Verwarrende verhalen in het geloof

Mensen die -net als ik- een christelijke opvoeding hebben gehad, hebben verhalen te horen gekregen over de Bijbel en het Nieuwe Testament met nauwelijks toelichting over de joodse, Griekse en Romeinse context waarin die verhalen zijn ontstaan. De ene cultuur kende maar één God, de andere vele goden en de keizers hadden goddelijke status.
Verwarrend is vooral de triniteit, dat er één God bestaat in drie goddelijke entiteiten: de Vader, de Zoon (Jezus Christus) en de Heilige Geest. Verwarrend is ook waarom een onschuldige baby gedoopt moet worden voor onze erfzonde en Jezus aan het kruis stierf om ons van de erfzonde te verlossen? Of waarom begraven we dode mensen en ruimen we hun graf ruim voor het einde der tijden?
Ik snap dat het in de eerste eeuwen lastig moet zijn geweest om de christelijke volgelingen uit vele landen te verenigen en de vervolging van de volgelingen te overleven. Werelds en kerkelijk machtsmisbruik lag en ligt nog steeds op de loer. Vele goed bedoelende en vrij denkende ketters zijn op een bepaald niet christelijke manier op de brandstapel geraakt.

De joodse Jezus heeft nooit het plan gehad om een nieuwe religie te starten, anders had Hij wel notulen laten maken. Het verslag van zijn leven en zijn boodschap is ver na zijn dood vastgelegd in het Nieuwe Testament. Het bestaat uit 27 'boeken' (geschriften) die in de periode van de tweede helft van de eerste en het begin van de tweede eeuw na Christus zijn geschreven in het Koinè-Grieks. Deze canonieke (door de kerk geaccepteerde) boeken zijn geschreven door verschillende auteurs.
Evangelie betekent “goede boodschap”. 
De vier ("goede") door de kerkvaders voor het Nieuwe Testament geselecteerde evangelisten Mattheüs, Marcus, Lucas en Johannes waren niet de enige. Er zijn meer evangeliën, waaronder die van Maria Magdalena, de veronderstelde en soms als ex-prostituee verguisde echtgenote van Jezus.
De niet echt contemporaine evangelisten moeten niet worden verward met de twaalf apostelen (volgelingen tijdens het leven van Jezus): Simon, die Petrus genoemd wordt, zijn broer Andreas, Jakobus van Zebedeüs, zijn broer Johannes, Filippus en Bartolomeüs, Tomas, Matteüs, Jakobus van Alfeüs, Taddeüs, Simon Kananeüs en Judas Iskariot.
De niet helemaal overlappende verhalen van de evangelisten zijn rond het jaar 70 (toen ook Jeruzalem door de Romeinen werd verwoest) op schrift gesteld.
Welke versie vertegenwoordigt de "goede" boodschap?
Vanaf de tweede eeuw verschenen er alternatieve verhalen over het leven en de betekenis van Jezus. Deze werden bekend onder de naam gnostische geschriften.
Sommige bronnen zijn later (her)ontdekt. De Nag Hammadi geschriften, bijvoorbeeld, zijn een verzameling teksten uit de begintijd van het christendom die in 1945 gevonden werden in Midden-Egypte in het plaatsje Nag Hammadi. Een eerste integrale Nederlandse vertaling van alle teksten werd in 1994 gepubliceerd door Jacob Slavenburg en Willem Glaudemans. De geschriften bieden een alternatieve kijk op de verhalen over Jezus. Daar was de kerk niet per se blij mee. Het nam in de loop der eeuwen wel zeven concilies om de kerkelijke waarheid in dogma's vast te  leggen.

Citaat uit Wikipedia.
Tot aan de vondst van de Nag Hammadi-geschriften waren onderzoekers op het gebied van de gnostiek vrijwel uitsluitend aangewezen op overgeleverde teksten van kerkvaders die van opvatting waren dat de gnostiek een vorm van ketterij was die bestreden moest worden. Het ter beschikking krijgen van een aanzienlijk aantal authentiek gnostische geschriften maakte het mogelijk om gnostische opvattingen en waarden in de eerste eeuwen na Christus in een veel breder kader te bestuderen. Het heeft geleid tot onder meer het inzicht dat ook er ook binnen de gnostiek zelf een grote variatie aan opvattingen was. Raakvlakken met het platonisme kunnen veel beter onderbouwd worden. Het heeft ook het inzicht verbreed in de grote mate van pluriformiteit van het christendom in de eerste eeuwen. Daarin is gnostiek geen ketterse afwijking van een orthodoxe standaard, maar een illustratie van de veelvormigheid van interpretaties van een christelijke boodschap.
Tot zover Wikipedia.

In een ander boek schrijft Jacob Slavenburg met John van Schaik over westerse en oosterse wijsheid en de esoterische traditie door de eeuwen heen. Slavenburg behandelt ook het ontstaan van het christendom.
Er is door vele kerkelijke historici nagedacht over de vraag of Jezus letterlijk een zoon van God is. Een opvatting is dat het geval is via de onbevlekte ontvangenis van de Heilige Geest door zijn moeder, tevens maagd, Maria. Een andere opvatting is dat Jezus door het ontvangen van de Heilige Geest bij zijn doop in de Jordaan door Johannes, ongeveer drie jaren voor zijn dood, de goddelijke status (Christus als deel van God) heeft gekregen en vervolgens in plaats van Jezus van Nazareth (een naam verwijzend naar menselijke afkomst) Jezus Christus genoemd kon worden.
Jezus was net als zijn vader Josef het overgrote deel van zijn leven timmerman van beroep en wordt verondersteld getrouwd te zijn en kinderen te hebben gehad met Maria Magdalena. Zij wist soms tot frustratie van de mannelijke apostelen zijn boodschap het beste te kennen en te kunnen uitdragen.
Tot zover Slavenburg.

Bij zijn doop komt Jezus in een nieuwe verhouding tot God te staan en wordt hij Gods geestelijke (naast letterlijke) Zoon. In het Nieuwe Testament wordt dit verbeeld doordat Gods Heilige geest (in de vorm van een duif) over hem heen is gedaald. Op Pinksteren wordt de uitstorting van de Heilige Geest (deze keer in de vorm van vurige tongen) gevierd over allereerst een groep van 120 volgelingen van Jezus Christus. Zij doopten vervolgens 3000 gelovigen met hetzelfde resultaat.
Christenen in de latere eeuwen -en ook nu nog- worden direct bij hun geboorte gedoopt met wijwater om de baby’s “vervuld te laten zijn van de Heilige Geest”. Vlak voor hun puberteit worden jonge christenen geacht zelf de keuze te maken om volgeling van Jezus te zijn door de vernieuwing van de doopbelofte, die in eerste instantie door de ouders ba de geboorte was gedaan.
Elke belijdende katholiek "getuigt" voortdurend van z'n geloof door een kruis te slaan met de woorden "in de naam van de vader, de zoon en de Heilige Geest, amen". Het is natuurlijk meer een gewoonte of ritueel dan een geloofsbelijdenis. Anders gelovigen doen dat niet of in een andere volgorde.

Natuurlijk is van Jezus het belangrijkste wat zijn boodschap is en doen zijn huiselijke omstandigheden er niet echt toe. Voor mij is de kern van zijn boodschap dat wij allen (al dan niet gedoopt) evenwaardig zijn (in ons recht op vrijheid) en dat we onze naasten zo moeten behandelen als we zelf ook behandeld willen worden.

Liefdevol en vrij

Dat een God niet ingrijpt bij onrechtvaardigheid vind ik niet verwarrend. We zijn niet vrij wanneer er voortdurend van hogerhand wordt ingegrepen, zoals een ouder zijn kind corrigeert. We zijn zelf verantwoordelijk. Een onzichtbare God kan duiden op een niet bestaan of op een liefdevolle en vrijheid liefhebbende goddelijke aard. Liefde voor Zijn eigen vrijheid en voor die van anderen. Hele volksstammen hebben vroeger en nu geprobeerd God voor het eigen karretje te spannen via bidden, smeken en offerandes. Logisch dat God zich afzijdig lijkt te houden. Kwestie van geloof.
Het is zeker tegen de boodschap van Jezus in om te twisten op leven en dood over zijn al dan niet goddelijke of menselijke status. Misschien heeft het Vaticaan wel de koppeling tussen God en zijn zoon Jezus als een truc verzonnen om indirect een Godsbewijs te maken. En geldt niet hetzelfde voor de ziel, als deel van God in ons? We zijn vrij om een bewijs van het bestaan van God te zien in alles wat leeft en ook een bewijs voor het tegendeel, aangezien er in geen enkel levend wezen een aanwezigheid van God valt te aan te tonen.
Het respecteren van de vrijheid van mens en dier zie ik als een vorm van wellevendheid waarop een liefdevolle God het bedoelt. Zie ook Tullia d'Aragona (1510-1556) "de vrije wil is de grootste gave, die God ons ooit schonk".

Meer lezen? De boeken (artikelen) van Jacob Slavenburg (bol.com).
Lezing van het boek van Slavenburg over de duizenden pogingen die overal ter wereld in de loop der eeuwen zijn gedaan om een geloofwaardig verhaal over geloof en God de wereld in te slingeren, schept verwarring en maakt bescheiden. Je kunt je het beste verwonderen over de ongeloofwaardigheid van de veelvormige verhalen en er om glimlachen.
Lijken goden op mensen? Zo onder, zo boven? We zien nog steeds wat we willen zien. Ze zagen ook in de oudheid wat ze wilden zien. We projecteren wat er in ons leeft op anderen en zoeken bevestiging.

Een citaat van Jacob Slavenburg over Maria Magdalena die verwarrend kan zijn voor mysogene personen en christelijke feministen.
In een al langer bekend geschrift, het Evangelie van de Pistis Sophia, fungeert Maria Magdalena als ‘tolk’ voor de overige apostelen, die niet altijd direct de leringen van Jezus begrijpen. Als ze aan Jezus vraagt openlijk te mogen spreken, zegt deze het volgende.
‘Maria, jij begenadigde, die ik in alle hemelse mysteriën heb ingewijd spreek openlijk, want jouw bewustzijn is meer dan dat van al je broeders gericht op het Koninkrijk der hemelen'.

Als Maria dan uitleg aan de anderen geeft, prijst Jezus haar uitbundig.
‘Toen Jezus Maria Magdalena deze woorden hoorde spreken, zei hij: ‘Jij bent gelukzalig en vervuld, de gelukzalige omvatte volheid, die door alle geslachten zalig zal worden geprezen’. Toen Maria uitgesproken was, zei hij: ‘Goed gesproken, Maria. Jij bent begenadigd boven alle vrouwen op aarde omdat jij de volheid der volheid en de voleinding der voleinding zal zijn'.

Maar Maria ondervindt ook tegenstand. Haar bewustzijn is telkens in staat om de juiste interpretaties te geven’, maar ze aarzelt omdat ze bang wordt van Petrus: ‘want hij bedreigt me en haat onze sekse’. Petrus op zijn beurt roept uit: ‘Heer, deze vrouw is voor ons onverdraaglijk omdat zij ons de gelegenheid ontneemt om iets te zeggen, maar zelf herhaaldelijk aan het woord is'.

Gewoon zijn

Identiteit

We kunnen voortdurend online verbonden en dicht bij anderen zijn, maar wanneer we weer tot onszelf willen komen op vakantie gaan we vaak ver weg. Ver weg maken we frisse sociale vergelijkingen en doen we nieuwe ervaringen op.
Wie (nog) op Facebook zit, kan het de hele dag door met eigen, lede ogen zien: de wereld wordt door anderen mooier gepresenteerd dan je het zelf ervoer toen je erbij was. Je zou bijna aan jezelf gaan twijfelen.

Iedereen heeft in zijn leven weleens geworsteld met zijn identiteit.

1. Wie ben ik?
2. Mag ik er zijn?
3. Ben ik wel goed genoeg?
4. Ben ik wel bijzonder genoeg?
5. Ben ik van betekenis?

Wie het antwoord vervolgens gaat zoeken in spiritualiteit en non-dualiteit krijgt te horen: “stop met zoeken want jij bestaat niet. We zijn allemaal één, bewustzijn en onvoorwaardelijke liefde”. Het lukt slechts weinigen om zichzelf te realiseren (verlicht te worden, met zichzelf samenvallen) wanneer ze figuurlijk een spiegel voorgehouden krijgen met “je bent alles en niets en in de leegte vind je vervulling”. 

Zelfonderzoek

Zelfonderzoek kan door deze ogenschijnlijke tegenspraak verworden tot een eindeloos en angstaanjagend tijdverdrijf en om de hete brij heen draaien. Het vraagt lef om gewoon te blijven bij dat wat er is.
Identiteit is een complex concept en kan op verschillende manieren worden geïnterpreteerd. Het kan verwijzen naar iemands zelfbeeld, culturele en sociale achtergrond, genderidentiteit, seksuele oriëntatie, geloofsovertuigingen, enzovoort. 

Kun je zonder?

Als we ons concentreren op de vraag of iemand zonder een vast zelfbeeld of ego kan leven, dan is het antwoord ja, dit is mogelijk. Sommige filosofische en spirituele tradities suggereren dat het bereiken van een staat van non-dualiteit of ego-loosheid een pad kan zijn naar bevrijding en spirituele verlichting.
Dit betekent echter niet dat iemand zonder een ego of identiteit volledig zonder enige vorm van zelfbewustzijn of persoonlijkheid zou zijn. Het gaat erom dat iemand zich losmaakt van beperkende overtuigingen en ideeën over wie hij of zij is en openstaat voor een meer diepgaande ervaring van het leven.
Het is echter belangrijk op te merken dat het idee om volledig zonder identiteit te leven, voor veel mensen moeilijk voor te stellen is en misschien niet wenselijk is. Identiteit kan ons helpen om ons te verbinden met anderen en om een gevoel van doel en richting in ons leven te vinden. Het gaat erom een gezonde balans te vinden tussen het loslaten van beperkende overtuigingen en het cultiveren van een positieve, gezonde identiteit.

Meer lezen over de identiteit en de vraag of je ook zonder kunt, lees "Paradox: live life to the max".

Het zelfinzicht bij Echart Tolle

Tot zijn dertigste was Eckhart Tolle angstig, depressief, suïcidaal. Tot het moment kwam dat hij definitief besloot dat hij niet langer met zichzelf kon leven. In plaats van de dood leverde dit hem Verlichting op. 

Tolle: voor wie niet verlicht is, is de wereld het enige dat er is. En dat brengt de dualiteit met zich mee van in de wereld vervulling zoeken én angst voor bedreiging; jezelf willen vinden én angst voor de dood. Verlichting betekent, je emotioneel niet meer verbinden met de wereld, met de rollen die je speelt, met je eigen gedachten. En daarvoor hoef je je noch totaal in het leven te storten, noch je er totaal uit terug te trekken. Hoe kom je er dan wel? Door totaal ja te zeggen tegen dat wat is op dit moment.

Tot de kern komen

Wie naar het zelf kijkt als een kern in zichzelf zal nooit een kern vinden. Het is als het afpellen van een ui. Wanneer alle rokken van de ui afgepeld op tafel liggen is de kern van de ui verdwenen door het ontleden van het geheel. Al het wezenlijke is uitgedrukt in een vorm en binnen elke vorm is het wezenlijke te vinden.
Dus wie tot de kern wil komen moet vooral weten wanneer te stoppen met zoeken om zo het geheel te kunnen blijven zien.

We hebben er allemaal baat bij dat veel mensen hun best doen om de wereld nog een beetje mooier te maken. Maar de maat raakt vol. We reizen de wereld af om te kijken waar het nog oorspronkelijk en natuurlijk is en zonder het te willen, dragen we bij aan het vervlakken van dat wat bijzonder is en wat uitsteekt boven de rest.
Kunnen we accepteren dat we in de wens om onszelf te ontplooien onze grenzen, ons doel en onszelf zijn voorbijgeschoten?

Gewoon zijn (met afwisselend de nadruk op "gewoon" en "zijn") lijkt niet speciaal genoeg. Gewoon zijn is tevreden zijn met evenwaardig te zijn met alles en iedereen en je niet druk te maken of het allemaal wel goed komt en tegelijk niet blind te zijn of je ook een positieve bijdrage te leveren. Door je gewoon bewust te zijn wat je kunt doen en wat je kunt laten.

De essentie

De uitspraak "het realiseren van jouw essentie is te worden wat je bent" vat eigenlijk de kerngedachte samen van veel spirituele en filosofische tradities, waaronder de Vedische filosofie. Het is een soort taalspel dat de diepgaande betekenis van zelfrealisatie en innerlijke groei uitdrukt.
De uitspraak speelt met de ideeën van realisatie en zijn.
Realisatie verwijst naar het proces van bewustwording, begrip en diepgaand inzicht in jezelf en je ware aard. Het is het besef van wie je werkelijk bent, los van externe rollen, verwachtingen en maskers.
Zelfrealisatie gaat niet over het bereiken van iets buiten jezelf, maar eerder over een innerlijke ontvouwing en evolutie. Het is niet iets externs dat je zoekt, maar iets intern dat je ontdekt en ontwikkelt.
Wat je bent verwijst naar je authentieke zelf, je kern, je ware aard. Het gaat over het begrijpen en omarmen van je eigen unieke identiteit, eigenschappen en potentieel.
Samengevoegd brengt de uitspraak een diepgaande waarheid over het pad van zelfontdekking naar voren: door je bewust te worden van je ware aard en deze te omarmen, bereik je een staat van zijn waarin je jezelf volledig uitdrukt en tot bloei komt. Het is een soort paradox: je realiseert jezelf door simpelweg jezelf te zijn, maar het vereist vaak diepgaand zelfonderzoek en bewustwording om deze staat van zijn te bereiken.

De zin van het leven vanuit omdenken

Creëer je eigen zingeving 

In plaats van te zoeken naar een universeel antwoord op de vraag naar de zin van het leven, kunnen we omdenken gebruiken om onze eigen zingeving te creëren en te ontdekken wat voor ons persoonlijk belangrijk is. 

Hieronder volgen enkele tips om omdenken toe te passen bij het zoeken naar de zin van het leven. 

• Focus op de mogelijkheden in plaats van de beperkingen. In plaats van te denken aan de dingen die ons beperken om de zin van het leven te vinden, kunnen we ons richten op de mogelijkheden die we hebben. We kunnen nadenken over onze passies, interesses, talenten en waarden en kijken hoe we deze kunnen gebruiken om zin te geven aan ons leven. 
• Gebruik uitdagingen als kansen. Uitdagingen en moeilijke momenten kunnen ons helpen om te groeien en ons sterker te maken. In plaats van ons te laten ontmoedigen door de obstakels die we tegenkomen, kunnen we omdenken gebruiken om te zien hoe deze uitdagingen ons kunnen helpen om onze persoonlijke zingeving te ontdekken. 
• Vind vreugde in de kleine dingen. De zin van het leven hoeft niet altijd groot en betekenisvol te zijn. We kunnen ons richten op de kleine dingen in het leven die ons vreugde brengen, zoals tijd doorbrengen met familie en vrienden, genieten van de natuur, het ontdekken van nieuwe ervaringen of het beoefenen van een hobby. 
• Help anderen. Door anderen te helpen, kunnen we betekenis geven aan ons leven en ons een gevoel van voldoening geven. We kunnen omdenken gebruiken om te zien hoe we ons kunnen inzetten voor anderen en hoe dit ons kan helpen om betekenis en zin te vinden in ons eigen leven. 

Kortom, omdenken kan ons helpen om anders te kijken naar de vraag naar de zin van het leven en ons helpen om onze eigen zingeving te creëren. Door ons te richten op de mogelijkheden, uitdagingen als kansen te zien, vreugde te vinden in de kleine dingen en anderen te helpen, kunnen we betekenis en voldoening vinden in ons leven

Zeven leerpunten

Fokko Obbema is journalist van de Volkskrant. Nooit gerookt, een matig drinker, geen overgewicht, dagelijks gezond eten en enkele keren per week sporten - wat kon hem gebeuren? Wat zou dan de zin zijn van zo vroeg al doodgaan?
Toch overkwam het hem bijna op zijn 54-ste: een hartstilstand en ternauwernood ontsnapt aan de dood omdat zijn echtgenote toevallig in de buurt was en levensreddend optrad. Na zijn herstel is Obbema 40 interviews gaan houden met bijvoorbeeld een filosofe, predikante, schrijver, celbiologe, huisarts, boeddhist, sociologe en psychiater over de zin van het leven. Zoals valt te verwachten komen ze allemaal met een zinnig, maar elk met een ander antwoord: positief of neutraal, er is geen zin van het leven. Zie de site van de Volkskrant.

Obbema vat zijn bevindingen met zeven leerpunten samen.
1. Kwetsbaarheid als essentie, het belang van verbinding.
2. Veerkracht, hand in hand met dankbaarheid.
3. Het leven is een leerschool.
4. Hoop op vooruitgang – op weg naar een groter ethisch bewustzijn?
5. Beperkingen van de wetenschap en herwaardering van religie.
6. Het nut van de dood – zoeken naar de essentie.
7. Geen zin, wel betekenis?

Het antwoord van Akhmanova

Celbiologe Akhmanova ziet het anders.
De zin van het leven volgens haar is het doorgeven van je DNA en je leven aan je kinderen. Daarin ligt zelfs onsterfelijkheid besloten. Aan dit antwoord valt niets af te dingen. Het menselijke lichaam en de menselijke geest zijn ingericht en voorbereid om zwanger te maken en te raken. Weliswaar probeert de geest zo prudent mogelijk via een langdurige relatie dit geluk te bestendigen, het lichaam is volkomen neutraal. Via meer of minder slinkse wegen regelt de seksualiteit dat we vaak dichtbij een bevruchting komen. Homoseksualiteit en voorbehoedsmiddelen staan dit hoogstens in de weg of nopen tot adoptie. Drankgebruik neemt remmingen weg en hormonen etc. proberen de mens te verleiden om seks te hebben. Met voortplanting (dupliceren) als zin hebben we het voornaamste antwoord te pakken.
Tot zover Akhmanova.

Kanttekeningen

Moet iemand die bewust of ongewild geen kinderen krijgt dan concluderen dat zijn of haar leven geen zin heeft?

Gelukkig niet.
Er is naast liefde ook nog zoiets als evolutie. Die vindt plaats over generaties heen en zorgt dat het genenpakket van het ene individu uitsterft en van de ander wordt doorgegeven. Haar gerichtheid is niet neutraal, maar zonder oordeel.
Ieder individu mag er zijn en is evenwaardig.

Is geen kinderen krijgen dan equivalent aan afgewezen worden door de bedoeling van evolutie?

Zeker niet.
Te meer wanneer je ervan uitgaat dat de evolutie ook abstracte doelen kan hebben als het vergroten van vrijheid en liefde. Het liefdevolle antwoord op de vraag wat de zin van het leven is vanuit liefde en vrijheid is dan: “je mag de zin van jouw leven zelf kiezen en ook of je je wel of niet genen doorgeeft”.

Terug naar het antwoord op de vraag vanuit de ongrijpbaarheid van de vraag naar de zin van het leven. De filosofie en de religie kennen het omzeilen van het zoeken naar waarheid via de via negativa. Dat is je richten op wat het antwoord niet is en zo zicht te krijgen op wat het antwoord zou kunnen zijn zonder (de pretentie) het onder woorden te kunnen of hoeven brengen.

Stel dat niemand de waarheid in pacht heeft over wat de zin van het leven is, dan is ieders antwoord in principe even waardevol. En daarmee ook ieders leven. Immers was er een concrete zin van leven dan waren we niet vrij. En zo zonder concrete zin kan iedereen in principe evenwaardig bijdragen aan een evolutie gericht op ontwikkeling en vermeerdering van vrijheid en liefde.

Voor degenen die bang zijn dat bovengenoemde spirituele inzichten leiden tot maatschappelijke anarchie de opmerking dat elke samenleving gezamenlijk bepaalt hoe met vrijheid om te gaan. Het is natuurlijk niet zo dat elke samenleving daarbij voortdurend de wijsheid in pacht heeft. Jouw eigen ego en cultuur kunnen relativeren blijft altijd een punt van aandacht.

Het antwoord van Jolande Withuis

Een voorbeeld uit de reeks van interviews die Obbema hield waarin veel aspecten zitten, die samenhangen met de vraag naar de zin van het leven, is het interview met sociologe Jolande Withuis. Zij schrijft boeken over de levens van haar vader (Raadselvader), communisten en Juliana. Het zijn vooral voorbeelden van levens van mensen die door geboorte of overtuiging niet evenwaardig waren aan anderen en waarin gebrek aan vrijheid en liefde een worsteling was. Zelf vertelt zij over de zin van haar leven dat zij tevreden is over het zoeken en vinden van haar eigen behoeften, haar eigen wensen en het vak waarin zij haar talenten kan ontplooien.

Een citaat uit het interview.

Wat is de zin van ons leven?

‘Geen. We zijn een van de miljoenen organismen op aarde die leven en sterven. We zijn er gewoon. Mijn eerste associatie is een boekje van Jaap van Heerden (wetenschapsfilosoof, red., niet door Obbema geïnterviewd), Wees blij dat het leven geen zin heeft. Hij betoogt dat als het leven een vastgestelde zin zou hebben, er veel wegen worden afgesloten. Want dan is er een ijkpunt waar je al je handelen aan moet afmeten. Het mooie van het leven is juist dat het open ligt. Dat het geen zin heeft, geeft eindeloos veel kansen. Van Heerden laat ook zien dat opvattingen die uitgaan van een zin tot groot leed hebben geleid, inclusief massamoorden – denk aan godsdienstoorlogen en het communisme. Dat ben ik met hem eens’.

Dus u bent blij dat het leven geen zin heeft?

‘Nou ‘blij’ vind ik wat overmoedig. Wanneer het in mijn leven lekker loopt, komt de vraag naar de zin niet op. Ben ik aan het onderzoeken dan voel ik me gelukkig. Schrijven is de zin van mijn leven. Mijn werk gaat over wezenlijke onderwerpen.
Tot zover het interview met Withuis.

Kanttekeningen van anderen

Sheila Sitalsing, columniste in de Volkskrant, schrijft naar aanleiding van het interview van Obbema met celbiologe Akhmanova het volgende.
"Zo goed zijn de mensen in het doorgeven van hun genen en in het voorzetten van het leven en in het zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden en in het doorgeven van informatie om nog langer en nog beter verder te kunnen leven, dat ze heel veel ruimte zijn gaan innemen. Zoveel ruimte, dat de mens in hoog tempo andere dieren aan het uitmoorden is. We trekken een bloedspoor over de wereld".

Onze vrijheid kent ook verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen van ons gedrag voor anderen, mens en dier, zelfs ver weg in de wereld. Jezelf overgeven aan natuurlijke driften zonder na te denken over de gevolgen kan je de aansluiting met vrijheid en liefde kosten.

Citaat uit een recensie van boeken van Van Heerden.
Op beschaafd-ironische conversatietoon, maar niet zonder precisie en soms felheid, bespreekt hij uiteenlopende kwesties: Is Eline Vere als kind seksueel misbruikt? Maakt pornografie vrouwen tot tweederangs burgers? Is het tijd voor de slachtoffers van andermans verveling een vuist te maken? Zijn wij allemaal het resultaat van een verkrachting, lang geleden? Eigenlijk doet het er weinig toe waarover Van Heerden schrijft omdat het altijd een heilzaam genoegen is zijn spirituele en onwrikbaar verstandige denktrant te volgen. Koketterie, de vetvlek op het werk van menige columnist, ontbreekt. Voor "Wees blij dat het leven geen zin heeft" kreeg hij de Wijnaendts Franckenprijs.

De zin van het leven. Gesprekken over de essentie van het leven (bol.com).
Jaap van Heerden. Wees blij dat het leven geen zin heeft (bol.com).

Hans Laurentius schrijft in Een handvol scherven. Leven is zinloos! Wat een feest! Godzijdank!

Het inzicht dat we absolute vrijheid zouden kunnen genieten leidt niet automatisch tot eenheid.
Casper Thomas schrijft in de Groene Amsterdammer.
"In het boek The Authoritarian Dynamic concludeert de Australische psycholoog Karen Stenner dat in iedere samenleving grofweg een derde deel van de witte kiezers ‘eenheid en samenhang’ belangrijker vindt dan ‘vrijheid en diversiteit’. Dit deel van de bevolking, schrijft Stenner, zal zich nooit comfortabel voelen in een moderne liberale democratie, waarin verscheidenheid en pluralisme de uitgangspunten zijn".
"Hoe meer machtsspreiding, hoe groter het risico van fragmentatie van die gedroomde eenheid".

Fokke Obbema. Een zinvol leven. De mens en zijn verhaal (bol.com).

Transformeren uit de klem van economische machten

Eeuwen geleden toen er nog koningen en keizers aan de macht waren, werd de bevolking gedwongen om de heersende klasse van voedsel en geld te voorzien. Met het geld werden kastelen en paleizen gebouwd en soldaten ingehuurd. De overheerser wilde niet alleen geld, maar ook voedselzekerheid. Immers wat heb je aan geld wanneer er geen voedsel mee te koop is. Dus om hongersnood op het kasteel te voorkomen werd voedsel afgetroggeld en in voldoende voorraad binnen de muren opgeslagen.
Overwonnen volkeren werden ingezet als slaven. Zij deden het werk om onder meer voedsel te produceren.
Tegenwoordig is degene met het meeste geld nog steeds de machtigste partij en is voedselzekerheid voor de machthebbers geen persoonlijk probleem meer, want het kan binnen een dag van overal ter wereld worden ingekocht en ingevlogen. Macht wordt ook niet meer uitgeoefend over de burger met geweld en onderdrukking, maar door deze afhankelijk te maken van materiële behoeftes. Het zijn geen natuurlijke behoeftes maar behoeftes opgewekt door de consument onzeker te maken. Mede door de industriële revolutie waren slaven voor arbeid niet meer nodig. Om blijvend aan de macht te zijn volstaat het om mensen tot consumenten om te turnen en werk daar te brengen waar arbeid het goedkoopst is.

In een tirannieke omgeving geldt "verdeel en heers", opgejaagd worden om koopjes te jagen. In een andere vorm dan vroeger wordt er nog steeds angst opgeroepen, nu in de vorm van FOMO: fear of missing out. De oude afspraak "houd jij ze dom, dan hou ik ze arm" hoeft niet meer. Iedere commerciële partij gedijt bij "houdt ze onzeker".
De media zijn er niet alleen om ontspanning en informatie te bieden. In de media wordt jou ook het leven en de prestaties voorgehouden van mensen die meer verdienen, die iets beter kunnen en die aantrekkelijker zijn dan jij. En die mensen wonen overal op de wereld. Vroeger vergeleek je jouw prestaties met de mensen uit de omgeving waarin je was opgegroeid, tegenwoordig vergelijk je jezelf met mensen vanuit de gehele wereld. Dat maakt te meer onzeker omdat tegelijk wordt voorgehouden dat iedereen een kans heeft op vooruitgang. Schijnbaar wordt de macht van het individu over en daarmee de eigen verantwoordelijkheid voor succes en geluk steeds groter. En via de reclame wordt deze oplossing geboden: “koop dit of dat en je voelt je (weer) beter”.

Een paar schrijvers geciteerd.
Bas van Bavel onderzocht de reden waarom economieën in het verleden opkwamen en weer instortten. “De kern van Van Bavels verhaal is dat de neergang inzet wanneer de solidariteit erodeert, instituties terrein verliezen en een kleine groep onevenredig profiteert, terwijl een groot deel van de mensen zich juist tekortgedaan voelt. Hij pleit voor een samenleving die buiten de grenzen kijkt, maar ook lokaal houvast biedt voor mensen, bedrijven, organisaties. Er moet een balans zijn tussen nabijheid van de (sterke) regio en de blik op de wereld, waarbij alle mensen ongeveer evenveel profiteren”.

De introductie van Internet en de globalisering lijken de omstandigheden gecreëerd te hebben waarmee onze samenleving nu een verandering in economisch handelen kan doorzetten.

In de Groene Amsterdammer bespreekt Casper Thomas het nieuwste boek van Francis Fukuyama “Identity”:
“De strijd om liberale gelijkwaardigheid moet in deze eeuw dus niet veroverd worden op een dictatuur, maar op onze eigen inborst, meent Fukuyama. En om dat duidelijk te maken haalt hij opnieuw Nietzsche van stal. In Identity duikt de filosoof op als leverancier van het begrip ‘megalothymia’, dat zoveel betekent als de diepe behoefte om als superieur te worden gezien. Dat psychologisch motief botst met ‘isothymia’, oftewel de behoefte om door anderen als gelijkwaardig te worden gezien. Megalothymia, dat is de drijfveer van het opgeblazen individu dat zichzelf superieur waant en wegen zoekt om dat aan de wereld te bewijzen – door president van de VS te worden, bijvoorbeeld. Isothymia is de strijd om erkenning van groepen, die als specifiek afgegrensd collectief gezien willen worden. Fukuyama noemt de lgbtq-gemeenschap als voorbeeld, en het alt-right witte-mannennationalisme”.

Hoogleraar transitiekunde Jan Rotmans vertelt in deze video over systeemveranderingen en transities en de belangrijke kantelmomenten in zijn leven “Als je wezenlijk wilt veranderen, moet je eerst tot stilstand komen”.
In haar boek Stil de tijd neemt filosofe Joke Hermsen dit verschijnsel kritisch onder de loep.
In onze samenleving wordt het gevoel dat de tijd ons in een wurgende greep houdt, steeds meer overheersend. Tijd wordt voornamelijk als een economische wet beschouwd, die ten volste benut en rendabel gemaakt moet worden. Zie de video van Joke Hermsen.
Druk bezig zijn en een overvolle agenda hebben is synoniem met een succesvol bestaan. Als er op een ochtend nauwelijks mails binnenkomen, kan de vertwijfeling reeds toeslaan. Leegte, rust en nietsdoen zijn geen inspiratiebronnen meer, maar de angstaanjagende voorboden van een bestaan in de marges van de maatschappij. De hang naar activiteit en de snelheid waarmee technologische ontwikkelingen zich opvolgen geven velen de indruk de tijd niet meer bij te kunnen benen. 'Geen tijd hebben' lijkt dan ook een fundamentele ervaring van deze tijd te zijn. Daarmee is tijd het schaarsteproduct bij uitstek geworden.

Lees ook: "Boeken en artikelen van Joke Hermsen (bol.com)".
of
Jan Rotmans. Omwenteling Van mensen, organisaties en samenleving (bol.com).

Hoe voer je een constructief gesprek?

De dialoog

Wie een constructief gesprek wil voeren met één of meer anderen, kan zonder al te veel moeite een aantal richtlijnen aanhouden. Er zijn allerlei vormen van gesprek, maar de meest positieve is de dialoog. Een dialoog voldoet aan de volgende kenmerken.

• Er is gelijkwaardigheid tussen de gesprekspartners: niemand weet het a priori beter; meerdere gezichtspunten zijn mogelijk; voer geen machtsstrijd, er is geen sprake van winnen of verliezen.
• Er is bereidheid om open naar elkaar te luisteren: er wordt niet geoordeeld over elkaar.
• Ieder zorgt voor een sfeer waarin hijzelf en de ander zijn mening durft te geven ook al is die mening afwijkend.
• Indien van toepassing: er worden gevoelens gedeeld en benoemd.

Er zijn tijdens het gesprek niveaus van communicatie die je kunt monitoren of alles nog naar wens verloopt.

Niveaus van communicatie

Je neemt deel aan het gesprek, maar je reserveert een deel van je aandacht door jezelf al observerende telkens de volgende vragen te stellen.
Inhoud. Waarover praten wij? Je gaat door op en houd je aan het onderwerp, stelt vragen, ordent en toetst. Je mag kort afwijken van de hoofdlijn, maar keert zelf weer terug.
Proces. Hoe praten wij? Hebben we een agenda, zijn er afspraken over rollen, is een (eind)tijd afgesproken?
Interactie. Hoe gaan we met elkaar om? Je gaat als het ware ‘boven het gesprek hangen’ en volgt wat er gebeurt. Hoe gedragen wij ons? Hoe reageren we op elkaar? Praat ik of de ander niet te lang, wordt er niet vervelend ingebroken op elkaars inbreng? Doet iedereen mee?
Gevoelens. Welke gevoelens spelen er (op)? Benoem de gevoelens die je bespeurt bij jezelf en de ander wanneer je denkt dat het verloop van het gesprek ten goede komt.

Evenwaardigheid

Grijp niet te snel in in het gesprek vanuit metacommunicatie. Het kan dominant overkomen en de evenwaardigheid ondermijnen. Kijk eerst wat je zelf kunt aanpassen. Denk vanuit win-win, maar spreek dat niet te snel uit. Je kunt proberen een ander te overtuigen, maar wees je bewust waarom je dat wilt proberen en of het niet ten koste gaat van de kwaliteit van de verhouding (gelijkwaardigheid) met de ander(en).

Ken je eigen motieven

Je kunt een gelijkwaardige houding willen aanhouden met je gesprekspartner, maar dat mislukt wanneer je jezelf niet goed kent of je hebt geen goed beeld van je eigen ego of je denkt te gemakkelijk “ik heb toch gelijk en ik zal die ander met een goed argument overtuigen". Wanneer je niet goed weet wat een machtsstrijd is en hoe die te beëindigen, verdiep je daar dan eerst in.

Weet waarom je argumenten inbrengt

Wie gericht is op harmonie denkt mee met de ander. Wie gericht is op tegenspraak verzint tegenargumenten ("advocaat van de duivel"). Geen van beide is a priori beter of slechter. De eerste manier van samen spreken kan nadelen over het hoofd zien en de tweede manier kan leiden tot onbevredigende compromissen.
Je kunt ook dialectisch spreken, bijvoorbeeld op de volgende manier.

• Mensen zijn ongelijk (these).
• Mensen zijn gelijk (antithese).
• Mensen zijn in bepaalde opzichten (vanuit juridisch perspectief) gelijk, in andere opzichten (bijvoorbeeld in termen van status) ongelijk (synthese).

Vermijd drogredeneringen

Een wijdverbreid misvatting is dat een gesprek gericht zou moeten zijn op het winnen bij uitwisselen van argumenten. Veel mensen hebben de neiging om oneerlijk te reageren, bijvoorbeeld door een bewering van de ander te overdrijven en vervolgens de grond in te boren ("stropop maken en verbranden"). Weinigen weten direct te reageren op een drogredenering omdat het vraagt om op metaniveau feedback te geven op het gesprek. Het is altijd verstandig om je te verdiepen in welke drogredeneringen bestaan en je voor te bereiden op een kalme reactie.

Herken signalen

Een gesprekspartner die niet tevreden is over het verloop van een gesprek zal daarover signalen uitzenden. Dat kan een gezichtsuitdrukking zijn, lichaamstaal of via woorden. Niet iedereen zal dat direct of rechtstreeks of tactvol of doen uit voorzichtigheid om de ander niet te ontrieven. Wie van onderwerp wil veranderen of het huidige wil beëindigen kan van alles meer of minder subtiel doen om het gesprek “dood” of stil te leggen. Vat samen wat de ander probeert te zeggen (parafraseer). Probeer de poging van de ander op te pakken door de ander subtiel de gelegenheid te geven om het gesprek te vervolgen door jouw inbreng af te sluiten met “hoe denk jij erover” of “wat vind jij”?

Spreken is zilver, zwijgen is goud

Is het zwijgen van de ander instemming met het verloop van het gesprek of een tactisch vermijden van het uiten van een pijnlijke mening of ongenoegen? Je hebt nooit 100% zekerheid of een gesprek perfect is verlopen. Laat het los.
Een constructief gesprek voelt goed.

Wanneer wordt het niet constructief?

Met dank aan historicus Bernd Timmerman het volgende.
Het blijft vrij lastig om een dialoog te houden met:

• mensen die niet in staat zijn een these met argumenten te onderbouwen, die vooral (vaak) zonder kennis blijven zenden;
• mensen die vooral zinnen formuleren waarin een kwalificatie over de ander staat en daarbij voorbij de inhoud gaan of gewoonweg gaan schelden;
• mensen die zaken beweren die aantoonbaar onjuist zijn maar toch de onjuistheid blijven omarmen, alternatieve feiten laten bestaan, gewone onwaarheden ook en dikwijls ongefundeerde meningen verspreiden;
• mensen die vanuit de eigen moraliteit denken waardoor de ander dikwijls (in de ogen van) immoreel handelt;
• mensen die per definitie alles wat anderen doen, die dezelfde visie hebben, geweldig vinden, waarbij de eigen visie dogmatische trekken krijgt;
• mensen die zich teveel laten leiden door verdriet en woede (en andere emoties) over misstanden of zich wentelen in slachtofferschap;
  
• mensen die per definitie tegen iedere vorm van compromissen zijn en streven naar de dictatuur van hun gelijk;
• mensen die weigeren in te zien dat alles wat mensen 'maken' sociale constructies zijn (inclusief ethiek);
• mensen die moeilijk kunnen aanvaarden dat er tal van (on)werkelijkheden zijn;
• mensen die denken dat de ander denkt, redeneert en voelt zoals zijzelf waarbij het verschil in diverse kapitalen (sociaal, economisch, cultureel, politiek, linguïstisch enz.) wordt ontkend.

 Aandachtspunten

Anna van den Breemer gaf in de Volkskrant 9 tips voor een constructief gesprek.

1. Heb geduld, geef niet toe aan een primaire reactie.
2. Verplaats je in de ander.
3. Luisteren is een vaardigheid, die je kunt oefenen.
4. Wees niet bang voor stiltes.
5. Maak onderscheid tussen feiten en gevoelens.
6. Wees niet bang om door te vragen en benoem je aarzeling.
7. Neem af en toe afstand en een time-out.
8. Onderbreek iemand die eindeloos spreekt en uitweidt.
9. Maak af en toe het gesprek bespreekbaar op metaniveau.

Samengevat

• Luister actief. Luister naar de ander zonder onderbrekingen en probeer te begrijpen wat de ander zegt. Stel indien nodig vragen ter verduidelijking. 
• Wees respectvol. Toon respect voor de mening en gevoelens van de ander, zelfs als je het er niet mee eens bent. 
• Vermijd oordelen. Probeer niet te oordelen over de ander of zijn of haar standpunt. Wees open en nieuwsgierig. 
• Geef ruimte. Laat de ander de ruimte om zijn of haar standpunt te uiten en uit te leggen. Val de ander niet aan of onderbreek niet. 
• Geef feedback. Geef op een respectvolle manier feedback op wat de ander zegt. Geef je eigen mening op een duidelijke en respectvolle manier. 
• Zoek naar gemeenschappelijke grond. Probeer te zoeken naar gemeenschappelijke grond en overeenkomsten in plaats van alleen te focussen op de verschillen. 
• Wees bereid om een compromis aan te gaan. Wees bereid om te zoeken naar oplossingen die voor beide partijen aanvaardbaar zijn. 
• Beëindig het gesprek positief. Probeer het gesprek af te sluiten met een positieve noot en bedank de ander voor het gesprek, zelfs als jullie het niet eens zijn geworden.

De kracht van ongrijpbare concepten

Kracht en nut

Hoewel ongrijpbare concepten als creativiteit, vrijheid, liefde of spiritualiteit moeilijk te definiëren en te meten zijn, kunnen ze ons helpen om een beter begrip te krijgen van onszelf en van de wereld om ons heen. Ze kunnen ons helpen om betekenis en doel in ons leven te vinden en kunnen ons helpen om verbonden te voelen met anderen.

Mensen zoeken naar zekerheid en houden vast aan overtuigingen. Dat is begrijpelijk, maar te strak denken haalt de schwung uit het leven. Wanneer men zich realiseert dat vrijheid en liefde weliswaar belangrijk zijn maar ook ongrijpbaar, lijken ze terug te schrikken van dit onzekere beeld. Alsof zij niet willen omgaan met zaken die niet altijd onder alle omstandigheden duidelijk, waar of onwaar zijn. Het doorkruist ook de illusie dat je zelf liefde kunt scheppen of moet zoeken naar de ene ware. Mensen willen controle hebben en wanneer je iets niet beheerst, lijkt dat op falen. 

Er is geen waterdicht, garantie gevend recept voor een perfect huwelijk. Liefde bestaat, maar niemand bedrijft eeuwige liefde. We houden van en we houden het bij de afgeleide, "grijpbare", tijdelijke vormen van liefde.

Het feit dat mensen verslaafd kunnen raken is geen bewijs dat zij vrijheid niet belangrijk vinden. Waarschijnlijk heeft de verslavende uitwerking van iets dat eerst een vrij gevoel gaf hen onvrij gemaakt.

Het is waar dat het je eerst wat tijd kost om het voordeel van de ongrijpbaarheid te zien, maar op den duur win je heel veel ruimte en energie en effectiviteit. Het vraagt de training om te schakelen tussen niveaus van abstractie en je niet door het eerste de beste schijnbare tegenvoorbeeld in verwarring te laten brengen. Je kunt dit ook benoemen door het schakelen van of-of naar en-en denken.

De diepste grond van werkelijkheid

Bruno Borchert schrijft over mystiek het volgende.
Wetenschap en mystiek zijn twee houdingen tegenover de werkelijkheid die elkaar kunnen aanvullen als beide hun grenzen kennen, als mystiek de zichtbare werkelijkheid niet tot een illusie verklaart en de wetenschap niet de pretentie heeft ook de diepste Grond van de werkelijkheid te kunnen kennen. De werkelijkheid wordt beheerst door wetten, ontwikkelt zich door een spel van krachten, wordt geregeerd door het recht van de sterkste; tegelijkertijd is de diepste grond van deze werkelijkheid niet Macht, maar Liefde.

Bruikbaarheid

De ongrijpbaarheid van vrijheid en liefde geldt voor alle levende wezens, mens en dier. Het maakt ook dat allen evenwaardig zijn in hun visie op hoe deze waarden in de praktijk te vertalen. Niemand heeft de waarheid in pacht hoe er mee om te gaan. Niemands visie staat boven de ander of is er aan ondergeschikt. Er is brede consensus te krijgen over wat vrijheid en liefde en hun afgeleide concepten als trouw of tolerantie niet is, over wat je niet moet doen. Daarin ligt ook de praktische uitwerking. Voor elke situatie is een sluitende regel(ing) te formuleren in termen van wat je niet moet doen, niet over wat je wel moet doen.

Definitie?

De concepten liefde en vrijheid zijn zelf niet te definiëren. Je kunt hooguit onderscheid maken naar vrijheid van en vrijheid tot en er zijn verschillende uitingsvormen van liefde.
Liefde wordt gevoeld met het hart en begrepen met het verstand, maar net zo goed gevoeld met het verstand en begrepen met het hart.
Terwijl je niemand kan verplichten om van een ander te houden, kun je wel de plicht stellen om elkaars vrijheid te respecteren. Vrijheid impliceert naast evenwaardigheid ook wederkerigheid. Liefde stroomt het langst wanneer mensen elkaar zonder machtsverhouding benaderen. Weliswaar erotiseert macht door haar objectiverende werking, maar blokkeert het blijvende liefde.

Vrijheid en liefde zijn uitstekende startpunten om te begrijpen wat mensen en dieren motiveert. Dat iedereen daarin een tikje verschillend mee omgaat is eerst even lastig, maar na wat oefening zie je al snel de constante in de verklaring van ons gedrag en dat van anderen.
Het is ook de basis van respect omdat respect vraagt om op de juiste manier betrokken bij een ander te zijn en de ander voldoende ruimte laat om te bewegen. Betrokkenheid en ruimte zijn maar een paar van de vele manieren waarop vrijheid en liefde in de praktijk gestalte krijgen.

Kun je onze eenheid (be)grijpen?

Kun je ook door te onderscheiden eenheid ervaren?

Mensen kunnen ervaren door onderscheid te maken. Ze ervaren de scheiding (dualiteit) tussen zaken. Dat maakt het leven leefbaar. Je kunt ook de eenheid (non-dualiteit) ervaren. Zo komt verbinding tot stand. En die verbinding raakt weer los of wordt losgemaakt. Telkens opnieuw. Is de realiteit één of juist niet?
In dit artikel de betekenis van non-dualiteit voor het begrijpen van de realiteit en de samenhang tussen duale verschijnselen.

Non-dualiteit overstijgt niet alleen het niveau van de dualiteit. Je kunt ook "twee niveaus" onderscheiden in non-dualisme.

Niveau 1. Op dit niveau wordt non-dualisme begrepen als het overstijgen van de dualiteit van subject-object relaties. Dit houdt in dat je de illusie van scheiding tussen jezelf en de wereld om je heen doorziet. Dit is het soort non-dualisme dat vaak wordt geassocieerd met spirituele leringen en bewustzijnspraktijken.

Niveau 2. Hier wordt non-dualisme breder geïnterpreteerd als de erkenning dat dualiteit en non-dualiteit beide aspecten zijn van de totale realiteit. Dit betekent dat dualiteit (zoals onze individuele ervaringen en verschillende vormen) en non-dualiteit (de eenheid en verbondenheid van alles) beide geldig zijn op verschillende niveaus van begrip.

Met andere woorden, op dit "niveau 2" van non-dualisme wordt dualiteit niet verworpen, maar wordt het opgenomen als een aspect van de gehele ervaring. Dit idee wordt soms aangeduid als "non-dualiteit in dualiteit", waarbij de dualiteit wordt gezien als een manifestatie van een dieper non-duaal bewustzijn.

Betekenis geven aan onze ervaringen

Wat we met onze zintuigen waarnemen in de realiteit wordt voor een belangrijk deel betekenis gegeven door wat we daarvoor in het verleden menen te hebben geleerd over de te verwachten waarneming in de toekomst. We zien wat we willen zien en dat volstaat ons te kunnen handhaven als individuen die nooit helemaal zeker zijn of zij echt in verbinding staan.
Er zijn zelfs mensen die de stelling poneren dat de buitenwereld niet eens als afzonderlijke realiteit bestaat en dat we één zijn met alles wat we buiten onszelf onderscheiden. “Jij en de buitenwereld bestaan niet; dingen gebeuren en dat is alles”. Zie ook de Advaita shuffle.

Wat schieten we op met deze manier van in de wereld staan?
Het kan ons een gevoel van evenwaardigheid geven omdat we ons realiseren dat niemand als afzonderlijke eenheid of individu boven een ander staat of meer waard is. Bovendien hoeven we niet meer te bewijzen dat we er mogen zijn. Het bewijs kan niet worden geleverd en tegelijk hoeft niemand dit bewijs te leveren. Het maakt duidelijk dat we in alle diversiteit en verschillen ook minstens één ding gemeenschappelijk hebben. We staan niet meer geïsoleerd in het leven.

Maar er zijn ook mensen die anderen tot positief gedrag willen dwingen omdat “alles wat we een ander aandoen, we onszelf aandoen”. Dat kan wel zo lijken, maar dit heeft ook een manipulatief element in zich dat voorbijgaat aan het recht op autonomie. Het ondermijnt het wederzijds vertrouwen, alsof we macht over de ander willen uitoefenen. En daar waar macht opduikt verdwijnt de liefde. Liefde gedijt, dat wil zeggen: liefde kan alleen worden ervaren wanneer we met een ander vrij en open (willen) omgaan. “Liefde is” en wie pretendeert liefde te kunnen scheppen of ontvangen draagt bij aan een illusie of mythe. Een aantrekkelijke en breed gedragen mythe, dat wel, maar ook met de valkuil van frustratie omdat het tijdelijk geluk oplevert.

Verbinden en loslaten

Niemand heeft de waarheid in pacht en niemand heeft de macht om liefde te laten ontstaan of volledige eenheid te ervaren. In onze cultuur proberen we overigens wel de suggestie te wekken. Liefde stroomt en ons bewust te zijn dat we zelf weleens die stroom blokkeren of verleggen naar elders volstaat om kunnen leven in liefde. We zullen de ander de vrijheid moeten laten om de illusie te koesteren dat hij of zij als individu volledig in verbinding of helemaal los staat van de ander. In de poging om goed getimed keer op keer jezelf te verbinden met de ander en weer los te laten zit de garantie van eenheid.

Via evenwaardigheid naar leefbare eenheid

Wie van mening is dat alles met alles samenhangt en dat we allemaal één zijn, heeft vaak het gelijk aan zijn kant, maar zal er nooit in slagen te bewijzen dat het zo is.
In een millennia oude Hindoeïstische filosofie wordt daarom uitgegaan van een veel werkbaarder standpunt namelijk dat alles niet twee is (A-dvaita). Dat lijkt flauw, zwak en zweverig  maar brengt beweging in starre dogma’s.
Ook in het christendom is een soortgelijke benadering: de via negativa. Die manier van redeneren wordt toegepast op het wel of niet bestaan van God of de ultieme waarheid. Niemand weet precies hoe het zit, maar door uitgebreid te doordenken hoe het niet zit wordt stapje voor stapje duidelijk hoe het zou kunnen zijn.

In de eveneens duizenden jaren oude Chinese filosofie wordt mensen voorgehouden om te handelen vanuit het wei wu wei principe: "handelen zonder ergens naar te streven" of "doen door niet te doen". Niet te verwarren met doen door niets te doen, wat een luie en inconsistente levensstijl oplevert. Niet doen, oftewel laten is even belangrijk als (evenwaardig aan) doen. Wijsheid is weten wanneer te kiezen voor doen en wanneer voor niet doen.
We kunnen zien, spreken en afwegen doordat we zaken afzetten tegen elkaar (dualisme). Het maakt dat we beslissingen kunnen nemen. Via een dialoog kunnen we tot eenheid komen, telkens weer.
Om te kunnen onderscheiden (discrimineren in positieve zin) hebben we onze zintuigen ontwikkeld. Het was in vroeger tijden van levensbelang om snel in te kunnen schatten of iets van buiten een kans of een bedreiging opleverde. Eten of gegeten worden, dat was de vraag lang voordat Shakespeare bestaansvragen formuleerde als “to be or not to be, that is the question”.

Het leven wordt gekenmerkt door (herhaalde) beweging. Panta rhei (alles stroomt). Bij ademhaling horen de bewegingen in- en uitademen bij elkaar. Inspannen en ontspannen op regelmatige basis voorkomt stress en houdt ons gezond. Geen van beide is belangrijker dan de ander. Wel is er verschil in status, maar verlies de balans niet uit het oog.
Ook in de liefde houden we het langst vol wanneer we niet letterlijk streven naar eeuwigdurende eenheid. De afwisselende beweging van verbinden en loslaten levert een stabiele relatie op, die lang kan duren wanneer we die onderhouden vanuit een streven naar evenwaardigheid.
Mensen worden geboren met verschillende eigenschappen. Dat maakt diversiteit en dat er iets valt te kiezen. Wanneer iedereen gelijk zou zijn, is er geen vrijheid en als iedereen vrij is is er geen gelijkheid. Er hoeft dus niet gestreefd te worden naar letterlijke gelijkheid of herstel daarvan, er kan beter direct en altijd geleefd worden vanuit evenwaardigheid.

De kwaliteit van nabijheid

Ieder mens wil gezien en geaccepteerd worden zoals hij is. En hoe meer een ander van je ziet en van je voelt en je toch accepteert, hoe comfortabeler dat voelt. Je mag er zijn.
Wanneer twee mensen een optimale verbinding willen dan is het eerste wat duidelijk moet worden of beiden respect hebben voor elkaars grenzen. Respect is het spanningsveld tussen betrokkenheid tonen en afstand houden. Je wilt jouw betrokkenheid tonen door de ander dicht op de huid te zitten zonder dat het leidt tot een beklemd gevoel. Er is in de kennismakingsfase idealiter een voortdurend naderbij komen en laten zien dat je elkaars grens niet ongevraagd overschrijdt.
Je bent in contact met elkaar wanneer beiden geen energie meer hoeven te steken in het bepalen van de juiste afstand en je open kunt uitwisselen wat er in je omgaat zonder het gevoel te hebben dat de ander jou beoordeelt.
Je ont-moet elkaar in de letterlijke zin: niets moet. Alles mag gezegd worden, niets hoeft te worden gedaan. De aard van het contact behoeft geen label. Het stroomt.
De ideale nabijheid ontstaat dan wanneer je je evenwaardig opstelt, want dan zijn er geen tekenen van domineren, manipuleren of misbruiken in enige vorm dan ook.
In evenwaardigheid mogen alle individuele verschillen bestaan en is er geen wedijver in het hebben van gelijk. Er wordt geen macht uitgeoefend en er wordt geen machtsverhouding gezocht.
Je kunt ook te lang nabij blijven of te dichtbij komen, dan zie je het geheel niet meer en is geen ruimte om te bewegen.
Nabijheid blijft langer aantrekkelijk wanneer je de verwachting daarover kunt relativeren, mogelijk zelfs geen verwachting hebt. In de nabijheid blijf je uiteindelijk altijd een individu die baat heeft om ook weer afgescheiden te zijn en die afscheiding te voelen. En na een periode van rust, geen contact, weer opnieuw moeiteloos nabij te kunnen komen.  En zo de eenheid herbeleven met dezelfde persoon of met een ander. Als een frisse start met dito blik. Open.
Zonder vrijheid geen liefde en zonder liefde geen vrijheid. En wanneer ze in verbinding leiden tot nabijheid heeft het leven kwaliteit.

De oneindige stroom van liefde

Met liefde hebben we allemaal ervaring en we hebben er allemaal verstand van. Wanneer we het even niet meer weten dan raden anderen ons aan dat we meer uit het hart moeten gaan leven. Duidelijk? Niet echt.
Liefde met hoofdletter is ongrijpbaar, maar alle uitwerkingen in kleine letter zijn te doen. Zorgzaamheid, attent zijn, verliefd worden, seksualiteit beleven zijn allemaal grijpbare vormen waarin Liefde zich uitdrukt en zijn op zich geen van alle Liefde zelf. En dat is een paradox, want: Liefde Is en Alles is Liefde. Het zijn zinnen die de ongrijpbaarheid uitdrukken en tegelijk weinig verklaren. Liefde stroomt en de stroom kan worden verlegd als door stenen in de rivier. De stenen vormen de blokkades, die we al dan niet moedwillig en vaak onbewust of ongewild opwerpen tegen liefde.
De schoonheid van de oneindige aanwas van stroom aan Liefde is dat niemand kan beweren eigenaar van Liefde te zijn. Wie het probeert, ontglipt het als water of los zand tussen de vingers. Sterker nog: elk moment opnieuw krijgt Liefde vorm, telkens een beetje anders. Dat lijkt vermoeiend, maar het houdt ons alert en kan een relatie fris houden. Tegelijk krijgt iedereen nieuwe kansen wanneer een relatie verbreekt. Maar met niet iedereen is evenveel chemie. Soort zoekt soort en tegengestelden trekken elkaar aan. Dat lijkt tegenstrijdig, maar in liefde en oorlog is alles geoorloofd.
Liefde is gericht op het voortbestaan van het leven en het aangenaam te maken en te houden. Vandaar dat we het beste voorbereid kunnen zijn op een milde vorm van voortdurend verbinden en loslaten en zo liefde of Liefde telkens opnieuw ervaren.
Een soortgelijke inschatting geldt voor Vrijheid. Wie vrijheid en liefde goed en snel tegelijk kan inschatten die weet ten alle tijden hoe respectvol te handelen en te reageren en zo de vruchten ervan te plukken.
In een liefdevolle relatie wordt geen macht op elkaar uitgeoefend. Macht erotiseert weliswaar, maar is ook een reden om de ander “omlaag naar gelijk niveau” te halen. Liefde hoeft geen moeite te kosten en doet het dat wel dan is er iets aan de hand. Liefde is een werkwoord, maar dat geldt vooral voor de relatie waarin Liefde stroomt.

De volgende stap in de (r)evolutie

Mensen willen evenwaardig worden behandeld, maar wanneer zij de kans krijgen willen zij zich onderscheiden van anderen.

Ed van Riel uit Vlissingen schreef naar de Volkskrant.
Ongetwijfeld hebben onder anderen Thomas Piketty een duidelijk rapport afgeleverd over de ongelijkheid in de wereld (Voorpagina, 15 december).
Zij schrijven die ongelijkheid toe aan de globalisering, maar vergeten dat die globalisering, op haar beurt, weer een gevolg is van de menselijke aard. Aan die menselijke aard wordt al gerefereerd in de Bijbel, en wel in het Nieuwe Testament. 'Beproeft of onderzoekt alle dingen en behoudt het goede' (Tessalonicenzen 5: 21-22).
Deze opdracht was natuurlijk een regelrechte uitnodiging tot het doen van wereldwijd onderzoek. Ook het intercontinentale onderzoek naar inkomensongelijkheid is daar het resultaat van.
Echter, zowel Piketty's bestseller Kapitaal in de 21ste eeuw als Das Kapital van Karl Marx gaan voorbij aan of ontkennen de menselijke drang om te winnen van je medemens middels de competitie in ons bestaan. Al het menselijk streven is hierop gebaseerd.
Reclamejongens gebruiken deze drang om mensen een nog grotere auto te verkopen dan hun buurman heeft. Op de werkvloer bestaat zij als de carrièrestrijd met collega's, in het bedrijfsleven en de politiek heb je de onderlinge strijd naar de top. Tijdens de o zo gezellige spelletjesavonden onder de kerstboom overheerst het winstbejag en op godsdienstig gebied zie je de wedijver wie de meeste gelovigen kan winnen.
En natuurlijk zijn alle sporten gebaseerd op het winnen van je tegenstander. Zelfs in het dammen of schaken wordt een harde strijd geleverd. Dat is typisch menselijk. Ik heb tenminste nooit een vos, leeuw of tijger erop kunnen betrappen zomaar een eindje te gaan rennen voor een stukje metaal om hun nek.
De menselijke aard heeft het communisme van Marx de nek omgedraaid. Het is namelijk niet onwaarschijnlijk dat 100 procent van de armste 50 procent van de wereldbevolking tot de rijkste 0,1 procent zou willen behoren. Als ze tenminste de kans zouden krijgen.
Tot zover de ingezonden brief.

Het ligt in de menselijke aard en van de meeste dieren om vrij te willen zijn. Die wens heeft het communisme van Marx de das omgedaan. Sommige varkens waren in het communisme van 1984 meer gelijk dan anderen. Wie in staat is om vrijheid en solidariteit te combineren die is koopman. Het is niet voor niets dat de Franse Revolutie als leuze had “vrijheid, gelijkheid en broederschap”! We willen allemaal gelijk behandeld worden in onze wens om vrij te zijn. Die solidariteit hier verwoord als broederschap zouden arm en rijk in het oog moeten houden en doortrekken naar alle andere mensen en dieren op de aarde. Evenwaardigheid is de fase in globalisering die we nu moeten oppakken voordat de kwaliteit van leven te zeer is aangetast.

Maakt vroom zijn een beter mens?

Karakter sterken

Vroomheid verwijst naar het streven naar religieuze of spirituele toewijding en het volgen van morele en ethische principes die door een bepaalde religie worden onderwezen. Als iemand zichzelf als vroom beschouwt, kan dat betekenen dat ze proberen te leven volgens bepaalde waarden zoals naastenliefde, compassie, vergeving en altruïsme.
Als iemand deze waarden serieus neemt en ze probeert toe te passen in hun dagelijks leven, kan dat hun karakter versterken. Door middel van gebed, meditatie, contemplatie en andere religieuze praktijken kan iemand ook werken aan het ontwikkelen van innerlijke rust, geduld en acceptatie.
Samenlevingen hebben er altijd een voordeel in gezien om mensen te bewegen tot een deugdzaam en vroom leven. Vroom in de zin van godsvruchtig of braaf. Autochtonen met een lange religieuze geschiedenis hechten hieraan en tegenwoordig ook sommige jonge moslim(a)s.
Er is niets mis mee om een zekere druk te ervaren om je te gedragen naar de regels van een groep of in ieder naar de wet. Het is duidelijk dat die druk ook kan doorslaan. Want wie mag straffen wanneer niemand kan waarmaken dat hij of zij een moreel beter standpunt inneemt dan een ander? "Wie zonder zonde is, werpe de eerste steen". Strafrecht is gebaseerd op het voorkomen en corrigeren van onrecht. Zolang mensen anderen niet schaden met hun gedrag is er grote vrijheid. Ook God oordeelt niet bij leven en of God oordeelt na de dood moeten gelovigen nog maar afwachten.

Iedereen is evenwaardig in het recht op vrijheid

Hoe meer vrijheid mensen elkaar toestaan hoe sterker de cohesie in een samenleving. Maar wanneer dat toestaan voortkomt uit onverschilligheid is er juist minder cohesie.
Zo is het met vroomheid ook. Hoe meer mensen zich vroom gedragen, hoe meer vertrouwen er onderling zal zijn. Maar wanneer vroomheid voortkomt uit competitie dan leidt het tot roddel en achterklap. Ook hier zou evenwaardigheid voorop moeten staan.
Helaas zijn wij in onze jeugd vaak voorgehouden dat wie zijn best doet om braaf te zijn vaker beloond zal worden dan degenen met minder discipline. En wie lui was of veel pech had, kan dat beamen.
Geluk kan je afdwingen en ongeluk ligt in een klein hoekje. Het betekent dat je door alert en waakzaam te zijn ongeluk kan voorkomen en door discipline jezelf kan trainen. En dat is nuttig wanneer je als ambitie hebt om ergens aan de top te komen, bijvoorbeeld in het bedrijfsleven of in de sport. Mensen die de top hebben bereikt worden vaak als voorbeeld gesteld voor anderen. Het is een voorbeeld dat discipline leidt tot progressie in een rangorde. De suggestie dat moraal ook een rangorde kent is een valse illusie.

Niets kan leiden tot het worden van een beter mens dan een ander wezen

Ernest Hemingway zei ooit het volgende. "There is nothing noble in being superior to your fellow man; true nobility is being superior to your former self".
Deze uitspraak benadrukt dat het niet zinvol is om jezelf te vergelijken met anderen en te proberen beter te zijn dan zij. In plaats daarvan is het belangrijk om je te concentreren op je eigen persoonlijke groei en ontwikkeling, en om te streven naar een betere versie van jezelf dan je in het verleden was.

We zijn allemaal (ook dieren) goed genoeg om er te mogen zijn. Evenwaardigheid betekent dat alle mensen op een bepaald vlak dezelfde waarde hebben. En dat vlak is vrijheid. Vrijheid is onbepaald en kent wel een tegendeel: onvrijheid, bijvoorbeeld in de vorm van angst. En vroomheid inzetten om elkaar te steunen in het vrij worden uit onterechte vrijheid is een vorm van liefde.
In de huidige tijd krijgt ieder individu de ruimte om zichzelf te manifesteren. De discussie over genderneutraliteit is een voorbeeld. Het is een mooie samenleving waarin iedereen de ruimte krijgt om zich vrij te positioneren op de diverse schaal met mannelijkheid en vrouwelijkheid als polen. Dat slaat pas door wanneer mensen denken dat gewoon zijn een afwijking is.

Laten we elkaar attenderen op verborgen verleiders, maar vooral in het nut om daarbij maat te houden.

Wie heeft er belang bij twijfel zaaien?

Mensen die macht willen consolideren of vergroten gebruiken methodes die anderen aan het twijfelen brengen. Verdeel en heers. Geef anderen het gevoel afgescheiden te zijn dan gaan ze op zoek naar verbinding en bevestiging van zichzelf. Zaai twijfel en oogst makke burgers, trouwe volgers en begerige consumenten. Consumenten gaan dingen kopen die ze niet echt nodig hebben, maar mensen achter de schermen nog rijker en machtiger maken.

Tony Parsons vertelt het volgende over afgescheidenheid.
Het gevoel afgescheiden te zijn is reden dat mensen op zoek gaan. Er is geen afgescheiden persoon. Het leven gebeurt. Of een baby nu huilt of honger lijkt te hebben, er is gewoon een vorm van zijn. Daarna komt er een moment waarop het kind zich begint te realiseren dat het een identiteit heeft en daarmee een afgescheiden persoon is los van anderen. Op dat moment begint het kind zich te verbeelden dat het beperkt is tot het eigen lichaam. “Mijn grens is deze huid en de rest staat daarvan los”. Vanaf dat moment gaat het op zoek naar iets dat verloren lijkt te zijn gegaan. Het gevoel alles te zijn is verloren in het moment en het gevoel een afzonderlijk persoon, een entiteit op zoek naar alles, begint te leven. Vanaf dat moment is er alleen maar zoeken totdat dat ophoudt.
Het zoeken duurt eindeloos. We zien mensen overal ter wereld, die rijk willen worden, die veel minnaars willen hebben, die de macht willen hebben over van alles over wat ze willen hebben, die op zoek zijn naar een thuis komen. Dat thuis is eenheid, thuis is overal, wat onze bron is.
Tot zover Tony Parsons.

Dus stop met zoeken en twijfelen en ga het voordeel ervaren van het zien van alles als één (realiteit). Probeer niet alles af te scheiden als deel van het geheel, want het willen zien van een deel en het geheel is bijdragen aan dualisme. Probeer het niet te grijpen en te begrijpen maar geef je over aan wat er gebeurt. Er zal je niets overkomen.

Wie het toch probeert te (be)grijpen komt terecht in een schier oneindige loop, zie bijvoorbeeld dit interview op video.
Het niet meer zoeken naar afgescheidenheid bevrijdt je ook van de vraag of je er wel mag zijn en of je beter of slechter bent dan een ander (of van de Olympische dwang tot altius, citius, fortius). Het levert de evenwaardigheid op waarmee het inzicht kan worden verworven dat alle levende wezens evenveel recht hebben om te leven in vrijheid. Het kan worden voorgeleefd en gedeeld zonder de noodzaak een ander te dwingen om zijn gedrag te moeten veranderen. De getuige is één en dezelfde. Verschillen mogen er zijn zonder dat dit afdoet aan evenwaardigheid. Macht wordt niet gezocht en de illusie ervan niet meer misbruikt. Communicatie wordt een dialoog en geen discussie, (macht)strijd, debat of wedstrijd. Liefde stroomt zonder de illusie van gever en nemer.

Let wel: dit is geen kwestie van het hoofd, maar van het hart. N.B. Ook het hart is niet de zetel van een zelf of van mij of anderszins een locatie van afgescheidenheid.

Hoe het wel werkt wordt hier uitgelegd in deze video.

Het punt waarop mens en dier een zijn

Eenheidservaring

In een wereld vol met individuen die met elkaar in competitie zijn om zichzelf te onderscheiden in de massa wordt de boodschap dat we allemaal één zijn, misschien onderschreven maar in de praktijk genegeerd. We zijn bang voor eenheidsworst, om overgeslagen te worden voor relaties of werk wanneer we niet op de een of andere manier opvallen in de meute.
Wie wil zich nu één voelen met een ander wiens gedrag we afkeuren of misschien zelfs veroordelen. In het woord oordelen zit al de afscheiding.
In ons leven starten we met (af en toe) een oceanisch eenheidsgevoel, als peuter proberen we ons voor het eerst los te maken en als puber gaan we op het liefdespad om onszelf weer te verbinden. We doen in het leven meermaals en voortdurend de ervaring van afgescheidenheid op. Met familie en geliefden voelen we ons onafgebroken verbonden, maar dat gevoel kan ook verdwijnen.
De mensen die een verlichtings- of eenheidservaring hebben gehad, beseffen dat het afgescheiden ik of ego een illusie is. Ze beseffen ook dat alles goed is zoals het is (gaat) zonder leed te ontkennen. Wat zouden ze dan na die ervaring nog moeten vertellen aan de wereld? Velen zwijgen dan ook. Ze zullen zich meer evenwaardig gedragen naar anderen, maar de ander niet proberen te veranderen, hoogstens te steunen.

Borchert schrijft.
Het woord 'mystiek' duidt op een ervaring, maar ook op wat uit die ervaring groeit. Een mysticus is iemand wiens leven door die ervaring wordt bepaald.
We spreken over een mystieke weg als het gaat om de vraag hoe mystieke ervaring meer blijvend kan inwerken op het dagelijks leven. Mystieke theologie is de leer over God zoals deze vanuit ervaring transparant gemaakt wordt. Een mystiek wereldbeeld is een visie op de structuur van de kosmos waarin alles met alles samenhangt.  Een mystieke cultuur of 'tegencultuur' heeft haar oorsprong in mystieke ervaring, maar wordt gemaakt en gedragen door mensen die zichzelf herkennen in wat mystieken als hoogste cultuurwaarden nastreven, zonder dat ze misschien zelf een mystieke ervaring hebben gehad.
Tot zover Borchert.

De gedachte dat we allemaal één zijn is lastig in te zetten om de wereld een leukere plek te maken of om te voorkomen dat we het “verknallen”.

Mens en dier hebben recht op vrijheid

Je kunt naar het lot van dieren op aarde kijken vanuit de parallel met het lijden dat mensen ervaren. Mensen en dieren hebben grote verschillen, maar zijn evenwaardig op één punt: ze hebben evenveel recht op vrijheid.

In onderstaande tekst kun je voor “Leeg en bevrijd” lezen, de wens om de onnatuurlijke bio-industrie te stoppen en de dieren uit de stallen te bevrijden, zodat deze stallen leeg raken.
Uit een boek van Hein Thijssen uit 2004. Hein Thijssen was een ex-priester, afgestudeerd theoloog en filosoof.
Op een dag kwam er ineens een gedachte uit de Tao Teh Ching mijn hoofd in. De volgende vraag kwam namelijk bij me op: Zou de enige manier om dit proces te voltooien niet kunnen zijn: gewoon niets te doen? Alles zijn eigen natuurlijke gang te laten gaan, en kijken wat er van terecht zou komen? Want ik had namelijk van de Tao Teh Ching geleerd dat ieder ding zijn eigen ‘tao’, zijn eigen ingebouwde weg en wetmatigheid heeft om tot zijn natuurlijk einde te komen, zoals die in het wezen van dat ding geschreven staat. En ieder ding kan dat feilloos volbrengen, als het niet verhinderd wordt. Ik had dat altijd niet alleen een merkwaardige, maar ook een weldadige observatie van Lao Tse gevonden, logisch en redelijk.
Ineens kwam het bij mij op dat het de moeite waard zou zijn om dit in praktijk te brengen. Lao Tse had namelijk geobserveerd en vastgesteld dat ook het onnatuurlijke zijn eigen tao, zijn eigen natuur, zijn eigen weg heeft om tot zijn eigen ‘natuurlijk’ einde te komen. Welnu, de weg, de tao van het onnatuurlijke is dat het vanzelf tot zijn eigen ‘natuurlijk’ einde komt, mits het niet verhinderd en geblokkeerd wordt. Met andere woorden: je verhindert het tot z’n natuurlijke voltooiing te komen door er tegen te vechten, of het steeds maar te verdoven, of het steeds maar weg te duwen. Zou de tijd eindelijk daar zijn om daar eens echt notitie van te nemen? Aangezien ik alles al geprobeerd had, ik niets meer kon doen, niets meer onder controle had, en ook niet veel puf en motivatie meer had voor welke actie dan ook, en vooral ook omdat ik niets meer te verliezen had, besloot ik alles los te laten en te laten begaan. De enige activiteit die voor mij zou overblijven was kijken, onder ogen te zien wat zich binnen in mij afspeelde en er niet voor weg te lopen. Kijken, niet de ogen sluiten, gewoon getuige-zijn, en dat zonder te oordelen, zonder te veroordelen, zonder tussenbeide te komen. Gewoon getuige-zijn, en vooral niet weglopen. Als ik het onnatuurlijke niet kon weghalen door er actief tegen te vechten, of er mij van af te sluiten, zou de oplossing dan niet kunnen zijn: ophouden met proberen, ophouden met vechten, ophouden met me af te sluiten en zo het onnatuurlijke zijn eigen ‘tao’ te laten volgen?’ (‘Leeg en bevrijd, p.104).

Leeg en bevrijd is het verslag van een pijnlijk innerlijk proces waarin Hein Thijssen zijn religieus erfgoed en elk geloof in wereldbeschouwingen is kwijtgeraakt en zich heeft moeten bevrijden van een nog andere, innerlijke terreur. Het resultaat van dit proces is een geheeld mens, leeg van alle cerebrale ballast en volkomen bevrijd. Het is een mystiek en volstrekt areligieus proces dat universeel en tijdloos is, waar iedereen vroeg of laat in terecht zal komen.
Tot zover Thijssen.

Gemeenschappelijke grond

Borchert schrijft het volgende.

De kern van de mystieke ervaring is het doorzien van alle concrete vormen en gestalten tot op hun grond. Deze Grond overstijgt juist alle vormen. Hij is evengoed de grond van ons eigen ik als die van medemensen, dieren, planten, de aarde, het heelal, van Jezus en de demon, van alles wat men zich kan voorstellen.
..
Mystieke ervaring is alomvattend. Ze is niet alleen iets van gevoel, fantasie, verstand, wil - dit alles tegelijk - maar ze omvat ook alles wat is. Ze is een beseffen, met alles wat in je is, dat alle dingen één zijn, een universum, een organische geheel waarin je zelf past. Een dergelijk zien is abstract, op geen enkel detail gericht, en in die zin vaag. Maar het is wel paradijselijk: alles is één, hangt met elkaar samen, is niet gesplitst in goed en kwaad, in ik en de ander, in lichaam en geest. Alles blijkt dan in wezen goed te zijn.
Tot zover Borchert.

En nu?

Natuurlijk is niets doen tegen dierenleed geen optie. Een leven lang in een afgesloten stal is geen natuurlijk leven. En de beste bijdrage aan de vrijheid van een dier is door het niet te consumeren in alle betekenissen van dat woord. Dieren zijn -intrinsiek- evenwaardig aan mensen in hun recht op vrijheid.

Meer zinvol toeval beleven

Open en ontvankelijk zijn

Dit artikel benadrukt het belang van openheid en ontvankelijkheid voor nieuwe ervaringen bij het ervaren van synchroniciteit. Filosofen zoals Heidegger, Sartre, Merleau-Ponty en Kant benadrukken dit als essentieel voor het ontdekken van diepere betekenissen en het vergroten van ons begrip van de wereld. Synchroniciteit, gedefinieerd als zinvol toeval, wordt waargenomen als ondersteuning voor degenen die zelfbewust hun eigen pad volgen, terwijl ze tegelijkertijd een evenwicht vinden tussen realiteitszin en de mystieke dimensie van het bestaan.
Alle wezens zijn gelijkwaardig in hun vermogen om zin aan het leven te geven, zonder enige voorsprong of achterstand.
Meditatie wordt genoemd als voorbeeld van een methode om inzicht te krijgen en te ervaren in de betekenis van toeval en evenwaardigheid, ongeacht geloofsovertuiging. Het is echter belangrijk op te merken dat synchroniciteit niet afgedwongen kan worden, spontaan kan optreden maar soms eerst niet wordt opgemerkt. Het is essentieel stapsgewijs te leren vertrouwen op intuïtie en innerlijke leiding. Het vraagt flexibiliteit en zien wanneer kansen zich voordoen.

Eigen belang of psychische groei?

Het wordt vaak gezegd dat het leven geen benoembare zin heeft. Daar kun je verschillend mee omgaan. Een positieve conclusie daarbij zou kunnen zijn dat ieder levend wezen evenwaardig is: niets en niemand heeft een voorsprong of achterstand in de mogelijkheid om het leven zelf zin te geven.
In de Hindoeïstische filosofie wordt het leven vergeleken met een spel en wordt het een zero sum game genoemd. Je komt met niets en gaat met niets.
Alles in de Kosmos is opgebouwd uit energie. Energie in actie en beweging. Van wat energie precies is, daar kunnen we ons geen beeld van maken. We kennen een aantal vormen en toepassingen van energie en weten dat het niet verloren gaat. Ook onze gevoelens en emoties zijn uitingen van energie. Ze ondersteunen ons creatieve vermogens en geven ons feedback over de kwaliteit van ons handelen.
Het leven streeft naar de evolutie en het onderhoud van kwaliteit door creatie en groei.
Die kwaliteit heeft betrekking op zaken en op levende wezens. Wat weinig kwaliteit heeft wordt niet ondersteund en verdwijnt naar de achtergrond.

Synchroniciteit en mystiek

In gebeurtenissen die vlak op elkaar volgen zien we vaak oorzaak en gevolg. Soms zijn er gebeurtenissen die vrijwel gelijktijdig optreden en waarbij we overtuigd zijn dat er geen oorzakelijk verband is, maar die wel als zeer zinvol en opvallend aan ons voorkomen. Op zo’n moment lijkt de synchroniciteit geen toeval, maar met een bepaalde ondersteunende bedoeling aan ons te verschijnen.
Er valt met de inzichten van synchroniciteit geen persoonlijk of maatschappelijk voordeel te halen. Synchroniciteit verluchtigt het leven en is ondersteunend voor degenen die hun eigen pad volgen en integriteit serieus nemen.
Voor wie het wil zien is het een bewijs dat er een hogere intelligentie is (Tao, God, Natuur, universele geest, you name it).
Voor Jung was synchroniciteit een kenmerk van een collectief onbewuste.

In het kader van mystieke ervaringen kan synchroniciteit worden gezien als een manier om de betekenisvolle verbindingen te begrijpen die individuen ervaren tussen hun innerlijke belevingen en de externe wereld. Het kan dienen als een raamwerk om te begrijpen hoe mystieke ervaringen, zelfs als ze niet direct verklaarbaar zijn, toch betekenisvol kunnen zijn binnen het bredere kader van het universum en de menselijke ervaring.

Het perspectief van filosofen op openheid

Verschillende filosofen hebben gesproken over het belang van ontvankelijkheid en openheid voor nieuwe en zinvolle ervaringen. Hier zijn enkele voorbeelden.
Martin Heidegger geloofde dat we ons bewustzijn open moeten stellen voor het mysterie van het zijn om diepere betekenissen te kunnen ontdekken. Hij benadrukte het belang van ontvankelijkheid en zei dat we moeten leren luisteren naar de wereld en ons ervoor openstellen.
Jean-Paul Sartre: Sartre geloofde dat we onze vrijheid en keuzevrijheid moeten omarmen om ons open te stellen voor nieuwe ervaringen. Door ons te concentreren op wat ons beperkt en onze beperkende overtuigingen te overwinnen, kunnen we ons openstellen voor nieuwe mogelijkheden.
Maurice Merleau-Ponty stelde dat onze ervaring van de wereld niet alleen wordt bepaald door onze perceptie, maar ook door onze relatie met de wereld. Hij geloofde dat we ons open moeten stellen voor de wereld om een diepere betekenis te kunnen vinden en te begrijpen hoe we ons verhouden tot de wereld om ons heen.
Immanuel Kant benadrukte het belang van een open geest om nieuwe kennis en ervaringen te ontvangen. Hij geloofde dat onze geest actief moet zijn om nieuwe kennis te vergaren, maar ook dat we open moeten staan voor nieuwe ervaringen om ons begrip van de wereld te vergroten.

Waar een wil is, is een weg

Deepak Chopra zegt het in zijn boek "Synchronisch leven. De onbegrensde kracht van het zinvolle toeval" als volgt.
“Alles wat in het universum plaatsvindt, begint met intentie. Deze intentie ontstaat altijd in het niet plaatsgebonden of universele geest, maar neemt een plaats in de ruimte in via de individuele geest”.
“De beste manier om ervoor te zorgen dat al je intenties verwezenlijkt worden, is ze in overeenstemming brengen met de kosmische bedoeling, door harmonie creëren tussen jouw voornemens en wat het universum met jou voorheeft. Als die congruentie eenmaal ontstaat, zul je merken dat synchroniciteit een grotere rol in jouw leven gaat spelen. Je kunt die harmonie het beste creëren wanneer je een houding van eenvoud en dankbaarheid ontwikkelt. Maak je dankbaarheid kenbaar voor alles wat je in het leven wordt aangereikt“.

“Door zijn aard maakt de plaatsgebonden geest voortdurend onderscheid tussen ons en de rest van de schepping. De niet plaatsgebonden geest – het universele bewustzijn - daarentegen is zuiver ziel, zuiver geest. Hij opereert buiten de begrenzingen van de normale tijd-ruimtelijkheid, is de ordende en verbindende kracht in het universum en kent geen beperkingen in ruimte en tijd. Door zijn aard verbindt de niet plaatsgebonden geest alle dingen – omdat het alle dingen is. Hij vraagt niet om aandacht, energie of goedkeuring, is inherent één en trekt daarom liefde en acceptatie aan. Hij is immanent creatief, vormt de oerbron van alle creativiteit”.
“Hoe kom je erachter welke van je intenties het meest in aanmerking komen voor vervulling? Het antwoord is: let op de aanwijzingen die je worden aangereikt door de niet plaatsgevonden geest. Let op de coïncidenties in je leven. Coïncidenties zijn boodschappen. Ze zijn door God, de geest of de niet plaatsgebonden werkelijkheid aangereikte sleutels die je ertoe aanzetten je karmische geconditioneerdheid, je vastgeroeste denkpatronen te doorbreken. Ze bieden je een mogelijkheid om het bewustzijnsdomein binnen te gaan waar je omringd wordt door liefde en waar de oneindige intelligentie – je bron – voor je zorgt. Spirituele tradities noemen dit de toestand van genade”.

De methode om inzicht te krijgen in de betekenis van toeval is voor iedereen, atheïst, agnost en gelovige, beschikbaar en is meditatie. Je mediteert eenvoudig op de vraag “wat betekent dit toeval”. Het is uiteraard zaak om geduld te betrachten in het ontvangen van een antwoord en om niet naar jezelf toe te redeneren. Dat is naïef en egocentrisch bijgeloof.
Ook hier is “ken jezelf” het adagium.

Eenvoud, geduld en mededogen

Uit de Tao Box (Priya Hemenway).
De mens heeft drie schatten: eenvoud, geduld en mededogen.
Eenvoud maakt alles licht, ontspannen en ongedwongen. Eenvoud is weten dat je nooit van huis bent weggegaan. Je bent al bij de bron.
Met geduld kun je luisteren, leren en begrijpen. Je gaat er ‘ja’ door zeggen. Door geduld ga je langzamer en kun je het moment ervaren zonder haast.
Mededogen is liefde. Het is de ultieme expressie. Het is alles wat je nodig hebt en alles wat je te geven hebt. Buiten liefde bestaat er niets.
Eenvoud, geduld en mededogen vormen de toegang tot Tao. Keer terug tot de bron. Jezelf kennen is de meest grootse expressie van het leven. Je weg naar huis vinden is een grootse reis. Reis met geduld, ga langzaam en geniet van elke stap. Blijf aanwezig in het moment en je zult vinden wat je zoekt. Laat je leiden door mededogen. Je hart heeft de weg altijd gekend.

Blijf kritisch

Wanneer we zinvol toeval observeren door stil te staan en te contempleren, kunnen er enkele valkuilen zijn waar we ons bewust van moeten zijn.

Subjectieve interpretatie

Onze perceptie van zinvol toeval kan sterk beïnvloed worden door onze eigen overtuigingen, ervaringen en verwachtingen. Hierdoor lopen we het risico om betekenissen te projecteren die er niet echt zijn.

Selectieve aandacht

We hebben de neiging om alleen die gebeurtenissen op te merken die passen bij onze vooraf bepaalde ideeën of doelen, terwijl we andere, relevante signalen misschien over het hoofd zien.

Confirmation bias

Zodra we een patroon van synchroniciteit waarnemen, kunnen we geneigd zijn om alleen nog maar te zoeken naar bevestiging van dat patroon, zelfs als andere verklaringen logischer zouden zijn.

Overmatige attributie van betekenis

We kunnen te snel betekenis toekennen aan ogenschijnlijk toevallige gebeurtenissen, zonder voldoende bewijs of logische redenering om die betekenis te ondersteunen.

Verlies van objectiviteit

Intense focus op synchroniciteit kan ons afleiden van het zien van bredere contexten, feitelijke oorzaken en rationele verklaringen voor gebeurtenissen.

Niet forceren

Antropoloog Hans Feddema ziet het zo.
"Je kunt zeggen dat het universum een eigen perfect ritme heeft, waarbij alles wat gebeurt een doel heeft of achter elke vorm een intelligentie zit, die synchroon werkzaam is. Omdat we dit met onze zintuigen niet waarnemen, staan we er vaak sceptisch tegenover. Dit ook, omdat we graag ons als ego willen neerzetten. Het go with the flow, het accepteren van een verborgen orde strijdt vaak met onze ‘vrije wil’ en onze geconditioneerde overtuigingen. Terwijl synchroniciteit weleens een weg naar vrijheid zou kunnen zijn en een weg om de kracht van de ziel of het onbewuste te beleven. Ons onbewuste is verbonden met het collectief onbewuste en heeft zo vele malen meer wijsheid dan ons bewuste.
Het laatste leidt vaak tot mentaal activisme. Maar werkt dat? Door wu wei ‘doen door niet-doen’, zoals taoïsten zeggen, stil zijn, vertrouwen hebben en je overgeven aan een groter bewustzijn, lossen vragen zich vaak vanzelf op en ontwikkelen dingen zich zoals de bedoeling is. Krampachtig ‘doen’ vaak niet".

Samengevat

Synchroniciteit kan op verschillende manieren worden ervaren en kan ook spontaan optreden zonder specifieke spirituele oefeningen. Er zijn verschillende manieren waarop iemand een aanzet kan krijgen naar een meer synchronisch leven. 

• Door meer aandachtig te zijn en meer in het huidige moment te leven, kan men zich meer openstellen voor de betekenisvolle verbindingen in het leven. Mindfulness meditatie en andere aandachtsoefeningen kunnen helpen om de geest te kalmeren en ons meer bewust te maken van de verborgen synchroniciteit in ons leven. 
• Creativiteit kan ons helpen om ons te verbinden met onze innerlijke wijsheid en intuïtie, en kan ons openstellen voor nieuwe mogelijkheden en betekenisvolle toevalligheden. Door te experimenteren met verschillende kunstvormen, zoals schilderen, schrijven, muziek maken of dansen, kunnen we ons vermogen vergroten om onze innerlijke wereld te verkennen en ons te verbinden met de wereld om ons heen. 
• Het beoefenen van spirituele oefeningen zoals meditatie, yoga, tai chi of qi gong kan ons helpen om ons bewustzijn te verruimen en ons te openen voor de betekenisvolle verbindingen in het leven. Deze oefeningen kunnen ons helpen om ons te concentreren en onze geest te kalmeren, zodat we ons meer bewust worden van de subtiele signalen en synchroniciteit in ons leven. 
• Door onszelf te blijven ontwikkelen en te groeien als persoon, kunnen we ons openstellen voor nieuwe ervaringen en inzichten die ons leven kunnen verrijken. Zelfreflectie, bijvoorbeeld door middel van in het dagboek schrijven, kan ons helpen om onze innerlijke wereld beter te begrijpen en ons te verbinden met onze innerlijke wijsheid en intuïtie. Het kan ons ook helpen om onze overtuigingen en waarden te onderzoeken en eventueel te herzien om meer in overeenstemming te zijn met onze diepere verlangens en doelen.

Onthoud dat synchroniciteit niet afgedwongen kan worden en dat het soms kan voorkomen dat je het eerst niet opmerkt. Het belangrijkste is om open en ontvankelijk te blijven voor de mogelijkheid van zinvol toeval en om te blijven vertrouwen op je intuïtie en innerlijke leiding.

Synchronisch Leven. De Onbegrensde Kracht Van Het Zinvolle Toeval (bol.com).

Meer over toeval, synchroniciteit, valkuilen en intenties en Deepak Chopra leest u hier.

Alternatieven voor belonen en straffen

Justine Mol schrijft op de site van de Vrije School Beweging over straffen en belonen van kinderen. Dat leidt bij de kinderen tot denken in oordelen, met als gevolg angst. Sterk aan haar verhaal is dat zij een uitgebreide lijst van voorbeelden geeft hoe het anders kan. Zij baseert haar mening op het gedachtegoed van Marshall Rosenberg, psycholoog uit Amerika en grondlegger van Nonviolent Communication ofwel Geweldloos Communiceren, en dat van Alfie Kohn, die zich wereldwijd inzet voor een leven zonder straffen en belonen. De stap van mét naar zónder straffen en belonen vraagt om het loslaten van de top-down houding en het vinden van een basis van gelijkwaardigheid.

Opvoeden in vertrouwen is niet alleen opvoeden zonder straffen, maar ook zonder belonen.

Hoe kunnen we kinderen stimuleren hun kwaliteiten te ontplooien? Hieronder vind je manieren om de intrinsieke motivatie aan te wakkeren.

1. Samen genieten. Zeg i.p.v. ‘Goed zo’ eens ‘Jaaa!’ of ‘Gelukt’. Dit werkt alleen als je gewoon echt blij bent en niet toch stiekem denkt in goed of fout.
2. Samen betreuren dat iets niet lukt of dat een kind schade heeft aangericht. I.p.v. ‘Fout’ of ‘Wat stom’ zou je kunnen zeggen ‘Mislukt’ of ‘Jammer’.
3. Respect. Zie het kind met al zijn eigen-aardigheden en heb daar respect voor.
4. Dankbaarheid. Vaker dankbaarheid uiten voor waar we blij van worden helpt het kind en ook ons te focussen op wat het leven verrijkt. Je kunt je ‘dank je wel’ vergezeld laten gaan van waar je precies dankbaar voor bent. Dus wat het gedrag van het kind jou brengt. “Dank je wel dat je hebt opgeruimd. Nu ga ik met veel meer rust mijn krantje lezen dan wanneer er allerlei spullen om me heen liggen”.
5. Focus op behoeften. Wat zijn de basisbehoeften van het kind om wel of niet te doen wat je vraagt, of nog breder, om te doen wat hij doet? Kun je samen tot een vorm komen waarbij zowel jouw behoeften als die van het kind vervuld worden?
6. Wat is het “ja” achter het “nee”? Als een kind niet doet wat je zegt, kan het helpen te kijken vanuit welke behoefte hij dat niet wil doen en wat hij wel wil. Een kind kan schreeuwen en tegenstribbelen omdat hij moe is en behoefte heeft aan rust. Terug schreeuwen of dwingen zal noch het kind noch jezelf rust geven.
7. Belangstelling tonen. Het kan even duren voordat een kind jouw vraag ‘Heb je je verslag al af?’ kan horen als interesse en niet als controle. Hou vol.
8. Humor en relativeren.
9. Vertellen wat het gedrag van het kind met jou doet en met andere betrokkenen. Doe dit zonder moralistisch oordeel.
10. Waarden en deugden voorleven. Een kind raakt in de war als wij de buurman belachelijk maken als hij er niet bij is en tegen onze kinderen zeggen dat ze beleefd en aardig tegen hem moeten zijn. Het ingebouwde geweten en de aangeboren moraliteit krijgen meer kans tot ontplooiing als wij een voorbeeld zijn in een gewetensvolle en morele levenshouding.
11. Volharden i.p.v. dwingen. Bij herhaling van schadelijk gedrag blijf je zoeken naar de onderliggende behoeften. Zolang een kind ongelukkig, dus teruggetrokken of onhandelbaar is of wat dan ook, is het nog niet gelukt om hem dat te bieden wat hij nodig heeft. Intussen kun je beschermende macht inzetten als dat nodig is en duidelijke grenzen aangeven.

Kinderen zullen zich bij deze benadering veilig voelen om zichzelf te zijn. Het zou zomaar kunnen dat ze dan lang niet zo lastig of lui zijn als we dachten.
Tot zover Justine Mol.

In een interview met JM ouders werd de volgende vraag gesteld aan Alfie Kohn.

We willen geen autoritaire ouder zijn, maar aan een laissez-faire opvoeding zitten ook veel haken en ogen. Is het niet gewoon gezond verstand om ergens in het midden te gaan zitten?

‘Dat is een vals dilemma: of je bent een laat-maar-waaien-ouder of je bent superstreng. Ik stel een derde perspectief voor, eentje van grote betrokkenheid bij je kinderen, waar ouders en kinderen samenwerken, in plaats van dat ouders kinderen steeds goed gedrag proberen af te dwingen. Belonen en prijzen lijken op het oog vriendelijkere methodes, maar het zijn variaties van hetzelfde. We proberen met trucjes het gedrag van onze kinderen te manipuleren. Straffen en belonen werken heel goed, maar alleen tot je kind niet meer bang of afhankelijk van je is. Dan sta je als ouder met lege handen en is je relatie beschadigd. Het enige wat ze op de lange termijn leren, is dat degene met macht bepaalt hoe dingen gaan’.

In deze video Kohn in een gepassioneerde lezing.