Liever echt dan machtig

Kenneth Wapnick en vergeving als weg naar verbondenheid

De mens wil thuiskomen. Niet alleen in zijn eigen leven, maar ook in zichzelf. We verlangen naar een plek waar niets meer hoeft, waar we gezien worden, waar we ons veilig en gedragen weten. We willen thuiskomen in onszelf, maar ook in de wereld: in verbinding met iets groters en met elkaar.

Die plek blijkt vaak niet buiten ons te liggen, maar in een innerlijke staat van aanwezigheid. In het hier en nu, zonder oordeel. Voor veel mensen is dat moeilijk toegankelijk. Hooguit raken ze het even aan in de extase van seks, de roes van verdoving of de vervoering van muziek. Maar structureel thuis zijn? Dat vraagt iets anders.

In A Course in Miracles (ACIM) wordt dat ‘anders’ vergeving genoemd. Niet als moreel gebaar naar een ander, maar als innerlijke keuze om het ego-verhaal los te laten: dat we iets zijn tekortgekomen, dat de wereld ons iets heeft aangedaan, of dat wij iets moeten fixen aan onszelf of aan anderen.

Kenneth Wapnick, de belangrijkste vertolker van ACIM, zag vergeving als een correctie op de fundamentele vergissing van het ego: het geloof in afscheiding. Voor hem was vergeving geen ethisch gebod, maar een daad van helderheid. We leren dat we liever gelukkig willen zijn dan gelijk willen hebben. Liever echt dan machtig.

De autoriteit van echtheid

Waar de kerk werkte met macht, werkte Wapnick met echtheid. Voor hem lag autoriteit niet in een titel of leerstelling, maar in de mate waarin je zelf vergeving belichaamt. Vergeving -in zijn woorden– is niet het nobele gebaar waarmee je een ander vrijspreekt. Het is het herinneren dat er niets is gebeurd dat jouw vrede werkelijk kon aantasten.

Daarmee keerde hij zich niet tegen religie, maar tegen de machtsstructuren die religie besmetten. Tegen de hiërarchie die waarheid afhankelijk maakt van gehoorzaamheid. Hij had geen behoefte om gelijk te hebben en precies daarom werd zijn stem zo helder. In zijn lezingen, boeken en gesprekken klonk altijd weer die ene zachte uitnodiging.

"Je hoeft niet te vechten. Laat je verhaal los. Kies opnieuw."

Liever gelukkig dan gelijk hebben

Zijn beroemdste uitspraak: “Ik wil liever gelukkig zijn dan gelijk hebben” raakt de kern van zijn visie op het ego. Het ego wil winnen, wil overtuigen, wil controleren. Maar de weg naar innerlijke vrede vraagt iets anders: bereidheid om het eigen gelijk op te geven. Niet omdat het fout is, maar omdat het geen rust brengt.

Vergeving is dan geen gebaar naar de ander, maar een stap terug uit het toneelstuk van slachtofferschap. De wereld heeft jou niets aangedaan. En jij hebt de wereld niets aan te doen. Je kunt kiezen voor vrede.

Een confronterend voorbeeld van “slachtofferschap”

Tijdens een workshop dat ik volgde over A Course in Miracles werd een vrouw in zichzelf bij een oefening geconfronteerd met een ingrijpende gebeurtenis uit haar jeugd: een aanranding. De begeleider stelde dat ze niet de dader hoefde te vergeven, maar zichzelf voor het vasthouden aan de pijn, het verhaal, de identificatie met slachtofferschap.

Voor een aantal deelnemers en voor mij leek dat vreemd. Moet zij zichzelf vergeven voor wat haar is aangedaan?

In de visie van ACIM is dit geen moreel oordeel, maar een spirituele benadering: wie zich blijft identificeren met het ego, blijft lijden. Het ego zegt: “Mij is iets aangedaan, ik ben beschadigd”. Maar de innerlijke leraar zegt: “Je bent onschendbaar in wie je werkelijk bent. Wat jou is aangedaan, bepaalt jou niet”.

Vergeving is hier een daad van bevrijding, geen bagatellisering. Niet van de gebeurtenis, maar van de macht die het nog over je leven heeft. In deze visie betekent jezelf vergeven: erkennen dat je diepste Zelf onaangetast is gebleven, en dat je nu mag loslaten wat jou gevangen houdt in het verleden.

Geen kerk, geen leider, geen systeem

Dat Wapnick nooit een organisatie opbouwde rondom zichzelf, past precies in zijn visie. Hij had geen behoefte aan een spirituele beweging met hem als middelpunt. A Course in Miracles is bedoeld voor innerlijk werk, niet voor een nieuwe geloofsgemeenschap.

Het is veelzeggend dat hij ACIM bewust buiten de sfeer van religieuze instituten wilde houden. Geen officiële leraren, geen spirituele rangen, geen rituelen. Alleen de leerling, het werkboek, en de Stem die zachtjes in ons spreekt: “Kies opnieuw”.

Vergeving als correctie van erfzonde

Waar de kerk eeuwenlang sprak van erfzonde –een aangeboren schuld, geërfd van de eerste mens– spreekt A Course in Miracles, in de lijn van Wapnick, van een vergissing. Geen zonde, geen schuld, maar een denkfout: het geloof dat we afgescheiden zijn van God en van elkaar. Deze overtuiging is de wortel van angst, oordeel en conflict. Want wie zich afgescheiden waant, ziet de ander niet langer als evenwaardig. Het niet willen bezien en behandelen van anderen als gelijkwaardig is dan ook niet alleen een morele valkuil, maar een verleiding tot zelfverheffing. In de visie van A Course in Miracles betekent vergeving: terugkeren naar het besef dat er nooit werkelijk een kloof was: alleen een verwaarlozing van onze verbondenheid.

Deze visie op verlorenheid als existentiële breuk -niet als straf, maar als vergeten van onze verbondenheid- sluit aan bij het verhaal van de verdrijving van Adam en Eva uit het Paradijs. Niet het eten van de vrucht, maar het gaan oordelen over goed en kwaad betekende de afscheiding. In een eerder blog ging ik dieper in op deze uitleg van het Paradijsverhaal.

Daarin biedt A Course in Miracles niet zozeer een alternatief geloof, maar een ander geloofsbeeld: geen God die oordeelt, maar een liefdevolle aanwezigheid die ons altijd blijft uitnodigen om thuis te komen. Door te vergeven wat we dachten dat ons was aangedaan en te herinneren wie we werkelijk zijn. Door het oordeel over onszelf en anderen los te laten, vermijden we het ongeluk van afgescheidenheid en openen we de deur naar het geluk van verbondenheid.

Liever echt dan machtig

Kenneth Wapnick had alles kunnen zijn wat het ego aantrekkelijk vindt: leider, leraar, icoon. Maar hij koos anders. Hij koos voor echtheid, voor eenvoud, voor een bescheiden pad in dienst van vergeving.

Zijn hele leven getuigde van één inzicht: Waarheid hoeft niet te winnen. Ze is er al.

In een wereld die schreeuwt om aandacht, koos hij voor stilte. In een cultuur van gelijk willen hebben, koos hij voor vrede. En in een spiritueel landschap vol systemen, koos hij voor vrijheid.

Niet machtig. Wel echt.