

Het is logisch dat een samenleving de mogelijkheid wil hebben om ongewenste ontwikkelingen te beteugelen. Wie in het krachtenspel van de samenleving voortdurend buitengesloten wordt en zijn eigen ego niet (onder)kent, kan al snel zo gefrustreerd raken dat hij anderen wil laten boeten voor zijn geïsoleerde positie. Denk bijvoorbeeld aan lone wolves. Een samenleving die ellende en onrust wil voorkomen zou dus ook de krachten moeten verzachten die mensen om de verkeerde redenen aan de kant en in de kou laten staan.
Een samenleving waarin de macht ligt bij machthebbers die niet de intentie hebben om de samenleving zo in te richten dat aan de basisbehoeften wordt voldaan is een samenleving uit balans. En er zijn voortekenen genoeg die er op duiden dat veel mensen bang geraakt zijn dat zij niet meer veilig zullen zijn. Er zijn ook genoeg voorbeelden van mensen met economische macht die helemaal geen maatschappelijke verantwoordelijkheid willen dragen. Zij gebruiken de globale machten en krachten om kapitaal te onttrekken aan de samenleving. Wat vroeger de dubieuze rol van de kerk was om mensen afhankelijk te houden door hun een worst van een beter leven in het hiernamaals voor te houden lijkt nu vervangen door een economische worst. Veel kiezers denken dat alleen een liberale economie met ongebreidelde macht aan werkgevers de welvaart kan opleveren die tot geluk van het individu zal leiden. Een geluk die voortduurt ook tijdens het pensioen.

Het is een vorm van complot denken om te stellen dat het economische krachtenveld al uit de hand is gelopen. Dat complot denken houdt in dat een zeer beperkt aantal mensen aan de touwtjes trekt en daarin samenspant. Het is eerder zo dat niet ieder individu goed overziet wat de reikwijdte is van zijn of haar macht. Dat zie je bijvoorbeeld gebeuren in de tijd van verkiezingen. Sommige mensen denken dat de invloed van hun eigen stem zo belangrijk is dat zij niet meer hun stem geven aan partijen die bij hun passen, maar aan partijen waarvan ze denken dat die gaan winnen. Alsof het een persoonlijk verlies is om bij een partij te horen die niet in zetels vooruit gaat. Politieke partijen die het midden houden tussen het ene sociale uiterste en het andere liberale uiterste hebben vaak de meeste volgelingen. Het middenpad is het pad van mensen die bang zijn om te lopen buiten de mainstream en ook het pad van de wijze die geen behoefte heeft om zich (met zijn ego) te onderscheiden. Blijf weg van het oordelen.

Het is nog steeds zo dat in de steeds losser geworden samenleving het de individuele verantwoordelijkheid is om zijn eigen bewustzijn te ontwikkelen. Van de moderne Griekse economie gaat weinig voorbeeldfunctie uit, maar op de Griekse tempels staat “ken u zelve”. Wie de krachten binnen zichzelf kent, heeft de macht om ongrijpbare waarden te kunnen benaderen zonder de grip erop te verliezen door het gewenste te willen bezitten.

Nabijheid en afstand houden

Aanvoelen wanneer te bewegen

Als je dichterbij komt zie je meer details, maar het is lastig om het geheel te overzien. In relaties is nabijheid af en toe prettig, maar te veel en te lang iemand op de huid te zitten werkt verstikkend. Door dan wat meer afstand te houden, geef je de ander de gelegenheid zelf te komen. Dat kost jou minder moeite en de wederzijdse tevredenheid is groter. Het is alleen lastig wanneer je moeite hebt om jouw geduld te bewaren of moeite hebt in te schatten wanneer te doen en wanneer te laten.
Het lastigst om afstand te houden is als de ander je dreigt te ontglippen. Je hebt dan de neiging om nog meer energie en aandacht te geven aan de relatie, maar de kans wordt ook groter dat je de ander in zijn of haar schulp drijft of wegjaagt.

Het cyclische karakter van de natuur of seksualiteit zou je ook moeten (kunnen) toepassen in de relatie: afwisselend verbonden zijn en los te laten. Iemand die deze afwisseling goed weet in te schatten vergroot de kans dat de ander de band wil laten voortduren.

Sommige mensen durven de ander niet dichterbij te laten komen omdat zij bang zijn dat de afwisseling van nabijheid en afstand houden niet vanzelf ontstaat. Dat kan natuurlijk terecht zijn, want de juiste timing is afhankelijk van de vaardigheden van beide partijen.
Sommigen zijn ook bang voor het verlies van identiteit, ze zijn bang in de tijdelijke versmelting zichzelf te verliezen.

Het proces in fasen

Carolien Roodvoets en Sybille Labrijn schrijven in hun boek 'Nu alleen de liefde nog' dat er vijf fasen zijn in een relatie de betrekking hebben op het omgaan met vrijheid oftewel autonomie.

1. De fase van samenvallen. In deze fase hebben partners de neiging om alles samen te doen en op elkaar gericht te zijn. Er is weinig ruimte voor individuele vrijheid en de partner is de belangrijkste persoon in het leven van de ander. 
2. De fase van onderscheid maken. In deze fase gaan partners zich meer bewust worden van hun eigen behoeftes en verlangens. Er ontstaat meer ruimte voor individuele vrijheid en partners ontwikkelen een eigen leven naast de relatie. 
3. De fase van confrontatie. In deze fase komen partners elkaar tegen in hun eigen vrijheid en autonomie. Er ontstaan conflicten en de relatie wordt op de proef gesteld. 
4. De fase van onderhandeling. In deze fase leren partners omgaan met de conflicten die zijn ontstaan in de vorige fase. Ze leren hun eigen behoeftes en verlangens te communiceren en te onderhandelen over wat ze willen en nodig hebben. 
5. De fase van acceptatie. In deze fase hebben partners een evenwicht gevonden tussen hun eigen vrijheid en de verbinding met elkaar. Ze hebben geleerd om elkaar te accepteren en respecteren in elkaars autonomie en zijn in staat om een diepere en meer vervullende relatie te hebben.

Nu alleen de liefde nog (bol.com).
Meer weten over deze onderwerpen? Klik hier.

De gouden regel voor liefde en vrijheid

Praktische ethiek

In Wikipedia staat geschreven over de gouden regel.
Met de Gulden Regel (lat. regula aurea; eng. golden rule) wordt een oude en wijdverbreide stelregel van de praktische ethiek aangeduid.
“Behandel anderen zoals je door hen behandeld wilt worden”.
In de 17e eeuw introduceerden de Europeanen het denkbeeld van de in de Bijbel overgeleverde voorbeelden van de regel, die het Thoragebod der naastenliefde (Lev 19:18) als een algemeen geldende en begrijpelijke gedragsregel uitleggen. Uit de vertaling van de positieve versie van Tobit 4:15 in de Lutherbijbel van 1545 ontstond het bekende berijmde gezegde.
“Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook de ander niet”.
Tot zover Wikipedia.

De gouden regel is een universele regel

Confucianisme

Wat je zelf niet wilt, doe dat ook de ander niet.

Hindoeïsme

De kern van rechtschapenheid is nooit een ander aandoen, wat men voor zichzelf als kwetsend ziet.

Jaïnisme

Behandel alle levende wezens zo, als men zelf behandeld wil worden.

Boeddhisme

Wat voor mij onwelgevallig en onaangenaam is, is dat voor anderen ook.

Jodendom

Wat jij verafschuwt, doe dat ook je naaste niet.

Islam

Niemand is gelovig, zolang hij niet voor zijn broeder wenst, wat hij voor zichzelf wenst.

De gouden regel in het Taoïsme is bekend als het principe van wu wei, wat zich vertaalt als "niet-doen" of "niet-handelen". Het betekent dat men moet handelen in harmonie met de natuurlijke stroom van de dingen, zonder te proberen de dingen te forceren of te controleren. Dit betekent ook dat men anderen moet behandelen zoals men zelf behandeld zou willen worden en dat men zich bewust moet zijn van de impact die zijn/haar acties hebben op de natuurlijke omgeving en de samenleving als geheel.

Koppeling met liefde

Empathie en compassie

Liefde gaat vaak gepaard met empathie en compassie. Door anderen te behandelen zoals je zelf behandeld wilt worden, toon je empathie en begrip voor hun gevoelens, behoeften en verlangens. Je probeert je in te leven in hun situatie en hen te behandelen met dezelfde zorg en vriendelijkheid waarmee je zelf behandeld zou willen worden.

Respect

Liefde vereist respect voor de autonomie, waardigheid en grenzen van de ander. De Gouden Regel impliceert respectvolle interacties, waarbij je de grenzen en wensen van de ander eerbiedigt, net zoals je zou willen dat jouw eigen grenzen en wensen worden gerespecteerd.

Vertrouwen en betrouwbaarheid

Liefde gedijt op vertrouwen en betrouwbaarheid. Door anderen te behandelen zoals je zelf behandeld wilt worden, bouw je een basis van vertrouwen op. Je laat zien dat je eerlijk, oprecht en betrouwbaar bent in je relaties, wat essentieel is voor een liefdevolle band.

Vergevingsgezindheid

Liefde omvat ook vergevingsgezindheid en het vermogen om fouten en gebreken van anderen te accepteren. Door anderen te behandelen met dezelfde genade en vergevingsgezindheid waarmee je zelf behandeld zou willen worden, creëer je een atmosfeer van begrip en groei binnen relaties.

Oprechtheid en zorgzaamheid

Liefde is oprecht en zorgzaam. Door anderen te behandelen met oprechtheid en zorg, zoals je zelf behandeld zou willen worden, laat je zien dat je hun welzijn en geluk oprecht belangrijk vindt.

Koppeling met vrijheid

Het uitgangspunt over "anderen niet aandoen wat je ook niet wilt dat zij jou aandoen", leidt tot vrijheid. Althans wanneer je het er mee eens bent dat de betekenis niet wezenlijk verandert wanneer je de gouden regel parafraseert tot “mijn grenzen houden op waar die van een ander beginnen”. Deze formulering ligt weer aan de basis van de meeste grondrechten en van de ethiek, zoals we die nu kennen.
Hoe meer je jezelf accepteert, des te meer kun je anderen accepteren zoals ze zijn. Op deze wijze heb je liefde en vrijheid geïntegreerd toegepast.
Conclusie: de steekwoorden die geassocieerd worden door bovengenoemde schrijvers met de gouden regel zijn evenwaardigheid, wederkerigheid, liefde en vrijheid.

Waarom hebben wij nog geen relatie?

Kitty Munnichs en Fay Troost, twee journalistes in opleiding aan de Rijksuniversiteit Groningen vroegen zich, halverwege de twintig, af waarom iedereen maar van relatie naar relatie hopt en zij zelf nog geen relatie hebben. Ze besloten er in het kader van hun studie een podcast van te maken en het resultaat in te zenden voor de NTR podcast prijs en ze werden genomineerd.
In het kader van hun research interviewden ze leeftijdsgenoten, sprongen in het diepe en ondertussen kwamen ze bij mij terecht in mijn hoedanigheid als “datingcoach”.
Tijdens het interview en te horen op de eerste aflevering van de podcast geven ze zelf een verschillend antwoord op hun centrale vraag. De een lijkt heel rationeel en de ander lijkt een vat vol heftige, vaak tegenstrijdige gevoelens, maar dat beeld kantelt.
Hoe om te gaan met het conflict tussen ratio en gevoel in het aangaan van een verbinding? Ik leg hen de logica voor van hun aarzeling om de grens over te gaan. Ieder mens houdt voortdurend twee idealen in het oog: vrijheid en liefde. Wie verliefd wordt op een persoon, waarvan je het gevoel hebt dat je meer vrijheid krijgt dan je kwijt raakt, zal een grotere bereidheid hebben om zich open te stellen.
Maar wanneer je aarzelt of een verbinding je niet te veel verlies van autonomie oplevert werkt het bevrijdend wanneer je een goed gesprek met jezelf of een ander aangaat of je vrees wel zo terecht is. En dat doen ze, luister maar naar aflevering 1 van Forever Alone: Barrières:
Deel 2 is hier te horen.

Wie meer wil weten over hoe telkens opnieuw een frisse en losse relatie te leggen tussen vrijheid en liefde, leze “zonder vrijheid geen liefde en zonder liefde geen vrijheid”.