Posts tonen met het label vrijheid. Alle posts tonen
Posts tonen met het label vrijheid. Alle posts tonen

Onevenwaardigheid blokkeert de liefde

Wat de liefde tussen twee geliefden het snelst kapot maakt is minachting. Denigrerende opmerkingen maken en neerkijken op de ander of langdurig negeren is de dood in de pot voor een relatie.
Dit gegeven maakt duidelijk dat niet oordelen en een evenwaardige houding naar een ander belangrijk zijn in het behouden van een relatie.
Toch zit onze samenleving vol van momenten van competitie en oordeel. Van kleins af aan worden we geoefend in het meten met een ander. Sport en schoolprestaties zijn bedoeld om kinderen te leren om hun grenzen te verleggen en om samen te werken, maar doet hen ook permanent zichzelf vergelijken met anderen. Zij die altijd achteraan in de rij belanden worden moedeloos en verliezen hun zelfvertrouwen. Zij die altijd vooraan staan zijn slechts tijdelijk blij, maar nooit tevreden want ze kunnen elk moment van hun troon worden gestoten.

Al sinds Bijbelse tijden wordt de mens gewaarschuwd voor de desastreuze uitwerking van de waan de waarheid in pacht te hebben van het oordeel van goed en wat slecht is. Het spreekwoordelijk paradijslijk samenleven is onmogelijk wanneer we elkaar permanent de maat nemen.
Zelfs machthebbers kunnen rustig achterover leunen wanneer het verdeel en heers principe de mensen met elkaar doet vechten in plaats met hun uitbuiters. In de politiek hoeven ze alleen een veto recht te hebben om ongewenste veranderingen tegen te houden. Ontwikkelingen die hun niet bedreigen kunnen ongehinderd doorgang vinden. In dit licht bezien zou het geen verbazing mogen wekken dat de Verenigde Naties zo georganiseerd is dat een paar grootmachten besluiten kunnen tegenhouden en dat de Eerste Kamer in 1848 zo is ingericht dat ook regionale belangen zijn geborgd.

Nu is de menselijke ontwikkeling en beschaving inmiddels zo ver gekomen dat zowel de machthebbers buiten beeld zijn geraakt als dat vrijwel elke aardbewoner via Internet in principe alles in beeld kan hebben. Wie alleen strijdt over dat wat zichtbaar is ontgaat wat echt van belang is.

De drie grondslagen die werden aangedragen tijdens de Franse Revolutie zijn nog steeds aan de orde: vrijheid, gelijkheid, broederschap. Willen we in de wereld echt bijdragen aan het bevorderen van gerechtigheid, welzijn en welvaart voor elke wereldburger dan moeten we inzien wat de haalbaarheid van deze zaken aan ons zicht onttrekken. En het verrassende antwoord is de werking van ons ego.
De Dalai Lama maakt ons er al op attent dat het ego uit angst voor de dood ons doet zoeken naar overleving en veiligheid, met een krimp van het bewustzijn tot gevolg. We raken ons gevoel van verbinding met alles en iedereen kwijt. Dat gevoel hadden we in onze eerste twee levensjaren nog wel. Wanneer we de moed verzamelen om alle ongrijpbare zaken (vrijheid, waarheid, liefde e.d.) los (vrij) te laten kunnen we de blokkade die het ego opwerpt ontlopen en weer in verbinding treden.

Wat eigenlijk ieder kind zou moeten leren is dat omgaan met ongrijpbare zaken doenlijk is. Sterker nog, zelfs het gelijktijdig omgaan met twee ongrijpbare zaken als vrijheid en liefde is te doen. We kennen deze situatie als respect. Iemand die een ander respecteert is zowel betrokken bij de ander als de juiste afstand houdend. Hoe hierin balans te houden kost eerst wat oefenen, ongeveer evenveel als op twee benen te gelijk te staan en te lopen, maar het duurt niet lang of met de verworvenheid kan het kind zelfs leren fietsen en zo voort. Spelenderwijs kan een ouder of leraar ook feedback geven over het functioneren van het ego bij het balanceren en evenwicht houden bij respect.

Meer lezen over deze concepten? Klik op de labels onderaan dit blog.

De macht van zelfkennis

Friedrich Nietzsche is beroemd geworden met zijn boek Der Wille zur Macht. Daarin beschrijft hij dat elke kracht in het universum de andere krachten wil beheersen. Nietzsche maakt duidelijk dat mensen het bezitten van macht als belangrijk doel zien. Wie macht heeft kan anderen voor zich laten werken. Met de opbrengst hoopt hij de eigen belangen te dienen. Het verklaart mede waarom zo weinig mensen evenwaardigheid voor ogen hebben.
Het is maar de vraag of machtswellust de gewenste uitkomsten heeft. Het roept al snel angst bij de ander op en schept daarmee afstand. Wanneer je mensen met macht kunt vertrouwen leveren ze veiligheid.
Tot voor kort kenden vrijwel alleen degenen die aan de macht waren welvaart. Koning, keizer, admiraal: macht en welvaart wilden ze allemaal. Samenwerken in het verleden was vaak samen vechten tegen anderen. Pas toen het marktdenken bijna globale omvang kreeg hebben machthebbers hun macht weten te consolideren en uit te bouwen zonder uitoefening van fysieke kracht. Daarvoor moesten markten eerst letterlijk worden veroverd met fysieke legers. Een geweldloze verovering van de markt van welzijn en geluk is uiteraard nog niet overal het geval. Er wordt nog steeds over de hele wereld gevochten en weinigen willen geloven dat er een aantoonbare trend is naar minder geweld. Onwelgevallige machthebbers worden tegenwoordig vooral met economische machtsmiddelen gedwongen tot een andere koers.

Draait het in het leven om macht?
De een zal zeggen dat het draait om grijpbare middelen als status, geld, seks en macht. De ander zegt dat het draait om ongrijpbare waarden als vrijheid, kwaliteit en liefde. Krachten en machten zijn geen waarden. Liefde, geluk en vrijheid zijn uitgangspunt, middel en doel.
Seks, status, macht en geld leveren je een afgeleide van kwaliteit, liefde en vrijheid. De meesten krijgen niet het wezenlijke, maar wel bijna en velen doen het ermee. Beter iets dan niets. Eerst hebben, dan zijn. Ze hopen door geld en macht te verwerven uiteindelijk vrijheid, kwaliteit en liefde te bereiken. De hoop is vrij, goed en geliefd te zijn.

We zijn als mensheid inmiddels zo ontwikkeld dat we ongrijpbare zaken kunnen benaderen zonder eerst status, geld en macht te verwerven. Je zou de wens hiertoe kunnen zien als een overblijfsel van een vroegere neiging die nog steeds woedt zonder al te veel noodzaak. Net als generaals die nog steeds broeden op een strategie om de vorige oorlog te winnen.
Maar laten we niet te vroeg juichen over vooruitgang want de wereld is nog lang niet veilig. We werken er als samenleving wel aan de veiligheid te garanderen om aan de basisbehoeften te kunnen voldoen. Het is nog niet vanzelfsprekend dat we onvoorwaardelijk krijgen wat we nodig hebben om in vrijheid en liefde te kunnen leven. We moeten nog steeds eerst werken voor geld om daarmee ons welzijn te financieren. Weinigen zullen zich realiseren dat de mens de enige diersoort is die in principe schulden heeft om te mogen bestaan.

Toen de kerk nog veel macht had, was er de erfzonde. Je was -zonder precies te weten wat dit inhield- bij je geboorte al zondig en daarmee schuldig. Deze neiging van machthebbers om mensen onwetend en onder de duim te houden is ontmaskerd. Tegenwoordig moet je als jong volwassene zelf investeren in jouw toekomst via onderwijs om later een inkomen te kunnen verwerven. Je begint je werkzame leven met schuld en voelt je dan al gauw afhankelijk van de werkgever die meer macht heeft dan jij. Het is voldoende om de meesten ertoe te dwingen om zich in te houden om de kansen op de arbeidsmarkt niet te verknallen.

Het is logisch dat een samenleving de mogelijkheid wil hebben om ongewenste ontwikkelingen te beteugelen. Wie in het krachtenspel van de samenleving voortdurend buitengesloten wordt en zijn eigen ego niet (onder)kent, kan al snel zo gefrustreerd raken dat hij anderen wil laten boeten voor zijn geïsoleerde positie. Denk bijvoorbeeld aan lone wolves. Een samenleving die ellende en onrust wil voorkomen zou dus ook de krachten moeten verzachten die mensen om de verkeerde redenen aan de kant en in de kou laten staan.
Een samenleving waarin de macht ligt bij machthebbers die niet de intentie hebben om de samenleving zo in te richten dat aan de basisbehoeften wordt voldaan is een samenleving uit balans. En er zijn voortekenen genoeg die er op duiden dat veel mensen bang geraakt zijn dat zij niet meer veilig zullen zijn. Er zijn ook genoeg voorbeelden van mensen met economische macht die helemaal geen maatschappelijke verantwoordelijkheid willen dragen. Zij gebruiken de globale machten en krachten om kapitaal te onttrekken aan de samenleving. Wat vroeger de dubieuze rol van de kerk was om mensen afhankelijk te houden door hun een worst van een beter leven in het hiernamaals voor te houden lijkt nu vervangen door een economische worst. Veel kiezers denken dat alleen een liberale economie met ongebreidelde macht aan werkgevers de welvaart kan opleveren die tot geluk van het individu zal leiden. Een geluk die voortduurt ook tijdens het pensioen.

Het is een vorm van complot denken om te stellen dat het economische krachtenveld al uit de hand is gelopen. Dat complot denken houdt in dat een zeer beperkt aantal mensen aan de touwtjes trekt en daarin samenspant. Het is eerder zo dat niet ieder individu goed overziet wat de reikwijdte is van zijn of haar macht. Dat zie je bijvoorbeeld gebeuren in de tijd van verkiezingen. Sommige mensen denken dat de invloed van hun eigen stem zo belangrijk is dat zij niet meer hun stem geven aan partijen die bij hun passen, maar aan partijen waarvan ze denken dat die gaan winnen. Alsof het een persoonlijk verlies is om bij een partij te horen die niet in zetels vooruit gaat. Politieke partijen die het midden houden tussen het ene sociale uiterste en het andere liberale uiterste hebben vaak de meeste volgelingen. Het middenpad is het pad van mensen die bang zijn om te lopen buiten de mainstream en ook het pad van de wijze die geen behoefte heeft om zich (met zijn ego) te onderscheiden. Blijf weg van het oordelen.

Het is nog steeds zo dat in de steeds losser geworden samenleving het de individuele verantwoordelijkheid is om zijn eigen bewustzijn te ontwikkelen. Van de moderne Griekse economie gaat weinig voorbeeldfunctie uit, maar op de Griekse tempels staat “ken u zelve”. Wie de krachten binnen zichzelf kent, heeft de macht om ongrijpbare waarden te kunnen benaderen zonder de grip erop te verliezen door het gewenste te willen bezitten.

Tijdelijke vormen van liefde gericht op bestendiging

De oude Grieken kenden zes woorden voor vormen van liefde.
  1. Eros: seksuele hartstocht en begeerte, jezelf (tijdelijk) verliezen in de ander (erotiek).
  2. Vriendschap: om allerlei soorten relaties (tijdelijk) mogelijk te maken (-filie).
  3. Speelsheid: (tijdelijke) genegenheid om de relatie levend te houden (ludiek).
  4. Pragma: de mogelijkheid om allerlei (tijdelijke) maatregelen te vinden om een relatie in stand te houden (pragmatiek).
  5. Agape: altruïstische liefde die (tijdelijk) wordt betoond aan iemand die het nodig heeft (latijn: caritas).
  6. Eigenliefde: (tijdelijke) gerichtheid op jezelf om te verhinderen dat je jezelf verliest in anderen (narcisme en egoïsme).

"Ik proef mij, wanneer ik jou kus".

Liefde kan levend worden gehouden door tijdelijke vormen serieus te nemen. Door deze vormen van tijd tot tijd (los) te laten, kan ware liefde blijven leven. Door de tijdelijkheid serieus te nemen behoud je ook jouw vrijheid. Let wel: concrete en abstracte vormen van liefde zijn evenwaardig. Levenskunst is de kunst om te weten wanneer te schakelen tussen beide. Doen en laten, geven en nemen, verbinden en loslaten, liefde en vrijheid, v.v..

Zelfliefde en narcisme worden vaak in verband gebracht, maar er is een belangrijk verschil tussen de twee. Zelfliefde is de acceptatie en waardering van jezelf, inclusief je sterke en zwakke punten, zonder dat dit ten koste gaat van anderen. Het gaat erom dat je jezelf behandelt met vriendelijkheid, respect en mededogen, en dat je voor jezelf zorgt op fysiek, emotioneel en spiritueel niveau.

De volgende stap in vrijheid

Plezier in het leven

Osho heeft nooit zelf een boek geschreven. Zijn volgelingen (Sannyasin) hebben zijn toespraken tot boeken getransformeerd. Osho vertelde over liefde en vrijheid. Hij predikte geen revolutie maar rebellie. Sannyas zijn, is uit het spel stappen en op jezelf leven. Je hoeft niet te wachten tot wereldverbeteraars zich hebben georganiseerd om effectief bij te dragen aan een betere wereld. Het is geen strijd tegen het oude, het is gewoon uit de greep van het oude komen en zo het wurgende systeem te verzwakken en te vernietigen. Verspil het leven niet door te strijden en te vechten, maar geniet. Je leeft in de maatschappij en bent liefdevol, en leeft in de maatschappij als een niemand.
Ieder individu die zichzelf en zijn ego transformeert is een katalysator van de veranderingen in de wereld. Zonder politieke ambities ben je geen bedreiging voor degenen die aan de macht zijn.
Vrijheid van en vrijheid voor kunnen nooit totaal zijn. Het gaat om vrijheid om in het heden te zijn. Een rebel heeft geen verlangen naar macht. Hij viert het leven samen met anderen, creëert geen nieuwe organisatie, maar een gemeenschap. Verlangen naar macht heeft altijd geleid tot conflict, competitie, oorlog en zo naar de dood.

Accepteer jezelf zoals je bent. Je bent dan niet langer verdeeld en denkt niet langer schizofreen 'ik ben dit en ik moet dat zijn'. Je hoeft dan ook niet meer te zoeken naar iets hogers, omdat je er al in leeft.

In het oude Hebreeuws staat het woord God voor ‘dat wat is’. ‘G’ staat voor ‘dat’; ‘O’ staat voor ‘wat’; ‘D’ staat voor ‘is’. Het verwijst naar een aanwezigheid. Het leven en het universum is synoniem met God.

Osho noemde zichzelf agnost, waarmee hij wilde aangeven dat het niet nodig was om naar een God te zoeken, wanneer Goddelijkheid voldoende is.

10 alternatieve geboden (adviezen) door Osho

  1. Neem geen bevelen aan, anders dan die van binnenuit jezelf komen (Ken u zelve).
  2. De enige God die bestaat is het leven zelf; God is geen persoon.
  3. De waarheid ligt binnen in je, zoek het niet buiten jezelf.
  4. Liefde is gebed, acceptatie van alles wat er gebeurt.
  5. Leeg te zijn is het middel tot de waarheid.
  6. Leven is hier en nu.
  7. Leef, terwijl je totaal wakker wordt.
  8. Ga niet tegen de stroom van het leven in; het leven leeft jou.
  9. Sterf elk moment zodat je elk moment vernieuwd kunt worden.
  10. Houd op met zoeken, sta stil en kijk.

"Vrijheid betekent het vermogen om ja te zeggen wanneer ja nodig is,
nee te zeggen wanneer nee nodig is,
en soms te zwijgen wanneer niets nodig is stil zijn, niets zeggen.
Wanneer al deze ten dienste staande dimensies beschikbaar zijn, is er vrijheid".

Leven op je eigen voorwaarden, de volgende stap in vrijheid (bol.com).

Voor wie het eens simpel verwoord van een ander wil horen.
Plezier is het ervaren van flow in speelse verbinding met anderen en houdt van alles gezond.

Vrijheid van meningsuiting is geen vrijbrief om te beledigen

Vrijheid van meningsuiting betekent dat het ons vrijstaat om onze mening te uiten in woord, schrift of beeld. Wie zich niet zo goed bewust is van het verschil tussen een feit, een mening of een oordeel, kan ten onrechte denken dat hij alles mag zeggen. Wie de holocaust ontkent, ontkent een feit en kwetst daarmee slachtoffers van dat feit. Omgekeerd, iemand die zegt dat hij zich gekwetst voelt kan niet stellen dat degene die hem kwetst de wet overtreedt. Gevoelens hebben voor jezelf waarheid, maar die kan een ander niet worden opgelegd als feiten.

Gevoelens en meningen zijn een persoonlijke zaak. Oordelen zijn dat niet. Wie tegen een ander zegt “ik vind jou een klootzak” komt daar juridisch mee weg. Wie zegt “jij bent een klootzak” niet per se. Het is een beledigend oordeel.
Ius mentis: Je hebt het recht om je mening te uiten en daarbij te schokken, kwetsen of verontrusten. Maar er zitten wel degelijk grenzen aan de uitingsvrijheid. De wet noemt smaad, laster, privacy, discriminatie en haat zaaien als belangrijkste grenzen.
Het is overigens een misverstand dat je door "Ik vind" ergens voor te zetten, altijd legaal bezig zou zijn. Er is juridisch geen verschil tussen "Ik vind hem een oplichter" en "Hij is een oplichter". Uit de context moet blijken hoe je die zin bedoelde: als daadwerkelijke beschuldiging, als stoom afblazen of prikkelende overdrijving in een recensie van een winkel? Wel is het zo dat een opinie anders beoordeeld wordt voor de wet dan een feitelijk relaas.
Tot zover Ius mentis.

Bestaat het recht om te kwetsen?
Dat recht bestaat niet en je kunt ook niet iemand de mond snoeren door te beweren dat hij jou gekwetst heeft of dat je je door een uitspraak gekwetst voelt.

Godslastering is niet strafbaar, vermoedelijk omdat God niet aantoonbaar een persoon is. Belediging van groepen, het aanzetten tot haat, discriminatie of geweld zijn wel strafbaar. Zo kan een samenleving provocateurs grenzen stellen.

Een machtig persoon (leeuw) tergen is levensgevaarlijk. Spot wordt vaak verpakt of vermomd om machthebbers te bekritiseren. Een nar of een clown kan daar mee wegkomen door ook zichzelf op de hak te nemen. Hele culturen kennen indirecte vormen van subtiel beledigen. Indirect kan ook door het tegenovergestelde te beweren van wat je bedoelt. Het wordt dan de kunst van de goede luisteraar om dit op te pikken.

De gedachte achter etiquette, ethiek, de grondwet, de 10 geboden en wellevendheid is de gouden regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. In de wet wordt deze grondregel voor allerlei situaties uitgewerkt met zo min mogelijk beperking van ieders vrijheid. In de etiquette wordt zoveel mogelijk voorbeelden uitgewerkt van situaties waarin het gedrag wordt omschreven waarmee je geen grenzen overschrijdt. Wie wellevend is houdt rekening met de ander. Hij past de etiquette toe zodat niemand in de pijnlijke situatie komt dat er grenzen dreigen te worden overschreden.

Een vergelijkbare overweging geldt bij het tonen van respect. Bij respect geldt dat iemands grenzen in acht moeten genomen en dat er optimum is in de mate van betrokkenheid. Die betrokkenheid kan positief of negatief zijn. In beide gevallen is er een spanningsveld tussen betrokkenheid en vrijheid van de ander.

Voorkomen is beter dan genezen. Het is handiger om negatieve gevoelens bij anderen te voorkomen, maar wie zichzelf inhoudt en niet voor zichzelf opkomt vanuit angst voor een ander heeft daarmee vooral zichzelf. Wie een lastige kwestie aan de orde wil stellen kan het beste aangeven wat het hem doet in plaats in de aanval te gaan en stellen dat de ander een fout begaat.

Egolutie, uit de weg met het ego

Psychologe Susanne Piët is strategisch adviseur voor bedrijfsleven en overheid, gespecialiseerd in communicatie van beleving en het denken over de toekomst.
Gewetensvol leven en tegelijk genieten is volgens haar de nieuwe trend. De verheerlijking van ego, bezit en geld en het nietsontziend faken en profiteren hebben hun tijd gehad. Bij gewetensvol leven hoort een andere praktijk: buurtfeesten, ruilapps en zelfmaaksites schieten uit de grond, creativiteit breekt door de oude consumptiementaliteit heen. Er gloort een verlangen naar schoonheid, stijl, zorgzaamheid, spaarzaamheid en reflectie.
De vraag 'Hoe word je een goed mens?' herijkt het maatschappelijk moreel besef en dwingt ons tot stellingname rond kwesties als zorg, ouderdom en genetische manipulatie.
De kentering wordt gekenmerkt door de komst van de volgende drie fasen: het volwassen stadium, het ouderstadium en het stadium van geweten. Onze gangen, gedragingen, gevoelens, voorkeuren en gedachtes zijn dankzij GPS en cookies naspeurbaar. Onze data zijn exploiteerbaar, verhandelbaar voor marktonderzoekers en andere ondernemers. Volgens Piët bedotten we onszelf als we geloven dat we vrijheid hebben verworven met die dingen, want in werkelijkheid zijn we gevangenen geworden.

Ruimte voor empathie en zorg

De evolutie van het ego, aangeduid met egolutie, heeft als kenmerk dat het over lange tijd uitstrekt en daarmee in het moment onmerkbaar verloopt. We leven in een tijd waarin ontwikkelingen sneller gaan dan vroeger. Ontwikkelingen voltrekken zich gelijkertijd. We kunnen gewetensvol genieten. We kunnen een ego hebben en tegelijkertijd relativeren. We kunnen spiritualiteit omarmen en ons niets aantrekken van religie. We kunnen evenwaardigheid belangrijk vinden en ongelijkheden en verschillen zowel omarmen als negeren. Bewustwording en en-en denken maakt dit mogelijk.

Egolutie, einde van het ik-tijdperk (bol.com).

Een partijtje Vrijheid

In Een partijtje Vrijheid buigt Tegenlicht zich met dwarse denkers als de Duitse filosoof en historicus Peter Sloterdijk en de Amerikaanse letterkundige Stanley Fish over het begrip vrijheid. Wat is de definitie, hoe vrij zijn we werkelijk, zijn er beperkingen aan vrijheid van meningsuiting? En hoe geconditioneerd zijn we als we ons vrij voelen? In Tegenlicht een zoektocht uit 2009 naar de vrijheid.

In het filmpje de voetballende filosofen door Monty Python, Peter Sloterdijk en Stanley Fish over positieve en negatieve vrijheid (Isaiah Berlin) en Rob Wijnberg over vrijheid als paradox.

Bestaat er zoiets als het recht om niet beledigd te worden? Zou zoiets dan als oncontroleerbaar machtsmiddel worden ingezet?

Fish citeert ook Hobbes. Wikipedia: "Hobbes meende dat mensen uit zelfbehoud bereid zijn om af te zien van het recht op gebruik van geweld, mits de anderen dit ook doen. Vrede en veiligheid worden daardoor gewaarborgd. Dit wordt ook wel het 'prisoner's dilemma' genoemd. Het is een dilemma waar mensen in eerste instantie hun eigen 'zelfbehoud' ondergraven door puur op egoïstische gronden te handelen. Zij kunnen pas ontsnappen aan 'zelf-destructie' door samen te werken en bepaalde vrijheden op te geven. De enige manier waarop mensen gelijktijdig afstand kunnen doen van geweldsmiddelen is door deze, door middel van een sociaal contract, over te dragen aan een superieure macht".

Een goede God is niet nodig

Is het gegeven dat er veel menselijk leed is in de wereld een bewijs dat er geen goede God is?
Uiteraard is dat het bewijs, maar dat wil niet zeggen dat God of Allah, of om het even welke hogere macht dan ook, niet bestaat. Kunnen we accepteren dat er een macht zou kunnen bestaan die niet oordeelt?

Bij de vraag of God bestaat is vooraleerst van belang wat wij onder God verstaan. Is God een persoon, omdat bidden anders geen zin heeft? Is God degene die de evolutie op gang heeft gebracht? Zat God achter de oerknal?
Het moge duidelijk zijn dat je eigenlijk nog niets weet wanneer je op deze vraag een bevestigend antwoord krijgt. Elk antwoord roept eindeloos vervolgvragen op.

Mathieu Weggeman. "Zou het nu ook niet zo kunnen zijn dat mensen niet voldoende verstand of een niet ver genoeg ontwikkeld bewustzijn hebben om te begrijpen aan welke orde zij zelf deelnemen? Er is ook geen mens die een roman kan schrijven waarin de hoofdpersoon intelligenter is dan de schrijver zelf. Graag daarom wat minder stelligheid en arrogantie en wat meer bescheidenheid in het debat over het al dan niet bestaan van God".

Mensen voor wie het in het leven niet meezit, vinden troost in de gedachte dat zij na hun dood opgevangen worden door een liefdevolle God in een hemel. Mensen die een Bijna-Dood-Ervaring (BDE) hebben gehad melden een liefdevolle ontmoeting met overledenen en hemelse toestanden, niemand meldt een ontmoeting met een God. Er is vermoedelijk meer tussen hemel en aarde en er is niets mis mee om te geloven.

De vraag of God wel of niet bestaat zal waarschijnlijk nooit definitief beantwoord worden. Zelfs wanneer religieuze voorstellingen of gevoelens kunnen worden opgewekt door hersenstimulatie wordt deze vraag daarmee niet beantwoord.
Dat is geen ramp. Het kan voor velen een geruststelling zijn dat God zich niet aantoonbaar bemoeit met de gang van zaken op aarde en niemands zijde kiest. Het betekent namelijk dat we vrijheid zouden kunnen hebben en niemand God kan claimen. Vele anderen zouden zich afkeren van religie omdat het geen zin lijkt te hebben om te luisteren naar geestelijken die beweren namens God te spreken. Vooral niet wanneer religies op een oneigenlijke manier proberen macht en controle uit te oefenen. Het is niet zo verwonderlijk dat er vaak oorlog is met die landen, waarin veel religieuze fundamentalisten wonen. Een fundamentalist is iemand die vindt dat hij zijn visie over het ware geloof aan een ander mag opleggen, desnoods met geweld. Geen wonder dat Allah of God zich niet direct laat kennen.
De geest van de 10 geboden, de grondwet en de ethiek is in grote lijnen gelijk: “mijn vrijheid houdt op waar die van een ander begint” en “doe niet aan een ander wat je niet wilt dat een ander jou aandoet”. Deze richtlijnen worden zowel binnen als buiten religies aangehouden. Er is consensus over de grote lijn van wat goed en fout is. Goed is wat de vrijheid van zoveel mogelijk betrokkenen vergroot. Hecht geen geloof aan iets wat niet bijdraagt aan vergroting van vrijheid en liefde.

Misschien heeft geloven in een God nog wel zin; geloven in een God die oordeelt en probeert onrecht te voorkomen, ontslaat ons wel erg gemakkelijk van de verantwoordelijkheid om zelf te waken en na te denken over goed en fout.
Het accepteren dat een goede God niet bestaat maakt het ook logischer om grenzen te stellen aan geloven (religies) die claimen God of Allah aan hun kant te hebben en vervolgens een ongelijkheid introduceren en zich boven een ander stellen.

Het maakt het ook gemakkelijker om mensen uit andere culturen te accepteren en te respecteren in hun geloof, zolang zij zich evenwaardig opstellen. Wanneer we ons zouden oefenen in het achterwege laten van veroordelen en oefenen in het evenwaardig behandelen van onze medemens dan verdwijnt vanzelf de behoefte aan een goede God.

De cijfers begin 2015.
Atheïst. Er bestaat geen God of hogere macht of kracht - 25%.

Agnost. Weet niet of God of een hogere macht bestaat - 31%.

Ietsist. Er moet iets zijn als een hogere macht of kracht - 27%.

Gelovige. God houdt zich met ieder mens persoonlijk bezig - 17%.

Voor zoekers, twijfelaars, gelovigen en atheïsten is onderstaand boek van Frédéric Lenoir zeer inzichtelijk. Als God bestaat, waarom is hij dan onzichtbaar? Wanneer duiken de eerste goden op in de geschiedenis? Hebben joden, christenen en moslims het over dezelfde God? Is God een persoon, een energie of een scheppingsprincipe? En als het een persoon is, waarom dan bijna altijd een man? Kan de wetenschap het bestaan van God bewijzen? Is het boeddhisme een religie zonder goden?
Een citaat uit God?
Wat Jezus betreft kwam verlossing voort uit gebed en uit onze betrekking tot God. Hij wilde de mens opnieuw in contact brengen met zijn goddelijke oorsprong. Maar in navolging van bepaalde Bijbelse profeten bracht hij om te beginnen zijn discipelen een andere kijk op God bij, door hun te tonen dat zijn almacht als het ware onderworpen is aan zijn liefde en aan zijn absolutie eerbied voor de vrijheid van al zijn schepselen. Dat houdt in dat de menselijke wisselvalligheden niet meer mogen worden opgevat als goddelijke beloningen of straffen. God biedt de mens met zijn genade innerlijke ontferming, in plaats van de rechtvaardige voor elk bezoeking te behoeden of de zondaar voor zijn dwalingen met beproevingen te straffen. Daarom zal Hij ook niet in het reilen en zeilen van de wereld ingrijpen.

Het globale brein komt tot ontwikkeling

Gehoord worden

Kennis komt van binnen en van buiten. Het neurale netwerk in de hersenen vertoont een gelijkenis met het externe netwerk wat internet vormt. Het aantal aangesloten individuen is bijna even groot als het aantal zenuwcellen.
Door de moderne media kunnen we met een veel grotere groep anderen communiceren. Die communicatie is vooral zenden en weinig nadenken over de betrouwbaarheid van wat er binnenkomt. 

Het is zoveel en de snelheid en kwaliteit van de beelden is zo hoog en realistisch dat ons geheugen niet meer kan bijhouden wat we zelf hebben meegemaakt of wat we hebben gezien op Tv of Internet. Zelf krijgen we nauwelijks feedback op de kwaliteit van onze uitingen op sociale media. Roeptoeters worden niet vaak teruggefloten en blijven doodgemoedereerd door elkaar heen roepen, niemand luistert en weinig nemen er aanstoot aan. Het roept het beeld op van vurende neuronen in een hersenstelsel waarvan de activiteit wel wordt geregistreerd, maar niet in detail. Dat is ook niet nodig want het gaat om welk signaal het luidst (door)klinkt.

We weten dat velen proberen zich mooier voor te doen dan ze zijn (Facebook, reclame), maar we hebben nauwelijks een idee meer hoe veel, hoe vaak en hoe ver van de realiteit dit gebeurt. De moderne communicatie is domweg te vluchtig, te haastig en te overvloedig. Dat opent mogelijkheden en valkuilen.

Die omstandigheid maakt dat we (paradoxaal gesproken) ook meer vertrouwen gaan hebben in wat ons te binnen komt buiten de techniek om. We leren onze eigen gedachten en gevoelens te relateren aan wat andere communiceren en zo te relativeren. Inhoud en tekst is uit, energie en beeld is in. Door de groter wordende wereld zijn er altijd mensen te vinden die briljanter lijken te functioneren en te communiceren. Dat is imponerend en frustrerend tegelijk.
Het lijkt wel of we buiten onze klassieke vijf zintuigen steeds meer aangesloten raken op meer communicatiekanalen en een hoger bewustzijn. Maar goedgelovigheid ligt op de loer.

Ontwikkelende netwerken

Het idee van een soort globaal ontwikkelend bewustzijn is niet iets van de laatste tijd.
Er zijn verschillende wetenschappelijke theorieën en onderzoeken die kunnen bijdragen aan het idee van een globaal brein of een globaal ontwikkelend bewustzijn.

  1. Systeemtheorie. Systeemtheorie stelt dat alles in de natuur verbonden is en dat de natuur bestaat uit complexe systemen die interacties hebben met elkaar. Dit kan helpen om de onderlinge afhankelijkheid tussen alle levende wezens en zelfs de planeet als geheel te begrijpen. 
  2. Chaostheorie. De chaostheorie suggereert dat kleine veranderingen in het ene deel van een systeem grote gevolgen kunnen hebben voor andere delen van het systeem. Dit kan bijdragen aan het idee van een globaal bewustzijn waarbij de acties van individuen en groepen over de hele wereld invloed hebben op het geheel. 
  3. Kwantumfysica. De kwantumfysica stelt dat alle deeltjes in het universum met elkaar verbonden zijn op een fundamenteel niveau. Dit kan bijdragen aan het idee van een collectief bewustzijn waarbij alle levende wezens en de planeet als geheel verbonden zijn. 
  4. Sociale netwerkanalyse. Sociale netwerkanalyse kan helpen om de interacties tussen individuen en groepen op wereldwijde schaal te begrijpen en te bestuderen. Dit kan bijdragen aan het begrip van hoe informatie en kennis zich verspreiden en hoe er sprake kan zijn van een collectief geheugen of collectieve kennis.
Deze theorieën leveren nog geen onomstotelijk bewijs dat zich een globaal brein ontwikkelt.

Vrij naar Wikipedia.
Het globale brein is een speculatief concept vergelijkbaar met (dan wel verwant aan) het concept van de noösfeer van respectievelijk Vladimir Vernadsky en Pierre Teilhard de Chardin, de Akasha-kronieken en het "Akashic field" (overdracht van gedachten of ingevingen) van de Hongaarse wetenschapsfilosoof Ervin László. Het begrip als zodanig werd in 1982 voor het eerst gebruikt door Peter Russell in zijn boek The Global Brain.
Volgens de meeste beoefenaars van deze disciplines is de bewustwording van een globaal brein het eindpunt van de (menselijke en culturele) evolutie op deze planeet. Dan zal alle kennis en geestelijke activiteit op bewust niveau samengesmolten zijn in een enkel systeem waarvan het internet nu al een rudimentaire afspiegeling vormt.
In bewust geworden staat zal het bestaan uit een wereldomspannend, transpersoonlijk, transcultureel en transreligieus netwerk van mensen, kunstmatige intelligenties en de infrastructuur om dit alles te verbinden. Net als bij een menselijk brein zouden in dit netwerk allerlei ideeën, gedachten, meningen en discussies plaatsvinden en ontstaan. Tevens zou dit globale brein in de vorm van databanken alle verzamelde kennis van de mensheid bevatten.
Waarschijnlijk zal dit geheel op den duur zo nauw met elkaar verweven worden dat er geen afzonderlijk individueel bewustzijn meer is, maar een allesomvattend bewustzijn van eenheid in verscheidenheid dat vrijelijk 'gedragen' wordt door het netwerk met zijn digitale en biologische 'componenten' (want als door een zeer innige mens-computer interface alle mensen verbonden zijn, dan kan men niet meer spreken over gedachten, meningen of geheugenbeelden van afzonderlijke individuen spreken). Sommigen beweren zelfs dat dit geheel een soort van zelfbewustzijn zal krijgen dat ver uitstijgt boven wat de modale mens aan zelfbewustzijn ervaart.
Raakvlakken hiermee hebben de Gaia-hypothese van James Lovelock (dat het leven zijn eigen ideale levensomstandigheden creëert door de aardse omgeving te beïnvloeden) en de these van het Omegapunt van Pierre Teilhard de Chardin. Teilhard de Chardin probeerde de evolutie-ideeën met het christelijke gedachtegoed te verenigen en zag het leven en de kosmos als voortdurende beweging onder God, die nog niet op de eindbestemming (Omega) was aangeland. De mens is volgens hem al boven het dierlijke leven uitgestegen maar heeft de potentie boven zichzelf en de kosmos uit te stijgen naar het omegapunt, de organische, sociale en geestelijke integratie van de mensheid in zijn geheel en uiteindelijk de eenwording met het universum.
Tot zover Wikipedia.

Taal als middel en valkuil

Steeds meer mensen mediteren op zo’n wijze dat zij proberen open te staan voor wat hen in het bewustzijn toevalt terwijl ze gedachten en gevoelens gewoon laten passeren.
Deze woordeloze wijze van schouwen komt overeen met de manier waarop mensen duizenden jaren geleden luisterden naar hun intuïtie. Gecombineerd met de verbeterde wijze waarop mensen hun eigen ingevingen onder woorden kunnen brengen en delen op de sociale media mag worden verwacht dat de geboorte van het globale brein al is geweest of bezig is te gebeuren.
Een groot verschil met vroeger is dat we tegenwoordig veel beter kunnen verwoorden wat onze visie is. Tegelijkertijd schuilt in de onthechting een gevaar, namelijk vervreemding en argwaan in de vorm van globale samenzwering. Wie de parallellen tussen alles, wat hij ziet of te binnen schiet, al te letterlijk neemt, ziet over het hoofd dat de werkelijkheid (en ook vrijheid en liefde) niet volledig in taal, woord of in tekst, maar ook niet in beeld valt te vangen. Dat proberen is verleidelijk, maar ook zinloos.

Bij niet-linguïstisch denken kunnen gedachten opkomen in niet-verbale vormen, zoals beelden, emoties of abstracte concepten, en dan kunnen we proberen ze te vertalen naar taal om ze beter te begrijpen of met anderen te delen.

Taal is bedoeld om de communicatie tussen mensen op gang te brengen en een poging om de werkelijkheid te beschrijven, maar wie de werking van het ego en van de illusie van projecties niet doorziet, denkt ten onrechte dat hij de werkelijkheid totaal doorgrondt.

Self fulfilling prophecies

Voor wie dit te abstract vindt een concreet voorbeeld. Fysici, die zich bezighouden met kwantummechanica, stellen dat alle materie een vorm van energie is. Dat wordt door sommigen uitgelegd dat materie een illusie is. Wie vervolgens probeert door een raam te stappen omdat glas gestolde energie is en voornamelijk bestaat uit lege ruimte en "dus" slechts een illusie is, zal zijn hoofd stoten en zich onsterfelijk belachelijk maken. Er zijn parallellen tussen dimensies, maar die gelden niet altijd letterlijk. Het gaat erom te kunnen schakelen tussen niveaus van perceptie en bewustzijn. Wie daar slecht in is en zichzelf slecht kent, zal te kampen krijgen met bijvoorbeeld machtsstrijd en egospelletjes.

Het feit dat je allerlei processen in een computer met gigantische rekenkracht vage processen kunt doorrekenen tot een concreet cijfer wil nog niet zeggen dat de representatie in het model en de werkelijkheid gelijk zijn door beiden in de taal hetzelfde te benoemen. Martin Armstrong, bijvoorbeeld, ziet in de frequentie waarmee economische crisissen voorkomen telkens het getal pi terugkomen (IDFA, The forecaster). Men ziet in zijn bemoeienis met de economie een "pi"ramidespel.

Ontwikkeling van bewustzijn

Als er in de ruimte of universum sprake is van een bewustzijn dan heeft dat (God?) wel wat beters te doen dan ongebreideld informatie op te slaan. Zelfs op aarde hebben wij mensen al last van informatiestress terwijl we een astronomisch kleine fractie informatie opslaan van wat er beschikbaar is.

Het is maar wat je wilt zien in de moderne ontwikkelingen die zichtbaar zijn in de media. Evolutie van het bewustzijn is een bundeling van krachten die sporadisch een extra vrijheidsgraad oplevert, maar waarvan de vorm en inhoud van te voren niet zijn bepaald.

Ook het leven in het hier en nu wordt bevorderd door de globalisering van de menselijke vermogens, vooral zichtbaar in de economie. Het dwingt vrijwel iedereen om niet te ver vooruit te kijken in de toekomst en dat maakt onzeker. De samenleving raakt met het vrijer worden ook steeds losser. Dat lijkt een beweging weg van samenleven, maar kan ook worden gezien als een opmaak voor een nieuwe samenhang (op een ander niveau).
Omgekeerd geldt voor het verleden dat steeds algemener wordt aangenomen dat onze geschiedschrijving vooral in het licht moet worden gezien van de toenmalige machthebbers. We worden dus ingesloten tussen verleden en toekomst op een manier die weliswaar bij velen angst oproept maar die niet per se onaangenaam genoemd hoeft te worden. Hoe we de snel geformuleerde uitingen van onszelf en anderen in de (sociale) media opvatten en de mate waarop we daarop vertrouwen daar moeten nog heel wat kinderziektes worden overwonnen. Is de zwijgende ander een onthechtte wijze of een onverschillige opportunist?
We leveren vrijheid in door ons te organiseren op globaal niveau en krijgen hopelijk -wanneer we wat opletten- er meer en nieuwe vrijheid voor terug. Vooral wanneer we evenwaardigheid in het oog houden en het zelfs uitbreiden naar dier en natuur.
Maar we leren (steeds sneller) en het eindpunt van de ontwikkeling (het punt omega) is nog lang niet in zicht ("if ever").

Ook dieren kennen het fenomeen dat zij zich door zich te groeperen als een soort hoger organisme gaan functioneren om hun vijanden te ontlopen. Ze leveren individuele bewegingsvrijheid in om op een hoger niveau veiliger (en dus vrijer) te kunnen bewegen. Het enige wat ze doen is op de juiste afstand te blijven.
Zie ook deze video.

Internet en de emancipatie, kansen en bedreigingen

Weinig mensen realiseren zich dat internet zo’n vlucht heeft genomen om redenen die op het eerste oog helemaal niet zo fraai zijn. Internet deelde in haar jongste jaren de belangen van defensie en de porno-industrie. Eerst ging het om macht en geld. Dat leverde een geoliede machine op die het mogelijk maakte om snel en anoniem te communiceren. Langzamerhand heeft het internet bijgedragen aan de emancipatie van velen. Maar hoe nu verder? Die positieve ontwikkeling maakt nog niet iedereen gerust. Er is ook een keerzijde van die snelheid en anonieme exploitatie van behoeftes.

Wat gebeurt er als je opgroeit met constante toegang tot het internet? Heb je nog een geheugen nodig als je alles kunt opzoeken? En beïnvloedt het surfen op het web de manier waarop we boeken lezen? Nicholas Carr, auteur van het veelbesproken essay 'Is Google Making Us Stupid?', buigt zich over de langetermijneffecten van het internet. Gebruikmakend van nieuwe inzichten over de plasticiteit van het brein, de werking van ons geheugen en de manieren waarop we informatie verwerken, toont hij aan dat het internet niet alleen 'nuttig gereedschap' is, maar ook bezig is onze identiteit en zelfs de structuur van onze hersenen te veranderen. Carr vergelijkt tevens de opkomst van het internet met verschillende uitvindingen die ook een nieuwe manier van denken met zich meebrachten, zoals de komst van de plattegrond, de uitvinding van de klok en de overstap van handschrift naar typemachine.
Door voortdurend afgeleid te worden door nieuwe berichten, te blijven klikken op links en alleen maar korte teksten te lezen, wennen onze hersenen aan oppervlakkigheid. Volgens de schrijver nemen de concentratie en geheugenfuncties af en verdwijnt op termijn een rijk intellectueel leven.
In De glazen kooi, wat automatisering met ons doet toont Nicholas Carr dat dit uitbesteden van denkwerk ook onverwachte effecten heeft. We worden bevrijd van een terugkerende mentale oefening, maar leren daardoor ook steeds minder. Weet een piloot straks nog wel hoe hij zelf een vliegtuig bestuurt? Wat gebeurt er als een arts meer op medische software vertrouwt dan op zijn gezond verstand? En dat is niet het enige: algemene menselijke talenten zoals creativiteit, scherpzinnigheid en nieuwsgierigheid blijken op allerlei manieren vervlochten met taken die we steeds vaker aan computers en robots overlaten.

We verwerven steeds meer vrijheid maar moeten ook steeds vaker nadenken hoe we die verantwoordelijkheid en mogelijkheden, die dat oplevert, kunnen oppakken.

Paradox: live life to the max

Een bescheiden doelstelling?

Een van de meest onbenullige spreuken uit mijn kindertijd leek “wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd”. “Leek”, want toen leek het vooral te betekenen “wees maar tevreden met het weinige dat je hebt gekregen”. Nu ik al lang volwassen ben, komt pas een andere betekenis van dit gezegde boven: “de schoonheid en de grootsheid van de schepping zit in de details”.

Ik noemde mijzelf lang agnost. Ik heb me erbij neergelegd dat het bestaan van God niet valt te bevestigen of te ontkennen. Enerzijds is dat de grootsheid van God, als hij/zij/het bestaat, dat er evenveel bewijzen voorhanden zijn voor degenen die geloven als voor degenen die niet geloven. Dat het wezenlijke wel zichtbaar, maar niet grijpbaar is en daarmee tegelijk integer en kwetsbaar blijft.
Het verschil is nu het ego. Wie een groot ego heeft, wil veel kunnen kiezen. Zijn manco is dat hij niet (met rust) kan laten. Mensen houden wel van vrijheid maar niet van onzekerheid. Daarom doen ze vaak alsof ze het weten, omdat erkennen dat je iets niet weet, gewoon tot weinig status leidt. Inmiddels zijn we allemaal zo ver doorontwikkeld dat we meestal intuïtief kunnen aanvoelen of iets (wat iemand zegt) waar is of niet. Maar we zijn nog niet genoeg ontwikkeld om daarover te communiceren zonder nog te vaak in (waarde)oordelen te vervallen.

Panta rhei (alles stroomt)

We leren het steeds beter. Wie dat mooi kan verwoorden is Vera Helleman in deze video. Weinigen kunnen tegen de “ondraaglijke lichtheid van het bestaan”, dat alles vloeit, stroomt en beweegt, wezenlijke dingen ongrijpbaar zijn, dat het liefdevolle contact op het ene moment bestaat en het volgende moment alweer vervlogen is. Wanneer we het (zelf)vertrouwen hebben dat we die momenten weer opnieuw zullen beleven, dan kun je het loslaten en weten dat om die reden het zalige moment ooit weer langs zal komen.
Het beste zijn we voorbereid op het leven wanneer we de mogelijkheid hebben doorzien dat we de werking van twee tegengestelde krachten kunnen integreren in ons eigen bestaan. Dat we zo flexibel zijn dat we bij het aangaan van een contact al de bereidheid hebben om het weer los te laten of tillen naar een hoger niveau. Dat we verliefdheid omzetten in vrijheid en liefde tegelijk. Dat we het leven ten volle willen leven en accepteren dat het ooit weer ophoudt en dat opbouwen en afbreken even waardevol kunnen zijn.
Het fraaie is dat niemand kan claimen de waarheid in pacht te hebben, dat we alle vrijheid hebben om allereerst voor onszelf te kiezen omdat de belangen van anderen beter zijn gediend wanneer we ons ten volle realiseren wat we zelf nodig hebben. Wanneer we eerst doorleven wat we zelf willen, kunnen we ons beter verplaatsen in de ander. En dat verplaatsen gaat dan hopelijk gepaard met de wens om de vrijheid van de ander, mens of dier, te helpen vergroten. Dat is liefde, dat is verbinding, dat is vrijheid, dat is “live life to the max”.

Het voorgaande zijn mijn persoonlijke waarden.

Tenslotte enkele algemene tips die kunnen helpen om een vervuld en betekenisvol leven te leiden. 

  1. Leer jezelf kennen. Probeer te begrijpen wat je motiveert, wat je belangrijk vindt en wat je doelen en ambities zijn. Dit kan helpen om richting en betekenis aan je leven te geven en om te voorkomen dat je afgeleid raakt door andere dingen. 
  2. Omarm verandering. Verandering is onvermijdelijk in het leven, dus probeer er het beste van te maken. Bekijk verandering als een kans om te groeien en te leren, in plaats van als een bedreiging voor je comfortzone. 
  3. Focus op relaties. Menselijke verbindingen en relaties zijn belangrijk voor een vervuld leven. Investeer tijd en energie in het onderhouden van goede relaties met vrienden, familie en geliefden. 
  4. Leef in het moment. Probeer te genieten van de kleine dingen in het leven en wees aanwezig in het moment. Dit kan helpen om meer waardering en dankbaarheid te voelen en om het leven meer te waarderen. 
  5. Volg je passie. Vind iets waar je gepassioneerd over bent en ga er helemaal voor. Dit kan helpen om voldoening en betekenis te vinden in je leven en om je talenten en vaardigheden te benutten. 
  6. Wees zorgzaam en behulpzaam. Doe iets goeds voor anderen. Dit kan helpen om een gevoel van doel en betekenis te krijgen en om bij te dragen aan een betere wereld. 
  7. Blijf leren. Blijf leren en groeien, zowel persoonlijk als professioneel. Dit kan helpen om nieuwe uitdagingen aan te gaan en om te blijven groeien en ontwikkelen. 
  8. Stop op tijd. Het is belangrijk om te streven naar zelfverbetering en persoonlijke groei, maar dit mag niet ten koste gaan van je welzijn en geluk. Een obsessie met persoonlijke ontwikkeling kan leiden tot gevoelens van stress, angst en zelftwijfel. Het is belangrijk om een evenwicht te vinden tussen zelfverbetering en acceptatie van wie je bent op dit moment.

Een gezondere werking van het ego

Wanneer het ego zich ontwikkelt

Als peuters voor het eerst zeggen "ikke, ikke, ikke", vinden we dat vaak schattig. Het betekent dat ze zichzelf beginnen te ontdekken en onafhankelijker worden. Maar het kan ook betekenen dat ze zich afvragen of anderen wel van hen houden. Toch leren kinderen met de tijd hoe ze vrienden kunnen maken en voor zichzelf kunnen opkomen.

Ons "ik" bestaat vooral in de woorden die we gebruiken. Je kunt het niet zien in bijvoorbeeld hersenscans. Dit maakt het lastig om kinderen te leren hoe ze goed met zichzelf kunnen omgaan. Ze moeten leren om rekening te houden met zichzelf en anderen. Respect betekent dat je tegelijkertijd betrokken bent en een beetje afstand houdt.

Het gedrag van twee mensen met een sterk ego lijkt op twee magneten. Als ze verschillend zijn, trekken ze elkaar aan. Als ze hetzelfde zijn, duwen ze elkaar weg. Dit kost veel energie en kan veel emoties oproepen. Het is het beste als je beide kanten van jezelf kunt gebruiken: verbinding maken wanneer nodig en loslaten wanneer nodig.

Een ego zorgt ervoor dat we in beweging blijven. Dit kan goed zijn, zoals wanneer we ergens helemaal in opgaan. Maar het kan ook slecht zijn, zoals wanneer we bang zijn en willen wegrennen.

Ouders helpen kinderen om zichzelf te ontwikkelen door ze aan te moedigen om te concurreren en zich te meten met anderen. Maar soms kan dit ervoor zorgen dat we denken dat gelijkheid niet belangrijk is. Dit kan leiden tot een samenleving waarin mensen zich verloren voelen. Als we niet verbonden zijn met onszelf, kunnen we jaloers worden op anderen.

Ego en persoonlijkheid

Het ego heeft verschillende effecten op onze persoonlijkheid. Het zorgt ervoor dat we voor onszelf opkomen, maar het kan ook problemen veroorzaken in relaties. Een goede verbinding is alleen mogelijk als we elkaar als gelijken behandelen.

Om dit te begrijpen, moeten we ons bewust zijn van hoe we naar dingen kijken. We zijn niet alleen spelers in het leven, maar ook publiek en regisseur. Hierdoor kunnen we verschillende perspectieven bekijken en het beste uit onszelf halen.

Ego en eenheid

Op een spiritueel niveau betekent dit dat we open moeten staan voor verbinding met alle levende wezens. We moeten liefde laten stromen tussen mensen zonder egoïstische motieven. Een echte verbinding zorgt ervoor dat we ons vrij voelen en anderen ook vrij laten.

Paul Smit kan in deze video goed verwoorden en verbeelden hoe het ego het gevoel van afgescheiden zijn oproept.

Zelfrealisatie, denken, voelen en leven

Bewust worden van wat er speelt

Om te kunnen overleven regelt jouw bewustzijn allerlei functies als opmerken, onderscheiden, beoordelen, verbinden, onthouden, herinneren, denken, voelen, handelen, ontspannen, regenereren.
Denken doe je met jouw hoofd en verstand, voelen doe je met jouw buik en de rest van jouw lichaam.

Maar soms is het niet zo duidelijk om vast te stellen wat je voelt. Sommige gebeurtenissen roepen tegenstrijdige gevoelens op. Wanneer jouw partner iets doet wat je niet leuk vindt, kan je dat kwaad en verdrietig tegelijk maken. Maar die twee gevoelens zijn niet tegelijk te ervaren. Je voelt dan soms niets. Wel kan het lichaam of de stem aan anderen duidelijk maken dat er andere emoties leven. De oplossing om achter de spelende emoties te komen is dan je af te vragen “wat was het dat mijn partner deed dat mij kwaad maakte” en “wat was het dat mijn partner deed dat mij verdrietig maakte”.
Zoiets werkt alleen wanneer je een paar gevoelens afloopt. Bijvoorbeeld schuldgevoel, angst of zenuwen.

Met jouw hoofd en verstand kom je niet achter de ongrijpbare objectieve waarheid. Je kunt er hoogstens een theorie over verzinnen of nalopen wat niet waar is. Het is een illusie om de uiterste waarheid te kunnen kennen. Het werkt bevrijdend om het zoeken naar de diepste waarheid los te laten. Dit is geen pleidooi om er wat eerlijkheid betreft maar met de pet naar te gooien, maar -juist omgekeerd- alle onwaarheid radicaal uit jouw leven te weren. Met name blokkades en de werking van het ego zou je eerlijk onder ogen moeten zien. Het werkt dan het snelst door te kijken naar het tegenovergestelde van wat je zoekt.

Denken brengt je uit het nu naar het verleden of naar de toekomst.
Je kunt wel bewust observeren wat je denkt en wat je voelt. Gevoelens daarentegen hebben geen onwaarheid. Ze zijn zoals je ze ervaart en je kunt zeker weten wat je voelt.
Wie leeft vanuit het hart neemt zijn intuïtie serieus en weet de juiste afstand aan te houden tot zijn gevoel en verstand en valt met beide samen. Dat heet integriteit, "heel zijn". Het vraagt ook moed om eerlijk te observeren en niet te blijven hangen in piekerend analyseren en zo weer in het hoofd te geraken.
De juiste afstand is je gewaar zijn van wat je denkt en voelt en het daar bij te laten. Je laat jouw gevoelens toe en laat deze net zo groot worden dat je ze nog kunt “containen” en dat ze niet met jou op de loop gaan. Dan verdwijnen ze weer vanzelf zonder een spoor van schade achter te laten. Wanneer je jouw gevoel onderdrukt, voedt je jouw pijnlichaam.

Met meditatie of door er een nachtje over te slapen kun je jouw intuïtie voor je laten werken. Bij een meditatie probeer je open te staan voor wat er tussen jouw gedachten binnenkomt. Wanneer je jouw ego de waarneming niet laat kleuren kan dit heel spiritueel uitvallen. Belangrijk is ook de functie van leegte en niet doen te leren waarderen
Het is weinigen gegeven om permanent de juiste verhouding aan te houden en direct spontaan te kunnen reageren en handelen. Het is altijd goed om je af te vragen of je wel moet reageren. Omgekeerd is het wijs om je dat ook van anderen te realiseren wanneer een ander op jou met een dooddoener reageert. Dit helpt om compassie te blijven voelen.

Van een vals zelf naar een waar zelf

Het citaat "Wanneer je niet leeft wat er in je leeft, dan wordt het je ondergang" wordt toegeschreven aan Carl Gustav Jung, een Zwitserse psychiater en grondlegger van de analytische psychologie. Jung geloofde sterk in het belang van het erkennen en integreren van de verschillende aspecten van het zelf om psychisch welzijn te bereiken. Dit citaat benadrukt het belang van het bewust zijn van en leven in overeenstemming met de innerlijke realiteit om psychologische problemen te voorkomen.

Jung geloofde dat een individu een innerlijk conflict kan ervaren tussen het "ego" of het vals zelf en het "zelf" of het ware zelf. Hij beschreef het proces van "individuatie" als een weg naar heelheid en een transformatie van het vals zelf naar het ware zelf. Volgens Jung zou de individuatieprocessen worden bereikt door het integreren van onbewuste elementen in het bewustzijn, het ontwikkelen van een gevoel van zelfbewustzijn en een bewustwording van de eigen authenticiteit. 

Een andere filosoof die dit idee besprak, was de existentialistische filosoof Jean-Paul Sartre. Hij beschouwde het vals zelf als een product van de sociale en culturele omstandigheden en de verwachtingen van anderen. Volgens hem kan de transformatie van het vals zelf naar het ware zelf worden bereikt door een bewustwording van de eigen vrijheid en verantwoordelijkheid en het afwijzen van de opgelegde verwachtingen van anderen.

Jezelf zijn is iets wat je bent wanneer je je goed voelt en er geen onnodige afstand is tussen jouw denken en handelen. Het zelf is niet te ervaren of mentaal op te sporen. Het loslaten dat er een zelf moet zijn, of loslaten dat een gedachte waar is of dat je het niet overleeft wanneer je je overgeeft aan een angst, is de bevrijding die leidt tot zelfrealisatie.

Jezelf realiseren houdt in dat je je bewust bent dat je altijd vrij was, bent en altijd weer zult zijn.
Het houdt ook in dat je niet afgescheiden bent van anderen. Je handelt vervolgens zoveel mogelijk met het oog op het eigen belang en dat van de ander tegelijk.

Op zoek naar snelle waarheid op Internet

Stel: je bent een ambitieus, maar naïef wiskundige en je bent op zoek naar de waarheid in de media.
Je veronderstelt dat op:
• de ene webpagina waarheid staat;
• op een andere webpagina onwaarheid staat;
• de ene webmaster altijd de waarheid spreekt;
• een andere webmaster altijd liegt.

Er staat op de sites niet bij wie van de webmasters altijd liegt en op welke webpagina de waarheid staat. Of het staat er wel bij en je weet niet wie je mag geloven.
Je wilt snel via één e-mail maar één vraag stellen en dan wil je weten op welke webpagina de waarheid staat.
Die vraag die je aan een van beide webmasters moet stellen is op welke webpagina volgens de andere webmaster de waarheid staat.

Stel: op webpagina B staat de waarheid.
Als webmaster A liegt, dan zegt webmaster B dus de waarheid. A zegt dus: A (B zou B zeggen).
Als A de waarheid zegt, dan weet hij dat B liegt. B zou dus A zeggen, dus A zegt: A.
De webpagina die niet genoemd wordt is de pagina waarop de waarheid staat.

Cruciaal in dit raadsel is dat de webmasters consequent zijn. Helaas is dat in het echte mensenleven (en) op Internet niet het geval. Er zit niets anders op dan zelf na te denken.
Het opvragen van referenties over betrouwbare webpagina’s helpt ook niet veel in een onbetrouwbare Internetomgeving. Wie bepaalt welke websites betrouwbaar zijn en zou dat wel geloofd worden?
Gelukkig werken gebruikers, bezoekers en webmasters wel samen om onwaarheden te vinden.

Er is zoveel informatie op Facebook en Twitter dat we dreigen ten onder te gaan aan informatiestress. Het is geen geheim dat veel nieuws op nieuwssites ook niet is te vertrouwen. Er wordt gezocht naar en gewerkt aan software voor het opsporen van onzin, zoals leugens en hoaxen. Een hoax is een nepbericht, een broodje aap, dat door vele paniekerige Internetters wordt rondgezonden in de eigen kring. Voor de identificatie daarvan is een betrouwbare centrale database nodig waar hoaxen worden verzameld en men kan kijken of het zojuist ontvangen bericht erbij staat.
En die site bestaat en is hier te vinden: https://sites.google.com/site/dehoaxwijzer/

En dan zijn er de merken die niet gewoon adverteren maar via journalistieke bijdragen de aandacht op zich willen vestigen. Het commerciële succes van de sociale nieuwssite Buzzfeed is gebaseerd op nieuws dat tot doel heeft zo vaak mogelijk gedeeld te worden via de sociale media zoals Facebook, Twitter en Pinterest. Het gaat voor een deel om gesponsorde verhalen die nauwelijks als zodanig herkenbaar zijn tussen alle andere verhalen.

Het steeds schreeuweriger medialandschap zet aan tot steeds harder geschreeuw om gehoord te worden, vindt Amerikaanse columniste Sally Kohn. Haar oproep: click responsibly. “Die tirannie der luidruchtigen moedigt de tirannie van de schofterigen aan”.

Over een leugen wordt al eeuwen gezegd: al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel. En tegenwoordig met de snelle media hoeft een leugen niet lang te wachten op een reactie. Maar in het woud der reacties zie je al gauw door de bomen het bos niet meer.

Het is zaak om aan te voelen welke belangen er achter websites zitten. Wiens brood men eet, diens woord men spreekt is een oud gezegde. Wanneer er geld verdiend kan worden met het handelen in aandelen dan is betrouwbare informatie over hoe het gaat met de business van beursgenoteerde bedrijven cruciaal. Door het verspreiden van valse informatie kunnen mensen aandelen van de hand gaan doen en de aanstichter van de waardedaling koopt later de goedkope aandelen weer over. Ondertussen verdient hij ook aan de provisie.

In de politiek gaat het bij verkiezingen om het werven van stemmen. Als politicus moet je niet betrapt worden op leugens, maar met het weglaten van ongunstige informatie kom je mogelijk wel mee weg. Bij sites van politieke partijen moet je tussen de regels lezen.

Wie wel eens foto’s terugkijkt op Facebook van een feestje waar jij ook bent geweest, constateert dat mensen heel blij en vriendschappelijk met de hoofden tegen elkaar poseren en dat je die scene op het feest zelf op andere momenten buiten het zicht van fotografen niet ziet.

Wie op Twitter een (spectaculair) bericht langs ziet komen, hoeft alleen maar even te wachten hoe anderen reageren om te weten of er een kern van waarheid inzit. Wil je zelf eerst een dagje nadenken en een weloverwogen reactie geven dan kun je dat beter nalaten want niemand is meer geïnteresseerd. Het is dan geen trending topic meer.

Twitter is dus voor snelle en korte reacties, mededelingen en meningen. Facebook is vooral om een bepaald (ideaal) beeld van jezelf uit te dragen.

Jiddu Krishnamurti: “De waarheid is nooit te vangen in een ideaal, een plan of een denksysteem. De waarheid zal iemand die zich aan een vast patroon wil spiegelen altijd ontgaan. De waarheid kan nooit worden waargenomen aan het begin van je zoektocht, maar openbaart zich pas als het zoeken zijn voltooiing heeft bereikt.”

Menselijk gedrag wordt gevoed door de wens om angst te onderdrukken en veiligheid te verwerven zonder dat er te veel energie wordt verspeeld. Dat gaat ten koste van een kritische houding bij het zoeken naar waarheid. De waarheid ligt (ongrijpbaar) in het midden. Maar dit midden ligt in een onzichtbaar krachtenveld.
Misschien kunnen we leren van vogels. Het is niet voor niets dat twitter en tweets vernoemd zijn naar het geluid van vogels. Vogels zoeken niet naar waarheid, maar werken consequent samen waarbij het individuele belang ondergeschikt wordt gemaakt aan het collectieve belang. En zo kunnen de spreeuwen in onderstaande video ontsnappen naar vrijheid.

Vogels weten onmiddellijk de juiste afstand te houden van elkaar. Dit staat symbolisch voor wat mensen ook zouden kunnen doen wanneer zij respect willen tonen. Respect is het midden houden tussen betrokken willen zijn en de juiste afstand bewaren. Dat midden moet telkens opnieuw en in een split-second worden bepaald. Voor wie dit bewust toepast en vaak genoeg toepast zal respect vanzelf gaan en vanzelfsprekend zijn. Doen we het allemaal dan functioneert de samenleving als de vlucht spreeuwen in een dansende eenheid.

Een simpel aandachtspunt snel leren toepassen vergemakkelijkt het sociale verkeer, maar soms is traagheid een kwaliteit. In onderstaande video wordt dit betoogd.
Tegenwoordig willen we zo snel onze zin krijgen dat mensen die een oplossing bieden voor een tragere levensstijl, meer in balans, zo snel moeten reageren om hun oplossing aan te bieden, dat zij vaak te laat zijn.

In deze Ted Talk een pleidooi voor traagheid. Ook René Diekstra pleit daarvoor.
Wie het wezen van respect snapt, heeft alle tijd van de wereld om waarheid te ontdekken.

In tijden van virusuitbraak toon je respect door met de juiste afstand te houden jouw betrokkenheid bij de gezondheid (is een vorm van vrijheid) van anderen te betonen.

Een straffende Godheid is een misvatting

Wie gelooft in een almachtige God zou ook moeten aannemen dat die God onafhankelijk is van de mens. Of die God streng of liefdevol of beide is, is onze menselijke interpretatie van wat we menen te zien aan Goddelijke ingrepen. Wat mensen vervolgens met anderen doen als gevolg van die interpretatie gaat ons allemaal aan of je nu een gelovige, een agnost of een atheïst bent.

Neale Donald Walsch heeft vele boeken geschreven over zijn gesprekken met God. In een soort afsluitend boek onder de titel “Wat God zei” kijkt hij terug op deze gesprekken. In het boek behandelt hij 25 boodschappen van God, die hij heeft beluisterd.

Boodschap nummer 22 luidt:
“Er zijn Vijf Misvattingen over God die crisis, geweld, moorden en oorlog creëren. Ten eerste het idee dat God iets nodig heeft. Ten tweede het idee dat God kan falen in het krijgen van wat Hij nodig heeft. Ten derde het idee dat God jou van Hem gescheiden heeft omdat je Hem niet hebt gegeven wat Hij nodig heeft. Ten vierde het idee dat God nog steeds nodig heeft wat Hij zo hard nodig heeft dat God nu van jou verlangt dat jij dit, vanaf jouw afgescheiden positie, aan hem geeft. Ten vijfde het idee dat God je zal vernietigen als je niet tegemoetkomt aan Zijn eisen”.

Walsch: “Veel religies en miljarden volgelingen geloven dit. Zij zullen je vertellen dat wanneer je niet aan Gods eisen voldoet, je ten gevolge hiervan zult branden en onmetelijk zult lijden in de eeuwige vuren van de hel.
Dit ben ik de Tweede Straf van God gaan noemen. De Eerste Straf was verbanning uit de Hof van Eden. De Tweede Straf is de afwijzing van de geschiktheid om terug te keren en de veroordeling tot eeuwig durende marteling”.

Klik hier voor een uitwerking van deze geschiedenis.

Walsch concludeert met de cynische samenvatting: “Je hebt een God die dingen nodig heeft, die niet kan krijgen wat Hij nodig heeft, die jou heeft weggestuurd omdat Hij niet kon krijgen wat Hij nodig had van je voorvaderen miljarden jaren geleden, die nu eist dat je Hem geeft wat Hij op dit moment nodig heeft en die je eeuwig zal straffen wanneer je dit niet doet”.
“God kan niet falen dat te krijgen wat God nodig heeft, vooropgesteld dat God iets nodig heeft. God heeft de mensheid niet van Hem gescheiden. God eist niet van ons dat we God iets geven. En God zal ons nooit vernietigen voor het niet tegemoetkomen aan Gods niet-bestaande eisen”.

Vul hier voor God in: Allah of Boeddha of welke Godheid dan ook. Wanneer je ook nog eens aanneemt dat we allemaal een deel van God in ons hebben, dan kan de prettige conclusie niet anders zijn dan dat God een liefhebbende God is. Wie aan God een wraakzuchtige of straffende inborst toeschrijft heeft zijn eigen, discutabele belangen om dit beeld aan anderen op te leggen. Dat belang is meestal macht uit te oefenen door de ander bang te maken.

Volgens Walsch is het eerste geschenk van God aan de mens “vrijheid”. "Vrijheid is tot uitdrukking gebrachte liefde". Daarmee hebben we ook een verantwoordelijkheid die inhoudt dat wij mensen in de gaten moeten houden of er liefde in plaats van bloed stroomt. En dat geldt voor alle mensen of zij nu wel of niet gelovig zijn. Andermans grenzen overschrijden mag nooit verdedigd worden uit naam van een God of wat dan ook.
“Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet”. Dit adagium is de basis van ons rechtssysteem, etiquette, religie, moraal et cetera.
Voor wie dit niet herkent, het adagium kun je ook verwoorden als: "waar andermans grenzen beginnen, houdt mijn vrijheid op".
Onze menselijke vrijheid en verantwoordelijkheid houdt ook in dat we God niet kunnen verwijten dat hij/zij niet ingrijpt bij onrecht en ellende. Het verklaart ook dat God zowel door sommigen gezien wordt in alle levensvormen als zelf voor iedereen onzichtbaar is. Net als een Zelf in een mens niet fysiek aanwijsbaar is, is God ongrijpbaar.

Wat hebben we aan de opvattingen en boeken van Walsch?
Het beeld dat we (via de ziel) allemaal onderdeel zijn van een liefhebbende God maakt het aantrekkelijker om aandacht te hebben voor spiritualiteit. We hebben er namelijk alleen maar positieve gevolgen van te verwachten. De kunst is om het kaf van het koren te kunnen (onder)scheiden en niet over het hoofd te zien dat die liefhebbende en vrijheid schenkende God ons ook evenwaardigheid voorhoudt. Een opspelend ego (dat zich meer voelt dan een ander) en een zuivere kijk op spiritualiteit gaan moeilijk samen.
Het valt onder onze vrijheid dat we zonder Godsbewijs de opvattingen van Walsch serieus nemen en tegelijk (on)gelovig, atheïst of agnost blijven. De opvattingen kunnen bijdragen aan het begrip voor het standpunt van anderen en weerhouden ons hopelijk tot het vellen van oordelen daarover.

Volgens Walsch is boodschap 23:
"Er zijn ook Vijf Misvattingen over het leven die eveneens crisis, geweld, moorden en oorlog creëren. Ten eerste het idee dat mensen van elkaar gescheiden zijn. Ten tweede het idee dat er niet genoeg is van wat mensen nodig hebben om gelukkig te zijn. Ten derde het idee dat om de spullen te krijgen waarvan er niet genoeg is, mensen met elkaar moeten wedijveren. Ten vierde het idee dat sommige mensen beter zijn dan andere mensen. Ten vijfde het idee dat het juist is dat mensen hun ernstige meningsverschillen die gecreëerd zijn door al die andere misvattingen oplossen door elkaar te doden".

Net als bij het motto van de Franse Revolutie “vrijheid, gelijkheid en broederschap” gaat het bij boodschap 23 om het (h)erkennen van de eenheid tussen mensen. In yoga heeft de namasté mudra, ook wel het respectgebaar, de symbolische betekenis van "ik buig naar de godheid in jou". Het staat symbool voor respect. "De ziel in mij, groet de ziel in jou".
God spiegelt zich in de medemens.
Eenheid is ook het terrein van de non-dualiteit (A-dvaita: niet-twee). Wat een non-duale levensstijl kan opleveren staat in deze column.

Niemand kan het ongrijpbare grijpen

George Bernard Shaw: 'alle grote waarheden beginnen als godslastering'. Zowel God als de waarheid zijn ongrijpbare begrippen, maar met die aantekening is er veel nuttigs over te zeggen en te schrijven.
Neale Donald Walsch is de auteur van verschillende Gesprekken met God. Hij vat de boodschap van God samen als "Jullie hebben me helemaal verkeerd begrepen". Hiermee illustreert Walsch zijn eigen ongrijpbaarheid. Wie goed tegen deze vorm van humor kan, leest zijn boeken gemakkelijk weg.
Had hij echt een gesprek met God? In de eerste boeken wilde hij nog wel de indruk wekken, toen eenmaal de boeken begonnen te lopen, liet hij in latere werken die schijn steeds meer achterwege. Zijn inzichten zijn er niet minder indrukwekkend en leerzaam om. Dat zouden meer channelaars moeten doen.
De boodschap van God is de boodschap van Walsch en van de meeste mensen die van eenheid uitgaan en naar eenheid zoeken.

In 2013 en 2014 verscheen zijn trilogie Gesprekken met de mensheid, waarin hij geheel en al vanuit zijn eigen inzichten schrijft. Een deel van de 25 boodschappen van God (samengevat in Wat God zei) zijn de volgende.
  1. We zijn allen één. … Je bent een uitdrukking van God op aarde.
  2. Er is genoeg. … Het enige wat je moet doen is delen.
  3. Er is niets wat je moet doen. … Er is een hoop dat je zult doen, maar niets wat er van je vereist wordt.
  4. God praat met iedereen, altijd. … De vraag is wie luistert er?
  5. Er is geen Ruimte en Tijd, er is alleen het Hier en Nu.
  6. Liefde is alles wat er is.
Aan deze inzichten kun je zien dat hij gelieerd is aan het non-dualisme, het Taoïsme en het boeddhisme. Hij laat het Oude en Nieuwe Testament links liggen en propageert een nieuw evangelie en spiritualiteit.
Volgens Walsch denken we te veel in dyades. Een dyade is een groep bestaande uit twee personen. Zij is de kleinst mogelijke sociologische eenheid waarbij sprake kan zijn van interactie. Walsch noemt gewone tweedelingen ook een dyade: tweeledigheid, dualisme, tegenstellingen, dichotomieën, dilemma’s, etc.. Voorbeelden zijn goed-slecht, leven-dood, man-vrouw, warm-koud. Hij pleit voor het denken in triades via een begrip tussen de polen in. Een dyade slaat als het ware dood, een triade maakt beweging en ontwikkeling mogelijk. In twee dimensies zijn wij gevangen, in drie dimensies kunnen we vrij zijn. Er zijn dan cyclische herhalingen, maar er is ook groei mogelijk, als een spiraal die wentelt in een bepaalde richting.

Walsch gaat uit van het bestaan van de ziel naast lichaam en geest. Intuïtie zetelt in de ziel. De geest waakt over ons voortbestaan en kan een rechtstreekse weg naar de ziel openen. “De ziel stort zijn essentie uit –de ware essentie van haar zijn– en die essentie spreekt door jou, als jou. Dit manifesteert zich zonder enige moeite omdat het in feite is wie je werkelijk bent”.
In dit citaat stelt Walsch impliciet dat de ziel zowel een onderdeel van ons als van God is. Vandaar dat hij in gesprek met zichzelf met God kan “praten”. Elders schrijft hij "Ik weet wel dat de 'iemand anders' die dit boek geschreven heeft slechts een ander deel van mij is.
Walsch verandert respect voor God van vrees naar evenwaardigheid. Iedereen kan met God praten en niemand wordt uitgesloten. Hierdoor kan de liefde stromen, terwijl er een evenwicht is tussen betrokkenheid (liefde) en afstand houden (vrijheid). Zie ook de definitie van respect (via de labels onderaan).

Hoe kan jouw ziel worden benaderd?
Via meditatie.
Stap 1 is jouw geest zich op iets anders te laten concentreren. Dit vereist oefening.
Stap 2 is een ontwikkeling van een hunkering naar verbondenheid.
Stap 3 is vergroten van het bewustzijn.

De drie stappen worden door Walsch niet echt helder en daarmee bruikbaar beschreven.
Ook hij kan niet waarmaken dat je het ongrijpbare kan (be)grijpen.

De kracht van zijn boeken is dat religieuze en spirituele zaken gewoon en minder hoogdravend worden behandeld. De zwakte van zijn snelle producties is dat zijn boeken wel wat beter geredigeerd kunnen worden. Er is veel herhaling en er is veel gebruik van woorden als “de truc is”, “waar het op neer komt”, “begin met”, “het is simpel”, “de essentie is”. De stijl van Walsch lijkt op een reeks achtervolgingsscènes uit een film waarin bij elk volgend shot de achtervolger(s) weer wat achteruit zijn geplaatst en de achtervolgde net niet lijkt te worden gegrepen.

Een mooi citaat uit Het enige wat ertoe doet Gesprekken met de mensheid.
Als onderdeel van Gods "grootste" geschenk, namelijk vrijheid, kun je (het leven) met een schone lei beginnen (terwijl de ziel reïncarneert). Cursieve aanvullingen van mij.

Voor Walsch heeft de ziel een agenda en levert instrumenten om samen te werken met de geest. Deze instrumenten zijn de volgende.
Dankbaarheid maakt je in een oogwenk vrij van strijd en lijden.
Hercontextualisatie maakt je in een oogwenk vrij van boosheid en wrok.
Medeleven maakt je in een oogwenk vrij van zelfverwijt en gebrek aan eigenwaarde en van frustratie met anderen.
Vergiffenis maakt je in een oogwenk vrij van alle pijn, beschadigingen of verwondingen op enigerlei wijze uit welke bron dan ook.
Niets van dit alles zal gebeuren als je niet eerst volledig in bereidwilligheid stapt.

In de video (van één van zijn websites) demonstreert Walsch de werking van deze agenda en haar instrumenten'.
In de inleiding van "Wat God zei" maakt Walsch een politiek statement.
"Het is tijd dat we hier eerlijk zijn: niets werkt. En dan bedoel ik ook niets.
Geen enkel groot systeem dat we hier op deze planeet hebben opgezet functioneert zoals het hoort. Ons politieke systeem niet. Ons economisch systeem niet. Ons milieukundige systeem niet. Ons onderwijskundige systeem niet. Ons sociale systeem niet. En ons spirituele systeem niet. … Ze leveren een resultaat op waarvan we zeggen dat we het niet willen".
Tot zover een citaat uit de inleiding.

Volgens Walsch zijn bovengenoemde boodschappen bedoeld om alles te veranderen. Hij roept de lezers op om via een community op Internet met elkaar daarin samen te werken.

Misschien is daarom boodschap nummer 16 interessant.
"Zodra je iets afkondigt, zal alles wat tegengesteld is in die ruimte komen. Dit is de Wet van Tegengestelden die een Contextueel Veld produceert waarbinnen dat wat je wenst uit te drukken ervaren kan worden".
Het verhaal gaat dat God meer wilde doen dan alleen maar te bestaan en wenste Zichzelf te ervaren. Om dit te kunnen doen moest God iets ervaren wat Hij niet zelf was.

Het gevoel van eenheid met anderen kan worden bevorderd door je te verplaatsen in het standpunt van de ander. Dan gaat het om het ervaren van de gevoelens die bij dat standpunt worden opgeroepen.
Wie iets wil bereiken, een doel of meer kwaliteit, moet inschatten wanneer en hoe een obstakel aan te pakken dat op zijn weg komt. Of het is een illusie, of je kunt het beter vermijden of je kunt het gebruiken. Wie niet bang is om de ervaring aan te gaan dat illusies en overtuigingen niet waar zijn, maakt het ongrijpbare weer iets grijpbaarder.

We bevinden ons in een begeerte crisis

Libido verschilt over culturen. Volgens onderzoek heeft bijna de helft van de Japanse meisjes en een kwart van de Japanse jongens geen zin in seks. In deze column gaat het over de begeerte binnen langdurige relaties. De chinezen wisten het al: wanneer een pas getrouwd stel een boon in een pot stopt voor elke keer dat ze seks hebben en na het eerste jaar er juist weer een boon uithaalt, dan zal de pot nooit leeg raken.

Sara Berkeljon interviewt voor de Volkskrant psychologe Esther Perel over haar nieuwste boek.

De boodschap van Esther Perel is dat het moderne romantische ideaal voor vrijwel niemand haalbaar is. We bevinden ons in een begeertecrisis. Perel: “Mijn boek gaat over stellen die van elkaar houden, maar elkaar niet of niet meer begeren. Dat is een taboe. Waar mensen zich vroeger schaamden voor hun seksleven, schamen ze zich nu voor het ontbreken daarvan. De crisis van het begeren bestaat overal waar het romantisch ideaal geldt. Het is een wereldcrisis”.

Erotische intelligentie

Een vaste relatie geeft zekerheid, maar hoe houd je het spannend?
De meeste mensen zoeken zekerheid in hun relatie. Ze willen een betrouwbare, monogame partner die ze door en door kennen. Maar een intieme en gelijkwaardige relatie leidt niet noodzakelijk tot een goed seksleven. En juist het ontbreken van erotiek kan een relatie onder druk zetten.
In onze huidige maatschappij zijn de belangrijkste waarden die we nastreven in een relatie: gelijkwaardigheid, vertrouwen en eerlijkheid. Deze waarden zijn echter dodelijk voor een opwindend seksleven, dat juist gebaat is bij machtsspelletjes, oneerlijke voordelen en verleidelijke manipulaties. Perel neemt ons mee in deze paradox tussen liefde en lust en toont aan dat intimiteit en erotiek goed samen kunnen gaan in een sterke relatie.

Erotische intelligentie, kun je verlangen naar iets wat je al hebt? (bol.com)
Berkeljon:
Er bestaan koppels die het wel kunnen, een lange relatie en een bevredigend seksleven. Wat is het geheim?
"We weten een paar dingen. De partners gunnen elkaar hun fantasieën zonder erover te oordelen. Als de ander hen een keer afwijst, vatten ze dat niet persoonlijk op, maar proberen ze iets anders. De partners zien elkaar als erotische wezens, niet uitsluitend als vader, moeder of echtgenoot. Ze zijn intiem, maar niet versmolten". Zie haar Ted Talk in deze video.
In de paradox tussen liefde en verlangen lijkt het vreemde, dat juist deze ingrediënten die liefde voeden -wederkerigheid, veiligheid, zorg, verantwoordelijkheid voor de ander- soms de ingrediënten zijn die verlangen verstikken. Want verlangen gaat vaak gepaard met gevoelens die niet altijd de liefde ten goede komen: jaloezie, bezitsdrang, agressie, macht, dominantie, ondeugendheid, onheil. In principe zullen de meesten van ons 's nachts opgewonden raken door dezelfde zaken waar we overdag tegen demonstreren. De erotische geest is niet erg politiek correct.
Tot zover een citaat uit haar lezing.

Er is een bovengrens aan de mate van verbonden zijn. Verlangen vraagt een zekere ruimte en afstand. "Vuur heeft lucht nodig". Wie de ander wil veranderen en knechten doodt alle affectie.
We zijn nooit 100% twee, maar we kunnen en willen ook niet 100% van de tijd samengesmolten (één) zijn. Wie zich bewust is van de tegenstrijdigheid om tegelijkertijd autonoom en verbonden te willen zijn, kan leren de positieve spanning tussen die twee behoeftes te optimaliseren. Wie de switch in aandacht tussen beiden weet te timen kan dit zelfs moeiteloos toepassen. Dit is de 'erotische intelligentie' die we kunnen ontwikkelen.

Bewegen tussen wijsheid en liefde

Nisargadatta Maharaj

Sri 'Nisargadatta Maharaj' was een spirituele leraar. Een bekende uitspraak van hem is de volgende.
“Wanneer ik zie dat ik niets ben, dan is dat wijsheid.
Wanneer ik zie dat ik alles ben, dan is dat liefde.
Tussen beide beweegt mijn leven”.

Spirituele leraren roepen graag op om onwaarheden onder ogen te zien en je daarvan te bevrijden. De gedachte is dat ongrijpbare zaken niet zijn te vatten in woorden, maar hun tegendeel wel. Door stap voor stap onder ogen te zien (gewaar zijn) wat waarheid, vrijheid, geluk of liefde niet is, breng je het dichterbij.
Een belangrijk deel van zijn uitspraak is “tussen wijsheid en liefde beweegt mijn liefde”, oftewel ik kan niet altijd liefde geven en ontvangen en niet altijd wijs zijn. Nisargadatta verwierf zijn inkomen met het verkopen van bidi-sigaretten en was zelf verslaafd aan roken. Uiteindelijk stierf hij in 1981 aan longkanker.
Spirituele leraren zijn ook maar mensen en spirituele wijsheid brengt je niet af van je fysieke neigingen.
Hoewel hij zelf zijn inzichten van “onthechte” leraren overnam, was zijn stelling dat ieder mens geboren wordt als zijn eigen leraar en dat hij daar eigenlijk genoeg aan heeft.

Wikipedia. Nisargadatta's onderricht concentreerde zich op de kern van het bewustzijn, het zuivere 'gewaarzijn'. Door iedere vorm van identificatie met de wereld, het lichaam, de persoonlijkheid en het denken consistent af te wijzen, en volledige vereenzelviging met dit gewaarzijn na te streven, zou directe realisatie van een universeel en onpersoonlijk 'Zelf' bereikt kunnen worden. Deze benadering wordt 'Advaita Vedanta' genoemd, ofwel 'non-dualisme'. Nisargadatta had weinig op met Goden, rituelen en verhalen over reïncarnatie. Ook waarschuwde hij regelmatig voor dubieuze goeroes. Door middel van toewijding, meditatie en vooral helder analytisch denken zou de mens de angsten en verlangens kunnen overwinnen die hem beletten zijn ware Zelf te leren kennen.
Tot zover Wikipedia.

Het is niet voor niets dat een van zijn bekendste boeken getiteld was “Ik ben / Zijn”. In de titel liet hij identificatie met iets buiten zichzelf achterwege. Alle neiging om je ergens mee te identificeren is een ego-ding. Er is niets mis met een ego, maar de kunst van het leven is om jouw ego niet in de weg te laten zitten in een open verbinding met de ander. Het woord respect, vrij vertaald als “een stapje achteruit doen om de ander te zien zonder de projecties vanuit jezelf”, geeft die grondhouding mooi weer.
Wim Davidse in zijn boek Leren van de mystici:  "Naar mijn ervaring is dit 'ik ben' niet speciaal iets uit een exotische stroming als de Advaita Vedanta. Het is gewoon alleen maar zijn, zonder iets te doen. Dan kan er een stilte ontstaan waarin je een grenzeloze ruimte ervaart. Als ervaring komt het overeen met 'het lege gemoed' van Meister Eckhart en het wu wei uit het taoïsme.

Spreuken van Nisargadatta

Wanneer je beseft dat de weg het doel is,
en dat je altijd onderweg bent, niet om een doel te bereiken,
maar om te genieten van de schoonheid
en de wijsheid die het onderweg zijn je aanreikt,
dan is het leven niet meer een taak die moet worden volbracht.
Het leven wordt natuurlijk en eenvoudig,
in zichzelf een verrukking.

Niet het lichaam heeft bewustzijn,
maar het bewustzijn heeft lichamen.

Wanneer je beseft dat je het licht der wereld bent,
zul je ook inzien dat je de liefde der wereld bent;
Dat weten liefhebben is
en liefhebben weten is.

Je zult alles wat je nodig hebt ontvangen
als je ophoudt te vragen om wat je niet nodig hebt.

De vrucht valt plotseling van de boom,
maar het rijpen heeft tijd nodig.

Inzicht is de deur naar vrijheid en
waakzame aandacht is de moeder van inzicht.

Evenwaardigheid is niet vanzelfsprekend

Wie voor een dubbeltje geboren is, wordt nooit een kwartje. Een leidinggevende heet in het Engels een superior. In het leger zijn rangen met meerderen en minderen. Onze taal is doorspekt met onevenwaardigheid.
We beginnen ons leven in een gezin met almachtige ouders en soms met dominante oudere broers en zusters. We hebben achterstand en lopen die langzaam in. Wanneer de ouders en ouderen het verschil in vermogen goed gedoseerd kleiner laten worden met behoud van respect ontwikkelt er zich een gezonde volwassene. Wanneer de gezinsverhoudingen een machtsstrijd zijn, dan gaat de puber ongetwijfeld met een deuk in zijn zelfvertrouwen het leven in. Een kind groeit het meest stabiel op wanneer hij geen twijfel heeft of hij er mag zijn. Frustratie is een slechte basis voor gelijkwaardig gedrag. Er moet later nog iets worden gecompenseerd. En dan is het maar de vraag of de oorzaak van deze wens later goed wordt herkend.

Ondanks dat het adagium vrijheid, gelijkheid en broederschap sinds de Franse Revolutie tussen de oren geknoopt zou moeten zitten, is slavernij nog maar in 1863 afgeschaft. Nog steeds zijn weinig mensen in hun gedrag op gelijkheid gericht. We mogen graag met elkaar in competitie gaan om te kijken wie er wint. We zijn er ook weinig van bewust wat in ons gedrag bij een ander de indruk wekt dat we het beter weten. Daarnaast is het lastig om een ander er op aan te spreken dat hij niet gelijkwaardig communiceert. Iedereen weet dat gelijkwaardigheid een must is en weinigen willen inzien dat zij zelf zich daar niet aanhouden.
Het was Simone de Beauvoir die in haar boek De Tweede Sekse duidelijk maakte hoe verleidelijk het voor vrouwen was om te spelen dat zij ondergeschikt waren aan mannen. Mogelijk was die schijn vroeger gemakkelijker op te brengen omdat de taken van man en vrouw zo gescheiden waren. Nu de technologie ook zwaar werk voor iedereen mogelijk maakt, is een sterker lichaam nog minder aanleiding om je te beroepen op het recht van de sterkste.

Door de immigratie komt in ons land telkens een aanwas van mensen vanuit culturen waarin gelijkwaardigheid een nog kortere geschiedenis heeft. In het onderwijs moet elke nieuwe generatie weer geleerd worden dat er tussen mensen wel verschil en onderscheid is en dat die ontwikkeld moeten worden, maar niet mogen leiden tot ongelijke rechten en behandeling.

Je kunt je wel meer of minder voelen dan een ander, maar je kunt je in de samenleving niet lang ongestraft ongelijkwaardig gedragen. Gelijkwaardigheid is de eis, maar een gesprek over iemands waarde is zinloos. Mensen doen dingen waarover je een mening kunt hebben. Je kunt vinden dat iemand iets doms doet, maar dat iemand dom is, is een brug te ver, hoe verleidelijk het ook is om te oordelen.

Na afloop van Zomergasten werd de film Hundstage van Ulrich Seidl (Paradies Liebe) vertoond. Wie deze afwisseling van hondse behandelingen heeft gezien, zal de on(even)waardige handelingen niet snel vergeten.

Seks op de school van het leven

Van een boekbespreking uit de Volkskrant door Peter Giesen op 6 oktober:
De Botton is een filosoof die zegt dat hij mensen gelukkiger wil maken. Meer denken over seks verschijnt in een reeks korte boeken van zijn School of Life, een instituut dat filosofie en therapie combineert. Misschien zouden we beter af zijn zonder een onruststoker als seks. Maar we kunnen niet zonder, omdat hij een overwinning op onze eenzaamheid markeert, aldus De Botton. Seks bevrijdt ons uit de koude, anonieme wereld waarin we na onze kindertijd terechtkomen. Als kleuters worden we gekoesterd door onze ouders en door leraren die onze sufste tekeningen de hemel in prijzen. Maar op een kwade dag komen we erachter dat de wereld wreed oordeelt en prestaties eist. Door seks kunnen we even aan deze eenzaamheid ontsnappen. Als een ander ons toelaat, worden we eindelijk weer geaccepteerd zoals we zijn, met al onze tekortkomingen en gebreken.
Tot zover de Volkskrant.

En zo is het maar net. Zou seks niet bestaan dan is het maar de vraag of we ons ooit letterlijk met elkaar zouden verbinden en zouden we uitsterven. De fysieke verbinding maakt dus een einde aan de isolatie en de eenzaamheid die daarvan het gevolg is.
Seks is een beetje ongemakkelijk en raar, want we willen wel graag opgaan in de ervaring maar onszelf niet voortijdig presenteren aan de ander als buiten zinnen. We zijn immers meer dan de som van onze geslachtsdelen. De ander mag wel "buiten zinnig" naar ons verlangen, maar ook niet te vroeg, want dat is niet aantrekkelijk en ook niet alsmaar.
Binnen een vaste relatie wordt het enerzijds gemakkelijker, anderzijds moeilijker. Als je gelukkig wilt worden en blijven, zoals het motto van Alain de Botton is, moet je niet zulke onrealistische verwachtingen koesteren. Je kunt niet voortdurend fantastische seks hebben. Het is onrealistisch om eeuwige trouw van je partner te verlangen.
We willen wel tijdelijk versmelten maar ook op den duur vrij blijven. Dat is een balans, waarbij je vrijheid inlevert en hopelijk meer verkrijgt. Als de kwaliteit van de verbinding goed blijft, blijf je waarschijnlijk ook gelukkig.

Schrijver en psychoanalyticus Paul Verhaeghe sprak naar aanleiding van de gevolgen van de coronacrisis over de behoefte aan intimiteit:
“Over het algemeen geldt dat er twee fundamentele gerichtheden in ons zitten: zo dicht mogelijk bij de ander willen zijn, versmelten met hem of haar, één willen worden (en ja, vrijen is daarvoor perfect), versus alleen en autonoom willen zijn, je eigen ding willen doen, los van de ander. De twee tendensen wisselen elkaar af, doorheen ons leven, maar ook zelfs doorheen de dag (je wil ’s morgens niet met mij aan tafel zitten). Opvallend: wanneer we door externe omstandigheden in één van beide richtingen gedwongen worden, dan verlangen we naar het andere. En dat is nu uitdrukkelijk het geval".


Populair in de laatste week

Alle labels van het blogspot

#metoo (2) aanbevolen (18) aandacht (9) aanraken (2) aanwezigheid (4) achterdocht (2) ADHD (2) afhankelijkheid (3) afstand nemen (6) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (4) altruïsme (6) ambitie (3) ander (1) angst (22) apofatisch (9) authenticiteit (9) autisme (1) autonomie (5) balans en evenwicht (53) begeerte (1) behoefte (5) belangen (10) belemmerende overtuigingen (10) beoordelen (5) beslissen (2) betrokkenheid (5) betrouwbaarheid (2) bewustwording (12) bewustzijn (26) bezinning (1) bindingsangst (3) bioscoopfilm (7) biseksualiteit (1) blijdschap (3) bodhisattva (2) boeddhisme (9) boek (164) boosheid (2) brein (2) burn-out (2) communicatie (16) compassie (10) competentie (4) competitie (16) complottheorie (3) constructief gesprek (4) consumeren (3) coping (2) creativiteit (3) crisis (7) dans (6) daten (5) deflexie (1) demagogie (4) denken (13) denkfouten (5) deugd (9) deugdzaamheid (1) diagnose (4) dialoog (10) dieren (4) discipline (1) dooddoener (6) drama (3) drie-eenheid (6) drogredenen (7) drugsgebruik (5) DSM (4) dualisme (5) duurzaamheid (5) echt (4) eenheid (35) eenzaamheid (8) ego (46) eigenschappen (2) eigenwaarde (5) emancipatie (5) emergentie (2) emotie (14) empathie (5) en-en (23) endogene depressie (1) energie (13) erkenning (8) ethiek (9) etiquette (6) evenwaardigheid (53) evolutie (23) faalangst (1) fabel (1) feedback (2) filmpje (80) filosofie (18) fraude (9) Freud (2) functioneren (4) gebreken (1) gedragsverandering (5) geduld (2) geest (3) geheugen (3) gekwetstheid (6) geld (5) gelijk hebben of gelijk krijgen (7) gelijkmoedigheid (4) geloven (18) geluk (34) genade (5) genot (1) Gestalt (1) Getuige (5) gevoelens (36) gezag (1) gezichtsverlies (3) gezondheid (5) gezondheidszorg (1) GGz (2) go with the flow (2) God (42) goedgelovigheid (3) gokken (1) grenzen (9) hechting (1) heelheid (8) hersenen (4) hier en nu (8) holisme (2) hoofdzonde (3) humor (14) ideaalbeeld (2) identificatie (11) identiteit (13) ik-boodschap (1) illusie (12) imago (1) individualisme (5) innerlijke vrijheid (17) integriteit (3) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (1) intuïtie (8) InZicht (13) islam (2) jaloezie (4) jeugd (1) jezelf worden en zijn (12) jongeren (3) karakter (2) katafatisch (1) kenmerken (2) kiezen (10) kind (13) kosten (1) kracht (6) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (2) kwakzalverij (1) kwaliteit (16) kwetsbaarheid (5) leegte (15) leiderschap (4) leugens (9) levensfase (3) levenskunst (10) levensvragen (3) levensweg (3) licht (3) liefde (98) liefdesverdriet (3) lijden (1) loslaten (21) macht (23) machtsstrijd (9) magisch denken (7) man-vrouw verschillen (11) mannelijkheid (2) mannen (1) media (2) meditatie (15) metacommunicatie (8) metafoor (2) metafysica (5) milieu (2) mindfulness (4) misbruik (4) model (1) moraliseren (3) motto (1) mystiek (7) nabijheid (2) narcisme (5) natuur (6) negatie (16) neti neti (3) niet doen (23) NLP (1) non-duaal bewustzijn (7) non-dualiteit (41) omdenken (8) omgangsregels (3) onderwijs (3) onderzoek (8) ongelukkig zijn (4) onmacht (2) onrust (2) ontrouw (1) ontwikkeling (10) onverwerkt kindertrauma (3) oordeel (18) opvoeding (8) orgasme (2) Osho (6) ouderen (5) overgave (4) overheid (1) overvloed (6) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (27) Pareto principe (1) partnerkeuze (6) passie (2) pedagogie (2) perfectie (2) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (6) persoonlijkheidsstoornis (3) pesten (1) Peter principle (1) pijnlichaam (8) politiek (10) populair (11) positieve (11) privacy (1) processie (2) projectie (9) psychiatrie (4) psychofarmaca (2) psychotherapie (1) puberen (1) reïncarnatie (2) relatie (17) relatievaardigheid (5) respect (32) rijkdom (2) rol (4) romantiek (5) rust (5) ruzie (5) samensmelten (10) schaamte (2) scheiden (2) schizofrenie (1) schouwen (6) schrijfdrang (1) schuld (3) schuldgevoel (2) seks (14) selectie (3) sociale druk (4) somberheid (1) spel (3) spiegelogie (4) spijt (1) spiritualiteit (51) spreekwoorden (1) sprong (1) statistiek (1) status (1) sterven (5) stilte (16) straling (1) strategie (1) stress (5) synchroniciteit (14) taal (16) Taoïsme (18) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (2) The Work (1) therapie (1) tijdgeest (5) toeval (5) Tolle (19) transcenderen (6) transformatie (5) transparantie (2) trend (2) tunnelvisie (1) twijfel (5) verandering (2) verantwoordelijkheid (12) verbinding (33) verdriet (2) vergeten (2) verlangen (5) verlatingsangst (1) verleiding (3) verlichting (14) verliefdheid (4) verlies (1) vermijding (1) vermoeidheid (1) verslaving (7) vertrouwen (18) verveling (3) verwondering (3) vicieuze cirkel (1) video (1) voeding (1) voelen (3) volgzaamheid (1) vragenlijst (2) vreugde (2) vrije wil (6) vrijen (3) vrijheid (93) waarheid (26) waarneming (7) ware (8) wederkerigheid (6) welzijn (7) wezen (2) wijsheden (10) wilskracht (2) woede (2) wu wei (24) yin en yang (4) zelfbeheersing (3) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (8) zelfdoding (4) zelfkennis (12) zelfkritiek (1) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (12) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (2) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (14) Zijn (11) zin van het leven (11)