Geloofsbelijdenis voor een liefdevolle paradox

Een atheïst gelooft. Hij gelooft dat God niet bestaat. Daar is hij zeker van. Hij heeft misschien geen ongelijk, maar heeft hij wel geduld?

Een agnost vindt dat hij niet kan weten of God wel of niet bestaat. Er zijn ook "dubbele" agnosten die een stap verder gaan en vinden dat niemand kan weten of God wel of niet bestaat. Die mensen zitten (niet oncomfortabel) in een paradox, want om te kunnen weten dat je niet kunt weten of God wel of niet bestaat, moet je toch de mogelijkheid van het bestaan van God veronderstellen. Want wanneer je helemaal niets kan weten over God dan kan je ook werkelijk niets zeggen over het bestaan van God.

Ik ben zo’n agnost die gelooft dat niemand het laatste woord heeft over het bestaan van God. Ik vermoed dat een onpersoonlijke God het universum zo slim in elkaar heeft gezet dat iedereen het bewijs van het bestaan van God kan zien en niemand het kan bewijzen. Iedereen is ook vrij om dit te ontkennen en er zich niets van aan te trekken. Daarmee is in principe ook liefde, vrijheid en evenwaardigheid gecreëerd. Het verklaart ook waarom er tegelijk in een God kan worden geloofd en onrecht kan worden ervaren. Ik ervaar en zie geen tegenspraak, maar een liefdevolle paradox. Ik erken ook dat ik daarvoor geen enkel bewijs heb en geloof dat niemand een sluitend tegenbewijs kan leveren.

In navolging van Spinoza geloof ik in een pantheïstische God die zowel permanent zichtbaar als onzichtbaar is. Het idee dat hogere machten zich van sturing onthouden kan worden gezien als een vorm van deism of pantheïsme, waarbij God of het goddelijke wordt gezien als de schepper van het universum maar zich niet actief bemoeit met de wereld. In deze visie wordt de mensheid gezien als vrij om haar eigen pad te kiezen, zonder dat er een hogere macht is die onze keuzes stuurt of bepaalt.
Sommige filosofen en theologen hebben betoogd dat een dergelijke visie van God en het universum meer recht doet aan de vrije wil en autonomie van de mens. Als er geen externe sturing is van een hogere macht, dan zijn wij vrij om onze eigen keuzes te maken en ons eigen lot te bepalen.

Hoe meer bewijs je zoekt en probeert aan te dragen hoe meer je weerstand oproept bij anderen. God wordt daarmee per definitie uit beeld verdrongen bij hen die vechten om de waarheid. Wie slechts zoekt naar het opruimen van onwaarheden in zichzelf, die draagt voor mij bij aan het uitdrukken van vrijheid en liefde, ondanks hun principiële ongrijpbaarheid. God laat zich horen in innerlijke rust en stilte, geduld en bescheidenheid en toont zich in synchroniciteit, dynamische en statische kwaliteiten.

Ik geloof in een onpersoonlijke God die geen haast heeft, die niet zozeer zes dagen over de Schepping heeft gedaan maar een stuk of zes overgangen heeft geschapen die het leven zoals wij dat nu ervaren mogelijk maakte. Het leeuwendeel hebben we al gehad en mogelijk gaan we nog een deel meemaken (intelligent design). Dat is voor mij doelgerichte evolutie. Van bewustzijn naar energie naar materie naar leven naar samenwerking naar samenleving naar hogere organisatievorm. In dat nog steeds voortgaande proces worden kwaliteiten als schoonheid, liefde en vrijheid gerealiseerd, tegelijk ongrijpbaar en voor iedereen beschikbaar. Dit proces kunnen wij mensen verder helpen ontwikkelen of verstoren, maar dan valt het leven terug naar een lager niveau zonder mensen en wordt het proces weer opnieuw opgepakt en opgezet zonder haast.

Elk levend wezen mag er zijn (heeft een intrinsiek recht op vrijheid) en mag proberen bij te dragen aan de evolutie. Er is geen moeten, want er is in principe vrijheid en liefde beschikbaar voor iedereen. Aan het evenredig verdelen en bewaken voor iedereen, mens en dier, moeten we nog (verder) werken.
 

Lees ook Titus Rivas in "Waarom het absolute agnosticisme over het bestaan van een theïstische scheppergod geen rationele positie is".

Uit een boek van Bruno Borchert over mystiek.
William James zegt van zichzelf:
'hoewel ik zo'n mystiek godsbewustzijn in de meer directe en sterke betekenis niet bezit, toch is er iets in mij wat reageert wanneer ik anderen daarover hoor spreken. Ik herken een diepere stem. Er is iets wat me zegt: daar zit waarheid in …. Ik ben zozeer uit het christendom weggegroeid dat een uiting van mystiek die daarin gevat zit, er eerst weer van losgemaakt moet worden - ik moet door die verstrengeling héén geraken - voor ik kan luisteren. Noem dit als je wilt, mijn mystieke kiem. Het is een heel gewone, veel voorkomende kiem'.

Een goede God is niet nodig

Is het gegeven dat er veel menselijk leed is in de wereld een bewijs dat er geen goede God is?
Uiteraard is dat het bewijs, maar dat wil niet zeggen dat God of Allah, of om het even welke hogere macht dan ook, niet bestaat. Kunnen we accepteren dat er een macht zou kunnen bestaan die niet oordeelt?

Bij de vraag of God bestaat is vooraleerst van belang wat wij onder God verstaan. Is God een persoon, omdat bidden anders geen zin heeft? Is God degene die de evolutie op gang heeft gebracht? Zat God achter de oerknal?
Het moge duidelijk zijn dat je eigenlijk nog niets weet wanneer je op deze vraag een bevestigend antwoord krijgt. Elk antwoord roept eindeloos vervolgvragen op.

Mathieu Weggeman. "Zou het nu ook niet zo kunnen zijn dat mensen niet voldoende verstand of een niet ver genoeg ontwikkeld bewustzijn hebben om te begrijpen aan welke orde zij zelf deelnemen? Er is ook geen mens die een roman kan schrijven waarin de hoofdpersoon intelligenter is dan de schrijver zelf. Graag daarom wat minder stelligheid en arrogantie en wat meer bescheidenheid in het debat over het al dan niet bestaan van God".

Mensen voor wie het in het leven niet meezit, vinden troost in de gedachte dat zij na hun dood opgevangen worden door een liefdevolle God in een hemel. Mensen die een Bijna-Dood-Ervaring (BDE) hebben gehad melden een liefdevolle ontmoeting met overledenen en hemelse toestanden, niemand meldt een ontmoeting met een God. Er is vermoedelijk meer tussen hemel en aarde en er is niets mis mee om te geloven.

De vraag of God wel of niet bestaat zal waarschijnlijk nooit definitief beantwoord worden. Zelfs wanneer religieuze voorstellingen of gevoelens kunnen worden opgewekt door hersenstimulatie wordt deze vraag daarmee niet beantwoord.
Dat is geen ramp. Het kan voor velen een geruststelling zijn dat God zich niet aantoonbaar bemoeit met de gang van zaken op aarde en niemands zijde kiest. Het betekent namelijk dat we vrijheid zouden kunnen hebben en niemand God kan claimen. Vele anderen zouden zich afkeren van religie omdat het geen zin lijkt te hebben om te luisteren naar geestelijken die beweren namens God te spreken. Vooral niet wanneer religies op een oneigenlijke manier proberen macht en controle uit te oefenen. Het is niet zo verwonderlijk dat er vaak oorlog is met die landen, waarin veel religieuze fundamentalisten wonen. Een fundamentalist is iemand die vindt dat hij zijn visie over het ware geloof aan een ander mag opleggen, desnoods met geweld. Geen wonder dat Allah of God zich niet direct laat kennen.
De geest van de 10 geboden, de grondwet en de ethiek is in grote lijnen gelijk: “mijn vrijheid houdt op waar die van een ander begint” en “doe niet aan een ander wat je niet wilt dat een ander jou aandoet”. Deze richtlijnen worden zowel binnen als buiten religies aangehouden. Er is consensus over de grote lijn van wat goed en fout is. Goed is wat de vrijheid van zoveel mogelijk betrokkenen vergroot. Hecht geen geloof aan iets wat niet bijdraagt aan vergroting van vrijheid en liefde.

Misschien heeft geloven in een God nog wel zin; geloven in een God die oordeelt en probeert onrecht te voorkomen, ontslaat ons wel erg gemakkelijk van de verantwoordelijkheid om zelf te waken en na te denken over goed en fout.
Het accepteren dat een goede God niet bestaat maakt het ook logischer om grenzen te stellen aan geloven (religies) die claimen God of Allah aan hun kant te hebben en vervolgens een ongelijkheid introduceren en zich boven een ander stellen.

Het maakt het ook gemakkelijker om mensen uit andere culturen te accepteren en te respecteren in hun geloof, zolang zij zich evenwaardig opstellen. Wanneer we ons zouden oefenen in het achterwege laten van veroordelen en oefenen in het evenwaardig behandelen van onze medemens dan verdwijnt vanzelf de behoefte aan een goede God.

De cijfers begin 2015.
Atheïst. Er bestaat geen God of hogere macht of kracht - 25%.

Agnost. Weet niet of God of een hogere macht bestaat - 31%.

Ietsist. Er moet iets zijn als een hogere macht of kracht - 27%.

Gelovige. God houdt zich met ieder mens persoonlijk bezig - 17%.

Voor zoekers, twijfelaars, gelovigen en atheïsten is onderstaand boek van Frédéric Lenoir zeer inzichtelijk. Als God bestaat, waarom is hij dan onzichtbaar? Wanneer duiken de eerste goden op in de geschiedenis? Hebben joden, christenen en moslims het over dezelfde God? Is God een persoon, een energie of een scheppingsprincipe? En als het een persoon is, waarom dan bijna altijd een man? Kan de wetenschap het bestaan van God bewijzen? Is het boeddhisme een religie zonder goden?
Een citaat uit God?
Wat Jezus betreft kwam verlossing voort uit gebed en uit onze betrekking tot God. Hij wilde de mens opnieuw in contact brengen met zijn goddelijke oorsprong. Maar in navolging van bepaalde Bijbelse profeten bracht hij om te beginnen zijn discipelen een andere kijk op God bij, door hun te tonen dat zijn almacht als het ware onderworpen is aan zijn liefde en aan zijn absolutie eerbied voor de vrijheid van al zijn schepselen. Dat houdt in dat de menselijke wisselvalligheden niet meer mogen worden opgevat als goddelijke beloningen of straffen. God biedt de mens met zijn genade innerlijke ontferming, in plaats van de rechtvaardige voor elk bezoeking te behoeden of de zondaar voor zijn dwalingen met beproevingen te straffen. Daarom zal Hij ook niet in het reilen en zeilen van de wereld ingrijpen.

Gebalanceerd kijken naar de werkelijkheid

Een balans in westerse en oosterse filosofie

De aantrekkingskracht van oosterse filosofie en spiritualiteit voor westerse culturen kan leiden tot een soort van "spirituele bypassing", waar mensen de neiging hebben om de diepere betekenis van deze leringen te vergeten, op te hemelen of te verdraaien.
Veel oosterse tradities en filosofieën leggen de nadruk op het begrijpen van de innerlijke processen en obstakels die afgescheidenheid, lijden en onwetendheid in ons leven creëren. Deze benaderingen benadrukken het belang van introspectie, meditatie en zelfkennis om deze drempels te overwinnen en innerlijke harmonie en eenheid te bereiken.
De leringen zijn gericht op het ontdekken van de goddelijke essentie binnenin elk individu. Dit kan een aantrekkelijk, krachtig en heilzaam perspectief zijn voor veel mensen, vooral in een wereld waar stress, materialisme en egocentrisme vaak overheersen.
Het is normaal om je te willen onderscheiden, maar het is een valkuil voor en om je meer of beter te (gaan) voelen dan een ander.
Het is belangrijk dat mensen niet gefixeerd raken op het romantische idee van spirituele verlichting of eenheid, maar ook het werk doen om deze concepten in de praktijk te brengen. Dit omvat het onderzoeken van de belemmerende overtuigingen in onszelf die ons van anderen scheiden en het cultiveren van compassie, mededogen en begrip voor de complexe aard van menselijke relaties.
Dit artikel eindigt met een kort pleidooi om onze oriëntatie op eenheid uit te breiden naar dieren.

Non-dualisme en maya, is afgescheidenheid een illusie?

De visie van eenheid in het hindoeïsme wordt vaak geassocieerd met het concept van "Advaita Vedanta", wat "niet-dualistisch" betekent. Deze filosofie benadrukt het idee dat er in de ultieme realiteit geen werkelijke scheiding bestaat tussen individuele zielen (Atman) en het goddelijke (Brahman). Het streeft naar een diep begrip van het zelf en de wereld dat verder gaat dan de schijnbare dualiteiten en verschillen die we in onze dagelijkse ervaring waarnemen.
De reden waarom we de realiteit in ons dagelijks leven vaak ervaren als afgescheidenheid, wordt begrepen in termen van "maya", wat vaak wordt vertaald als "illusie". Volgens deze filosofie leidt maya ons ertoe de materiële wereld en onze individuele identiteiten te zien als afzonderlijk en los van het goddelijke. Deze illusie wordt gezien als een obstakel voor het realiseren van de diepere eenheid van alles.

In het Westen wordt het ego doorgaans gezien als het bewuste, rationele deel van het zelf dat verantwoordelijk is voor identiteit en individualiteit. Een gezond ego wordt vaak geassocieerd met zelfrespect, zelfvertrouwen en de mogelijkheid om doelen na te streven. Bovendien kent onze samenleving veel competitie, waarbij het juist zaak is om je van anderen te onderscheiden.

In het hindoeïstische denken wordt het ego beschouwd als de bron van verlangen, gehechtheid en zelfzuchtige handelingen, die de ziel binden aan de cyclus van wedergeboorte (samsara) en lijden (dukkha). Het streven is om het ego te transcenderen, het idee van afgescheidenheid te overwinnen en een staat van spirituele eenheid (moksha) te bereiken.
Dit betekent niet dat individuele verschillen en scheidingen volledig verdwijnen. In plaats daarvan erkent het hindoeïsme dat er op het conventionele niveau individuele verschillen en afgescheiden identiteiten zijn. Het doel is echter om het diepere, spirituele begrip van eenheid te bereiken en te leven in harmonie met deze realisatie, terwijl men zich bewust blijft van de dualiteiten die inherent zijn aan de fysieke wereld.
In het hindoeïsme wordt deze eenheid vaak geïllustreerd met het gezegde "Tat Tvam Asi", wat betekent "Dat ben jij". Dit benadrukt de goddelijke aanwezigheid in elk individu en het idee dat de kern van elk wezen identiek is aan het goddelijke, ook al ervaren we onszelf vaak als afgescheiden. Het streven is om deze eenheid te realiseren door spirituele beoefening en zelfinzicht.

Wanneer mensen in India of Nepal "namasté" zeggen, voegen ze vaak een lichte buiging of het samenbrengen van de handpalmen voor de borstkas toe, vergelijkbaar met een gebedshouding. Deze gebaar symboliseert eerbied en erkenning van de spirituele aard van de ander. Het wordt niet alleen gebruikt als een begroeting, maar ook als een uiting van dankbaarheid en respect.
In bredere zin reflecteert "namasté" de notie van eenheid en verbondenheid. Het erkent het gemeenschappelijke spirituele element dat aanwezig wordt geacht in alle levende wezens.

Een persoonlijk en algemeen belang bij eenheid

Niemand is verplicht om eenheid te zien of een illusie te doorzien. Niemand is verplicht om liefde te voelen of een verbinding te veinzen. Wij mensen zijn wel allemaal gebonden aan dit ene ethische principe: onze vrijheid houdt op waar andermans vrijheid begint. Denk niet of-of, maar en-en. Net als bij het tonen van respect naar anderen verbinden we twee belangrijke zaken tegelijk: we tonen onze betrokkenheid en bewaken de grens waar vrijheid ophoudt. Bij respect maken we vrijheid en liefde tot een eenheid.

Voor mij is de oriëntatie op eenheid van belang in het kader van gelijke rechten tussen mens en dier op (geschikte) ruimte om vrij in te kunnen leven. Alle mensen onderling en alle dieren onderling en uiteraard mens en dier zijn allemaal individueel verschillend, maar op één punt zijn we een eenheid.
We zijn een eenheid in de zin dat mens en dier intrinsiek evenwaardig zijn in het recht op vrijheid.
Nu de aarde steeds meer gevuld wordt met mensen en de biodiversiteit achteruit loopt is het nog meer van belang om ons er van bewust worden dat we de ruimte moeten delen en de natuur moeten beschermen zodat elk levend wezen kan leven naar zijn of haar aard. Zeker in ons land zouden we wat landbouwgrond terug moeten geven aan de natuur en natuurgebieden moeten verbinden. Dan wordt versnipperde natuur een eenheid en kan het weer met recht vrije natuur genoemd worden.
Er zijn inmiddels minstens zeven keer zoveel dieren die leven in gevangenschap met het doel om hun melk of eieren of vlees te gebruiken. Die uitbuiting gaat ook nog eens samen met klimaatopwarming als gevolg van die productie en consumptie. Daardoor wordt de mogelijke ruimte om in te leven voor mens en dier nog kleiner en wordt de noodzaak om ons bewust te zijn wat ons bindt en tot een eenheid brengt nog groter.

Theoloog die van zijn geloof viel

In het magazine Volzin wordt het overlijden herdacht van theoloog Harry Kuitert (1924-2017): ‘Nee, nee, nee, ik geloof niet in God’.

Een paar citaten.
Theologie levert kennis op over ‘een wezen genaamd God’. Zó hebben de godgeleerden het de eeuwen door gezien. En zo zien de meesten van hen het nog steeds. Maar die gedachte klopt niet, zegt Kuitert. “Alle spreken over Boven komt van Beneden, ook de uitspraak dat het van Boven komt”, aldus de beroemde oneliner waarmee hij reeds jaren terug de centrale idee achter zijn visie op de christelijke geloofsuitspraken verwoordde. Nu trekt hij de consequentie voor de theologie: die levert geen kennis op over God als ware God een realiteit buiten ons, maar informeert over wat mensen over zichzelf denken en zeggen wanneer ze over God spreken.
Nog zo’n stelling waarover de theologen het altijd eens zijn geweest. “Kennis gaat over wat bestaat, anders noemen we het fictie”. Dus meenden ze dat God bestond, want ze hadden er kennis van. Kuitert kwam een tijd geleden al tot precies de tegenovergestelde gevolgtrekking: ‘God is niet van kennis, maar van verbeelding’.
“God is een gedachte van mensen”. Met dit inzicht bevrijdde Nederlands best verkopende en meest omstreden theoloog Harry Kuitert zichzelf van “een hoop trammelant en gespletenheid”, zo zei hij in 2011 in Volzin. Het geloof in hemel en hiernamaals had de toen 86-jarige godgeleerde verlaten.
Tot zover Volzin.

Kuitert heeft veel boeken geschreven over zijn veranderende inzichten in religie. Vlak na de watersnoodramp in 1953 in Zeeland werd hij daar predikant. Hij kon het zien van veel onrecht en rampen op de wereld niet verenigen met het bestaan van een God. Dit was de start van zijn twijfel die uitmondde in steeds meer afstand van het beeld dat mensen van God schetsten en dat uiteindelijk ertoe leidde dat hij van zijn geloof in God viel.

Er zijn een tweetal overwegingen die ingaan tegen de conclusie van Kuitert dat God niet bestaat.

1. Van God en de menselijke ziel wordt gezegd dat deze afzijdig en zonder oordeel afwachten tot zij worden erkend en ingeroepen.
2. God kun je niet alleen zien als bron van liefde, maar ook van vrijheid. Zonder liefde geen vrijheid en zonder vrijheid geen liefde. De mens (en ook een dier) is niet werkelijk vrij wanneer dat niet samengaat met het bestaan van onrecht, pijn en overige ellende.

Veel mensen zouden vrijheid willen inruilen wanneer dat onrecht of onveiligheid zou voorkomen. Maar tegelijk ontneemt het dan onze eigen verantwoordelijkheid in het voorkomen daarvan. Je kunt je lot in God's handen leggen, maar voor je handelen ben je altijd verantwoordelijk.

Het wel of niet bestaan van God gaat onze voorstellingsvermogen te boven. Je kunt daarom –gek genoeg- niet stellen dat Kuitert ongelijk had in zijn opvatting dat God niet bestaat.
De apofatische theologie, tenslotte, stelt dat we God het beste benaderen langs de weg van negatie en ontkenning van alle positieve beweringen over hem. God overtreft namelijk onze gedachten, voorstellingen en taal zozeer, dat we hoogstens kunnen zeggen wat hij niet is; pogingen om te zeggen wat hij is kunnen leiden tot het scheppen van afgoden.
God heeft geen vorm en geen buitenkant.
Het idee is dat God zo transcendent en onbegrijpelijk is dat menselijke taal en begrip tekortschieten om God volledig te beschrijven.
Wat meer zin heeft is om te leven naar de intentie van het universum. Hoe wij die bedoeling inschatten zou uiteraard ten alle tijden kritisch bezien moeten worden. Zolang onze visie leidt tot een positieve intentie naar de wereld is niemand van God los.

De boeken van Harry Kuitert

Jaag geen eeuwigdurende gevoelens na

Wie wil er nu niet alsmaar gelukkig zijn? Je kunt het wel willen, maar is er ooit iemand in geslaagd? In sprookjes wel, maar in de realiteit niet. Toch, net als in de Amerikaanse Droom waarin iedereen president kan worden, nemen we nooit het besluit dat het zinloos is om deze utopie na te jagen.
Of we vragen aan deskundigen wat te doen om gezond of gelukkig te worden. Meestal krijg je dan uitgebreid te horen wat je niet moet doen. We hebben daarna nog steeds het gevoel dat we met lege handen staan. Genuanceerde antwoorden horen we niet graag, het wijst ons op de eigen verantwoordelijkheid om zelf na te denken wat goed of niet goed is voor ons.

We denken dat de bron van geluk buiten ons ligt en dat we er alleen maar naar op zoek hoeven te gaan en moeite voor hoeven doen. We zoeken het in identiteit, in status, in relaties, in werk, in bezit, in reizen. We maken het verwerven daarvan allemaal mee, maar ook dat het positieve gevoel weer wegebde. Toch blijven we denken dat het geluk buiten ons ligt of wel binnen bereik komt wanneer we onszelf verbeteren.
Weinigen vertrouwen op het eigen oordeel dat zij goed genoeg zijn zoals ze zijn.
Het lijkt wel of er een taboe rust op niet voelen. Gevoelens komen op en verdwijnen weer. Waarom zou je de toestand in de tijd tussen gevoelens in niet gewoon met rust laten en gewoon accepteren?
We zoeken naar het blijvende, maar alles is blijvend in verandering.
Het lijkt aantrekkelijk: eeuwige jeugd, maar het is bevrijdender om je neer te leggen dat je ouder wordt. Immers toen je beginnende puber werd, hoopte je ook ooit het huis te mogen verlaten en te leven op jouw eigen voorwaarden. Hoe wreed het ook klinkt: het is voor het behoud van de vrijheid van de jongere generatie dat oudere generaties uitsterven.

We zijn opgevoed met de oproep om alsmaar in beweging te blijven en nuttige dingen te doen en in onze vrije tijd aan interessante onderwerpen te besteden als sport, hobby en cultuur. Ook mindfulness en meditatie staan ten dienste van een nog optimaler leven. We zijn gefocust geraakt op “doen” en hebben “laten” uit het oog verloren.
Maar ook wanneer we niet gelukkig zijn, vragen we ons niet af of we wel zitten te wachten op permanent durende positieve gevoelens of dat we ons niet beter kunnen beperken tot het beëindigen van negatieve gevoelens. Gevoelens hebben een aanleiding en die kun je bewust worden. En aan die aanleiding kun je meestal wat doen. Permanent een positief gevoel oproepen kan niemand. Velen proberen het te faken.

De boodschap dat je ongeluk kunt vermijden door een aantal zaken na te laten imponeert ons niet. We willen wat doen en blijvende positieve gevoelens bewerkstelligen. En zo werkt het niet. Dat frustreert, maar we komen niet snel op het idee om het juist te zoeken in minder hard proberen.
Alleen wie doet, krijgt beloning, zo lijken we te denken. Iemand die laat wordt niet gezien of er wordt naar gekeken of hij ten onrechte iets niet heeft gedaan. Hoe prijzenswaardig het ook is dat mensen zich hebben ingehouden, heeft er ooit iemand een prijs gekregen door iets niet te doen?

Wanneer we ons beseffen wat we allemaal hebben gekregen zonder er iets voor te doen dan zou dat kunnen helpen te accepteren dat het ook voor vrijheid en geluk geldt. Zo groeien we op in de baarmoeder zonder dat er iemand aan het knutselen slaat. We blijven normaal gesproken gezond zonder er zelf iets voor te doen. De meeste levens functioneren vanzelf, het is een uitzondering dat je medicijnen nodig hebt om in leven te blijven. We groeien op in een samenleving die gevormd is door millennia aan voorwerk. Natuurlijk, een functionerende samenleving vergt onderhoud, dat geldt ook voor een gezond lichaam en een mooi huis. Maar wie die moeite op tijd investeert, is niet veel tijd, moeite en geld kwijt.

Wanneer we accepteren dat niets eeuwig duurt, lijden we niet langer onder het tijdelijke, wat we eigenlijk normaal zouden moeten vinden.

"Echte vrijheid is de vrijheid van de eis om zich altijd goed te voelen". - Adyashanti.

Verbinding maken met vertrouwen en respect

Waar ligt de grens?

In een wereld waarin diversiteit en individuele vrijheid hoog in het vaandel staan, speelt respect als vanouds een cruciale rol in het opbouwen van gezonde relaties. Respect gaat verder dan beleefdheid; het omvat het kennen en (h)erkennen van iemands grenzen, het waarderen van iemands vrijheid en wederzijdse betrokkenheid, en het bewaken van het kostbare goed genaamd vertrouwen.

Twee zaken tegelijk in het oog houden

Wie respectvol met een ander wil omgaan moet tegelijk bewaken dat hij niet over andermans grenzen gaat terwijl hij uiting geeft aan zijn betrokkenheid. Oftewel benader de ander zonder diens vrijheid in te perken. Dat vraagt voortdurend minimale alertheid en dit kost steeds minder energie wanneer je het positieve effect in de praktijk ervaren hebt. Wie wil verbinden moet ook kunnen loslaten.

Respect als basis van relaties

Respect vormt het fundament van elke relatie, of het nu gaat om vriendschappen, familiebanden, of professionele samenwerkingen. Het draait niet alleen om oppervlakkige beleefdheid, maar om het diepgaand begrijpen van de ander als een uniek individu. Het omvat ook het besef hoe fnuikend een snobistische houding kan zijn. Dit begrip is de sleutel tot het creëren van een sfeer van evenwaardigheid.

Evenwaardigheid en respect

Evenwaardigheid benadrukt de erkenning van individuele verschillen terwijl we in het oog houden dat niemand meer is dan een ander. Het gaat erom dat we iemands vrijheid niet alleen erkennen, maar ook ondersteunen. Het betekent het accepteren van iemands recht om autonome keuzes te maken, hun eigen pad te volgen en zelfstandig te denken. In een respectvolle relatie wordt ruimte gegeven voor groei en zelfontplooiing, zonder dat de ander zich belemmerd voelt.

Betrokkenheid en grenzen

Betrokkenheid bij anderen vereist meer dan alleen oppervlakkige interesse. Het betekent het begrijpen van iemands diepere behoeften, verlangens en, belangrijk, het respecteren van hun grenzen. Grenzen zijn persoonlijk en kunnen variëren van emotionele tot fysieke aspecten. Het (h)erkennen van deze grenzen is een teken van respectvolle betrokkenheid. Vermijdt dat een ander zijn grens zelf moet trekken, dus het is zaak dat je alertheid ontwikkelt op de signalen die een ander aangeeft dat een grens dreigt bereikt te worden.

Respectvolle communicatie

Een essentieel onderdeel van respect is communicatie. Respectvolle communicatie omvat luisteren met empathie, af en toe parafraseren met eigen woorden, het vermijden van vooroordelen en het tonen van begrip voor de standpunten van anderen. Het draagt bij aan een sfeer van wederzijds begrip. Je bent niet bang om jouw mening te geven en je vermijdt onnodige oordelen.

Onderling verweven

Respect, evenwaardigheid, grenzen (h)erkennen en vertrouwen zijn met elkaar verweven in de (op)bouw en het onderhoud van gezonde relaties en zijn als het ware de pijlers van de brug die ons verbindt. Je hebt tijd nodig om vertrouwen op te bouwen en moet altijd aandacht houden of de balans tussen geven en nemen, tussen doen en laten wordt aangehouden.

Liefde stroomt

“Make love, not war” was de leus in de zestiger jaren (tegen de oorlog in Vietnam). Zou het zo gemakkelijk gaan: “liefde maken”? Ook het werkwoord “de liefde bedrijven” klinkt als twee acteurs die een toneelstuk spelen.
Is liefde niet meer iets wat stroomt, waar nooit een einde aan komt, maar wat soms niet op gang lijkt te komen? Het is er of is er niet. Je kunt liefde niet afdwingen, wel weggeven, maar niet verspillen.
Net als de wet van behoud van energie en de transformatie van energie kan liefde niet uit het niets worden gegenereerd, maar ook niet opraken en vele vormen aannemen. Je kunt de vorm grijpen en beïnvloeden, maar de liefde zelf is niet te grijpen en het wordt meer als je het deelt. Het begint te stromen.
Maar wie wacht tot het begint te stromen en wie zelf weinig geeft, kan lang wachten. Een liefdevol wezen zijn impliceert verandering en wederkerige afhankelijkheid.
Wij worden alleen liefdevol wanneer wij gelukkig zijn. Liefde is een uitdrukking van geluk.
Voor wie het lastig is om een liefdevolle verbinding met een ander te maken is het beter om eerst aan zichzelf te denken. Zie jezelf als een kom die je vult met geluk en waarvan je de overvloed laat stromen voor wie er maar van wil drinken. Zonder voorbehoud, vrij en blij.
Liefde stokt wanneer je het vergeet te mengen met vrijheid. Zelfs in het woord “vrijheid” zit “vrij(en)”. Een geliefde verleiden met de belofte dat een binding met jou een grotere vrijheid oplevert is de meest effectieve manier om de interesse van de ander te wekken. Liefde koppelen aan vrijheid is wat anders dan “vrije liefde”. Dat begrip kan betekenen “ik kan mij niet binden, maar ik wil wel genieten van jouw liefde en morgen van de liefde van een ander”. Het kan ook betekenen “vrij stromende liefde”. Vrij stromende liefde, die geen moeite kost om op te brengen of te ontvangen, is een goed teken, van de paradox van volwassenheid en kinderlijke onbevangenheid. The best of both worlds.

Het gaat om open staan, met je hart, hoe vaag dat ook klinkt. Misschien is liefde in de praktijk ongrijpbaar, maar is het vooral belangrijk dat het verstand zich er zo weinig mogelijk mee bemoeit. Liefde wil stromen, niet alleen nu, maar hopelijk ook later. Het verstand kan dat proces alleen maar blokkeren.
Liefde is niet hetzelfde als een hevige verliefdheid. Mensen die in een diepe verliefdheid verzonken zijn geraakt zouden, na er eerst goed van te genieten, zichzelf toch de vraag moeten stellen: hoopte ik van mijn geliefde iets te krijgen wat ik nooit heb gehad? En heb ik echt wel een ander nodig om dat te krijgen, kan ik het mijzelf niet geven?
En wie de stroom van liefde naar zichzelf weet te richten en wie het niet probeert vast te houden, wordt voor een ander vanzelf aantrekkelijk om mee te verbinden.

Voor boeken over liefde, klik hier.

Vrijheid van meningsuiting is geen vrijbrief om te beledigen

Vrijheid van meningsuiting betekent dat het ons vrijstaat om onze mening te uiten in woord, schrift of beeld. Wie zich niet zo goed bewust is van het verschil tussen een feit, een mening of een oordeel, kan ten onrechte denken dat hij alles mag zeggen. Wie de holocaust ontkent, ontkent een feit en kwetst daarmee slachtoffers van dat feit. Omgekeerd, iemand die zegt dat hij zich gekwetst voelt kan niet stellen dat degene die hem kwetst de wet overtreedt. Gevoelens hebben voor jezelf waarheid, maar die kan een ander niet worden opgelegd als feiten.

Gevoelens en meningen zijn een persoonlijke zaak. Oordelen zijn dat niet. Wie tegen een ander zegt “ik vind jou een klootzak” komt daar juridisch mee weg. Wie zegt “jij bent een klootzak” niet per se. Het is een beledigend oordeel.
Ius mentis: Je hebt het recht om je mening te uiten en daarbij te schokken, kwetsen of verontrusten. Maar er zitten wel degelijk grenzen aan de uitingsvrijheid. De wet noemt smaad, laster, privacy, discriminatie en haat zaaien als belangrijkste grenzen.
Het is overigens een misverstand dat je door "Ik vind" ergens voor te zetten, altijd legaal bezig zou zijn. Er is juridisch geen verschil tussen "Ik vind hem een oplichter" en "Hij is een oplichter". Uit de context moet blijken hoe je die zin bedoelde: als daadwerkelijke beschuldiging, als stoom afblazen of prikkelende overdrijving in een recensie van een winkel? Wel is het zo dat een opinie anders beoordeeld wordt voor de wet dan een feitelijk relaas.
Tot zover Ius mentis.

Bestaat het recht om te kwetsen?
Dat recht bestaat niet en je kunt ook niet iemand de mond snoeren door te beweren dat hij jou gekwetst heeft of dat je je door een uitspraak gekwetst voelt.

Godslastering is niet strafbaar, vermoedelijk omdat God niet aantoonbaar een persoon is. Belediging van groepen, het aanzetten tot haat, discriminatie of geweld zijn wel strafbaar. Zo kan een samenleving provocateurs grenzen stellen.

Een machtig persoon (leeuw) tergen is levensgevaarlijk. Spot wordt vaak verpakt of vermomd om machthebbers te bekritiseren. Een nar of een clown kan daar mee wegkomen door ook zichzelf op de hak te nemen. Hele culturen kennen indirecte vormen van subtiel beledigen. Indirect kan ook door het tegenovergestelde te beweren van wat je bedoelt. Het wordt dan de kunst van de goede luisteraar om dit op te pikken.

De gedachte achter etiquette, ethiek, de grondwet, de 10 geboden en wellevendheid is de gouden regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. In de wet wordt deze grondregel voor allerlei situaties uitgewerkt met zo min mogelijk beperking van ieders vrijheid. In de etiquette wordt zoveel mogelijk voorbeelden uitgewerkt van situaties waarin het gedrag wordt omschreven waarmee je geen grenzen overschrijdt. Wie wellevend is houdt rekening met de ander. Hij past de etiquette toe zodat niemand in de pijnlijke situatie komt dat er grenzen dreigen te worden overschreden.

Een vergelijkbare overweging geldt bij het tonen van respect. Bij respect geldt dat iemands grenzen in acht moeten genomen en dat er optimum is in de mate van betrokkenheid. Die betrokkenheid kan positief of negatief zijn. In beide gevallen is er een spanningsveld tussen betrokkenheid en vrijheid van de ander.

Voorkomen is beter dan genezen. Het is handiger om negatieve gevoelens bij anderen te voorkomen, maar wie zichzelf inhoudt en niet voor zichzelf opkomt vanuit angst voor een ander heeft daarmee vooral zichzelf. Wie een lastige kwestie aan de orde wil stellen kan het beste aangeven wat het hem doet in plaats in de aanval te gaan en stellen dat de ander een fout begaat.

Moet je je alle ellende aantrekken?

Het maakt nogal wat uit of je de Telegraaf leest of het NRC voor de indruk van de hoeveelheid criminaliteit die je krijgt. Als het je te veel wordt en je beklaagt je erover, dan krijg je al snel te horen dat je beter een andere krant kunt nemen.
Is het asociaal om je rug te keren naar de schaduwzijde van onze maatschappij of naar alle slachtoffers van natuurrampen?
Nee, dat is het niet. Waar het omgaat in de problemen in onze wereld (onze “sociale agenda”) is dat mensen zich inzetten naar vermogen. Niemand kan alle ellende van de wereld op zijn schouders nemen en wie het wel probeert bezwijkt zeker.
In de Volkskrant schrijft Doutje Lettinga:
Impliceert de stelling “Verbeter de wereld, begin bij JEZELF” niet juist dat individualisme dat mij en mijn leeftijdsgenoten verweten wordt? Vergelijkbaar met een andere, typisch jaren negentig, slogan “Een slimme meid, is op haar toekomst voorbereid”, wordt er immers een beroep gedaan op onze eigen verantwoordelijkheid en ons eigen kunnen. Dat wij maatschappelijke betrokkenheid omzetten in daden waar wij zelf ook wat aan hebben, getuigt van een zelfstandigheid die ons met de paplepel is ingegoten. Bovendien, doen onze ouders vrijwilligerswerk uit puur altruïstische overwegingen of gaat het ook om reputatie en het belang van een fijne buurt? Maar terwijl ik me te goed doe aan het zoveelste kerstkransje, bekruipt me het onbehaaglijke gevoel dat ik typisch een kind van deze tijd ben door idealisme en eigenbelang zo aan elkaar te koppelen.

In de Volkskrant (31-12-05) schrijft Evert Nieuwenhuis onder de kop “liever een praktische idealist dan helemaal geen” “laat het goede niet de vijand van het beste zijn”.
Zo is het maar net: beter iets kleins aangepakt wat je aankunt en uit je directe omgeving dan een heel jaar getwijfeld over de meest effectieve oplossing voor de grootste problemen in de wereld.
Het zou in onze “sociale agenda” in de eerste plaats moeten gaan om vrijheid. Wanneer je eigen vrijheid kunt combineren met compassie wordt het nog mooier. Wanneer je helpt een ander zijn vrijheid te vergroten ook.

Meer over vrijheid als ideaal? Lees dit artikel.

Verleidingskapitaal bij de waardering van liefde

De vrijheid om relaties aan te gaan en af te bouwen is de laatste decennia enorm toegenomen. Dat is prettig, maar soms ook ongemakkelijk want hoe worden we gewaardeerd? Ben ik nog in tel?
Ook de ander zit met die vraag. Gaan we de ander steunen of juist onzeker maken om te voorkomen dat zij voor een ander kiest? Wie is zo sterk dat hij zich aan deze vragen kan onttrekken en zich kwetsbaar kan opstellen? Hoe zorg ik dat ik in relatie blijf? Wat kan ik doen en wat kan ik laten?

Yann Dall'Aglio is een Franstalige spreker op Ted.com die schrijft en spreekt over liefde in het digitale tijdperk.
Via de observatie dat iedereen gewaardeerd en begeerd wil worden, komt hij aan het eind van zijn voordracht bij Ted.com tot de oproep tot tederheid en zelfspot om de liefde te redden uit dat economische getouwtrek met opschepperij en narcisme.

"Op de vrije markt van de individuele verlangens, prijs ik me elke dag in de markt. Vandaar de angst van de hedendaagse mens. Zijn obsessie: ben ik begerenswaardig? In welke mate? Hoeveel mensen houden van me? En hoe reageert hij op die angst? Door op hysterische wijze symbolen van begeerlijkheid te verzamelen. Die verzameling noem ik, en anderen met mij, het verleidingskapitaal".

"Er is een andere manier mogelijk om de liefde te vatten. Hoe dan? Hoe weersta je de hysterische roep om gewaardeerd te worden? Door mijn nietigheid te beseffen. Juist. Ik ben niets. Maar wees gerust: jullie ook. We zijn allemaal niets.
Die nietigheid is eenvoudig te bewijzen. Om gewaardeerd te worden, vraag ik dat de ander mij begeert, dus dat betekent dat ik zelf geen waarde heb, ik heb op zich geen waarde. We doen allemaal alsof we een idool hebben. We doen alsof we een idool zijn voor iemand anders, maar eigenlijk spelen we allemaal vals, zoals de man die onverschillig door de straat flaneert, terwijl hij er alles aan doet opdat alle blikken zijn kant zouden uitgaan.
Je bewust worden van dat veralgemeende valsspelen, dat ons allen aangaat, zou rust brengen in onze amoureuze verhoudingen. Het is omdat ik bewonderd wil worden, van top tot teen, en bevestigd in al mijn keuzes, dat er een hysterie van de verleiding bestaat. Ik wil perfect lijken opdat de ander van mij zou houden. Ik wil dat hij perfect is opdat hij me in mijn waarde zou bevestigen. Dat zorgt voor koppels die geobsedeerd zijn door prestatie en die elkaar bij de minste wanprestatie laten zitten.
Tegen die houding roep ik de hulp in van de tederheid, van de liefde als tederheid. Wat is tederheid? Teder zijn, is de zwaktes aanvaarden van het beminde wezen. Je moet je daarom niet omscholen tot een triest koppel hulpverleners. Daar heb je niet veel aan. Er zit juist veel charme en plezier in de tederheid. Ik denk met name aan een soort humor, dat helaas weinig beoefend wordt, een soort poëzie van de veronderstelde onhandigheid.
Ik denk aan de zelfspot. Voor een koppel dat niet meer ondersteund wordt door de vereisten van de traditie, is zelfspot volgens mij dé manier om stand te houden".

Tot zover Dall'Aglio.

Arnon Grunberg schrijft in zijn voetnoot op de voorkant van de Volkskrant over het tegenovergestelde van waardering over en weer, namelijk elkaar omlaag halen:
"Wederzijdse destructie is verslavend, en heeft rationele verklaringen: de angst voor verlies".
"Vergeet ook niet dat de twijfels van de man aan zijn seksuele vermogens een onvermijdelijk neveneffect zijn van het beschavingsproces. Het seksuele vermogen van de man is op zijn best overwonnen twijfel. Misschien zoekt hij bevestiging van die twijfel in zijn partner.
Niets voorstellen is uiteindelijk een opluchting. In die opluchting schuilt het genot van het masochisme.
De liefde, zowel eros als caritas, heeft een masochistische kern".

Tot zover Grunberg.

In een goede relatie floreren liefde en vrijheid, vooral wanneer deze ongrijpbare concepten goed worden gekoppeld.
Liefde en eigenwaarde hebben niet veel met elkaar te maken. Maar het proces van onderzoeken en ontwikkelen daarvan houdt in zowel het gevoel van eigenwaarde te vergroten als het weer los te laten. Eigenwaarde maakt dat je voor jezelf opkomt, maar jezelf opofferen ("even niets zijn") is ook waardevol.
Een deel van onze individuele inzet in een relatie is om het leven door te geven. Daarvoor geef je vrijheid tijdelijk op en helpt liefde om gemotiveerd te blijven. De dood en daarmee het einde aan een relatie komt onvermijdelijk, je kunt deze hoogstens uitstellen. Maar het aanhouden van een relatie om het bewijs te blijven zoeken dat je begerenswaardig bent en om jouw eigenwaarde alsmaar te vergroten, kan tamelijk zinloos zijn. Dan kun je beter kiezen voor de vrijheid en ondertussen tederheid en zelfspot behouden. De kracht om die keuze opnieuw te kunnen maken maakt je begerenswaardig.

Spirituele dooddoeners?

De bal dood leggen of van koers veranderen

Spirituele dooddoeners zijn ideeën, overtuigingen of uitspraken die vaak worden gebruikt in spirituele kringen, maar die eigenlijk niet behulpzaam of zelfs schadelijk zijn voor iemands groei en welzijn.
Hieronder volgen enkele voorbeelden van spirituele dooddoeners.

"Alles gebeurt met een reden" - Hoewel dit idee sommige mensen kan helpen om betekenis te vinden in moeilijke situaties, kan het anderen het gevoel geven dat ze geen controle hebben over hun leven of dat hun lijden gerechtvaardigd is.

"Je moet loslaten en overgeven" - Het idee van loslaten kan nuttig zijn in bepaalde situaties, maar het kan ook suggereren dat iemand moet berusten in hun lot of hun emoties moet onderdrukken in plaats van ze te erkennen en ermee om te gaan.

"Positief denken is de sleutel tot succes" - Hoewel positief denken nuttig kan zijn in sommige situaties, kan het ook leiden tot schuldgevoelens, schaamte en ontkenning van negatieve emoties en ervaringen.

"Je moet vergeven en vergeten" - Het idee van vergeving kan nuttig zijn in sommige situaties, maar het kan ook suggereren dat iemand zich moet onderwerpen aan mishandeling of misbruik en hun eigen grenzen moet negeren.

"Alleen liefde overwint angst" - Hoewel liefde belangrijk is, kan deze uitspraak mensen het gevoel geven dat hun angst of verdriet niet echt of belangrijk is, of dat ze niet goed genoeg zijn als ze zich niet constant in een staat van liefde bevinden.

Nog meer dooddoeners

‘Jij bent liefde, alles is liefde’.
‘Er is geen ander, alles is één’.
‘Alles is goed zoals het is’.
‘Wat is het geluid van één klappende hand?’.

Wie zich bezighoudt met spiritualiteit komt bovengenoemde uitspraken altijd wel eens een keer tegen. Om mensen aan het denken te zetten wordt daarbij niet verteld waarom het zo wordt gesteld. In dit artikel wordt het antwoord belicht vanuit de dooddoener. De dooddoener heeft een negatieve klank in de volksmond, zo van “een levendig gesprek wordt er op een vervelende manier mee doodgelegd”.
In dit artikel wordt het meer opgevat als het functioneel doodleggen van de bal in een voetbalspel, om een bal onder controle te krijgen. Een bal wordt aangenomen, stilgelegd en verder meegenomen en doorgezet in het spel. In die positieve zin wordt het hier bedoeld. Een speelse vorm van omdenken.

‘Jij bent liefde, alles is liefde’

Deze uitspraak heeft twee lastige aspecten.
1.    Wie of wat je bent, je identiteit, is geen objectief gegeven.
2.    Wanneer iets voor alles geldt, heeft het weinig informatieve waarde.

Liefde is een veelzijdig maar ongrijpbaar begrip. Liefde leidt soms (tijdelijk, hopelijk vaak) tot het gevoel één te zijn met de ander. We doen er allemaal ervaring mee op en komen dan (hopelijk) tot de overtuiging dat we het gedrag van de ander als liefdevol mogen opvatten en we mogen hopen dat de ander dat ook (nog lang) van ons doet. Honderd procent zeker zijn we nooit van wat er in de ander omgaat, hoe lang en hoe diep we ook in de ogen van die ander blijven kijken of blijven doorvragen.
Wanneer we te geforceerd proberen zekerheid te krijgen over wat liefde is, raken we verwijderd van de liefde. Macht erotiseert, maar doet liefde kwijnen. Liefde laat zich niet dwingen. Het loslaten van de wens om zeker te zijn van de ander, geldt als liefdevol. Hiermee wordt vrijheid geschapen en vrijheid is ook zo’n ongrijpbaar concept. Het moge duidelijk zijn dat wanneer vrijheid en liefde op zo’n wijze aan elkaar worden verbonden dat het paradoxaal werkzaam is. Dat wil zeggen: het werkt zolang we het (oordelen) kunnen laten. Wanneer we dat niet kunnen (niet meer evenwaardig kijken), zijn we gedwongen zijn om de les opnieuw te leren. Tot in het oneindige. In die zin is alles liefde en jij en ik ook. Dit taalgebruik: "wie niet wil inzien dat alles liefde is, draagt niet bij aan een betere wereld" is een verkapte chantage. Chantage is als machtsmisbruik en doet liefde en vertrouwen verdwijnen. Beiden komen te voet en snellen weg te paard.

Vivian Gornick: liefde, seksuele vervulling en het huwelijk zijn niet meer de metaforische uitdrukkingen van succes en geluk die ze vroeger waren (bol.com).

‘Er is geen ander, alles is één’

Advaita (een term uit het Sanskriet) of non-dualiteit betekent ‘niet twee zijn’. Hier wordt het woord “eenheid” vermeden omdat het dan geen ruimte meer laat voor de observatie dat de wereld vooral (eigenlijk alleen maar) duaal wordt ervaren, namelijk in termen van tegenstellingen. Met die tegenstellingen kunnen we discrimineren in termen van onderscheiden en kunnen we leven. Was alles één blur dan waren we ten dode opgeschreven.
Het nut van kunnen onderscheiden is geen onderbouwing van de stelling dat de een meer of beter is dan een ander. We zijn één in ons evenwaardig zijn, niet gelijk.

Levinas: de verhouding tot de Ander is niet symmetrisch. Ik ben wel verantwoordelijk voor de Ander, maar ik kan niet uitgaan van het omgekeerde. Het wederkerige is zijn zaak.

‘Alles is goed zoals het is’

Het moge uit het voorgaande duidelijk zijn dat deze uitspraak begrepen kan worden als tegelijk waar en niet waar (en-en denken). De gedachte dat alles goed is zoals het is, kan leiden tot een passieve houding waarin men afwacht wat er gebeurt zonder actie te ondernemen om veranderingen te bewerkstelligen. Het kan echter ook leiden tot een meer accepterende en open houding ten opzichte van de realiteit, waardoor men beter in staat is om met moeilijke situaties om te gaan en er creatiever op te reageren.
Het is daarom belangrijk om een balans te vinden tussen acceptatie en actie. Acceptatie betekent niet dat men passief moet zijn of dat men niet streeft naar veranderingen. Het betekent juist dat men de realiteit accepteert zoals deze is en vanuit deze acceptatie veranderingen probeert te bewerkstelligen. Dit kan alleen worden bereikt door bewust te zijn van de eigen gedachten, emoties en acties en deze te richten op positieve veranderingen. 

‘Wat is het geluid van één klappende hand?’

Je kunt bij het antwoord lang en kort stil staan. En dat proces kan bevrijdende inzichten geven of tot frustratie leiden. In ieder geval maken alleen twee handen geluid wanneer ze tegen elkaar klappen. We hebben elkaar (twee mensen of handen, niet één) nodig om iets tot stand te brengen. We zijn in de afhankelijkheid één. Dat antwoord is van toepassing op vrijwel alle vragen die in de spiritualiteit worden opgeroepen.

Functionele spiritualiteit

Tao vinden

"Beide voeten om te lopen. Beide oren om te horen. Beide ogen om te zien. Om te begrijpen is één verstand niet genoeg. Gebruik beide om Tao te vinden.
Zoek je met verstand van het zelf, dan vind je slechts het zelf. Gebruik het verstand van het zelf en van het niet-zelf, dan vind je het volledige verstand.
Verlies het zelf om niet-zelf te vinden. Verlies het één om het ander te vinden. Verlies beide om Tao te vinden".
(Ray Grigg).

Spiritualiteit verbonden met psychologie

Dit blog heet Psychologie-nu.blogspot omdat er artikelen op staan waarin spirituele onderwerpen worden gekoppeld aan psychologische zienswijzen. Dat betekent dat bij alle mystieke fenomenen die we menen te ervaren ook gezocht wordt naar aardse psychologische verklaringen. Tegelijk blijft het oog gericht op het ethisch handelen in combinatie van een prettig leven voor zoveel mogelijk anderen.

Wanneer we ons voortdurend druk maken over alle misstanden in de wereld hebben we geen vrijheid en geen leven. Het tegelijk betrokken en angstig zijn, slaat dood. Maar wie zich onverschillig opstelt tegenover onrecht waar hij/zij wel wat aan kan doen, die draagt niet bij een leefbare samenleving. Er moet dus een balans zijn in betrokkenheid en loslaten (afstand houden). In een werkzame en leefbare samenleving stroomt liefde en is vrijheid voelbaar.

Daarom worden hier absolute uitspraken vermeden

Absolute termen zoals "alles is voorbestemd" of "alles is zinloos" kunnen voortkomen uit sterke emoties, zoals liefde, teleurstelling, woede of frustratie. De generalisaties doen geen recht aan diversiteit en nuance. Ook het generaliseren van liefde als allesomvattend en perfect gaat voorbij aan de complexiteit van menselijke relaties.
Door te geloven in absolute uitspraken, negeren mensen het bewijs dat hun overtuigingen tegenspreekt. Het duidt op een gesloten denkwijze en het vermijden van constructieve dialoog.
Het is een egocentrische weerstand tegen evenwaardigheid.

Verdwalen of halverwege omkeren

Om te voorkomen dat we verdwalen in een taaldoolhof of dat het een gebed zonder einde wordt, is deze laatste functionele dooddoener een goed voorbeeld om mee te besluiten.

Roeland de Looff. Jij bestaat niet, de werkelijkheid achter de illusie, weet wat echt is (bol.com).

Liefde en vrijheid als stuwende krachten

Organismen zijn het resultaat van miljoenen jaren ontwikkeling. Op allerlei niveaus leidde dat tot specialisatie en samenwerking. Er wordt gescheiden (ontbinden) en er komt samen (verbinden) in een eindeloze cyclus van leven en dood.
In de natuur zie je veel bijna gelijke helften, bijvoorbeeld de gespiegelde linker- en rechterkant van een lichaam. De natuur zit vol van twee-eenheden, met gescheiden functies, zoals het para(sympatische) zenuwstelsel en de grote en kleine bloedsomloop. Een twee-eenheid vormen ook man-vrouw of de twee hersenhelften. De twee onderdelen van de eenheid vormen krachten, die soms samen- en soms elkaar tegenwerken.
Het lijkt wel of in de natuur vrijwel alles dubbel wordt uitgevoerd en met terugkoppelingen om een balans te zoeken. De functie is bijvoorbeeld het vinden van het evenwicht of het schatten van afstand of richting, deels is het om functies over te nemen als er één uitvalt. De mens bestaat uit lagen als cellen en organen, die ieder hun eigen functie hebben, maar een gemeenschappelijk belang hebben om te overleven, zoals de spijsvertering, de slaap, alertheid en de angst. Een ander doel van de tweedeling is dat het individu op een bepaald niveau een verantwoorde keuze kan maken. Op het niveau van de geslachtsorganen is er geen voorkeur voor wie een nieuw leven creëert. De zaadcel die het eerst komt, mag de eicel bevruchten. Het zijn man en vrouw die als bezitters van het lichaam -op een niveau hoger- de keuze hebben om zich voort te planten. Gelukkig is voor die keuze vaak een positieve reden, met andere woorden een keuze voor een baby uit liefde. Die liefde is nodig om de energie op te brengen om voor het kind te zorgen. Liefde speelt geen rol bij lichaamscellen of –organen. Er is in de natuur veel onverschilligheid en morele overwegingen zijn meestal afwezig. Overleven van de soort is belangrijk en ook de evolutie lijkt haar agenda te hebben, namelijk ontwikkeling van kwaliteit.

Zo zit het ook in de ontwikkeling van de persoon(lijkheid). Een bevruchte eicel loopt in grote lijnen een aantal stadia uit de voorgaande generaties van wormen tot vissen van vele miljoenen jaren terug door. Een pasgeboren baby is eerst nog één met zijn omgeving, ongescheiden. Als een koning(in) wordt hij/zij in de paradijselijke watten gelegd, omdat het zelf nog niets kan. Ouderliefde maakt dat de ouders er zoveel moeite voor hun spruit over hebben en daarnaast heeft de kleine nog iets vertederends over zich om die liefde te belonen.
Van een vanzelfsprekende en natuurlijke gebondenheid groeit de mens eerst naar autonomie en tijdens dat proces oefent hij af en toe het maken van een verbinding bijvoorbeeld door verliefd te worden of een baantje te zoeken. Zijn hele leven zal de mens keuzes moeten maken die op een abstract niveau neerkomen op scheiden of verbinden.
Als peuter ontwikkelt de mens zijn ego. Dat is de drijvende kracht die hem doet afscheiden van zijn omgeving. Die autonomie kan prettig zijn, maar is soms ook onzeker en moet niet te ver worden doorgevoerd. Mensen met een groot ego zijn snel uit balans en lijden veel. “mensen die VOL van zichzelf zijn, zijn snel beLEDIGd”. Voor de wat ouderen is het aantrekkelijk om hun ego weer wat los te laten. Immers zij worden zich meer en meer bewust van hun kwetsbaarheid en sterfelijkheid. In die fase is acceptatie van de eindigheid van het leven de uitdaging.
Je onthechten van je ego doe je door in contact te komen met je Hogere Zelf en te leven vanuit een liefdevolle benadering, door niet te snel te oordelen, geen onnodige strijd aan te gaan of door koste wat het kost te proberen gelijk te halen. Het is vooral open staan en laten in plaats van doen. Er is geen duidelijkere aanbeveling te doen. Spiritualiteit vraagt nu eenmaal te accepteren dat er geen 100% zekerheid meer valt te geven. Geduld hebben, het goede voorbeeld geven en volgen en grenzen stellen aan jezelf en anderen.

Ook op het niveau van de samenleving zie je een sociale en liberale kracht haar werk doen. In de politiek vormt het midden ongeveer een even grote menging van links (sociaal) en rechts (liberaal). Sommige politieke partijen zouden die vermenging zelfs een integratie noemen, een hoger plan.

Freud onderscheidde in zijn psychologische werk Eros en Thanatos. Eros vormde de verbindende kracht. Thanatos stond voor de doodsdrift. Op dat punt lijkt Freud de plank mis te hebben geslagen. Welk normaal functionerend mens wil er nu dood? Freud had er beter aangedaan om de tweede kracht als een vrijheidsdrift of vrijheidsdrang aan te duiden. De mens wordt zowel aangetrokken tot de verbinding via de liefde als tot het niet-verbonden zijn in autonomie.

Wanneer de mens zich in zijn volwassenheid heeft losgemaakt dan is er soms terugval of de kinderlijke behoefte om weer te versmelten, maar dit roept niet voor niets angst op om zichzelf te verliezen of wordt regressie genoemd. Het zijn allemaal negatieve connotaties die er op wijzen dat er geen weg terug is. Er komt alleen een eind aan bij de dood en sommigen verwachten daarvan een hereniging. Mogelijk is dat een lichte aanwijzing voor Thanatos, de doodsdrift.
Het is de kunst om de twee krachten (liefde en vrijheid) in evenwicht te houden en te laten samenwerken tot groei en vooruitgang, pas dan kan de mens transcenderen. Met Transcenderen (Wikipedia) wordt het overschrijden van de grens van de gewone vorm van waarnemen of bewustzijn bedoeld. Transcenderen berust op de veronderstelling dat men behalve de fysieke "buitenkant" van dingen, ook een diepere "binnenkant" op kan merken.

En daarmee zijn we weer aanbeland bij de optimale omstandigheden om opmerkzaam te zijn, namelijk het spanningsveld tussen betrokken zijn (liefde) en de juiste afstand houden (vrijheid), die ook de grondslag vormen van respect en “schouwen”.

Een andere auteur die al jaren over vrijheid en liefde vertelt is Osho. Zie deze video.

Wat gaf en geeft het leven richting?

Vormgeving van het leven vanuit een inherente kracht in het universum?

Hoe het bestaan begon gaat ons begrip te boven. Het begrip daarvan transcendeert ons als het ware. Voor het gemak gaan sommigen er vanuit dat het bestaan toeval is, anderen veronderstellen een transcendente intelligentie. In dit artikel wordt uitgegaan van het bestaan van een intelligentie die in ieder geval geen haast heeft. Aan de wetenschap kunnen we overlaten om de (samenhang in de) werking van natuurwetten te ontrafelen, via de filosofie en/of onze eigen intelligentie kunnen we overdenken hoe het waarom van het bestaan geduldig werkzaam kan zijn.

Vanuit een visie op de natuur of God als een interne kracht of essentie die inherent is aan het universum, kan het Goddelijke worden beschouwd als de onderliggende bron van alle leven en evolutie, die de natuurlijke processen bezielt en een richting geeft aan de ontwikkeling van het leven.
Volgens deze visie zou de oerknal niet alleen het begin van het universum vertegenwoordigen in termen van materie en energie, maar ook het begin van een ontwikkeling die uiteindelijk zou leiden tot complexe structuren, levende wezens en bewustzijn.
Dit idee kan worden gezien als een manier om de intrinsieke verbondenheid tussen alle aspecten van het universum te benadrukken. Het stelt voor dat bewustzijn het universum laat evolueren, zonder haast en geleidelijk een hoger doel dienend.
Vanuit dit perspectief werd en wordt het leven beschouwd als een natuurlijk en organisch onderdeel van de kosmische evolutie, waarbij bewustzijn en energie samenkomen om de complexiteit en diversiteit van het universum te laten ontstaan.

Doelen in ontwikkeling vanuit bewustzijn

In het kader van theïstische evolutie met een intern Goddelijk perspectief, kan de ontwikkeling van liefde en vrijheid worden gezien als een manifestatie van deze inherente Goddelijke essentie die in de kosmos aanwezig is. Bewustzijn, als een wezenlijk kenmerk van het menselijk bestaan, zou dan kunnen worden beschouwd als een manier waarop deze innerlijke Goddelijke aanwezigheid zichzelf ervaart en uitdrukt in de wereld.
De ontwikkeling van bewustzijn en de mogelijkheid om liefde te voelen en vrijheid te begrijpen, kan dan worden gezien als een inherent aspect van de natuurlijke evolutie die wordt beïnvloed door de Goddelijke aanwezigheid in alle levende wezens. Het bewustzijn wordt beschouwd als een innerlijk raamwerk waardoor de wereld wordt ervaren en waarin de menselijke ziel een dieper begrip en verbinding met het Goddelijke kan ervaren.
Het leven wordt vaak beschouwd als een drager van bewustzijn en energie, waarbij bewustzijn de mogelijkheid biedt om gewaarwording en ervaring te hebben, en energie de kracht levert om vanuit die gewaarwording in actie te komen.
Bewustzijn is wat ons in staat stelt om onszelf en onze omgeving te ervaren, gedachten en emoties te hebben, en betekenis te geven aan onze ervaringen. Het is het innerlijke licht dat schijnt op onze percepties en ons in staat stelt om een dieper begrip van onszelf en de wereld te krijgen.
Energie, aan de andere kant, is de drijvende kracht achter alle activiteit in het universum. Het is wat beweging, verandering en actie mogelijk maakt. In levende wezens, zoals mensen, wordt energie gebruikt om onze lichamen te laten functioneren, onze spieren aan te sturen, onze zintuigen te laten werken en onze gedachten te laten ontstaan.
Samen vormen bewustzijn en energie de basis van ons menselijk bestaan en geven ze betekenis aan ons leven. Bewustzijn stelt ons in staat om de wereld te ervaren en te begrijpen, terwijl energie ons in staat stelt om te handelen en onze intenties en doelen na te streven.

Maken of breken?

Net zoals een kunstenaar creatief gebruik maakt van zijn bewustzijn en energie om kunstwerken te creëren en schoonheid voort te brengen, kunnen mensen ook hun bewustzijn en energie gebruiken om positieve veranderingen te bewerkstelligen, goede daden te verrichten en anderen te helpen. Dit kan bijdragen aan het maken en opbouwen van een betere wereld.
Aan de andere kant kunnen bewustzijn en energie ook destructief worden gebruikt, bijvoorbeeld om schade toe te brengen, anderen pijn te doen of negatieve doelen na te streven. Dit kan leiden tot het breken of vernietigen van wat eerder was opgebouwd.
Het belangrijke punt is dat bewustzijn en energie als krachten op zichzelf neutraal zijn. Het is de intentie en het gebruik ervan door individuen die bepalen of ze een positieve of negatieve impact hebben. Mensen hebben de verantwoordelijkheid om bewust te zijn van hun acties en intenties en om hun bewustzijn en energie op een constructieve en verantwoordelijke manier te gebruiken.
In onze menselijke ervaringen kunnen we getuige zijn van zowel creatie als vernietiging, en het is aan ons om bewust te kiezen welke kracht we in de wereld willen brengen. Bewustzijn kan ons helpen om te begrijpen wat we doen en welke gevolgen onze acties hebben, terwijl energie ons de kracht geeft om die intenties in actie om te zetten.
Het is daarom van groot belang om bewustzijn en energie te gebruiken met wijsheid, empathie en mededogen, zodat we positieve veranderingen kunnen bewerkstelligen en een betere wereld kunnen creëren voor onszelf en anderen. Het is een voortdurend proces van zelfbewustzijn en zelfreflectie om te groeien als individuen en als samenleving.

Welvaart en welzijn

Financiële vrijheid kan een gevoel van onafhankelijkheid en autonomie bieden, waarbij mensen meer controle hebben over hun leven en meer mogelijkheden hebben om hun doelen en verlangens te realiseren. Het stelt mensen in staat om comfortabel te leven, toegang te hebben tot essentiële diensten en voorzieningen, en in staat te zijn om hun tijd en energie te besteden aan wat voor hen belangrijk is.
Liefde en menselijke relaties zijn van essentieel belang voor ons welzijn en geluk. Het hebben van sterke en liefdevolle banden met anderen geeft betekenis aan ons leven en biedt een gevoel van verbondenheid en steun.
Sommige mensen zien financiële welvaart als een manier om meer liefdevolle en zorgzame relaties te cultiveren, omdat het hen in staat stelt om anderen te ondersteunen en bij te dragen aan de gemeenschap. Bovendien kan financiële stabiliteit een gevoel van veiligheid bieden dat kan helpen bij het opbouwen en behouden van liefdevolle relaties.
Het is echter belangrijk om op te merken dat geld op zichzelf geen bron van liefde is, maar eerder een hulpmiddel om bepaalde aspecten van het leven te vergemakkelijken. Liefde en echte menselijke verbindingen worden gevormd door emoties, wederzijdse zorg en begrip, en niet door materiële rijkdom.
Het nastreven van financiële middelen om vrijheid en liefde te ervaren, kan zeker een legitiem doel zijn, maar het is ook belangrijk om in gedachten te houden dat geluk en vervulling niet alleen afhankelijk zijn van externe omstandigheden, maar ook van onze innerlijke houding, onze relaties met anderen, en hoe we betekenis geven aan ons leven. Een evenwichtige benadering van welzijn omvat vaak zowel externe factoren als innerlijke groei en zelfbewustzijn.

Bewustwording van wat echt belangrijk is

Een evenwichtige benadering van welzijn kan worden bevorderd door bewustwording. Bewustwording verwijst naar het proces van zelfreflectie en het ontwikkelen van een dieper begrip van onszelf, onze gedachten, emoties, gedragingen en onze relaties met anderen en de wereld om ons heen.
Bewustwording stelt ons in staat om het volgende te ontwikkelen.

1. Door bewust te zijn van onze gedachten, overtuigingen en emoties, kunnen we onszelf beter begrijpen en ontdekken waarom we bepaalde keuzes maken en hoe we reageren op verschillende situaties.
2. Bewustwording van onze emoties stelt ons in staat om ze te herkennen, te begrijpen en op een gezonde manier ermee om te gaan. Het helpt ons ook om empathie te tonen en beter met anderen te communiceren.
3. Bewustwording van onze stressoren en reacties kan ons helpen effectieve coping strategieën te ontwikkelen om stress te verminderen en veerkrachtiger te zijn.
4. Bewustwording van onze communicatiestijl en hoe we ons gedragen in relaties kan ons helpen om oprechte en diepgaande verbindingen met anderen tot stand te brengen.
5. Door bewust te zijn van wat echt belangrijk voor ons is, kunnen we doelen stellen die aansluiten bij onze waarden en betekenis geven aan ons leven.
6. Bewustwording opent de deur naar persoonlijke groei en ontwikkeling, omdat we in staat zijn om te leren van onze ervaringen en onszelf voortdurend te verbeteren.

Bewustwording kan worden gestimuleerd door verschillende praktijken, zoals meditatie, mindfulness, zelfreflectie, het bijhouden van een dagboek of een blog en het bewust oefenen van aandacht in het dagelijks leven. Het is een continu proces en een reis van zelfontdekking die ons helpt om ons leven met meer betekenis, balans en welzijn te leiden.
Het cultiveren van bewustwording kan ons ook helpen om te onderscheiden wat echt belangrijk is in ons leven en ons te richten op de dingen die ons werkelijk gelukkig maken en vervullen. Het is een krachtig hulpmiddel om te gedijen en te groeien op zowel persoonlijk als spiritueel vlak.

Tot hier en verder lezen

Op dit blog zijn veel artikelen te vinden over eerdere uitwerking van de gedachten hierboven. Die artikelen zijn te vinden via de zoekfunctie links bovenaan of via de labels van de onderwerpen direct of verder onderaan elk artikel.

Het punt waarop mens en dier een zijn

Eenheidservaring

In een wereld vol met individuen die met elkaar in competitie zijn om zichzelf te onderscheiden in de massa wordt de boodschap dat we allemaal één zijn, misschien onderschreven maar in de praktijk genegeerd. We zijn bang voor eenheidsworst, om overgeslagen te worden voor relaties of werk wanneer we niet op de een of andere manier opvallen in de meute.
Wie wil zich nu één voelen met een ander wiens gedrag we afkeuren of misschien zelfs veroordelen. In het woord oordelen zit al de afscheiding.
In ons leven starten we met (af en toe) een oceanisch eenheidsgevoel, als peuter proberen we ons voor het eerst los te maken en als puber gaan we op het liefdespad om onszelf weer te verbinden. We doen in het leven meermaals en voortdurend de ervaring van afgescheidenheid op. Met familie en geliefden voelen we ons onafgebroken verbonden, maar dat gevoel kan ook verdwijnen.
De mensen die een verlichtings- of eenheidservaring hebben gehad, beseffen dat het afgescheiden ik of ego een illusie is. Ze beseffen ook dat alles goed is zoals het is (gaat) zonder leed te ontkennen. Wat zouden ze dan na die ervaring nog moeten vertellen aan de wereld? Velen zwijgen dan ook. Ze zullen zich meer evenwaardig gedragen naar anderen, maar de ander niet proberen te veranderen, hoogstens te steunen.

Borchert schrijft.
Het woord 'mystiek' duidt op een ervaring, maar ook op wat uit die ervaring groeit. Een mysticus is iemand wiens leven door die ervaring wordt bepaald.
We spreken over een mystieke weg als het gaat om de vraag hoe mystieke ervaring meer blijvend kan inwerken op het dagelijks leven. Mystieke theologie is de leer over God zoals deze vanuit ervaring transparant gemaakt wordt. Een mystiek wereldbeeld is een visie op de structuur van de kosmos waarin alles met alles samenhangt.  Een mystieke cultuur of 'tegencultuur' heeft haar oorsprong in mystieke ervaring, maar wordt gemaakt en gedragen door mensen die zichzelf herkennen in wat mystieken als hoogste cultuurwaarden nastreven, zonder dat ze misschien zelf een mystieke ervaring hebben gehad.
Tot zover Borchert.

De gedachte dat we allemaal één zijn is lastig in te zetten om de wereld een leukere plek te maken of om te voorkomen dat we het “verknallen”.

Mens en dier hebben recht op vrijheid

Je kunt naar het lot van dieren op aarde kijken vanuit de parallel met het lijden dat mensen ervaren. Mensen en dieren hebben grote verschillen, maar zijn evenwaardig op één punt: ze hebben evenveel recht op vrijheid.

In onderstaande tekst kun je voor “Leeg en bevrijd” lezen, de wens om de onnatuurlijke bio-industrie te stoppen en de dieren uit de stallen te bevrijden, zodat deze stallen leeg raken.
Uit een boek van Hein Thijssen uit 2004. Hein Thijssen was een ex-priester, afgestudeerd theoloog en filosoof.
Op een dag kwam er ineens een gedachte uit de Tao Teh Ching mijn hoofd in. De volgende vraag kwam namelijk bij me op: Zou de enige manier om dit proces te voltooien niet kunnen zijn: gewoon niets te doen? Alles zijn eigen natuurlijke gang te laten gaan, en kijken wat er van terecht zou komen? Want ik had namelijk van de Tao Teh Ching geleerd dat ieder ding zijn eigen ‘tao’, zijn eigen ingebouwde weg en wetmatigheid heeft om tot zijn natuurlijk einde te komen, zoals die in het wezen van dat ding geschreven staat. En ieder ding kan dat feilloos volbrengen, als het niet verhinderd wordt. Ik had dat altijd niet alleen een merkwaardige, maar ook een weldadige observatie van Lao Tse gevonden, logisch en redelijk.
Ineens kwam het bij mij op dat het de moeite waard zou zijn om dit in praktijk te brengen. Lao Tse had namelijk geobserveerd en vastgesteld dat ook het onnatuurlijke zijn eigen tao, zijn eigen natuur, zijn eigen weg heeft om tot zijn eigen ‘natuurlijk’ einde te komen. Welnu, de weg, de tao van het onnatuurlijke is dat het vanzelf tot zijn eigen ‘natuurlijk’ einde komt, mits het niet verhinderd en geblokkeerd wordt. Met andere woorden: je verhindert het tot z’n natuurlijke voltooiing te komen door er tegen te vechten, of het steeds maar te verdoven, of het steeds maar weg te duwen. Zou de tijd eindelijk daar zijn om daar eens echt notitie van te nemen? Aangezien ik alles al geprobeerd had, ik niets meer kon doen, niets meer onder controle had, en ook niet veel puf en motivatie meer had voor welke actie dan ook, en vooral ook omdat ik niets meer te verliezen had, besloot ik alles los te laten en te laten begaan. De enige activiteit die voor mij zou overblijven was kijken, onder ogen te zien wat zich binnen in mij afspeelde en er niet voor weg te lopen. Kijken, niet de ogen sluiten, gewoon getuige-zijn, en dat zonder te oordelen, zonder te veroordelen, zonder tussenbeide te komen. Gewoon getuige-zijn, en vooral niet weglopen. Als ik het onnatuurlijke niet kon weghalen door er actief tegen te vechten, of er mij van af te sluiten, zou de oplossing dan niet kunnen zijn: ophouden met proberen, ophouden met vechten, ophouden met me af te sluiten en zo het onnatuurlijke zijn eigen ‘tao’ te laten volgen?’ (‘Leeg en bevrijd, p.104).

Leeg en bevrijd is het verslag van een pijnlijk innerlijk proces waarin Hein Thijssen zijn religieus erfgoed en elk geloof in wereldbeschouwingen is kwijtgeraakt en zich heeft moeten bevrijden van een nog andere, innerlijke terreur. Het resultaat van dit proces is een geheeld mens, leeg van alle cerebrale ballast en volkomen bevrijd. Het is een mystiek en volstrekt areligieus proces dat universeel en tijdloos is, waar iedereen vroeg of laat in terecht zal komen.
Tot zover Thijssen.

Gemeenschappelijke grond

Borchert schrijft het volgende.

De kern van de mystieke ervaring is het doorzien van alle concrete vormen en gestalten tot op hun grond. Deze Grond overstijgt juist alle vormen. Hij is evengoed de grond van ons eigen ik als die van medemensen, dieren, planten, de aarde, het heelal, van Jezus en de demon, van alles wat men zich kan voorstellen.
..
Mystieke ervaring is alomvattend. Ze is niet alleen iets van gevoel, fantasie, verstand, wil - dit alles tegelijk - maar ze omvat ook alles wat is. Ze is een beseffen, met alles wat in je is, dat alle dingen één zijn, een universum, een organische geheel waarin je zelf past. Een dergelijk zien is abstract, op geen enkel detail gericht, en in die zin vaag. Maar het is wel paradijselijk: alles is één, hangt met elkaar samen, is niet gesplitst in goed en kwaad, in ik en de ander, in lichaam en geest. Alles blijkt dan in wezen goed te zijn.
Tot zover Borchert.

En nu?

Natuurlijk is niets doen tegen dierenleed geen optie. Een leven lang in een afgesloten stal is geen natuurlijk leven. En de beste bijdrage aan de vrijheid van een dier is door het niet te consumeren in alle betekenissen van dat woord. Dieren zijn -intrinsiek- evenwaardig aan mensen in hun recht op vrijheid.

Verwarrende verhalen in het geloof

Mensen die -net als ik- een christelijke opvoeding hebben gehad, hebben verhalen te horen gekregen over de Bijbel en het Nieuwe Testament met nauwelijks toelichting over de joodse, Griekse en Romeinse context waarin die verhalen zijn ontstaan. De ene cultuur kende maar één God, de andere vele goden en de keizers hadden goddelijke status.
Verwarrend is vooral de triniteit, dat er één God bestaat in drie goddelijke entiteiten: de Vader, de Zoon (Jezus Christus) en de Heilige Geest. Verwarrend is ook waarom een onschuldige baby gedoopt moet worden voor onze erfzonde en Jezus aan het kruis stierf om ons van de erfzonde te verlossen? Of waarom begraven we dode mensen en ruimen we hun graf ruim voor het einde der tijden?
Ik snap dat het in de eerste eeuwen lastig moet zijn geweest om de christelijke volgelingen uit vele landen te verenigen en de vervolging van de volgelingen te overleven. Werelds en kerkelijk machtsmisbruik lag en ligt nog steeds op de loer. Vele goed bedoelende en vrij denkende ketters zijn op een bepaald niet christelijke manier op de brandstapel geraakt.

De joodse Jezus heeft nooit het plan gehad om een nieuwe religie te starten, anders had Hij wel notulen laten maken. Het verslag van zijn leven en zijn boodschap is ver na zijn dood vastgelegd in het Nieuwe Testament. Het bestaat uit 27 'boeken' (geschriften) die in de periode van de tweede helft van de eerste en het begin van de tweede eeuw na Christus zijn geschreven in het Koinè-Grieks. Deze canonieke (door de kerk geaccepteerde) boeken zijn geschreven door verschillende auteurs.
Evangelie betekent “goede boodschap”. 
De vier ("goede") door de kerkvaders voor het Nieuwe Testament geselecteerde evangelisten Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes waren niet de enige. Er zijn meer evangeliën, waaronder die van Maria Magdalena, de veronderstelde en soms als ex-prostituee verguisde echtgenote van Jezus.
De niet echt contemporaine evangelisten moeten niet worden verward met de twaalf apostelen (volgelingen tijdens het leven van Jezus): Simon, die Petrus genoemd wordt, zijn broer Andreas, Jakobus van Zebedeüs, zijn broer Johannes, Filippus en Bartolomeüs, Tomas, Matteüs, Jakobus van Alfeüs, Taddeüs, Simon Kananeüs en Judas Iskariot.
De niet helemaal overlappende verhalen van de evangelisten zijn rond het jaar 70 (toen ook Jeruzalem door de Romeinen werd verwoest) op schrift gesteld.
Welke versie vertegenwoordigt de "goede" boodschap?
Vanaf de tweede eeuw verschenen er alternatieve verhalen over het leven en de betekenis van Jezus. Deze werden bekend onder de naam gnostische geschriften.
Sommige bronnen zijn later (her)ontdekt. De Nag Hammadi geschriften, bijvoorbeeld, zijn een verzameling teksten uit de begintijd van het christendom die in 1945 gevonden werden in Midden-Egypte in het plaatsje Nag Hammadi. Een eerste integrale Nederlandse vertaling van alle teksten werd in 1994 gepubliceerd door Jacob Slavenburg en Willem Glaudemans. De geschriften bieden een alternatieve kijk op de verhalen over Jezus. Daar was de kerk niet per se blij mee. Het nam in de loop der eeuwen wel zeven concilies om de kerkelijke waarheid in dogma's vast te  leggen.

Citaat uit Wikipedia.
Tot aan de vondst van de Nag Hammadi-geschriften waren onderzoekers op het gebied van de gnostiek vrijwel uitsluitend aangewezen op overgeleverde teksten van kerkvaders die van opvatting waren dat de gnostiek een vorm van ketterij was die bestreden moest worden. Het ter beschikking krijgen van een aanzienlijk aantal authentiek gnostische geschriften maakte het mogelijk om gnostische opvattingen en waarden in de eerste eeuwen na Christus in een veel breder kader te bestuderen. Het heeft geleid tot onder meer het inzicht dat ook er ook binnen de gnostiek zelf een grote variatie aan opvattingen was. Raakvlakken met het platonisme kunnen veel beter onderbouwd worden. Het heeft ook het inzicht verbreed in de grote mate van pluriformiteit van het christendom in de eerste eeuwen. Daarin is gnostiek geen ketterse afwijking van een orthodoxe standaard, maar een illustratie van de veelvormigheid van interpretaties van een christelijke boodschap.
Tot zover Wikipedia.

In een ander boek schrijft Jacob Slavenburg met John van Schaik over westerse en oosterse wijsheid en de esoterische traditie door de eeuwen heen. Slavenburg behandelt ook het ontstaan van het christendom.
Er is door vele kerkelijke historici nagedacht over de vraag of Jezus letterlijk een zoon van God is. Een opvatting is dat het geval is via de onbevlekte ontvangenis van de Heilige Geest door zijn moeder, tevens maagd, Maria. Een andere opvatting is dat Jezus door het ontvangen van de Heilige Geest bij zijn doop in de Jordaan door Johannes, ongeveer drie jaren voor zijn dood, de goddelijke status (Christus als deel van God) heeft gekregen en vervolgens in plaats van Jezus van Nazareth (een naam verwijzend naar menselijke afkomst) Jezus Christus genoemd kon worden.
Jezus was net als zijn vader Josef het overgrote deel van zijn leven timmerman van beroep en wordt verondersteld getrouwd te zijn en kinderen te hebben gehad met Maria Magdalena. Zij wist soms tot frustratie van de mannelijke apostelen zijn boodschap het beste te kennen en te kunnen uitdragen.
Tot zover Slavenburg.

Bij zijn doop komt Jezus in een nieuwe verhouding tot God te staan en wordt hij Gods geestelijke (naast letterlijke) Zoon. In het Nieuwe Testament wordt dit verbeeld doordat Gods Heilige geest (in de vorm van een duif) over hem heen is gedaald. Op Pinksteren wordt de uitstorting van de Heilige Geest (deze keer in de vorm van vurige tongen) gevierd over allereerst een groep van 120 volgelingen van Jezus Christus. Zij doopten vervolgens 3000 gelovigen met hetzelfde resultaat.
Christenen in de latere eeuwen -en ook nu nog- worden direct bij hun geboorte gedoopt met wijwater om de baby’s “vervuld te laten zijn van de Heilige Geest”. Vlak voor hun puberteit worden jonge christenen geacht zelf de keuze te maken om volgeling van Jezus te zijn door de vernieuwing van de doopbelofte, die in eerste instantie door de ouders ba de geboorte was gedaan.
Elke belijdende katholiek "getuigt" voortdurend van z'n geloof door een kruis te slaan met de woorden "in de naam van de vader, de zoon en de Heilige Geest, amen". Het is natuurlijk meer een gewoonte of ritueel dan een geloofsbelijdenis. Anders gelovigen doen dat niet of in een andere volgorde.

Natuurlijk is van Jezus het belangrijkste wat zijn boodschap is en doen zijn huiselijke omstandigheden er niet echt toe. Voor mij is de kern van zijn boodschap dat wij allen (al dan niet gedoopt) evenwaardig zijn (in ons recht op vrijheid) en dat we onze naasten zo moeten behandelen als we zelf ook behandeld willen worden.

Liefdevol en vrij

Dat een God niet ingrijpt bij onrechtvaardigheid vind ik niet verwarrend. We zijn niet vrij wanneer er voortdurend van hogerhand wordt ingegrepen, zoals een ouder zijn kind corrigeert. We zijn zelf verantwoordelijk. Een onzichtbare God kan duiden op een niet bestaan of op een liefdevolle en vrijheid liefhebbende goddelijke aard. Liefde voor Zijn eigen vrijheid en voor die van anderen. Hele volksstammen hebben vroeger en nu geprobeerd God voor het eigen karretje te spannen via bidden, smeken en offerandes. Logisch dat God zich afzijdig lijkt te houden. Kwestie van geloof.
Het is zeker tegen de boodschap van Jezus in om te twisten op leven en dood over zijn al dan niet goddelijke of menselijke status. Misschien heeft het Vaticaan wel de koppeling tussen God en zijn zoon Jezus als een truc verzonnen om indirect een Godsbewijs te maken. En geldt niet hetzelfde voor de ziel, als deel van God in ons? We zijn vrij om een bewijs van het bestaan van God te zien in alles wat leeft en ook een bewijs voor het tegendeel, aangezien er in geen enkel levend wezen een aanwezigheid van God valt te aan te tonen.
Het respecteren van de vrijheid van mens en dier zie ik als een vorm van wellevendheid waarop een liefdevolle God het bedoelt. Zie ook Tullia d'Aragona (1510-1556) "de vrije wil is de grootste gave, die God ons ooit schonk".

Meer lezen? De boeken (artikelen) van Jacob Slavenburg (bol.com).
Lezing van het boek van Slavenburg over de duizenden pogingen die overal ter wereld in de loop der eeuwen zijn gedaan om een geloofwaardig verhaal over geloof en God de wereld in te slingeren, schept verwarring en maakt bescheiden. Je kunt je het beste verwonderen over de ongeloofwaardigheid van de veelvormige verhalen en er om glimlachen.
Lijken goden op mensen? Zo onder, zo boven? We zien nog steeds wat we willen zien. Ze zagen ook in de oudheid wat ze wilden zien. We projecteren wat er in ons leeft op anderen en zoeken bevestiging.

Een citaat van Jacob Slavenburg over Maria Magdalena die verwarrend kan zijn voor mysogene personen en christelijke feministen.
In een al langer bekend geschrift, het Evangelie van de Pistis Sophia, fungeert Maria Magdalena als ‘tolk’ voor de overige apostelen, die niet altijd direct de leringen van Jezus begrijpen. Als ze aan Jezus vraagt openlijk te mogen spreken, zegt deze het volgende.
‘Maria, jij begenadigde, die ik in alle hemelse mysteriën heb ingewijd spreek openlijk, want jouw bewustzijn is meer dan dat van al je broeders gericht op het Koninkrijk der hemelen'.

Als Maria dan uitleg aan de anderen geeft, prijst Jezus haar uitbundig.
‘Toen Jezus Maria Magdalena deze woorden hoorde spreken, zei hij: ‘Jij bent gelukzalig en vervuld, de gelukzalige omvatte volheid, die door alle geslachten zalig zal worden geprezen’. Toen Maria uitgesproken was, zei hij: ‘Goed gesproken, Maria. Jij bent begenadigd boven alle vrouwen op aarde omdat jij de volheid der volheid en de voleinding der voleinding zal zijn'.

Maar Maria ondervindt ook tegenstand. Haar bewustzijn is telkens in staat om de juiste interpretaties te geven’, maar ze aarzelt omdat ze bang wordt van Petrus: ‘want hij bedreigt me en haat onze sekse’. Petrus op zijn beurt roept uit: ‘Heer, deze vrouw is voor ons onverdraaglijk omdat zij ons de gelegenheid ontneemt om iets te zeggen, maar zelf herhaaldelijk aan het woord is'.

De Bhagavad Gita in kort bestek

Bhagavad Gita betekent het lied van de Heer en is het hoofdwerk van de spirituele literatuur van het hindoeïsme als onderdeel van het epos Mahabharata. De Bhagavad Gita biedt een diepgaande filosofie en spiritualiteit die zich richt op het vervullen van onze plichten met toewijding en overgave aan God, terwijl we ons inzetten voor onze eigen spirituele evolutie en verlichting. We zouden ons daarbij niet moeten laten afleiden door zorgen over succes of falen.
In het epos legt Heer Krishna aan krijger Arjuna uit hoe met zelfkennis in vrijheid te leven.
Arjuna staat in tweestrijd en vraagt zich af of hij moet vechten of zich moet terugtrekken, of hij wel of niet moet handelen. Krishna vindt dat te kort door de bocht en legt uit dat hij twee zaken in het oog moet houden.
De mens wikt, God beschikt. Arjuna mag kiezen hoe te handelen, maar moet zich neer leggen (waarde 15, zie onder) dat het resultaat wordt bepaald door Īśvara (God, Saguna Brahma). Īśvara is de directe en materiële oorzaak van het universum. Wanneer de mens zijn handelingen opdraagt aan God is hij voor altijd vrij van handelingen, omdat hij dan één is met God. Bij het verwerven van kennis hoe en wanneer wel of niet te handelen dient hij zich bewust te zijn van een twintigtal waarden.
Deze waarden (deugden) zijn de volgende.

1. Afwezigheid van trots.
2. Afwezigheid van pretentie.
3. Niet kwetsen.
4. Aanpassing.
5. Oprechtheid.
6. Dienstbaarheid aan de leraar.
7. Zuiverheid.
8. Standvastigheid.
9. Zelfbeheersing.
10. Objectiviteit tegenover zintuiglijke objecten.
11. Afwezigheid van egoïsme.
12. Bewust zijn van de problemen van geboorte, dood, ouderdom, ziekte en verdriet.
13. Vrijheid van eigenaarschap.
14. Zonder gehechtheid zorgen voor zoon, vrouw, huis, enz..
15. Gelijkmoedigheid bij het ontmoeten van het gewenste en ongewenste.
16. Devotie voor de Heer.
17. Je toevlucht nemen tot een stille plek.
18. Afwezigheid van hunkering naar gezelschap.
19. Onophoudelijke studie van de geschriften die zelfkennis geven.
20. Het zien van de waarheid van het zelf.

‘Je hebt alleen recht op het handelen,
nooit op de vruchten ervan.
Laat de vruchten van je handelingen niet je drijfveer zijn,
maar wees ook niet gehecht aan niet-handelen’.
Bhagavad Gita (II,47).

‘Zoals de onwetende handelt uit gehechtheid aan handelen,
o Bharata (held), zo dient de wijze te handelen zonder gehechtheid,
het welzijn van de wereld verlangend’.
Bhagavad Gita (III, 25).

Lees ook: "De boeken van Swami Dayananda".

De aanbeveling als antwoord op de vraag 'wanneer wel en wanneer niet te handelen' doet denken aan het taoïstische woord wu wei: doen door niet te doen.
Krishna: degene die niet-handelen in handelen ziet, en handelen in niet-handelen is een wijze onder de mensen; hij is een yogi, iemand die alles heeft bereikt wat bereikt moet worden.

Over vrijheid spreekt Paramahansa Yogananda in zijn commentaar op de Bhaghavat Gita (met dank aan Tegenwicht.org).

• "Elk individu handelt gedeeltelijk op grond van vrije keuze en gedeeltelijk op grond van vroegere neigingen. [Deze hebben] de vorm aangenomen van [..] vooroordelen die de macht van de vrije wil aantasten".
• "De externe stimuli van de dagelijkse gebeurtenissen in iemands leven roepen in het onbewuste heel gemakkelijk deze oude reactiepatronen op, goede en slechte".
• "De aan zintuiglijke indrukken verslaafde mens laat zich grotendeels leiden door gewoonten die in het verleden zijn aangeleerd: zijn vrije wil is zwak.
• Een spiritueel mens echter heeft zijn vrije wil van die banden losgemaakt en heeft zodoende zichzelf bevrijd [...]".
• "De spirituele mens waakt daarover [...]".
• "Een vrije wil vibreert in harmonie met de eeuwigheid. Dan is de wil van de mens gelijk aan de wil van God".

Zie ook de Diamantsoetra.

Worden we steeds brutaler of dommer?

De balans tussen spontaniteit en bedachtzaamheid

In de afgelopen decennia zijn meer mensen meer open gaan communiceren. Na een tijd waarin vrijheid van meningsuiting en het delen van gedachten werden aangemoedigd, lijken mensen steeds meer bereid te zijn om ongehinderd te zeggen wat er in hun opkomt en omgaat. Hoewel spontaniteit een positieve ontwikkeling kan zijn die bijdraagt aan een open en inclusieve samenleving, heeft deze verandering ook geleid tot irritatie, zo je wilt tot een aantal uitdagingen. Het gebrek aan bedachtzaamheid en zelfbewustzijn kan leiden tot onbedoelde gevolgen en communicatieproblemen.

• De toegenomen bereidheid om gedachten en gevoelens te delen kan worden toegeschreven aan verschillende factoren. Naast voorbeelden op TV en de assertiviteitscursussen op school en op het werk speelt de opkomst van sociale media, die mensen een open platform bieden om vrijuit te spreken en gehoord te worden. Dit heeft geleid tot een gevoel van empowerment bij mensen om zichzelf uit te drukken zonder terughoudendheid of angst voor afkeuring.
• Met de opkomst van digitale communicatie zijn de traditionele sociale grenzen vervaagd. Mensen voelen zich vaak meer comfortabel om hun gedachten online te delen dan in persoonlijke ontmoetingen, waar ze in het aangezicht van de ander en met allerlei stille signalen wellicht terughoudender zouden zijn. Zonder deze directe feedback kan het leiden tot een vals gevoel van anonimiteit en onschendbaarheid, waardoor mensen minder (lang) nadenken voordat ze hun gedachten uiten.
• Hoewel de bevordering van openheid en vrijheid van meningsuiting cruciaal is voor een gezonde samenleving, kan een gebrek aan bedachtzaamheid leiden tot impulsieve en mogelijk kwetsende opmerkingen. Het kan resulteren in woorden die niet zorgvuldig zijn overwogen en anderen kunnen kwetsen. Onnadenkendheid maakt ook soms (per definitie) een domme indruk.
• In een tijd waarin mensen snel willen en kunnen delen, kan het leiden tot overmatig praten (zenden) zonder te controleren of de luisteraar interesse heeft (in ontvangen). De kunst van effectieve communicatie lijkt soms verloren te gaan, omdat mensen zichzelf verliezen in ellenlange verhalen zonder rekening te houden met het geduld of de interesse van hun publiek.
• Empathie is van essentieel belang in moderne communicatie. Mensen moeten leren zichzelf in de schoenen van anderen te plaatsen om te begrijpen hoe hun woorden en daden anderen kunnen beïnvloeden. Een gebrek aan empathie kan leiden tot misverstanden, conflicten en isolatie.
• Hoewel spontaniteit en openheid waardevol zijn, is het ook belangrijk dat mensen een moment nemen om na te denken voordat ze spreken. Reflectie en secundair reageren helpt bij het evalueren van onze gedachten en het verfijnen van onze boodschap. Bovendien kan zelfbewustzijn helpen bij het begrijpen van onze motivaties achter onze uitspraken en hoe deze van invloed kunnen zijn op anderen.
  "Is wat ik ga zeggen waar, nuttig en vriendelijk? Spreken is zilver, zwijgen is goud".
  
• Om constructieve gesprekken te bevorderen, moeten mensen leren luisteren naar anderen en rekening houden met hun behoeften. Het vermogen om te zwijgen en minimaal te filteren wat wel en niet relevant is in een gesprek is cruciaal voor het behouden van boeiende en vruchtbare interacties.

Opnieuw in balans

De toenemende openheid in de moderne communicatie is een ontwikkeling die individuele stemmen kracht geeft en diversiteit in de samenleving bevordert. Echter, om ervoor te zorgen dat deze openheid op een positieve manier wordt gebruikt, moeten we leren hoe we bedachtzaamheid, empathie en zelfbewustzijn kunnen cultiveren.
Zijn we brutaler geworden? Het lijkt maar zo. Vrijheid van meningsuiting is niet een vrijbrief om altijd en overal maar te zeggen wat je denkt. Bewust leven betekent ook bewust weten te timen wanneer te spreken en wanneer te zwijgen. Het verschil aanvoelen is wijsheid.