Op weg naar vrijheid met de via negativa

Het midden houden

Wie denkt dat schijnbare ongrijpbare doelen vooral zijn te bereiken door hard je best te doen oftewel veel energie te investeren, mist de relaxte mogelijkheden van een alternatieve middenweg.
Niemand kan voortdurend geluk ervaren. Het is wel goed mogelijk om voortdurend ongeluk te voorkomen.

Deze "via negativa" ook wel de apofatische benadering genoemd, wordt in verschillende filosofische en religieuze tradities gebruikt, waaronder het boeddhisme. Het houdt in dat men de essentie van iets probeert te benaderen door te beschrijven wat het niet is, in plaats van wat het wel is. 

Andere voorbeelden, die via deze weg te verduidelijken zijn, is het bestaan van God, wat wijsheid is, wat liefde is, wat schoonheid is of wat de zin van het leven is.

Hier zijn enkele aspecten van de via negativa en waarom het als aantrekkelijk wordt beschouwd.

Transcenderen van concepten

De via negativa moedigt aan tot het transcenderen van beperkende concepten en definities. Door te benadrukken wat iets niet is, wordt de geest uitgenodigd om voorbij de grenzen van conventionele denkwijzen te gaan en een dieper begrip na te streven.

Waardering voor mysterie en transcendentie

De via negativa erkent het mysterie van het bestaan en de transcendente aspecten van het leven. Het benadrukken van wat niet kan worden vastgelegd in woorden moedigt een bescheidenheid aan in het aangezicht van het onkenbare en het onuitsprekelijke.

Overstijging van dualiteit

Door te benadrukken wat iets niet is, helpt de via negativa bij het overstijgen van dualistisch denken, zoals goed versus kwaad, mooi versus lelijk. Het moedigt aan tot een begrip dat voorbij polariteiten gaat en zoekt naar een dieper begrip dat niet gevangen zit in tegenstellingen (neti neti).

Spirituele nederigheid en erkennen van grenzen

De via negativa herinnert aan de beperkingen van taal en concepten in het uitdrukken van het goddelijke of het transcendente. Dit bevordert spirituele nederigheid en respect voor het onbekende.

Persoonlijke ervaring en zwijgen

Het benadrukken van wat niet gezegd kan worden, moedigt aan tot contemplatie en directe ervaring. Het suggereert dat sommige waarheden diepgaand en persoonlijk zijn, niet beperkt tot verbale uitdrukkingen.

Loslaten van vasthouden

Door te focussen op wat niet kan worden vastgehouden of begrepen, helpt de via negativa bij het loslaten van hechting aan starre overtuigingen en definities. Dit kan leiden tot een gevoel van bevrijding en openheid.

Integratie van paradoxen

De via negativa helpt bij het omarmen van paradoxen en schijnbare tegenstrijdigheden in het begrip van het goddelijke en de realiteit. Dit kan leiden tot een meer inclusieve en tolerante geesteshouding.

In het boeddhisme wordt de via negativa vaak geassocieerd met het begrip van leegte (shunyata), waarbij men zich richt op wat geen inherent bestaan heeft. Door af te zien van star vasthouden aan concepten, wordt een ruimte gecreëerd voor dieper begrip en spirituele groei. De via negativa nodigt uit tot een ontdekkingsreis naar de grenzeloze dimensies van het bestaan, voorbij de beperkingen van taal en concepten.

Het pad naar vrijheid

De via negativa nodigt uit tot een bevrijding van beperkingen en beklemmende denkwijzen, waardoor er ruimte ontstaat voor een meer onbevangen en authentieke ervaring van het leven. Het is een pad naar (innerlijke) vrijheid dat voortkomt uit het loslaten van wat niet essentieel is, waardoor er meer ruimte komt voor innerlijke groei, flexibiliteit en acceptatie.
Hier zijn enkele manieren waarop de via negativa kan bijdragen aan het begrip en de ervaring van vrijheid.

Vrijheid van conceptuele beperkingen

De via negativa moedigt aan tot het loslaten van conceptuele beperkingen en vastomlijnde definities. Het erkent dat de realiteit niet volledig kan worden gevat in menselijke woorden en ideeën. Door voorbij te gaan aan deze beperkingen, ontstaat er een gevoel van vrijheid van beperkende denkpatronen.

Vrijheid van hechting

Via negativa benadrukt wat iets niet is, wat kan helpen bij het verminderen van hechting aan specifieke identiteiten, overtuigingen of verwachtingen. Dit loslaten van hechting creëert ruimte voor een vrijere en meer open benadering van het leven.

Vrijheid van dualiteit

Door de nadruk te leggen op wat iets niet is, helpt de via negativa bij het overstijgen van dualistisch denken, zoals goed versus kwaad, winnen versus verliezen. Het bevordert een begrip dat voorbij polariteiten gaat, wat kan leiden tot een gevoel van innerlijke vrijheid.

Vrijheid van conditionering

De via negativa moedigt aan tot het in vraag stellen van diepgewortelde conditioneringen en aannames over de realiteit. Dit proces van ontkoppeling van vooraf vastgestelde overtuigingen kan leiden tot een bevrijding van beperkende mentale patronen.

Vrijheid van identificatie

De via negativa benadrukt dat de ware aard van het zelf niet volledig kan worden geïdentificeerd met enige specifieke eigenschap of gedachte. Het erkennen van deze niet-identificatie kan leiden tot een gevoel van vrijheid van zelfbeperkende definities.

Vrijheid van oordelen

Doordat via negativa wijst op de beperktheid van menselijke beoordelingen en classificaties, kan het leiden tot een vrijheid van oordelen. Het moedigt aan tot een meer open en tolerante geesteshouding ten opzichte van verschillende perspectieven.

Vrijheid van verwachtingen

Het begrip dat het goddelijke, het zelf, of andere essentiële concepten niet volledig kunnen worden omvat door menselijke verwachtingen, opent de deur naar vrijheid van vastklampen aan specifieke uitkomsten.

Niet alleen vrijheid van maar ook vrijheid tot

In de volgende voorbeelden komt naar voren dat de via negativa, wanneer positief benaderd, niet alleen een proces van loslaten is, maar ook een opening creëert voor nieuwe mogelijkheden, groei en diepere verbindingen. Het is een benadering die de weg vrijmaakt voor een rijkere en meer bevredigende ervaring van vrijheid tot in verschillende aspecten van het leven.

Vrijheid tot zelfontdekking

Door te erkennen wat het zelf niet is, ontstaat er ruimte voor zelfontdekking. Het individu is vrij om voorbij oppervlakkige identificaties te gaan en een dieper begrip van de eigen aard te ontwikkelen.

Vrijheid tot creativiteit

Een positieve via negativa-benadering moedigt aan tot het loslaten van beperkende ideeën over creativiteit. Dit opent de weg naar vrijheid tot expressie en innovatie, omdat men niet gebonden is aan vooraf bepaalde regels of verwachtingen.

Vrijheid tot liefde

Door te erkennen wat liefde niet is, wordt ruimte gecreëerd voor een bredere en meer onvoorwaardelijke liefde. Vrijheid tot liefde ontstaat wanneer men niet beperkt is door beperkte opvattingen over wie of wat men liefheeft.

Vrijheid tot acceptatie

Een positieve via negativa-benadering kan leiden tot vrijheid tot acceptatie. Door te begrijpen wat niet aanvaardbaar is, kan men ruimte maken voor een diepere en bredere acceptatie van zichzelf en anderen.

Vrijheid tot openheid

De via negativa moedigt aan tot het loslaten van starre overtuigingen en dogma's. Dit opent de weg naar vrijheid tot openheid, waar men bereid is nieuwe ideeën en perspectieven te omarmen zonder vooroordelen.

Vrijheid tot innerlijke vrede

Het erkennen van wat innerlijke vrede niet is, kan leiden tot de vrijheid om vrede te vinden te midden van de chaos. Men is niet langer gebonden aan externe omstandigheden voor innerlijke rust.

Vrijheid tot keuze

Door te begrijpen wat keuze niet moet beperken, ontstaat vrijheid tot keuze. Men is vrij om bewustere keuzes te maken, niet beperkt door automatische reacties of conditioneringen.

Vrijheid tot verbinding

Een positieve via negativa-benadering kan leiden tot vrijheid tot verbinding met anderen. Door voorbij te gaan aan oppervlakkige verschillen en definities, ontstaat er ruimte voor authentieke en diepgaande verbindingen.

Elkaar evenwaardig bezien

Een positieve benadering van de via negativa kan leiden tot het begrip dat het zelf niet fundamenteel verschilt van anderen. In de via negativa wordt de nadruk gelegd op wat het zelf niet is, wat kan leiden tot een erkenning van de gemeenschappelijke, niet-beperkte aard van alle wezens.

In wezen moedigt de via negativa aan tot het loslaten van beperkende concepten en definities, waardoor de deur wordt geopend naar een meer inclusief begrip van de wereld. Deze benadering bevordert een gevoel van evenwaardigheid doordat men voorbij oppervlakkige verschillen kijkt en de diepere, gemeenschappelijke dimensie van het bestaan erkent. Het is een pad naar het begrijpen van de gelijkwaardigheid van alle wezens en verschijnselen in hun essentiële aard.

Het bijzondere in het gewone zien

Je gaat het pas zien wanneer je het door hebt

Geluk zit in hele gewone dingen. Maar veel mensen zien het belang van gewone dingen en gewoon zijn over het hoofd. Bescheidenheid is een goede eigenschap voor een gebalanceerde persoonlijkheid. Maar vooral jongeren denken dat volwassen zijn betekent voortdurend proberen grenzen te verleggen. Een cultuur die meer waarde hecht aan bescheidenheid, empathie en het genieten van eenvoudige dingen zou kunnen leiden tot een groter gevoel van welzijn en tevredenheid bij mensen. Tegelijkertijd moeten we ook erkennen dat competitie en het streven naar succes positieve aspecten kunnen hebben, zoals innovatie en persoonlijke groei.

Verwende jongeren?

De vooruitgang van een samenleving brengt vaak verbeteringen met zich mee op verschillende gebieden, zoals gezondheidszorg, technologie, onderwijs en economie, wat over het algemeen resulteert in minder ellende en meer comfort voor de meeste mensen. Echter, deze verbeteringen kunnen ook op den duur leiden tot een gevoel van verzadiging en verveling, vooral bij jongeren die opgroeien in een wereld waarin veel dingen al vanzelfsprekend lijken te zijn en toch het gevoel hebben dat zij op zoek moeten naar (de beste versie van) zichzelf. Ze gaan dan uitdaging zoeken in extreme ervaringen en situaties die allemaal risico’s in zich dragen. Bijvoorbeeld verslaving bij het spelen van on- en offline games.
In de zoektocht naar zelfrealisatie is belangrijk om zowel open te staan voor de mogelijkheid van verandering als te streven naar persoonlijke groei, terwijl we tegelijkertijd leren om te genieten van de eenvoudige, gratis geneugten van het leven. Dit evenwicht kan ons helpen een dieper gevoel van vervulling en tevredenheid te vinden, zelfs te midden van de uitdagingen en onzekerheden van het bestaan.
Bovendien kan de snelheid waarmee technologische en sociale veranderingen plaatsvinden jongeren blootstellen aan een overvloed aan prikkels en mogelijkheden, waardoor ze steeds hogere verwachtingen hebben en minder geduldig zijn. Dit kan leiden tot een gevoel van ontevredenheid, zelfs in een omgeving die objectief gezien comfortabeler en veiliger is dan ooit tevoren.

Wat is normaal?

Opgroeiend jongeren ervaren de wereld zoals die zich aan hun ontvouwt als normaal. Wat er was, zien ze niet (meer) op dezelfde wijze als ouderen ze hebben gezien. Hoogstens op vakantie komen ze in een omgeving waarbij bijvoorbeeld de cultuur en de natuur nog ongerept lijken.
Dat mensen van jongere generaties niet meer weten hoe divers en rijk de natuur was tijdens de generaties die voor hen kwamen, wordt het 'shifting baseline syndroom' genoemd.
Aan de ene kant zie je vaak jongeren die zich sterk maken voor milieubescherming, sociale rechtvaardigheid en andere kwesties die van invloed zijn op hun toekomst. Ze voelen zich geroepen om actie te ondernemen omdat ze de directe gevolgen van bepaalde problemen zien en bezorgd zijn over de wereld die ze zullen erven.
Deze neiging tot activisme kan worden gezien als een vorm van progressiviteit, waarbij jongeren streven naar verandering en verbetering van de samenleving.
Aan de andere kant kunnen ouderen conservatiever zijn in hun benadering van verandering. Dit kan te maken hebben met een diepgewortelde behoefte aan stabiliteit en veiligheid, evenals met de ervaring van het hebben meegemaakt van eerdere maatschappelijke veranderingen en de mogelijke onbedoelde consequenties daarvan.
Ze kunnen terughoudend zijn om snelle veranderingen te omarmen uit angst voor het onbekende of uit bezorgdheid dat bepaalde traditionele waarden en structuren verloren zullen gaan.

Dynamiek en dialoog tussen generaties

Deze dynamiek tussen progressie en behoud, tussen jongeren die actief verandering nastreven en ouderen die soms terughoudend zijn, is een natuurlijk onderdeel van de evolutie van samenlevingen. Het is belangrijk dat er een evenwicht wordt gevonden tussen het erkennen van de waardevolle perspectieven van verschillende generaties en het samenwerken om te streven naar een duurzame toekomst die recht doet aan zowel behoud als vooruitgang. Dit vereist open dialoog, begrip en samenwerking tussen generaties.
Het is een kwestie van het vinden van een gezonde balans tussen ambitie en waardering voor de dingen die echt belangrijk zijn in het leven. Wat is echt belangrijk?
Een dialoog over deze kwesties kan helpen om een bewustzijn te creëren en een cultuur te bevorderen die gericht is op het welzijn van individuen en de samenleving als geheel. Op school worden jongeren voorbereid op hun toekomst en hun rol in de samenleving. Het onderwijs en de opvoeding van jongeren spelen ook een cruciale rol bij het cultiveren van waarden zoals bescheidenheid, empathie en een evenwichtige kijk op succes. Hoe zou de start van zo’n dialoog eruit kunnen zien?

Een gedachte-experiment over de ideale samenleving

Paul Taylor bedacht een denkoefening dat bekend staat als "The Taylorist Society", die gebruikt kan worden om de implicaties van onzekerheid over de toekomst te verkennen. In dit gedachte-experiment worden mensen gevraagd om zich voor te stellen dat ze geboren worden in een samenleving waarin ze niet weten welke rol ze zullen vervullen: of ze rijk of arm zullen zijn, machtig of machteloos, gezond of ziek. Met deze onzekerheid in gedachten worden ze vervolgens gevraagd om de voorwaarden te overwegen waarin ze bereid zouden zijn om in zo'n samenleving te leven. Wat zou de grondgedachte moeten zijn waarop de grondwetten moeten worden geformuleerd? Vrijheid en gelijkheid? Hoe dan?
Hoe kan de menselijke waardigheid worden bewaakt of veiligheid en stabiliteit worden gegarandeerd? Wat bepaalt sociale rechtvaardigheid? Wat houdt een gemeenschap bij elkaar?
Deze denkoefening kan mensen helpen zich bewust te worden van wat echt belangrijk is in het leven en wat hen gelukkig maakt, los van materiële welvaart of sociale status.

Wat is echt belangrijk?

Het waarderen van het gewone kan hierin een cruciale rol spelen. Wanneer mensen leren om de eenvoudige, alledaagse dingen te waarderen - zoals vriendschap, liefde, gezondheid, natuur, samen eten enzovoort - kunnen ze een dieper gevoel van tevredenheid en geluk ervaren, zelfs in een samenleving waarin ze misschien niet de hoogste status of materiële rijkdom hebben.
Door het gewone te waarderen, leren mensen om dankbaar te zijn voor wat ze hebben, in plaats van voortdurend te streven naar meer. Dit kan leiden tot een meer vervuld leven en een groter gevoel van welzijn, ongeacht de omstandigheden waarin ze zich bevinden.

Wederzijds begrip

Als startpunt voor een intergenerationele dialoog tussen jongeren en ouderen kan het mentale experiment van Taylor een leerzaam instrument zijn om een dieper begrip en empathie te bevorderen tussen verschillende generaties. Het kan jongeren helpen om de perspectieven en zorgen van ouderen beter te begrijpen, terwijl het ouderen uitnodigt om de wereld te zien door de ogen van jongeren en hun hoop, angsten en aspiraties te erkennen.
Door samen te komen in of buiten het onderwijs en dit gedachte-experiment te bespreken, kunnen jongeren en ouderen waardevolle inzichten delen. Bijvoorbeeld het inzicht dat de voordelen van leven in een rijke samenleving helemaal niet zo vanzelfsprekend is, dat er schoon water uit de kraan komt, dat je altijd kunt terugvallen op de bijstand, dat je gezaghebbers meestal wel kunt vertrouwen, dat verkiezingen van tijd tot tijd nodig zijn.

Een gemeenschap behouden en ontwikkelen

Het is belangrijk om een natuurlijk evenwicht te vinden tussen het streven naar vooruitgang en het behouden van een gevoel van waardering voor de kleine dingen in het leven. Het koesteren van momenten van eenvoud en dankbaarheid kan helpen om de paradox van vooruitgang versus verveling te doorbreken en een dieper gevoel van tevredenheid en verbondenheid te cultiveren binnen de samenleving.
Een dergelijk ervaren inzicht kan gewoonweg gelukkig maken.

Onderscheid leren tussen zinnige en onzinnige adviezen

Het onderscheid zien

Het bestaan zit vol met dingen doen en dingen laten. Maar hoe weet je wanneer je wat moet doen of laten?
Het vinden van een balans tussen actie en terughoudendheid, tussen wat te doen en wat te laten, is een belangrijk aspect van een gezond en vervullend leven. Het vermogen om subtiel onderscheid te maken tussen wanneer het tijd is om in actie te komen en wanneer het tijd is om te wachten, vereist zelfbewustzijn, ervaring en voortdurende aandacht voor de context.
Het idee van experimenteren (“oefenen, oefenen, oefenen”), leren van ervaringen en voortdurende aandacht geven aan de nuances van verschillende situaties is cruciaal. Geen enkel advies is “one-size-fits-all”, en het vermogen om flexibel en responsief te zijn, afhankelijk van de omstandigheden, is een waardevolle vaardigheid.
Door kritisch denken, reflectie, filosofische en spirituele overwegingen, wetenschappelijke benaderingen, ervaring en wijsheid kunnen we het verschil zien tussen wat belangrijk is en bescherming verdient en dat wat zonder waarde is en wat verloren kan gaan zonder bescherming.
Dit te leren is een proces van voortdurende groei en aanpassing, en het accepteren van deze dynamiek is een sleutel tot welzijn en persoonlijke ontwikkeling.

Hier volgt een lijst van voorbeelden van adviezen die meer of minder intern tegenstrijdig of paradoxaal lijken.
1.    "Wees spontaan”.

• Dit advies lijkt niet inherent tegenstrijdig, maar het is eerder een paradox omdat er niet letterlijk aan kan worden voldaan. Het zou eigenlijk moeten worden genegeerd en zet aan om gewoon willekeurig iets te kiezen.

2.    "Wees jezelf”.

• Hoewel "wees jezelf" een algemeen positief advies is, kan het voor sommigen als paradoxaal aanvoelen omdat het definiëren van "jezelf zijn" vaak een proces van zelfontdekking is. In werkelijkheid is 'jezelf zijn' een dynamisch en groeiend concept. Het kan betrekking hebben op het begrijpen van je waarden, behoeften, en het omarmen van veranderingen in je persoonlijkheid en interesses. Het is belangrijk om zelfontdekking te zien als een reis in plaats van een eindbestemming. Zelfs het bestaan van een zelf is onderwerp van dispuut (zie ook de labels onderaan).
  

3.    "Doe alsof je het al weet”. “Fake it until you make it”.

• Dit advies lijkt niet inherent tegenstrijdig, maar het kan botsen met het idee van bescheidenheid en openheid voor leren. Anderen letten op jouw houding en evalueren wat je zegt.

4.    "Denk niet aan een roze olifant”.

• Dit is een klassiek voorbeeld van een paradox, omdat het vragen om aan iets niet te denken hetzelfde is als het oproepen van die gedachte.

5.    "Neem het leven serieus, maar lach ook veel”.

• Dit advies kan als tegenstrijdig worden ervaren, omdat het suggereert dat je zowel serieus als vrolijk moet zijn, maar de juiste keuze is afhankelijk van de context.

6.    "Wees assertief, maar niet te agressief”.

• Dit advies kan als tegenstrijdig worden gezien, omdat het een subtiele balans vereist tussen assertiviteit en het vermijden van het oproepen van agressie.

7.    "Accepteer verandering, maar blijf jezelf”.

• Dit advies lijkt enigszins tegenstrijdig, omdat het impliciet suggereert dat je zowel open moet staan voor verandering als vast moet houden aan hetzelfde.

8.    "Wees origineel, net als iedereen”.

• Dit advies lijkt enigszins paradoxaal, omdat het vragen om origineel te zijn terwijl iedereen dat ook doet, tegenstrijdig lijkt. Iedereen heeft unieks, maar dat wil niet zeggen dat zij dat zelf willen zijn.

9.    "Leef in het moment, maar plan voor de toekomst”.

• Dit advies kan als tegenstrijdig worden ervaren, omdat het impliceert dat je zowel moet genieten van het heden als je moet voorbereiden op de toekomst. Deze kunnen naast elkaar en na elkaar bestaan.

10.    "Volg de regels, maar denk buiten de kaders”.

• Dit advies lijkt enigszins tegenstrijdig, omdat het vragen om regels te volgen en tegelijkertijd creatief te denken soms conflicterende benaderingen lijken te zijn. Gedachten zijn vrij, maar wat je doet kan strafbaar zijn.

11.    "Wees kwetsbaar, maar bescherm jezelf ook”.

• Dit advies kan als tegenstrijdig worden gezien, omdat het suggereert dat je open moet zijn voor kwetsbaarheid, maar tegelijkertijd ook voorzichtig moet zijn om jezelf te beschermen. Wie goed voor zichzelf zorgt, kan zich gemakkelijker kwetsbaar opstellen.

12.    "Vind betekenis in kleine dingen, maar streef naar grootsheid”.

• Dit advies lijkt enigszins tegenstrijdig omdat het suggereert dat je zowel tevreden moet zijn met kleine dingen als moet streven naar grotere prestaties. Waarom zouden beide niet naast elkaar en na elkaar kunnen bestaan?

13.    "Luister naar anderen, maar volg je eigen pad”.

• Dit advies kan als tegenstrijdig worden ervaren omdat het impliceert dat je zowel de meningen van anderen moet waarderen als je eigen weg moet volgen, zelfs als deze tegenstrijdig zijn. Belangrijk is dat je je in ieder geval afvraagt of je ook een eigen voorkeur hebt.

14.    "Wees bescheiden, maar geloof in je eigen kracht”.

• Dit advies lijkt enigszins paradoxaal omdat het vragen om bescheidenheid en zelfvertrouwen tegelijkertijd kan conflicteren. Er is altijd een grens aan het toepassen van je eigen kracht.

15.    "Maak je geen zorgen over wat anderen denken, maar stem af”.

• Dit advies lijkt tegenstrijdig omdat het suggereert dat je zowel onafhankelijk moet zijn van de mening van anderen als hun goedkeuring moet zoeken. Je kunt niet altijd negeren wat anderen van je handelen zouden kunnen vinden.

Altijd een goed advies

16.    "Behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden".

• Dit is een belangrijk ethisch beginsel: wederkerigheid. Het nodigt uit tot een empathische benadering en het cultiveren van respectvolle interacties in plaats van die gebaseerd op een gevoel van superioriteit.
   

Wat voor de een als paradoxaal wordt beschouwd, kan voor een ander als een uitdaging of een evenwichtsoefening worden gezien. Het hangt er vanaf hoe iemand het advies opvat en vertaalt voor zichzelf.

Het idee van het omarmen van paradoxen en het erkennen dat tegenstrijdige waarheden naast elkaar kunnen bestaan, kan bevrijdend zijn. Het opent de deur naar een meer inclusief begrip van de complexiteit van het leven en de wereld om ons heen. Het nodigt uit tot een diepere reflectie en het verkennen van de subtiliteiten die inherent zijn aan menselijke ervaringen en inzichten. Maar dit inzicht hoef je niet te verwoorden in een advies. Soms is zwijgen een betere optie.

Vraag je vooral ook af, wanneer je naar iemand luistert die met iets worstelt, of je wel een simpel advies moet geven. Daarnaast zit niet iedereen te wachten op een genuanceerd advies. Vaak is luisteren en niet oordelen voldoende.

Kijk ook eens of je (meer) iets hebt aan het starten van een dialoog (samen zoeken in evenwaardigheid).

Wat je toevalt en wat je zelf kunt doen en laten

Zo boven, zo beneden

Al millennia hopen mensen de gang van zaken in het ondermaanse vanuit projectie op de bovenwereld te duiden en zo mogelijk in hun voordeel toe te passen. Dat gold en geldt voor westerse en oosterse culturen. In dit artikel een vijftal begrippen uit de religie en spiritualiteit bij elkaar gelegd.

Goddelijke genade, synchroniciteit en de drie Taoïstische schatten compassie, matigheid en bescheidenheid zijn allemaal concepten die nauw met elkaar verbonden kunnen zijn en elkaar kunnen versterken.

• Genade verwijst naar de onverdiende gunst, barmhartigheid en liefdevolle zorg van God of het universum. Compassie daarentegen verwijst naar het vermogen om mee te voelen en mededogen te hebben voor het lijden van anderen. Genade en compassie kunnen samenkomen in de manier waarop we anderen benaderen. Wanneer we genade ervaren, kunnen we ook geneigd zijn om compassie te tonen jegens anderen, om liefdevol en begripvol te zijn, en om anderen te steunen in moeilijke tijden.
• Synchroniciteit verwijst naar betekenisvolle en schijnbaar toevallige gebeurtenissen die met elkaar verbonden zijn. Het kan ons bewust maken van de onderliggende verbondenheid van alles in het universum. Synchroniciteit kan ons aanmoedigen om ons meer bewust te worden van anderen, hun behoeften en hun lijden. Het kan ons aanzetten tot compassie en actie om anderen te helpen of bij te dragen aan positieve veranderingen in de wereld.
• Matigheid verwijst naar het vermogen om in balans te leven en onze verlangens en impulsen te beheersen. Genade en synchroniciteit kunnen ons bewust maken van de overvloed en de gaven die we in ons leven ontvangen. Ze kunnen ons eraan herinneren om met matigheid en dankbaarheid om te gaan met deze gaven, in plaats van te vervallen in excessen of hebzucht. Matigheid kan ons helpen om bewust keuzes te maken die in overeenstemming zijn met onze waarden en die bijdragen aan ons welzijn en dat van anderen.
• Bescheidenheid verwijst naar het vermogen om nederig en respectvol te zijn, zonder hoogmoed of arrogantie. Genade en synchroniciteit kunnen ons bewust maken van iets groters dan onszelf, of het nu het goddelijke of het onderling verbonden web van het universum is. Ze kunnen ons uitnodigen om bescheiden te zijn in ons zelfbeeld en ons handelen. Bescheidenheid helpt ons om ruimte te maken voor anderen, hun perspectieven en hun bijdragen, en om met respect en waardering te handelen.

Het fenomeen overschatten en toeval onderschatten

Sommige mensen trekken hun geloof in synchroniciteit zo ver door dat ze zelfs geloven dat alles tegelijkertijd gebeurt, en dat de ervaring van tijd slechts een illusie is.
Het idee dat we als mensen de capaciteit hebben om parallellen te zien tussen gebeurtenissen is intrigerend. Het vermogen om patronen te herkennen en verbanden te leggen is een fundamentele menselijke eigenschap, en het stelt ons in staat om betekenis te vinden in onze ervaringen.

Echter is het belangrijk om een gezonde dosis realiteitszin te behouden bij het interpreteren van deze parallellen. Soms kunnen we geneigd zijn om betekenis toe te kennen aan toevallige gebeurtenissen, of om verbanden te zien die er niet echt zijn. Het is essentieel om kritisch te blijven en te onderscheiden tussen wat een zinvolle connectie is en wat simpelweg toeval is.

Het vermogen om synchroniciteit waar te nemen kan ons helpen om diepere inzichten te krijgen in de wereld om ons heen en in onszelf. Door bewust te zijn van de subtiele verbindingen tussen gebeurtenissen, kunnen we ons meer verbonden voelen met de wereld en een dieper begrip ontwikkelen van ons eigen leven en onze ervaringen. Het is echter belangrijk om dit vermogen met zorg en nuchterheid te hanteren, zodat we niet verstrikt raken in fantasieën of ongegronde overtuigingen.

Conclusie

Samengevat: genade, synchroniciteit, compassie, matigheid en bescheidenheid kunnen elkaar ondersteunen en versterken in ons streven naar een liefdevolle en harmonieuze relatie met onszelf, anderen en de wereld om ons heen. Ze nodigen ons uit om bewust te zijn van de verbondenheid van alles, om respectvol en zorgzaam te handelen, en om met dankbaarheid en bescheidenheid te leven.
Genade en synchroniciteit vallen je toe.
Compassie, matigheid en bescheidenheid is een kwestie van bewust doen en laten.

Een universele benadering van gelijkheid en behandeling

Het belang van evenwaardigheid

In het eeuwenoude debat over het wel of niet bestaan van God, Allah en Jehova zijn er verschillende perspectieven en overtuigingen ontstaan.
In dit artikel wordt in gelijke mate naar alle drie verwezen onder de naam God. Voor God mag ook "het universum" worden gelezen.
Weinigen zullen geneigd zijn de grootsheid van God te zoeken in de dualiteit van Zijn aanwezigheid - zowel gekend als verborgen. Ongeacht iemands geloofsovertuiging, wordt gesteld dat God alle individuen gelijk behandelt. Bovendien wordt benadrukt dat wanneer men anderen op gelijkwaardige wijze behandelt, men positieve resultaten zal ervaren.

De dualiteit van Gods aanwezigheid

Het erkennen van de grootsheid van God of het universum in het vermogen om zowel gekend als ongekend te blijven, en het aanbieden van gelijke kansen op spirituele groei, nodigt mensen uit tot openheid, nieuwsgierigheid en respect voor de diversiteit van spirituele tradities en overtuigingen. Het moedigt aan tot het omarmen van een inclusieve benadering, waarbij de focus ligt op de persoonlijke reis van individuen en hun unieke verbinding met het goddelijke, eerder dan het opleggen van rigide dogma's of beperkende grenzen.
Voor degenen die in God geloven, kan Zijn aanwezigheid worden gevoeld in spirituele ervaringen (bijvoorbeeld synchroniciteit), religieuze rituelen en diepgaande verbindingen. Tegelijkertijd blijft God voor velen ongrijpbaar en mysterieus. Deze dualiteit stelt mensen in staat om vrij hun eigen relatie met het goddelijke te definiëren en te interpreteren. Immers, ook voor wie of wel of niet in God gelooft, het is de ervaring dat niet alleen "slechte" mensen onheil overkomt en dat onrecht bestaat. De kans op onheil lijkt voor iedereen gelijk. Dat kan zowel duiden op het bestaan van een onvoorwaardelijk liefdevolle hogere macht als op het tegendeel, namelijk dat God niet bestaat en dat het ontstaan van leven of onheil op toeval berust. Het blijft een kwestie van geloven.

Ongeacht geloof of overtuiging

Een interessante opvatting is dat het voor God niet uitmaakt of men in Hem gelooft of niet gelooft. Het idee dat God alle individuen gelijk behandelt, ongeacht hun geloofsovertuiging, suggereert dat de goddelijke genade niet exclusief is voor een specifieke groep mensen. Dit betekent dat iedereen, ongeacht hun religieuze achtergrond of atheïsme, de mogelijkheid heeft om op gelijke wijze te worden behandeld door het goddelijke.  Wel vereist het vaak geloof, overgave en openheid om de genade van God te ontvangen en te ervaren. Helpt bescheidenheid? Misschien vindt God dat grote ego's zich eerst maar zelf moeten kunnen bedruipen.

Onvoorwaardelijke liefde

De onvoorwaardelijke liefde van God wordt beschouwd als een voorbeeld en een inspiratie voor de mensheid. Het is een uitnodiging om deze liefde te weerspiegelen in de omgang met anderen. Het spoort aan om dialogen aan te gaan in een geest van evenwaardigheid en respect, waarbij men de ander waardeert en naar hen luistert zonder vooroordelen of superioriteit. Het is een oproep tot harmonieuze relaties, wederzijds begrip en het bevorderen van vreedzaam samenleven.

Door de onvoorwaardelijke liefde van God te erkennen en te ervaren, worden mensen aangemoedigd om deze liefde te delen met anderen. In alle bescheidenheid. Niemand heeft de waarheid over de aard van God in pacht. Gods onvoorwaardelijke liefde kun je zien als een genade die de mensheid niet verdient of kan verdienen op basis van eigen inspanningen. We kunnen immers de transcendente aard van God niet doorzien, bewijzen of ontkennen, hoogstens ervaren.

Gelijkwaardige behandeling van anderen

Een belangrijk aspect van dit agnostische perspectief is dat de manier waarop we anderen behandelen, een invloed heeft op onze eigen ervaringen. Wanneer we anderen op een gelijkwaardige manier behandelen, ongeacht hun religie, ras, geslacht of sociale status, is de kans groot dat we positieve uitkomsten zullen ervaren. Dit idee weerspiegelt het bekende principe van "oogsten wat je zaait" oftewel "wie goed doet, goed ontmoet". Door liefde, compassie en respect te tonen aan anderen, kunnen we harmonie, wederzijds begrip en positieve relaties bevorderen.
Het erkennen van de diversiteit aan religieuze opvattingen en het respecteren van de individuele zoektocht naar spirituele waarheid zijn belangrijke aspecten van een tolerante en pluralistische samenleving. Het bevorderen van dialoog, begrip en respect tussen verschillende religieuze tradities kan bijdragen aan een vreedzaam samenleven en een gezamenlijke zoektocht naar betekenis en spirituele groei.
Het is belangrijk om open te staan voor verschillende perspectieven en te erkennen dat spirituele waarheid een persoonlijke en subjectieve ervaring kan zijn. Door open te blijven staan voor dialoog en het delen van ideeën, kunnen we van elkaar leren en onze eigen spirituele reis verrijken, ongeacht welke religieuze traditie we volgen of zelfs als we geen specifieke religie aanhangen.

Vertrouwen in het universum

Alan Watts zegt in een van zijn voordrachten dat wanneer je één wilt worden met het universum dat je het universum moet vertrouwen.
Zijn uitspraak benadrukt het belang van vertrouwen en overgave aan het universum in plaats van het nastreven van controle en macht. Hieruit kan worden afgeleid dat het streven naar eenheid met het universum niet gaat om het uitoefenen van controle over de externe wereld, maar eerder om het cultiveren van een dieper begrip en verbinding met de essentie van het universum zelf.
Wanneer we proberen het universum te beheersen of te controleren, kan dit leiden tot frustratie, stress en een gevoel van verzet. Het universum is immers complex, dynamisch en vaak onvoorspelbaar. Het idee dat we alles onder controle kunnen hebben en kunnen manipuleren naar onze wil, kan ons uiteindelijk beperken en belemmeren in onze groei en ontwikkeling.
Door daarentegen het universum te vertrouwen en ons over te geven aan de natuurlijke stroom van het leven, kunnen we meer openstaan voor de mogelijkheden en kansen die zich voordoen. Het betekent het erkennen van de onderlinge verbondenheid van alles en het besef dat we deel uitmaken van een groter geheel. Het is het omarmen van de onzekerheden en veranderingen die het leven met zich meebrengt, en het vinden van harmonie in plaats van strijd.
Vertrouwen in het universum betekent niet dat we passief moeten zijn of geen actie moeten ondernemen in ons leven. Integendeel, het gaat om het nemen van actie vanuit een plaats van dieper begrip en intuïtie, in afstemming met de natuurlijke stroom van het universum. Het is het vinden van een balans tussen ons individuele streven en de grotere kosmische orde.
Het cultiveren van vertrouwen in het universum kan ons helpen om meer vrede, vreugde en vervulling in ons leven te ervaren. Het opent de deur naar synchroniciteit, waarbij gebeurtenissen en kansen zich op een wonderlijke en betekenisvolle manier ontvouwen. Het herinnert ons eraan dat we deel uitmaken van iets groters en dat we kunnen meebewegen met de natuurlijke ritmes en cycli van het leven.
Het is belangrijk op te merken dat het begrijpen en toepassen van deze ideeën een persoonlijk proces is en dat verschillende mensen verschillende perspectieven en benaderingen kunnen hebben. Wat voor de ene persoon werkt, hoeft niet per se voor een ander te gelden. Het is aan jou om je eigen waarheid en betekenis te ontdekken in relatie tot het universum.

Een gemeenschappelijke uitdaging

Het besef dat zowel gelovigen als niet-gelovigen geconfronteerd worden met uitdagingen in het leven, benadrukt de gedeelde menselijke ervaring die ons verbindt, ongeacht onze religieuze overtuigingen. Dit perspectief herinnert ons eraan dat tegenspoed en moeilijkheden een onvermijdelijk onderdeel zijn van het menselijk bestaan, ongeacht ons geloof of het ontbreken daarvan.
Het benadrukken van de gelijkheid van uitdagingen kan ons aansporen tot empathie en mededogen jegens anderen, ongeacht hun achtergrond of wereldbeeld. Het herinnert ons eraan dat we als menselijke gemeenschap elkaar kunnen ondersteunen tijdens moeilijke tijden, ongeacht onze verschillende overtuigingen.

Mondiale problemen samen oplossen

Wanneer we openstaan voor verschillende perspectieven en bereid zijn om van elkaar te leren, kan dit een positieve invloed hebben op onze persoonlijke groei en begrip. Door het bevorderen van dialoog en het cultiveren van een sfeer van respect en acceptatie, kunnen we streven naar een wereld waarin verschillende overtuigingen vreedzaam naast elkaar kunnen bestaan.
Het bevorderen van een ondersteunende samenleving waarin dialoog en voortdurende communicatie plaatsvinden, speelt een cruciale rol bij het aanpakken van mondiale problemen zoals klimaatverandering, bevolkingsgroei en milieuvervuiling.

Laten we het belang van dieren niet vergeten

Hoewel dieren niet dezelfde morele en ethische overwegingen hebben als mensen, groeit het bewustzijn over het belang van het behandelen van dieren met respect, compassie en zorg. Het idee dat mens en dier intrinsiek evenwaardig zijn in hun recht op een vrij en natuurlijk leven, benadrukt dat het onze verantwoordelijkheid is om ook hun welzijn en een leefgebied te waarborgen.
Een natuurlijke leefomgeving van dieren biedt hen de vrijheid om te leven volgens hun natuurlijke instincten en behoeften. Ze zijn in staat om hun eigen overlevingsvaardigheden te ontwikkelen en zich aan te passen aan hun omgeving en zo vrij te blijven.

Het observeren van dieren die in harmonie met de natuur leven en hun instinctieve gedragingen volgen, roept bewondering en verwondering op. Het leven in de natuur is vaak een voortdurende strijd om te overleven. Dit kan soms conflicteren met het idee van een perfecte harmonie. Het herinnert ons aan de complexiteit en schoonheid van de schepping en mogelijk aan de aanwezigheid van een hogere kracht, voor wie vrijheid zelf ook een waarde is.
Het waarnemen van de vrijheid en het streven naar gezondheid bij dieren als een uitdrukking van Gods liefde is een persoonlijke interpretatie die je helpt om verbondenheid en harmonie te vinden in de natuurlijke wereld. Het kan ons bewustzijn vergroten om verantwoordelijkheid te nemen voor het behoud van de natuur en het welzijn van alle levende wezens.

De uitdaging aanpakken

Hier zijn enkele manieren waarop een ondersteunende samenleving kan bijdragen aan het aanpakken van de volgende uitdagingen.

1. Bewustwording en educatie. Door middel van dialoog en open communicatie kunnen we bewustwording vergroten en mensen informeren over de urgentie en complexiteit van mondiale problemen. Door educatie kunnen we de kennis en het begrip vergroten, waardoor mensen beter geïnformeerde beslissingen kunnen nemen en actief kunnen bijdragen aan oplossingen.
2. Samenwerking en synergie. Een ondersteunende samenleving stimuleert samenwerking tussen verschillende belanghebbenden, zoals overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en individuen. Door de krachten te bundelen en synergie te creëren, kunnen we effectievere oplossingen vinden en implementeren. Samenwerking stelt ons in staat om gezamenlijke doelen te bereiken en obstakels te overwinnen die te groot zijn om door één enkele entiteit te worden aangepakt.
3. Innovatie en duurzame technologie. Een ondersteunende samenleving moedigt innovatie aan en creëert een omgeving waarin duurzame technologieën kunnen floreren. Door middel van dialoog kunnen we ideeën uitwisselen, best practices delen en gezamenlijk werken aan het ontwikkelen en implementeren van milieuvriendelijke oplossingen. Dit kan helpen om klimaatopwarming tegen te gaan, schaarste te verminderen en milieuvervuiling te verminderen.
4. Collectieve verantwoordelijkheid. Een ondersteunende samenleving benadrukt het belang van collectieve verantwoordelijkheid voor onze planeet en toekomstige generaties. Het erkent dat ieder individu, ongeacht zijn of haar achtergrond, een rol te spelen heeft bij het aanpakken van mondiale problemen. Door middel van dialoog en betrokkenheid kunnen we mensen aanmoedigen om verantwoordelijkheid te nemen voor hun acties en keuzes, en om duurzame levensstijlen te bevorderen.
5. Schaarse (leef)ruimte verdelen. Natuurlijke bossen worden gekapt om voedsel te verbouwen en aan vee gevoerd om mensen van vlees en zuivel te voorzien. Dit warmt de aarde op en bedreigt de biodiversiteit, terwijl miljarden dieren binnen leven in stallen onder onnatuurlijke omstandigheden met als enig doel als voedsel te dienen. Hoe zorgen we ervoor dat we voor de natuur en voor zoveel mogelijk mensen en dieren eenheid in verscheidenheid blijven houden?
   

Vanuit een evenwaardige grondhouding naar alles wat leeft kunnen we werken aan een ondersteunende samenleving waarin dialoog en communicatie centraal staan. Door gezamenlijke inspanningen kunnen we de nodige stappen zetten om mondiale problemen aan te pakken. Deze problemen zijn inmiddels zo complex en overstijgen individuen, gemeenschappen, organisaties en regeringen over de hele wereld. Samen kunnen we streven naar een duurzamere en rechtvaardigere toekomst voor onze planeet en alle levende wezens die erop leven. In liefdevolle vrijheid.

Onderscheid maken in het geheel

Dit artikel is een lichtvoetige combinatie van westerse, oosterse en overstijgende inzichten. Bij het zoeken naar de eenheid als doel, maakt het zien van alleen maar tweedelingen veel problemen, maar ligt de oplossing in het kiezen van de juiste driedeling.

Driedeling en drie-eenheid

1. Het getal 3 verenigt 1 en 2 en staat voor stabiliteit en voor constructieve zaken. Met een simpele tweedeling kunnen we de rust en de beweging in de duale wereld niet vol-ledig beschrijven en verenigen. We hebben plaats en tijd van leven dankzij de driedimensionale ruimte. Ons leven startte nadat één en één drie werd. Dat is biologie, fysica en metafysica in één.
   Het Sanskriet woord voor non-dualiteit is A-dvai-ta, wat niet-twee(heid) betekent. Het is een voor velen een vage, maar in alle bescheidenheid een oeroude Oosterse spirituele wijsheid, waarmee bijvoorbeeld het een en het ander wordt verenigd, maar ook meer.
   
2. We zijn allemaal één, maar onderscheid en contrast moet er zijn. Niet alleen in voorgrond en achtergrond, maar ook alles er tussenin. (Over)leven is het voortdurend switchen tussen het geheel zien en de details via het onderscheid opmerken. Dat is op zich niet vermoeiend, tenzij wij voortdurend twijfelen of we het wel juist zien. Wie te lang en te veel twijfelt, is niet vrij en niet zichzelf. Wie focust, bevrijdt zichzelf paradoxaal gesproken door zichzelf tijdelijk gevangen te zetten. Dit is geen probleem zolang je voortdurend alert en aandachtig aanwezig bent om weer uit te zoomen. Een voortdurende dans van bewegen en rust.
   
3. Wanneer het systeem van ons lichaam en geest gezond is, werken beide samen door in stilte afwisselend te luisteren naar ons verstand en gevoel. Er is nog een derde, mogelijk externe bron van informatie en dat is onze intuïtie. Het meest optimaal zijn we vrij wanneer we ontspannen en niet vooringenomen kunnen luisteren naar onze gedachtes, gevoelens en invallen. Je weet dat je goed zit wanneer deze drie resoneren.

Dualisme en non-dualisme verenigd

1. Niveau 0. Dualisme verwijst naar het idee dat er twee fundamenteel gescheiden en onafhankelijke aspecten van de realiteit zijn.
2. Niveau 1. Op dit niveau wordt non-dualisme begrepen als het overstijgen van de dualiteit van subject-object relaties. Dit houdt in dat je de illusie van scheiding tussen jezelf en de wereld om je heen doorziet. Dit is het soort non-dualisme dat vaak wordt geassocieerd met spirituele leringen en bewustzijnspraktijken.
3. Niveau 2. Hier wordt non-dualisme breder geïnterpreteerd als de erkenning dat dualiteit en non-dualiteit beide aspecten zijn van de totale realiteit. Dit betekent dat dualiteit (zoals onze individuele ervaringen en verschillende vormen) en non-dualiteit (de eenheid en verbondenheid van alles) beide geldig zijn op verschillende niveaus van begrip.

Eenheid bespreken en ervaren

Drie-eenheid (triade) en tegelijk driedeling zie je op heel veel vlakken. Deels zijn die natuurlijk en deels functioneel en kunstmatig, bijvoorbeeld de Trias Politica. De taal (ook zwijgen) functioneert daarbij afwisselend als verbinder en scheider, bijvoorbeeld wanneer we negeren of een oordeel vellen. De balans oftewel koers houden tussen twee uitersten is het adagium. Eenheid ervaren kunnen we met onszelf, met de ander of met een groep. Wie binnen zichzelf eenheid ervaart bij de drie bronnen van kennen of weten: het denken, het voelen en het laten invallen, heeft weinig moeite met handelen of zwijgen en keuzes maken.

We maken contact, verbinden ons en laten elkaar weer los, althans, wie dat wil. Wie niet kan en niet wil loslaten, verliest de verbinding toch op den duur en misschien wel voor altijd.
Er is voortdurend beweging of we dat nu willen (zien) of niet. Heel abstract gezegd: er is het niet veranderende (het Zijnde) en het veranderende (het Wordende). En de beweging vindt plaats in de tijd, die weer hoort bij de ruimte. Opnieuw drie zaken die bij elkaar horen, maar ook iets ongrijpbaars hebben. Wat is tijd meer dan een afspraak en hoe groot is de ruimte? Oneindig?
We leven tussen verleden en toekomst in een eeuwigdurend heden (hier en nu).

Ook de dialectiek kent drie elementen: these, antithese en synthese. Wie voorbij willekeurige informatie tot zinvolle kennis wil komen, moet zich houden aan de evenwaardige beweging die zit in een dialoog. De dialoog start als gesprek en gaat via evenwaardige tegenspraak tot een gemeenschappelijke conclusie.

Zit de waarheid op het ongrijpbare en onzichtbare niveau?

Niemand heeft de waarheid in pacht. Dat is een open deur, maar een misverstand dat snel gemaakt wordt, zit in de aanduiding van hoger en lager bij een niveau van bewustzijn. 

Wie zich wil verdiepen in spiritualiteit heeft net zo veel baat bij zich verdiepen in het lagere bewustzijn als in het hogere bewustzijn. Het hogere bewustzijn is een staat van bewustzijn waarin we ons bewust zijn van onze verbinding met het universum en onze plek in het grotere geheel. Het lagere bewustzijn bevat alle blokkades die ons weerhouden om helder waar te nemen. Wie zich toelegt op het opruimen van belemmerende overtuigingen en vooroordelen in het lagere bewustzijn is voldoende voorbereid om te leven met een open mind. Wie zich wil verheffen en niet bescheiden kan blijven, schiet zijn spirituele doel voorbij. Het is en-en, spelen in evenwaardigheid.

Liefde overstijgt de dualiteit. Oosterse spirituele filosofie en ware liefde bedrijven is als een trap met drie treden. Het begint met lust en grijpen naar. Op de hoogste trede heb je stilte (rust, die fysieke stilte overstijgt en de stem van het geheel (God) hoorbaar maakt) en hopelijk bevrediging en overzicht. Je komt weer tot jezelf, maar je bent geen beter mens geworden. Je hebt hoogstens betere aansluiting bij het mysterieuze onbekende en kunt je bij het ongrijpbare neerleggen. Je bent je bewust geworden dat je je afscheidt (zou afscheiden) van het geheel op het moment dat je denkt (zou denken) dat je niet de moeite waard bent.

Hoe goed kennen we het bewustzijn?

Bewustzijn is de subjectieve ervaring van de realiteit, van gedachten, gevoelens, sensaties en de omgeving. Het omvat ook de capaciteit om aandacht te richten, op het zelf en op het moment.
In het hindoeïsme onderscheidt men drie gunas: rajas, tamas en sattva, waarmee het speels omgaan met beweging, rust en structuur wordt beschreven. Een universeel voorbeeld is de dans: afwisselend stappen (bewegen) en inhouden (rust) op de maat (structuur).
De gunas bepalen als ongrijpbare krachten (energieën) moeiteloos en speels de kwaliteit van het subjectief bewustzijn, zeggen de hindoes. Wie zichzelf of zijn leven wil vervolmaken kan dit in lijn met de gunas ook toepassen door af en toe zijn geest leeg te maken en zich (al omdenkend) bewust te zijn van het verschil tussen zinloos toeval en zinvolle synchroniciteit. Was wat er gebeurde een dankbare leerervaring of tenminste een geluk bij een ongeluk?

De menselijke hersenen kennen drie lagen: de hersenstam (reptielenbrein), de kleine (zoogdierenbrein) en grote hersenen (neocortex – mensenbrein). Alle drie niveaus werken samen en hebben invloed op ons gedrag.
In wezen zijn we allen één op het niveau van bewustzijn. Maar is de aard van ons bewustzijn materieel, emergent of duaal? Moeten we wel kiezen of kan het niet-weten ook aanleiding zijn om bescheiden op te stellen en andere wezens op aarde met meer respect te bezien?
Waar zetelt ons bewustzijn? Is het alleen in het lichaam, of afgescheiden in de geest, of zelfs deels in een ziel? Welk deel van de hersenen schept, bevat of ontvangt de gedachten, gevoelens en intuïtie? Wanneer onze hersenen niet meer functioneren dan raken we buiten bewustzijn. Zover is duidelijk. Maar genereren hersenen bewustzijn of weerspiegelen de hersenen activiteit uit een onderliggend bewustzijn? Leven we in het bewustzijn of is het bewustzijn afhankelijk van een deel van ons dat leeft? Kent het bewustzijn ook drie verschijningsvormen (zoals de gunas drie hoedanigheden van het bewustzijn zijn)? Is er een verbinding met een collectief onbewuste of bewustzijn of met een energieveld of het Akashaveld?

Het zijn vragen waarvan de antwoorden niet binnen de reguliere wetenschap worden gezocht, maar toch hebben beroemde natuurkundigen als Einstein en Planck erkend dat bewustzijn voorafgaat aan hoe wij tegen het gedrag van materie en energie aankijken.

Verschijningsvormen en mysterie

• 
  Hermes Trismegistus wordt vaak gezien als de vereniger van de fysieke, mentale en spirituele werelden. Hij wordt beschouwd als een meester van alchemie en magie, en de hermetische geschriften die aan hem worden toegeschreven, benadrukken vaak het belang van het begrijpen en integreren van alle drie de werelden in de zoektocht naar spirituele verlichting en transformatie.
  Het doel van alchemie is in wezen om iets te transformeren van een lager niveau van zijn naar een hoger niveau van zijn, en dit omvat vaak het werken met symbolen en rituelen die verwijzen naar de eenheid van alle dingen. Bijvoorbeeld, de bekende alchemistische formule "solve et coagula" (oplossen en samenstellen) is bedoeld om het proces van scheiding en vereniging te symboliseren, wat betekent dat de alchemist eerst het materiaal moet ontleden en zuiveren voordat het weer samen kan worden gebracht en getransformeerd tot iets hogers.
  Het alchemistische transformatieproces is gericht op het loslaten van beperkende patronen en overtuigingen, en het ontwikkelen van nieuwe, bevrijdende inzichten. Dit proces kan worden gezien als een groei naar vrijheid, zowel innerlijk als uiterlijk. Het kan leiden tot een dieper begrip van onszelf en onze omgeving, en tot een meer bevredigend en vervuld leven.
  Voortdurend gaat van alles over van materie met energie naar een nieuwe vorm. Het geheel daarvan vormt vaak een mysterie. Het leven zit vol met mysterieuze, spirituele  paradoxen. In het omgaan met paradoxen heb je drie keuzes: je kunt ze proberen op te lossen, je kunt er in ronddwalen en je kunt ze laten (liggen). Er zit troost in de gedachte dan niemand het ongrijpbare kan grijpen.
• De aarde en ons lichaam bestaan voornamelijk uit water. Water vind je op het land, ter zee en in de lucht. Water kent drie verschijningsvormen: ijs (vast), heldere vloeistof en stoom (gas). Hier is duidelijk onderscheid en beweging tussen de vormen door de werking van (zonne)energie op de materie. Deze eigenschappen van water maken het leven op aarde mogelijk door de beweging in de kringloop (zee, regen, rivier). En dat leven is miljarden jaren geleden simpel begonnen en heeft zich ontwikkeld tot de mooie verschijningsvormen die wij zijn en waar we onbeperkt van mogen genieten. Je bent niet een druppel in een oceaan, je bent de gehele oceaan in één druppel (Rumi). 
• Muziek kent de muzikant, het instrument en het liedje. Alle drie hebben invloed op de beleving en kunnen het maken en breken. De zintuigen nemen het waargenomene waar en worden in het bewustzijn geïnterpreteerd. Alle drie kunnen de realiteit (ver)vormen.
  Het (Engelse) spreekwoord zegt: two's company and three is a crowd. Alle goede dingen bestaan in drieën en aan alle goede dingen komt een eind.
  Met het toekennen van het getal 3 aan onderscheidende, verbindende en stabiliserende processen en het oproepen, bespreken en beantwoorden van sommige vragen, kom ik nu (met een glimlach) tot een geheel open einde ….

Een oud Bijbelverhaal met actuele boodschap

Het Paradijsverhaal

Sommige verhalen werden duizenden jaren doorgegeven omdat er een kern van waarheid in zit die leerzaam kan zijn voor jong en oud. Een concept als ego was nog niet benoemd, maar de negatieve gevolgen van het hebben van te veel ego werd al wel aangevoeld. Denk aan de Toren van Babel of het verhaal van Icarus.
Dit essay gaat over het Paradijsverhaal, het verhaal uit Genesis van de slang die Adam en Eva verleidde tot het eten van de boom van goed en kwaad. En in dit ene zinnetje zitten al zo veel onwetenschappelijke, surrealistische elementen dat het logisch is dat er van de zeggingskracht weinig over is. Hoezo zou er een boom bestaan met vruchten waarvan je zou kunnen eten en vervolgens kennis kunnen hebben van wat goed is en wat slecht is? Hoezo kan een slang een mens verleiden? Wat moet ik denken van de volgorde dat eerst Eva werd verleid en dat vervolgens Adam door Eva werd verleid? Een kansloos verhaal voor onze tijd, zo lijkt het. Toch schrijven we heden ten dagen nog mensen af omdat we menen te weten wat goed en kwaad is.

In dit essay wil ik de boodschap van het paradijsverhaal actualiseren

Twijfels door de literaire vormgeving versluieren de inhoudelijke waarde van het verhaal. Duizenden jaren geleden veronderstelden mensen dat er een bovenwereld zou bestaan waarin alles wat in het ondermaanse niet zo aangenaam is, juist wel prettig is. Een paradijselijke bovenwereld waarin mensen en dieren vreedzaam samenleefden en waarin de dood niet bestond. Hoe mooi is dit beeld als vooruitzicht dat je zou kunnen verdienen door op de juiste manier te leven? Religieuze leiders vertelden deze verhalen om mensen een hoop te geven dat het aardse lijden niet voor niets zou zijn. Echter de scheidslijn tussen liefdevol hoop bieden en kwaadaardig manipuleren is dun.

De neiging om te oordelen

In de verhalen werd een paradijs geschetst waarin twee bomen een rol speelden als verklaring voor het bestaan van een eeuwig prettig leven. Die twee bomen heetten de Boom des levens en de Boom van goed en kwaad. Wanneer je de vruchten at van de boom des levens dan kon je niet dood gaan. In de christelijke theologie wordt de Boom des Levens soms gezien als een voorafbeelding van Jezus Christus, die de mogelijkheid biedt voor eeuwig leven door middel van zijn dood en opstanding. In het christendom wordt geloofd dat de mensheid eeuwig leven kan verkrijgen door geloof in Jezus Christus.

In het latijn hebben het Kwade en een appelboom dezelfde naam: “Malus”. God had de mens verboden om appels te eten van de boom van goed en kwaad. Eten daarvan zou de mens op gelijk niveau met God brengen. Alleen goden mochten absolute kennis hebben van wat goed is en wat niet. God kon en mocht daarover oordelen. Het is te verwachten dat mensen duizenden jaren geleden in de verleiding waren om te oordelen over een ander die zich niet aan de tien geboden hield. Net als nu hadden mensen vroeger de wens om zich omhoog te worstelen ten koste van anderen. Een hoge status verhoogde de kans op een aangenaam leven en op aantrekkelijke nakomelingen. Nog steeds gaan we in competitie om onze positie op de “apenrots” te verbeteren. 

De moderne psychologie heeft het over de sociale vergelijkingstheorie. We zijn relatief tevreden wanneer we het idee hebben dat we niet onderaan op de trap van de apenrots staan of dat ieder ander het beter lijkt te hebben. We willen ons onderscheiden en gezien worden zonder dat er op ons wordt neergekeken. Je mag een mening over mij hebben, maar schrijf mij niet af.
Met het paradijsverhaal wilden geestelijke voorgangers waarschuwen dat wanneer we onze neiging niet wilden inzien om te oordelen over anderen dat we dan niet meer zouden leven in het paradijs. We zouden van eenheid vervallen in tweeheid. De slang in het verhaal had wel verteld over de voordelen van de boom, maar niet over de nadelen. Adam en Eva werden zich na het eten van de appel onverwacht bewust alle dualiteit, waaronder van hun naaktheid (hun seksualiteit) en werden door God als straf verdreven uit het paradijs. Ze konden niet meer bij de boom des levens en waren gedoemd sterfelijk te zijn en konden als mensheid alleen nog overleven via hun kinderen. De term zondeval heeft hier haar oorsprong.

Zondeval en dualiteit

De mens erfde de gevolgen van het begaan van de eerste zonde en verviel tot lijden in een duale wereld buiten het paradijs.

In de christelijke traditie wordt de zondeval beschouwd als de oorsprong van de dualiteit tussen goed en kwaad, die de mensheid scheidt van God en van elkaar. Door te streven naar spirituele groei en verlossing kan de mensheid zich bevrijden van deze dualiteit en terugkeren naar eenheid met God.

In het boeddhisme wordt het idee van het ego of het individuele zelf beschouwd als een illusie die ons gevangen houdt in de cyclus van wedergeboorte en lijden. Door het ontwikkelen van wijsheid en mededogen, en door het overstijgen van het ego, kan men uiteindelijk de staat van verlichting bereiken, waarbij men zich bewust is van de onderlinge afhankelijkheid van alle dingen en de illusoire aard van het individuele zelf.

Politiek en onderdrukkende religie

Toen het christendom opkwam in de omgeving van Rome in de eeuwen na het begin van de jaartelling had de liefdevolle christelijke boodschap om je naaste(n) te behandelen zoals je zelf wilde te worden behandeld nog weinig politieke lading. De eerste christenen werden liefdeloos onderdrukt. De latere Romeinse machthebbers zagen steeds meer de potentie van religie als bindende factor om de volkeren binnen hun rijk te weerhouden om onderling slaags te raken. Religie kan grenzen overstijgen, niet alleen letterlijk, maar belooft ook het overstijgen van de grens tussen leven en dood. We vier(d)en het nog met Pasen. Volkeren vochten niet alleen om vrij te kunnen leven, ook uit de overtuiging dat een ander volk tot slaaf mocht worden gemaakt. Slaven maakten het leven van de overwinnaar gemakkelijker. Een vreedzaam samenleven tussen overwonnen volkeren onder leiding van Rome zou de machthebbers goed uitkomen.
Nadat de eerste christenen eerst decennia werden onderdrukt (ze leefden meestentijds letterlijk ondergronds in catacomben of werden in het Colosseum voor de leeuwen geworpen) werd het christendom na verloop van tijd de officiële staatsreligie met het Vaticaan zelfs als autonoom “hoofdkwartier” binnen de stadsgrenzen van Rome. In de 4e eeuw was het Romeinse Rijk in een staat van crisis, met interne problemen zoals politieke instabiliteit, economische problemen en militaire bedreigingen van buitenaf. Keizer Constantijn de Grote zag het potentieel van het christendom om het rijk te verenigen en stabiliseren. Door het christendom te omarmen, kreeg de keizer de steun van de christelijke kerk en haar volgelingen, wat bijdroeg aan het creëren van eenheid en het verminderen van religieuze verdeeldheid binnen het rijk.

Religie en economische macht

Een andere ontwikkeling in de laatste millennia, die van invloed is geweest op de politieke vertaling van oude Bijbelse boodschappen, is de opkomst van de landbouw. Door verschuiving van jagen en verzamelen naar de landbouw was er meer voedselzekerheid en minder migratie. Maar er was ook een groot gevolg voor de sociale verhoudingen. Was er onder jagers en verzamelaars grote gelijkheid in het verdelen van voedsel en daarmee sociale gelijkheid, door de opkomst van de landbouwcultuur kwam ook bezit op als sociale factor en daarmee als bron van ongelijkheid. Die ongelijkheid had allereerst tot doel om het bezit te beschermen. Immers welke boer wil een heel jaar werken om vervolgens de oogst te delen met onbekenden die daaraan niet hadden bijgedragen? En zo werd een geld- en rechtssysteem opgetuigd die het aantrekkelijk maakte om te investeren in bezit en landbouw. Eer naar werk. Het maakte ook dat in de samenleving uiteindelijk na machtsmisbruik door geestelijken een besluit moest worden genomen over de scheiding van kerk en staat. Er werd lang gedelibereerd over het verschil van inzicht over hoe dat nu moest worden geregeld. Immers geestelijken zouden kennis hebben van hoe God het bedoeld heeft en mensen met bezit hadden grote invloed op het welzijn van burgers. De kerk werd een onderdrukkende rol verweten door geloof te verweven met kapitaal. “Houd jij ze dom, dan houd ik ze arm”. In het Vaticaan werd besloten dat geestelijken een gelofte van armoede moesten afleggen en een celibatair leven moesten leiden zodat hun inzet niet gemotiveerd zou worden door zelfverrijking en afleiding met wereldse zaken als een gezin opvoeden. Ook was er bij de dood van geestelijken nauwelijks of geen erfenis meer te verdelen die tot scheve gezichten kon leiden.

Paradijselijk leven in evenwaardigheid

De voortdurende verwarring door de vermenging van politieke machtsbelangen en kerkelijke sociale motieven zorgen er mede voor dat hoe de samenleving georganiseerd werd nooit transparant wordt besproken. We zijn nog steeds niet in staat om elkaar als evenwaardig tegemoet te komen en samen te werken om de aarde voor mens en dier leefbaar te houden.
Met dankbaarheid en bescheidenheid komt een paradijselijk leven dichterbij. Heel langzaam daalt het non-duale bewustzijn in dat wanneer je alles en iedereen wilt beheersen dat dan dat wat je zoekt en wilt je juist ontglipt.

Niemand heeft de waarheid in pacht. Vrijheid van meningsuiting is een recht. We weten dat snel en ondoordacht oordelen onverstandig is. Over het algemeen zou het echter verstandig zijn voor mensen om zich bewust te zijn van hun eigen beperkingen en de mogelijkheid te overwegen dat hun oordeel over wat goed en slecht is, niet noodzakelijkerwijs absoluut of definitief is. Het kan daarom waardevol zijn om open te staan voor verschillende perspectieven en kennis te blijven vergaren om beter te begrijpen wat goed en slecht is in verschillende situaties.

Met technologische ontwikkelingen lijken we een paradijselijk leven dichterbij te kunnen brengen. We dromen soms over eeuwig jong blijven of over onsterfelijk zijn, letterlijk of figuurlijk. Wat we blijvend over het hoofd lijken te zien is dat we in het nu paradijselijk kunnen leven door ons bewust te zijn van onze neiging om te oordelen en mensen in de kou te laten staan door ze af te schrijven.

Ongrijpbare krachten en dwaalwegen rondom spiritualiteit

Macht en onmacht

Opgegroeid in een katholiek gezin en terugkijkend op de lange geschiedenis van het westerse geloof en dat geloof vergelijkend met het Taoïsme vallen mij onderstaande overeenkomsten en verschillen op in het omgaan met macht en onmacht. Ik beschrijf wat mij tegenstaat aan het christendom en wat mij fascineert aan het Taoïsme, namelijk dat in de natuur het evenwicht steeds wisselt en niets kan bestaan zonder zijn tegendeel (yin en yang).

Vasthoudendheid

Wie een bepaald geloof aanhangt, wil er ook graag voordeel van hebben. Je hoort bijvoorbeeld bij een groep, die je sociale contacten en bescherming oplevert of je hebt een God waaraan je een verzoek kunt richten. Maar die wens tot voordeel blokkeert het zicht op waar spiritualiteit over gaat.
In een ongezond samengestelde samenleving of een geestesziek individu kan een egoïstische en/of superieure geloofsovertuiging zelfs tot fascisme leiden en daarmee tot liefdeloos geweld.
Een duivenexperiment van Skinner maakte duidelijk dat wanneer je er van overtuigd bent dat je met bepaald gedrag een beloning lijkt af te dwingen het heel lang kan duren voordat je dat gedrag verandert, terwijl je maar af en toe en ook nog toevallig beloond wordt (zie ook gokverslaving).
Duiven en mensen willen dus graag geloven dat zij sturing hebben over hun lot en kunnen dit geloof heel lang vasthouden. Mensen kunnen zelfs wachten op een beloning na hun dood. Heel wat kapitalistische regimes hebben van deze goedgelovigheid misbruik gemaakt en hebben gewetenloos zelf materie verzameld die ze van goedgelovigen hebben afgetroggeld. Velen hebben bij leven onrecht laten bestaan in de verwachting dat na hun dood door God recht zou worden gedaan of hun geduld beloond.
Vriend en vijand van religie zijn het erover eens dat je God niet voor je karretje kan spannen. Atheïsten verklaren God gewoon voor niet bestaand en dragen toeval als reden aan voor de evolutie en al het moois op aarde en gelovigen vinden dat je steun van God moet verdienen door goed gedrag te vertonen. En er is altijd wel een voorbeeld te verzinnen dat iemand bij zichzelf kan aandragen dat hij niet perfect is geweest en God daarom niet zijn gebed verhoort. En zo blijft iedereen lang bij zijn standpunt of in zijn geloof.

Verdelen en verbinden?

De Romeinen die hun rijk rond het begin van de jaartelling graag in stand wilden houden kregen ergens in de eerste eeuwen na Christus door dat het geloven in één god veel gemakkelijker verschillende volkeren bindt dan het geloven in vele goden die ook nog eens veel menselijke gelijkenis hadden. Die ene god (overigens genderneutraal avant la lettre) was de schepper van de mens naar zijn gelijkenis en was zelf zonder menselijke fouten. God kon overigens wel kwaad ("vertoornd") worden en de mensheid straffen met vele plagen.
Was eerder de werkzame politiek van de wereldse overheerser “verdeel en heers”, door het christendom als officiële staatsgodsdienst aan te nemen en het Vaticaan aan het hoofd te zetten van een mondiale kerk kon het wereldrijk van Rome daarmee zowel verdeeld als verbonden als geheerst worden. En met deze “drie-eenheid” kon nog millennia door machthebbers geprofiteerd worden van de rust en materiële welvaart die dit systeem opleverde. Om over het misbruik van schaapjes door de herders nog maar te zwijgen.

Oosterse en westerse spiritualiteit

De ethische uitgangspunten van atheïsten, agnosten en gelovigen mochten dan soms verschillen, in de praktijk kunnen ze zich vinden in het principe “wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet”. Het leidde zowel tot een liberale als tot een sociale wetgeving. Gelovigen konden leven met het idee dat het Kwaad met wereldse wetten kon worden beteugeld en dat tegelijk vrijheid bewaakt wordt. God zou dit rechtvaardigen. Volgens de theodicee van de vrije wil accepteert God het bestaan van het kwaad in de wereld omdat de mens pas iets heeft aan zijn vrije wil als hij er ook iets mee te kiezen heeft. Het Kwaad bestaat dus zo- en omdat de mens een keuze kan maken ertegen.
Eigenlijk en uiteindelijk was god niet meer nodig om alles autonoom te laten draaien. Nietzsche verklaarde god dan ook dood en anderen legden zich er bij neer dat religie een privézaak is. En omdat het bewijs dat God (wel of niet) bestaat niet kan worden geleverd konden we in het westen gemakkelijk aansluiten bij Oosterse tradities als het Taoïsme. Gods wegen en de Tao zijn ondoorgrondelijk. 'De tao doet niets en toch blijft niets ongedaan'.

Wikipedia over de Tao (letterlijk “de weg, maar ook de stroom”).
Men kan tao alleen bij benadering leren begrijpen of volgen. "De weg (tao) heeft begin noch eind". In de tekst van de Daodejing (Boek van de Weg en de Kracht) wordt het volgende geschreven. "De essentie van tao is dat het niet uitgedrukt kan worden. Als men denkt het wel te kunnen uitdrukken, dan is het niet tao". Tao is immers vormloos en niet gebonden aan een vorm.
Tao voedt alles. Het creëert de gewenste ordelijke patronen in de chaos. Maar de wens naar ordelijke patronen zal nooit vervuld worden. Men kan alleen maar op het pad blijven van de zoektocht. In de taoïstische leer is tao de kwaliteit van die zoektocht.
Tot zover.

Uit vers 51 van Laozi.

Tao brengt de dingen voort.
Het brengt ze groot door Teh.
Teh brengt ze tot wasdom en vormt ze,
voltooit ze en doet ze rijpen.
Voedt ze en beschermt ze.
Voortbrengen, maar zich niet toe-eigenen
Doen maar zich er niet op voor laten staan,
tot wasdom brengen maar zonder heerser te zijn,
dat is wat ‘diepe deugd’ genoemd wordt.

Tot zover.
Teh is de liefdevolle kracht die werkt via het paradoxale wu wei principe: doen door niet te doen. Wie volgens de tao leeft, weet dat hij de uitdagingen in het leven, zijn ellende en problemen niet meer met strijd, macht of inspanning te lijf moet gaan. Hij gaat spontaan en bewust mee in de loop der dingen.

Hoe leeft iemand in de geest van de tao? Chuang Tze zegt het volgende.

Jullie zijn oprecht en rechtvaardig, zonder te weten dat je door zo te zijn rechtschapen bent.

Jullie houden van elkaar, zonder te weten dat dat goed is.

Jullie zijn eerlijk, maar weten niet dat dat trouw zijn is.

Jullie houden je aan je woord, zonder te weten dat je daarmee in geloof en vertrouwen leeft.

Jullie helpen elkaar, zonder eraan te denken geschenken te geven of te krijgen.

Zo laat je handelen geen sporen achter.

De oosterse en westerse uitwerking van religie zijn twee convergerende wegen om God te benaderen. Let wel: dit gaat over wat het voor jou betekent dat er een hogere macht kan bestaan en ervaren.  Soms bewandel je dan een positief pad en soms negatief, maar niet letterlijk, altijd ongrijpbaar en daarmee vrij. Net als bij intermenselijk contact gaat het bij geloofszaken om respect, dat wil zeggen het aanhouden van de juiste afstand en juiste betrokkenheid. Wie een ander in de greep (macht) wil hebben, verliest de echte verbinding. Wat juist is wordt ingegeven door het wederzijdse belang van het individu en het geheel (god of tao of natuur enz.) en dat is dat liefde stroomt. Machtswellust blokkeert die stroom.

Tekst 67 is een centrale tekst uit de Tao Te Tjing en gaat over De drie schatten.
Wie met / naar de Tao leeft, kent allereerst diepe liefde (mededogen, medeleven, compassie, onbaatzuchtige moederliefde, zachtmoedigheid). Dit is de eerste grote schat.
De tweede schat is matigheid en de derde is bescheidenheid.

Uit De kunst van het Niets doen van Theo Fischer over een Taoïst.
In een liefdesrelatie of een huwelijk behoudt hij zijn zelfstandigheid en innerlijke vrijheid. Dat wil niet zeggen dat die vrijheid als trouweloosheid kan worden gezien – de mens in de geest van de tao is standvastig – maar het betekent dat hij de integriteit en de behoeften van zijn partner in dezelfde mate respecteert als die van hemzelf. Hij is in staat lief te hebben zonder te willen bezitten. Hij ziet zijn partner niet als privé bezit, maar laat zichzelf evenmin op die manier inpalmen. Hij behoudt zijn zelfstandigheid en is toch tot een hoge mate van liefde in staat. Ja, liefde kan eigenlijk alleen onder deze omstandigheden gedijen.

Tenslotte een persoonlijke opmerking: ik ben geen katholiek of taoïst, ik ben het ook niet niet. Ik wil en hoef me niet meer te identificeren met de identiteiten die mij zijn aangereikt. Neti, neti.
Ik geloof in het verschil tussen niets doen en niet doen. Mij bewust (willen) zijn van het ethische verschil tussen doen en laten in het vergroten van vrijheid voor iedereen (mens en dier), dat is wat mij fascineert.

Wie meer wil lezen over de tao en alternatieve manieren om te kijken naar religie, klik op de links in dit artikel of op de labels onderaan.

Geloofsbelijdenis voor een liefdevolle paradox

Een atheïst gelooft. Hij gelooft dat God niet bestaat. Daar is hij zeker van. Hij heeft misschien geen ongelijk, maar heeft hij wel geduld?

Een agnost vindt dat hij niet kan weten of God wel of niet bestaat. Er zijn ook "dubbele" agnosten die een stap verder gaan en vinden dat niemand kan weten of God wel of niet bestaat. Die mensen zitten (niet oncomfortabel) in een paradox, want om te kunnen weten dat je niet kunt weten of God wel of niet bestaat, moet je toch de mogelijkheid van het bestaan van God veronderstellen. Want wanneer je helemaal niets kan weten over God dan kan je ook werkelijk niets zeggen over het bestaan van God.

Ik ben zo’n agnost die gelooft dat niemand het laatste woord heeft over het bestaan van God. Ik vermoed dat een onpersoonlijke God het universum zo slim in elkaar heeft gezet dat iedereen het bewijs van het bestaan van God kan zien en niemand het kan bewijzen. Iedereen is ook vrij om dit te ontkennen en er zich niets van aan te trekken. Daarmee is in principe ook liefde, vrijheid en evenwaardigheid gecreëerd. Het verklaart ook waarom er tegelijk in een God kan worden geloofd en onrecht kan worden ervaren. Ik ervaar en zie geen tegenspraak, maar een liefdevolle paradox. Ik erken ook dat ik daarvoor geen enkel bewijs heb en geloof dat niemand een sluitend tegenbewijs kan leveren.

In navolging van Spinoza geloof ik in een pantheïstische God die zowel permanent zichtbaar als onzichtbaar is. Het idee dat hogere machten zich van sturing onthouden kan worden gezien als een vorm van deism of pantheïsme, waarbij God of het goddelijke wordt gezien als de schepper van het universum maar zich niet actief bemoeit met de wereld. In deze visie wordt de mensheid gezien als vrij om haar eigen pad te kiezen, zonder dat er een hogere macht is die onze keuzes stuurt of bepaalt.
Sommige filosofen en theologen hebben betoogd dat een dergelijke visie van God en het universum meer recht doet aan de vrije wil en autonomie van de mens. Als er geen externe sturing is van een hogere macht, dan zijn wij vrij om onze eigen keuzes te maken en ons eigen lot te bepalen.

Hoe meer bewijs je zoekt en probeert aan te dragen hoe meer je weerstand oproept bij anderen. God wordt daarmee per definitie uit beeld verdrongen bij hen die vechten om de waarheid. Wie slechts zoekt naar het opruimen van onwaarheden in zichzelf, die draagt voor mij bij aan het uitdrukken van vrijheid en liefde, ondanks hun principiële ongrijpbaarheid. God laat zich horen in innerlijke rust en stilte, geduld en bescheidenheid en toont zich in synchroniciteit, dynamische en statische kwaliteiten.

Ik geloof in een onpersoonlijke God die geen haast heeft, die niet zozeer zes dagen over de Schepping heeft gedaan maar een stuk of zes overgangen heeft geschapen die het leven zoals wij dat nu ervaren mogelijk maakte. Het leeuwendeel hebben we al gehad en mogelijk gaan we nog een deel meemaken (intelligent design). Dat is voor mij doelgerichte evolutie. Van bewustzijn naar energie naar materie naar leven naar samenwerking naar samenleving naar hogere organisatievorm. In dat nog steeds voortgaande proces worden kwaliteiten als schoonheid, liefde en vrijheid gerealiseerd, tegelijk ongrijpbaar en voor iedereen beschikbaar. Dit proces kunnen wij mensen verder helpen ontwikkelen of verstoren, maar dan valt het leven terug naar een lager niveau zonder mensen en wordt het proces weer opnieuw opgepakt en opgezet zonder haast.

Elk levend wezen mag er zijn (heeft een intrinsiek recht op vrijheid) en mag proberen bij te dragen aan de evolutie. Er is geen moeten, want er is in principe vrijheid en liefde beschikbaar voor iedereen. Aan het evenredig verdelen en bewaken voor iedereen, mens en dier, moeten we nog (verder) werken.
 

Lees ook Titus Rivas in "Waarom het absolute agnosticisme over het bestaan van een theïstische scheppergod geen rationele positie is".

Uit een boek van Bruno Borchert over mystiek.
William James zegt van zichzelf:
'hoewel ik zo'n mystiek godsbewustzijn in de meer directe en sterke betekenis niet bezit, toch is er iets in mij wat reageert wanneer ik anderen daarover hoor spreken. Ik herken een diepere stem. Er is iets wat me zegt: daar zit waarheid in …. Ik ben zozeer uit het christendom weggegroeid dat een uiting van mystiek die daarin gevat zit, er eerst weer van losgemaakt moet worden - ik moet door die verstrengeling héén geraken - voor ik kan luisteren. Noem dit als je wilt, mijn mystieke kiem. Het is een heel gewone, veel voorkomende kiem'.

De maakbaarheid van geluk

Op dit blog wordt vaak geschreven over geluk en gelukkig worden. Dat is niet omdat het zo moeilijk is, maar omdat velen nauwelijks kunnen geloven dat het zo simpel is en dat het meer te maken heeft met iets te laten dan door iets te doen.

Ianthe Sahadat interviewde voor de Volkskrant de Amerikaanse, zelfbenoemde geluksprofessor Raj Raghunathan.

Een citaat.
De onlinecursus 'Een leven vol geluk en voldoening' van Raj Raghunathan is een van de populairste cursussen in de VS, met honderdduizenden deelnemers. Ook op zijn eigen universiteit, met veel op zakelijk succes gerichte studenten, is zijn 'zweverige' collegereeks over geluk een hit. Kern van zijn betoog: vergeet al die strategieën die je gebruikt om verder te komen in je carrière, die werken juist averechts voor het bereiken van levensgeluk. Stop met vergelijken met anderen, probeer ergens goed in te zijn naar eigen vermogen, richt je meer op vrienden en familie dan op werksuccessen of rijkdom en hunker niet langer naar liefde, maar geef het zelf. Raghunathan nam zijn adviezen - in de vorm van zeven zonden en bijbehorende levenslessen - op in een boek dat deze zomer verscheen.
Tot zover de Volkskrant.

Tegenover de zonden “hoogmoed, hebzucht, jaloezie, woede, wellust, vraatzucht en luiheid” kun je zeven deugden zetten, namelijk bescheidenheid, gulheid, zelfkennis, naastenliefde, respect, matigheid en ijver. Kortom, relativeer jouw eigen belang(en).
De aanbevelingen van Raj Raghunathan komen er voor een deel op neer dat je in jezelf ruimte voor anderen laat. Je houdt als het ware het midden tussen jouw eigen belangen en die van anderen. Raghunathan mediteert ook. In het woord mediteren zit ook het “het midden houden”.
“Door te mediteren leer je gedachten te observeren zonder je mee te laten voeren op de emoties die ze voortbrengen".

Wie te veel of te weinig doet om geluk af te dwingen, krijgt te maken met het yin-yang principe: het roept ongelukkig zijn op.
"Geluk afdwingen" heeft te maken met voldoende trainen en voorbereiden en niet met welzijn.

Simpelweg de bereidheid om een klein stapje terug te doen, bevordert de maakbaarheid van geluk. En dagelijks terugkijken naar de momenten dat je het hebt gedaan en beleefd.

Als je zo slim bent, waarom ben je dan niet gelukkig? (bol.com).

Waarom spiritualiteit?

De waarde van spiritualiteit

De betekenis en waarde van spiritualiteit variëren van persoon tot persoon. Voor velen biedt spiritualiteit een pad naar zingeving en persoonlijke groei. Hier zijn enkele potentiële voordelen.

Een gevoel van verbondenheid

Spiritualiteit kan mensen helpen zich verbonden te voelen met iets groters dan henzelf, zoals de natuur, medemensen, of een hogere macht. Dit gevoel van verbondenheid kan troost bieden in tijden van onzekerheid.

Zingeving

Spirituele praktijken kunnen mensen helpen betekenis en richting te vinden in het leven, waardoor ze hun levensdoel beter begrijpen.

Innerlijke rust

Het beoefenen van spiritualiteit kan innerlijke rust bevorderen en mensen helpen om te gaan met stress en negatieve emoties.

Hoop

Spiritualiteit kan een bron van hoop zijn, waardoor mensen geloven dat er betere tijden komen, zelfs in moeilijke omstandigheden.

Persoonlijke groei

Door spiritualiteit kunnen mensen zichzelf beter leren kennen en zich ontwikkelen, wat leidt tot een bewuster en doelgerichter leven. Brené Brown beschrijft spiritualiteit als het erkennen en vieren van onze onlosmakelijke verbondenheid met een kracht groter dan onszelf, geworteld in liefde en compassie.

Een vage notie

Veel mensen voelen intuïtief aan dat er meer is dan wat meetbaar is, maar het zoeken naar spirituele betekenis kan een uitdagend proces zijn. Soms lijken mystieke ervaringen verklaarbaar door alledaagse oorzaken, maar toch blijft het verlangen naar diepere verbondenheid bestaan. In plaats van te zoeken naar onomstotelijk bewijs voor spiritualiteit, kunnen we leren om de paradox van de ongrijpbaarheid van waarheid en waarneming te omarmen. Het is niet nodig om alles te begrijpen; soms is het genoeg om te ervaren zonder te verklaren. En zelfs in de afwezigheid van duidelijkheid, kunnen humor en relativeringsvermogen ons helpen om de lichtheid van ons bestaan te omarmen.

Zelfkennis

Wie de motivaties voor het gedrag van mensen beschouwt komt een heel eind met deze te zien in het kader van het verwerven van geld, macht, seks en aanzien. Met deze dualiteiten onderscheiden we ons van anderen. Wanneer we op deze onderwerpen goed meekomen in vergelijking met anderen dan zitten we veilig, zo lijken we te denken. Maslow had in zijn hiërarchie van behoeften deze afhankelijkheid van anderen beschreven als behoefte aan veiligheid, erkenning en verbinding. Op het laagste niveau staat de dagelijkse behoefte om te overleven. Op het hoogste niveau had Maslow de behoefte aan zelfverwerkelijking / zelfactualisatie geplaatst. Slechts weinigen houden zich daarmee bezig, niet in de laatste plaats omdat er zo weinig mee te winnen is, maar ook: wat is dat “jezelf zijn”? Waarom op zoek gaan naar jezelf, wanneer je jezelf bent door jezelf te verliezen?

Onze zintuigen zijn naar buiten gericht. Wat er binnenin ons gebeurt op psychologisch niveau zouden we af kunnen leiden aan wat we afleiden uit de reactie van anderen op ons gedrag. "Wat je zegt ben jezelf", oftewel wat je van een ander ziet, reflecteert jouw geprojecteerde spiegelbeeld. We kunnen onszelf proberen te leren kennen doordat we gevoelens over ons gedrag hebben en door over onszelf na te denken. Het is effectiever om authentiek (zonder oordeel) in contact te gaan met anderen en open te staan voor feedback.
Tsjwang-tse: "de volmaakte mens gebruikt zijn geest als een spiegel; hij grijpt niets vast: hij weigert niets; hij ontvangt, maar bewaart niet".

Geluk en vrijheid

We willen graag een leven vol geluk en vrijheid en hopen dat de resultaten van onze inspanningen zo vaak mogelijk dat gevoel van gelukkig en vrij te zijn opleveren.

Wie zich verdiept in spiritualiteit kan tot de ontdekking komen dat geen van onze inspanningen en gehechtheid aan dualiteit ons nader tot geluk en vrijheid brengen. Dat de wijze leermeesters vertellen dat je juist minder moet doen en op zoek moet gaan naar de onwaarheden die je koestert, is een boodschap die bijna niemand verder helpt. Zo simpel kan het toch niet zijn?
Het advies om jouw denkbeelden minder serieus te nemen en “niet meer alsmaar in je hoofd te zitten” wordt door velen zo vertaald dat zij liever een ander voor zich laten denken of om helemaal niets meer te toetsen aan de logica. Die laffe en slappe vorm van overgave verlicht slechts tijdelijk de pijn van de vruchteloosheid van het denken door gebrek aan resultaat in termen van geluk en vrijheid. Zelf inzicht krijgen door op je eigen intuïtie te leren vertrouwen is een lange weg.

Gevoelens

Leven uit het hart dan maar? Dat lijkt de meeste vrijheid op te leveren, omdat je geen verantwoording hoeft af te leggen over jouw interpretatie van wat jouw hart (gevoel) jou lijkt in te geven. Niet iedereen realiseert zich dat gevoelens ook het gevolg zijn van hersenactiviteit. Zij zijn het middel van het onbewuste om te communiceren met het bewuste.
Wanneer je niets voelt zijn er twee redenen: of twee of meer gevoelens doven elkaar uit en schermen elkaar af of er valt niets te voelen. Wanneer je constant wat voelt, dan verliest dat zijn informatieve gehalte en brengt dat onrust. Gevoelens zijn niet permanent, maar vluchtig. Rust wordt soms als gewenst, soms als saai beleefd. Wanneer dat proces niet goed wordt overzien en beheerst dan zijn er emoties, gevoelens die naar buiten drijven. Het kan bevrijdend zijn en er is niet veel mis mee, tenzij anderen daar last van ondervinden.
Liefde en vrijheid zijn als grondvesten van het bestaan immanent en leiden in ons bestaan van tijd tot tijd tot prettige gevoelens. Tijdelijke gevoelens van verliefdheid en later van houden van helpen ons (soort) overleven.

Open staan

In een wereld waarin onze agenda wordt volgepland met zinvolle activiteiten wordt ruimte gepland om weer in rust te komen en in balans te komen. Die ruimte is functioneel, maar geen spiritualiteit.
Spiritualiteit gaat over de ruimte, de leegte en de rust die niet gezocht wordt om functioneel af te wisselen met zinvolle activiteit. Spiritualiteit gaat over de mogelijkheid alles open te laten en niet al van te voren te benoemen wat zinvol is. Dan kan er iets komen wat ongepland zin heeft, bijvoorbeeld een ervaring van synchroniciteit. Dat zijn gebeurtenissen waarvan de samenhang opvallend, maar niet te verklaren is en de boodschap betekenisvol is.
Ook in je aandacht en met een open mind kun je paradoxaal aanwezig zijn wanneer je zowel mindful als no-minded (mushin) bent. Onbewust en leeg van jezelf, observerend, niet op zoek naar de waarheid en zonder oordeel. Een oordeel splijt en sluit af.

Ingetogen aandacht en intentie

Deepak Chopra schrijft op pagina 77 in Synchronisch leven: Volwassen spiritualiteit vereist ingetogen aandacht. Als je ingetogen bent, sta je open voor respons maar ben je immuun voor kritiek en gevlei. Je leert los te laten en maakt je niet druk over wat het resultaat is. Je hebt vertrouwen in de uitkomst en je begint te zien dat je altijd bent omringd door synchroniciteit. Intentie biedt mogelijkheden en daar moet je alert op zijn. Geluk hebben wil eigenlijk zeggen dat er zich een mogelijkheid aandient en dat je daar op voorbereid bent. Intentie zal je mogelijkheden aanbieden, maar op het moment dat de mogelijkheid zich voordoet moet je wél handelen.
   Als je handelt, doe het dan vanuit de wetenschap dat niet jij de handeling uitvoert. Handel vanuit de houding dat jouw handelingen in werkelijkheid de handelingen van de niet-plaatsgebonden intelligentie, de universele geest zijn. Je zult merken dat dit leidt tot een sterke vermindering van angst. Ook zul je je minder vastklampen aan het resultaat.

Obstakels voor het ervaren van non-duaal bewustzijn

Peter Fenner beschrijft in zijn boek Radiant mind  wat hij ziet als de gebruikelijke psychologische fenomenen die de toegang tot non-duaal bewustzijn hinderen.

• Gehechtheid aan lijden.
• De behoefte om iets te doen en bezig te zijn.
• De behoefte om te weten wat er gebeurt en waar wij zijn.
• De behoefte om betekenis te geven aan het leven, aan onszelf en aan de wereld.
• Angstige projecties koesteren over non-duaal bewustzijn.
• De neiging hebben om 'iets' te maken van non-duaal bewustzijn.

Wie kent deze fenomenen niet? Met deze retorische vraag wil ik zeggen dat het antwoord zowel simpel als complex kan zijn, dat het proces van tot inzicht (non-duaal bewustzijn) geraken zowel kort als lang kan zijn, simpel als complex, uniek en mysterieus en dat niemand een natuurlijke voorsprong heeft. We zijn allemaal evenwaardig in het gaan van dat pad. In de richting en snelheid van het gaan van dat pad is er geen enkele noodzaak om te ontsnappen aan wie we zijn.

Loslaten

Spiritueel bewustzijn heeft deze gevolgen: je laat toe dat niet alles valt te (be)grijpen. De behoefte om gelijk te krijgen verdwijnt. Je doet er vaker het zwijgen toe en blijft vriendelijk, want waarom zou je jouw energie verspillen door jouw gelijk te halen. Je realiseert je dat niemand hoger of verder is ontwikkeld in spiritueel ontwaakt zijn en je behoefte om te oordelen en in competitie te gaan verdwijnt. Het gaat om nederigheid en evenwaardigheid. Je geeft ruimte en neemt de ruimte -die een ander laat- niet direct in. Je beseft het nut van jouw ego, maar identificeert je daar niet mee. Je toont jouw kwetsbaarheid, maar wordt niet zwak. Het heeft wel zin om vrijheid te verdedigen door grenzen te kunnen trekken. Je laat ook niet over je heen lopen.
Je ziet het nut en evenwaardigheid van jouw verstand, gevoel en intuïtie. Je geeft je over aan een open mind, aan een denken in “wij” in plaats van “ik”.
Vergelijk het met een moeder die eindeloos en onvoorwaardelijk liefde geeft aan een kind. Dat kind kan nooit zoveel liefde teruggeven, maar de moeder kan erop vertrouwen dat haar vrijheid erin ligt dat de liefde ooit wordt doorgegeven, bijvoorbeeld aan haar kleinkinderen. Dat geheel van onthechting (geen emotionele boekhouding meer bijhouden) geeft vrijheid en neemt de belemmeringen weg om je geluk weer te voelen.

Rechtvaardigheid

Spiritualiteit heeft niets te maken met geld, macht, seks en aanzien. Dit betekent dat rijke, machtige, sexy mensen, hoog in aanzien, spiritueel bezig kunnen zijn en arme, machteloze, lelijke, dakloze mensen niet. En alle mengvormen daarvan en het tegenovergestelde. Spiritualiteit verandert domweg niets aan deze omstandigheden. De omstandigheden dragen niet(s) bij aan -en doen niets aan af van- spiritualiteit.
Pracht en praal van grote kerken, tempels of moskeeën  kunnen zowel een teken zijn van onbaatzuchtige bijdragen van gelovigen als van uitbuiting van goedgelovigheid. Blijf altijd zelf autonoom denken en voel je vrij om er van te genieten. De natuur doet het hetzelfde.
Wie wil snappen dat er onrecht is in de wereld en er tegelijk een hoger doel van ons bestaan kan zijn, moet zich realiseren dat vrijheid en de mogelijkheid van het ontstaan van onrecht bij elkaar horen. Wanneer mensen vrij zijn dan kunnen zij dingen doen die door anderen als onrecht worden ervaren. Maatschappelijk gezien horen bij vrijheid grenzen en verantwoordelijkheden. Trekken mensen die grenzen zelf niet dan moeten anderen het voor hun doen, opdat in een samenleving (te) weinig vrijheid niet blijvend leidt tot onrecht.

Evenwaardigheid

Alan Watts schrijft in "Word wat je bent". Het idee dat elk leven spiritueel is, is een vreselijke klap voor de trots van de mens; vanuit spiritueel standpunt plaatst het ons op hetzelfde niveau als stenen, groente, wormen en kevers; het plaatst de rechtschapen mens niet dichter bij verlossing dan de misdadiger, en de wijze niet dichterbij dan de waanzinnige. Dus als dit idee verder totale dwaasheid is, is het in ieder geval een krachtig tegengif tegen spirituele trots en ingenomenheid met je eigen braafheid, het is zelfs helemaal niet iets wat je kunt krijgen, hoe fanatiek je ook je best doet, hoe veel je ook weet en hoe onuitputtelijk je deugdzaamheid is. In de spirituele wereld bestaat geen beste en slechtste van de klas; hier zijn alle mensen en alle dingen gelijk en wat ze ook doen, brengt ze niet hoger of lager.

En in Tao, als water

In het besef dat je de Tao bent, breng je vanzelf zijn magie tot uitdrukking, maar magie (zoals genade) is niet iets wat men zich aanmatigt. Zoals Lao Tse over de Tao zelf zegt: 'als goede dingen zijn volbracht, benoemt het deze niet'.

Verbinding

Iedereen, dus ook jij en ik, heeft neigingen waaraan we soms toegeven, maar ook graag willen beheersen. Die neigingen worden in religies de zeven hoofdzonden genoemd, namelijk hoogmoed, hebzucht, jaloezie, woede, wellust, vraatzucht en luiheid. Daar staan tegenover zeven deugden, namelijk bescheidenheid, gulheid, zelfkennis, naastenliefde, respect, matigheid en ijver.
Spiritualiteit verzoent ons met onze imperfectie en helpt doen inzien waarom het leven kwaliteit op verschillende niveaus organiseert, waarom zoveel gericht is op overleven.
Spiritualiteit verheft het (samen)leven op een verbindend niveau. Het is geruststellend en motiverend om te weten dat je transcendentie niet kan of moet willen afdwingen. Het houdt in positief in het leven te staan, zodat je niet overspoeld wordt door moedeloos makende voorvallen, die de schaduwzijde zijn van vrijheid.

Osho: "je bent geboren als vrijheid. Vrijheid is de hoogste levenservaring. Er bestaat niets hogers, en in vrijheid bloeien vele bloemen".

Vraag aan Nisargadatta.
What will ripen me? Do I need experience?

Nisargadatta antwoordde als volgt.
You already have all the experience you need, otherwise you would not have come here.
You need not gather any more, rather you must go beyond experience.
Whatever effort you make, whatever method (sadhana) you follow, will merely generate more experience, but will not take you beyond.
Nor will reading books help you.
They will enrich your mind, but the person you are will remain intact.
If you expect any benefits from your search, material, mental or spiritual, you have missed the point.
Truth gives no advantage.
It gives you no higher status, no power over others; all you get is truth and the freedom from the false.

Uit een interview met Marnix Pauwels in Happinez.

Veel mensen die zich bezig houden met spiritualiteit, en vooral de wat serieuzere zoekers, komen op een dag in de verleiding om hun kennis te gebruiken om pijn te voorkomen. Dat wordt in bepaalde kringen ook wel een ‘spiritual bypass’ genoemd. Waar het op neerkomt is dat je spiritualiteit, of in elk geval jouw invulling daarvan, gaat gebruiken om bepaalde facetten van het leven te ontlopen. Het is de neiging om elke ervaring die vervelend of ingewikkeld voelt, plat te slaan met de hamer van relativering.

Hallucinogene middelen

Neuropsycholoog Michiel van Elk schrijft over het gebruik van hallucinogene middelen om de paradoxale ervaring hoe het is om eens jezelf van een afstand te zien. Uit een interview.
Toch bent u voor uw boek Extase wel degelijk spirituele ervaringen op gaan zoeken, door bijvoorbeeld de psychedelische drug  Ayahuasca te gebruiken. Kunt u het mensen aanraden?
'Jazeker. Wat mij betreft zou iedere psychiater en dokter aan de LSD moeten. Gewoon, om te ervaren wat het met je doet. Als wetenschapper kun je het wel gaan omschrijven, maar dat werkt niet. Spirituele ervaringen kunnen ook goed voor je zijn: het kan je helpen om jezelf van een afstandje te zien, en daardoor met nieuw perspectief naar jezelf te kijken’.
‘Dat hoeft echt niet alleen door drugs te gebruiken, hè. Dat kan ook in de natuur gebeuren, of tijdens een concert of een kerkdienst. Maar uit onderzoek is wel gebleken dat mensen die zo’n ervaring hebben, even los komen te staan van zichzelf. Daarna zijn ze socialer, dragen ze meer zorg voor de omgeving en zijn ze ook fysiek gezonder. Ze hebben minder stress en hartklachten, bijvoorbeeld'.

Op dit blog is meer over de relatie tussen hallucinogene middelen en spirituele ervaring te vinden bij Peter Gordijn. Maar is het een tovermiddel?

Spiritualiteit is geen toverformule

Een van de bekendere voorbeelden is om de hele dag bij alles ‘Het is wat het is’ te roepen, en dan getooid met een klein glimlachje te zwijgen. Met deze specifieke bezwering kun je anderen maar vooral jezelf heel lang uit de wind houden. Het is een succesvolle mantra die het ego uitstekend kan gebruiken om alles te downplayen, te minimaliseren, en overal een vleugje wierook overheen te blazen, net zo lang tot er niks meer van overblijft.

Alleen is het een truc.
Ja, het klopt, uiteraard, het is wat het is. Tot je dienst. Maar dat maakt het nog geen toverformule om dat wat je niet zint of te ingewikkeld vindt op commando buiten de deur te houden. Want als álles is wat het is, dan geldt dat natuurlijk ook voor frustratie, jaloezie, of een van die andere typische, ‘lelijke’ menselijke trekjes die ons soms zo in de weg lijken te zitten. Als je écht wilt weten hoe het leven in elkaar steekt, wie je bent en vooral wie niet, dan ga je niks uit de weg. In mijn ogen is spiritualiteit in essentie het toppunt van moed, want het gaat om het vinden van de waarheid, hoe dan ook. En dat zou veel en veel belangrijker moeten zijn dan het najagen van een comfortabel, pijnvrij leven.

Roos Vonk schrijft in  Psychologie Magazine.
Met onze westerse behoefte aan beheersing en overwinning van al wat ons dwarszit, hebben we er een kunstje van gemaakt, een techniek om geluk te bereiken. Maar ‘zijn met wat er is’ betekent juist ook: zijn met de tegenslag, onrechtvaardigheid, afwijzing, onzekerheid en mislukking die óók bij het leven horen. ‘Verlichting’ zonder dat alles is een spirituele bypass, bochtjes afsnijden en de essentie doodleuk overslaan.

"Echt spiritueel inzicht is een bloei naar innerlijke stilte. Je begint je te verbinden met een diepere dimensie van zijn. Het is een andere intelligentie, een andere dimensie van liefde" - Adyashanti.

Jan Koehoorn schrijft over Advaita.

Toegepaste spiritualiteit is geen spiritualiteit

Advaita is een rare hobby. Je kunt er niet lid van worden, je leert er niets bij en je kunt het niet toepassen. Je hebt er niets aan, je schiet er niets mee op en je kunt er niets mee. Je wordt er niet beter van – ook niet slechter. Het is geen club, er zijn geen niveaus en je krijgt geen diploma of een rapport of een cijferlijst. Er zullen momenten zijn dat je denkt dat je het snapt, om een dag later weer met volkomen lege handen te staan.
Sommige mensen zullen zeggen dat het nihilistisch is, maar dat klopt niet. Alle dingen die ik net opnoemde gelden ook voor liefde, humor en kunst. We weten dat het om iets essentieels gaat, maar we kunnen het niet uitleggen of in een gedachtesysteem gieten. Zodra je het gaat proberen uit te leggen, merk je meteen dat het niet in woorden te vatten is.
Als je merkt dat je advaita van stal haalt op moeilijke momenten in het dagelijks leven, sla je de plank mis. Advaita is geen truc om alle vervelende momenten uit je leven te bannen. Als je verliefd bent, zul je niet snel zeggen: “ja, maar dat wordt toch ook gewoon waargenomen”? Dan ben je eenvoudig alleen dat: verliefd. Nee, we halen advaita alleen maar van stal bij angsten, woede, verdriet en al die andere dingen waarvan we geleerd hebben dat het ongewenst is.
Als je het toe kunt passen, is het geen advaita. Dan is het iets anders. 

Erik van Zuydam.
Het spirituele pad is niet een reis met een eindbestemming, het is een eindeloze vicieuze cirkel. Er is geen eindbestemming in de toekomst. Er is alleen maar dit tijdloze moment.

Tenslotte

Uw jas, Uw masker

'U bestaat,
maar geen stap,
geen beweging,
geen meditatie,
geen gebed
brengt mij dichter tot u.

Maar dan… dan…
… dat zou betekenen…
het enige dat…'.

Warme tranen rollen over mijn wangen.

'U zit op mijn huid!
Nee, u bént mijn huid!
Ik ben uw jas! Uw masker'.

Dat was vannacht.
Nu loop ik op straat
en ik zie
U
als ieder mens verkleed.

Niels Zwakhals.

Gedichten van Niels Zwakhals (bol.com)
Radiant mind van Fenner (bol.com).