Anderen stimuleren of onderwerpen?

In onze samenleving zijn we van kinds af aan ons aan het meten met anderen. De opvoeding is deels gericht op een zo hoog mogelijke positie in de maatschappij. Via sport en spel oefenen we daarin. Ook in de media is het kijken naar mensen die zich meten met anderen een populaire vorm van ontspanning. Denk aan de Olympische Spelen, quizzen, Wie is de mol? etc..
De competitie heeft positieve en negatieve kanten. De positieve kant van sport en spel is grenzen verleggen, gezelligheid en ongemerkt conditietraining. De negatieve kant kan zijn dat mensen zich nooit evenwaardig opstellen, waardoor er altijd een meer of minder openlijke strijd is. Er zijn sportvrienden, maar is er echte verbroedering met mensen buiten de eigen kring? Ook voor een liefdesrelatie kan een focus op winnen van de ander de dood in de pot zijn. Onevenwaardigheid blokkeert de liefde.

In zijn boek Authentiek Leiderschap onderscheidt Bas Blekkingh acht vormen van een ego. De ego’s zijn zo gekozen dat zij verschillen in de manier waarop zij een proberen een positie ten opzichte van een ander te bereiken. Blekkingh gaat er vanuit dat wanneer mensen zich niet veilig voelen zij zich proberen te manoeuvreren in een hogere positie ten opzichte van een ander. Of de ander in een lagere positie, wat op hetzelfde neerkomt.

Acht vormen van ego.
  1. De trotse, de opschepper.
  2. De zelfstandige, de solist.
  3. De schuldeloze, het slachtoffer.
  4. De rustige, de wegduiker.
  5. De aardigerd, de slijmbal.
  6. De relativerende, de afgunstige.
  7. De adviseur, de paternalist.
  8. De krachtige, de sloper.

Authenticiteit (positieve intentie)
Ego (gericht op bovenliggend gedrag)


Positie is onbelangrijk.
Positie is belangrijk.
Intentie: jij en de omgeving groeien.
Intentie: jij groeit.
Je creëert positieve drive bij anderen.
Je creëert angst bij anderen.
Je geeft onvoorwaardelijk.
Je geeft voorwaardelijk.
Verdiept relaties.
Houdt relaties oppervlakkig.
Genereert energie.
Kost energie.
Is ‘willen’.
Is ‘moeten’.
Wordt door interne normen en waarden gedreven.
Wordt door externe normen gedreven.
Is duurzaam.
Moet steeds opnieuw bevestigd worden.
Redeneren vanuit overvloed.
Redeneren vanuit schaarste.
Is gericht op ‘zijn’.
Is gericht op ‘hebben’.


Het moge duidelijk zijn dat het hebben van een ego belemmerend kan zijn voor de kwaliteit van een relatie omdat niemand gedwongen wil worden in een onderliggende positie. Toch komt een evenwaardige verhouding niet zo maar tot stand of houdt lang stand.
Een aantal van de verschillen tussen authenticiteit en ego maken duidelijk welke kant we kunnen op ontwikkelen om van ons ego een ondersteunend onderdeel van onze persoonlijkheid kunnen maken.
Je kunt gelukkiger worden door voor authenticiteit te kiezen.
Iemand die zelf gelukkig is kan gemakkelijker bijdragen aan het geluk van anderen.

Competitie

Montessori was kritisch over de rol van competitie in het onderwijs en haar bredere implicaties voor de samenleving.

Haar zorg over competitie was geworteld in het idee dat competitie vaak leidt tot vergelijkingen tussen individuen, waarbij sommigen als winnaars worden aangemerkt en anderen als verliezers. Ze geloofde dat dit winnen of verliezen de basis legt voor gevoelens van superioriteit of inferioriteit, wat op zijn beurt kan leiden tot conflicten en ongelijkheid in de maatschappij.

Je groei (mentaal en spiritueel) zit in het feit dat je in steeds moeilijkere of onveiligere omgevingen je ego's minder nodig hebt. Je haalt het beste uit jezelf en de samenwerking met de ander door je evenwaardig op te stellen.

Uw wil geschiedde

“Uw wil geschiede op aarde zoals in de hemel”

Het is een regel uit het Onze Vader dat in de loop der tijden miljarden malen moet zijn gepreveld. Een oplettende lezer zal zien dat er een spelfout zit in de titel. "Geschiede" is een sporadisch gebruikte werkwoordsvorm, de aanvoegende wijs (conjunctief), "geschiedde" is verleden tijd, geschiedenis.

Er zijn vele vormen van geloven, een paar typeringen.
Je hebt mensen die denken dat je een God kunt inzetten voor het behartigen van de eigen belangen. Ze bidden dan ook om iets te krijgen. Je hebt gelovigen die God vrezen en proberen hem gunstig te stemmen. Je hebt gelovigen die gewoon zo opgevoed zijn en er verder niet zo bij nadenken. Zij volgen de rituelen en zeggen regelmatig een gebed op. Een ander heeft een gesprek met God waarin de meest intieme zaken worden gedeeld. En dat werkt op zich bevrijdend.
Geen wonder dat God het verder wel gelooft en het laat bij een doodse stilte. Het gaat vanzelf.

'Stilte is de taal van God. Al het andere is slechte vertaling',
Rumi.

Het maakt voorgangers en priesters niet zo veel uit waarom je gelooft. Het is misschien ook wel zo handig om een eindeloos gesprek te voorkomen wanneer niemand kan bewijzen wat nu de wil van Allah of Gods of wie of wat dan ook zou moeten zijn.

Wat je gelooft is vooral een persoonlijke interpretatie. Ik geloof wat ik zowel in mijn hoofd als in mijn hart en buik als waarheid ervaar. Ik noem mijzelf een dubbele agnost. Daarmee wil ik aangeven dat ik niet vind dat het bewijs voor het wel of niet bestaan van een God wetenschappelijk kan worden aangedragen. Het bestaan en de natuur zou je met even veel gewicht kunnen zien als bewijs voor het niet bestaan van een almachtige God (maar een schitterend toeval) als dat het een bewijs is van een zeer doordachte schepping. De schijnbare onzichtbaarheid en ongrijpbaarheid van God zegt mij vooral dat je niet eindeloos moet doorgaan met zoeken. Atheïsme en geloof zijn voor mij evenwaardig.
Het willen switchen tussen jezelf verbergen en zichtbaar worden zie ik in mijzelf, in anderen en in het wel of niet zichtbaar zijn van goddelijkheid. In gesprekken met anderen kan ik mijzelf ontwikkelen en het goddelijke verschijnt tussen individuen.

Hoe verhouden ego en ziel zich tot elkaar?

De ziel wordt vaak gezien als het spirituele of onsterfelijke deel van een persoon dat een diepere betekenis en doel in het leven vertegenwoordigt. Sommige mensen geloven dat het mogelijk is om contact te maken met de ziel door middel van meditatie, gebed, introspectie of andere spirituele praktijken.
Het ego daarentegen verwijst meestal naar het deel van de persoonlijkheid dat betrokken is bij het bewustzijn van de eigen identiteit en het behoud ervan. Het kan zich uiten als de behoefte aan erkenning, controle, macht en status.
Hoewel het ego en de ziel verschillende aspecten van de menselijke ervaring vertegenwoordigen, zijn ze niet per se tegenpolen. In plaats daarvan kunnen ze worden gezien als complementaire aspecten van de persoonlijkheid die samenwerken om een evenwichtige en gezonde persoonlijkheid te creëren. Het is mogelijk om je ego te gebruiken om je doelen te bereiken terwijl je tegelijkertijd verbonden blijft met je ziel en je innerlijke waarden.
Bescheidenheid wordt vaak geassocieerd met spirituele ontwikkeling, maar het kan ook worden gezien als een deugd die wordt gewaardeerd in veel culturen en filosofieën. Het kan worden gezien als een manier om respect te tonen voor anderen en jezelf niet boven anderen te plaatsen. Het kan ook een manier zijn om nederigheid en dankbaarheid te cultiveren voor wat je hebt in plaats van altijd meer te willen.

Tot een balans komen

Ik probeer het verband en midden tussen het positieve en het negatieve te zien. Ik onderzoek de werking van begrippen als gezag, macht, kracht, potentie, potentiaal en potentialiteit. Ik bezie ze als een spanningsveld dat iets wezenlijks kan oproepen. Het verschil tussen gezag en met macht is dat mensen met gezag zich bewust lijken te zijn dat zij weten wanneer te doen en wanneer te laten. Dat "dwingt" respect af.
Dualiteit onthullen en balanceren om non-dualiteit tot zijn recht te laten komen.
Ontregelende humor als geweldloos wapen in de strijd om serieuze zaken liefdevol te beslechten, waarbij de bevrijdende lach haar werk ongemerkt kan uitvoeren.
Woorden vangen niet het ongrijpbare, maar verbeelden in de communicatie het ont-vangen en ont-moeten.

Mijn beeld van een hogere macht is voor mij niet het beeld van een mens (lees: vader of iemand op een troon) en niet een hoger niveau, hoogstens een andere dimensie. Elk levend wezen zou een vorm kunnen zijn waarin iets goddelijks is uitgedrukt en aanwezig is. Het menselijke ego kan een verbinding met andere wezens en ook die hogere macht belemmeren. Ik acht het best denkbaar dat een paradijselijk wereld (non-dualiteit) ook realiteit kan zijn wanneer mensen stoppen met het oordelen over elkaar en elk levend wezen met respect benaderen. Respect betekent voor mij een spanningsveld, namelijk het tegelijk betrokken zijn en de juiste afstand bewaren.
Ik zie het ego ook als stoorzender, bron van dualiteit, als de kameel die te groot is om "door het oog van de naald te gaan". Wie een stapje terug doet, ziet "meerdere wegen naar Rome" en "wie het kleine niet eert is het grote niet weerd'.

Een zinnetje als “Uw wil geschiede” kan dan voor mij deze aanbeveling betekenen: laat het goddelijke wat in elk levend wezen aanwezig is tot uitdrukking komen. Ik vind het van belang dat de functie en werking van mijn ego en van anderen wordt doorzien. Zodat werkelijke verbinding en synchroniciteit tot stand en tot leven komen in vrijheid en evenwaardigheid, telkens opnieuw uitgevoerd en er zin kan worden uitgewisseld, gekregen en gegeven.

Schizofrenie bestaat niet

In een interview in Trouw zegt psychiater Jim van Os "Schizofrenie is een belachelijk verouderderde term. Niemand weet wat het betekent".
Hij pleit voor een behandeling gericht op herstel en ziet studie en werk als belangrijke voorwaarden daarbij. Volgens van Os is het een psychotische kwetsbaarheid die bij de een tot milde klachten leidt en waarvan een ander deel veel last heeft. Slechts 20% heeft een slechte prognose.

Op de site "Zielenknijper" over de pleidooi van Os het volgende:
De Nederlandse hoogleraar Jim van Os vindt dat de DSM, het boek waarin alle psychiatrische diagnoses staan beschreven, in het geheel zou moeten verdwijnen. Hij zou het liefst alle psychiatrische diagnoses afschaffen, die doen de patiënt geen recht. Van Os maakte deel uit van een select gezelschap van psychiaters en psychologen dat de DSM 5 samenstelde. Hij pleit al langer in de media voor afschaf van de diagnose schizofrenie omdat tot op heden geen bewijs is gevonden voor een hersenziekte en de behandeling met antipsychotica de kans op herstel vermindert.

“Schaf de diagnose schizofrenie maar af”, zegt hoogleraar sociale psychiatrie prof. dr Jim van Os (psychiater van het jaar 2008). Wetenschappelijk is de diagnose onhoudbaar, en patiënten hebben er alleen maar last van. (UniMaas)

Wetenschappelijk gezien is het volstrekte onzin om schizofrenie als een hersenziekte te beschouwen. (Psy, 2008)

De diagnose schizofrenie doet meer kwaad dan goed, het betekent een verwijzing naar de dagbehandeling en je beneemt er alle uitzicht op herstel mee. Terwijl dat wel mogelijk is, ook bij schizofrenie. Als je uitgaat van het potentieel van mensen kun je een heel eind komen. Cognitieve therapie, praten, dat helpt, vooral bij mensen die stemmen horen en daaraan denken te moeten gehoorzamen. Ze kunnen leren om de stemmen te negeren. Het probleem is dat de zorg daar niet op ingericht is. Wel op pillen, op medicatie, die is routinematig te verkrijgen [en zorgen voor miljarden winsten, antipsychotica is het meest winstgevende medicijn van de farmaceutische industrie, red.].

Zie ook: Kopzorgen. Psychose begrijpen en De DSM-5 voorbij! Persoonlijke diagnostiek in een nieuwe ggz.

Authentiek leider van je eigen leven

Geen leider meer over anderen maar over jezelf.

Vooral vroeger vochten mensen elkaar respectloos de tent uit om leider te worden van de groep. Die drang viel te verklaren uit de zucht naar macht en seks. Macht erotiseert. Winnen, status en geld waren magneten voor mannen om vrouwen aan te trekken. Deze machtsstrijd wordt symbolisch gevoerd in de sport. De Olympische Spelen waren oorspronkelijk bedoeld voor verbroedering. Er zijn nog steeds archaïsche vormen van eerbetoon aan winnaars. De mannelijke etappewinnaars in de Tour de France, bijvoorbeeld, worden als beloning gekust door twee rondemissen. Vrouwelijke sporters moeten het doen met een bloemetje bij hun prestatie in de competitie. Langzaam maar zeker, niet in de laatste plaats door de emancipatie, worden deze drijfveren steeds zwakker of zakelijker. Joris Luyendijk suggereert als middel om de ratrace in de financiële wereld te stoppen: "mooie vrouwen moeten ophouden bankiers aantrekkelijk te vinden".
Via de moderne media worden mensen vlot op het schild gehesen, maar even zo snel ook weer gedumpt wanneer er schandaaltjes opduiken (denk aan de fransoos DSK). "No more heroes, anymore" (The Stranglers). Hebben we wel zoveel managers en leiders nodig (Ricardo Semler)?

Het bevorderen van een winnaarsmentaliteit wordt met de paplepel ingegoten. De boodschap aan ieder kind is: "je moet je uiterste best doen en een winnaar worden". Eerst wordt je topper in de jeugdsport en later wordt je geacht te klimmen op de sporten van de maatschappelijke ladder. Gevolg: angst om te falen en om erkenning mis te lopen, pestgedrag, gefocust op boven-onderliggend gedrag en weinig op opbouwende samenwerking.

Zie ook deze video.
Kunnen we wel optimaal sociaal zijn wanneer al op school het doembeeld van latere economische afhankelijkheid angst oproept?

Tegenwoordig loopt iedereen zich het vuur uit de sloffen voor economische onafhankelijkheid en is vormgever en leider van zijn eigen leven (self-management). In het bedrijfsleven pretendeert de topmanager voor te leven hoe de normen en waarden binnen het bedrijf zouden moeten zijn. Maar spreekt en komt die taal wel aan? Zouden de eigenschappen van de ideale, echte leider niet ook voor de werknemers en dus in principe voor iedereen kunnen gelden? Houden we (op school en op het werk) wel het gesprek waar het eigenlijk om gaat? Gaat dat wel voldoende evenwaardig?

Op de site www.authentiekleiderschap.nl valt te lezen.
Authentiek leiderschap is momenteel een hot item. Maar wat is het nu eigenlijk? "Het is niet iets wat je hebt of niet hebt; iedereen heeft het", legt Bas Blekkingh uit. Hij is directeur van Authentiek Leiderschap en schrijver van het gelijknamige boek. "Bij authentiek leiderschap gaat het om het ontdekken en naleven van je eigen missie". Verwar een missie niet met uw ego. "Dat is een intentieverschil: bij het ego ben je vooral bezig met hoe je op de omgeving overkomt en wilt komen, terwijl je bij authenticiteit bezig bent met wat je aan de mensen in je omgeving kunt bijdragen om hun naar een hoger plan te trekken. Zien dat dat lukt geeft een enorme voldoening".

Ego in de weg
"Leiders zijn het gelukkigst als ze het gevoel hebben dat ze ertoe doen. Als de missie duidelijk is en je gaat ermee aan de slag, word je veel gelukkiger. Maar de meeste managers lopen vast op hun ego". Blekkingh geeft als voorbeeld een manager die vindt dat hij meer erkenning verdient. Daarom vertelt hij op een feestje veel over zijn successen. In het begin is iedereen onder de indruk, maar na een tijdje denken de meeste mensen ‘heb je hem weer met zijn sterke verhalen'. "De angst om er niet toe te doen, compenseren managers met hun ego. Op de korte termijn is dat succesvol, maar op de lange termijn komt hun angst juist daardoor uit".

Wat is het niet?
Het is geen zweverige ‘wees maar lekker jezelf en het komt allemaal wel goed’-theorie. Want dan zou je elk a-sociaal, zelfzuchtig, slopend en manipulerend gedrag maar moeten tolereren, omdat het ‘zo lekker authentiek is’. Authentiek Leiderschap is ook niet ‘Doe maar wat er spontaan in je opkomt’. Authentiek is niet altijd spontaan, authentiek gedrag is soms zeer doordacht en buitengewoon afgewogen. Handelen vanuit je missie is niet altijd eenvoudig.
Tot zover de site.

Ieder mens heeft een ego en wil ertoe doen, wil erkenning krijgen voor zijn bijdrage. Voor iedere (jong) volwassene geldt dat een opgeblazen ego juist het krijgen van erkenning in de weg kan zitten. Ook een echte verbinding wordt erdoor belemmerd. Zou het niet veel mooier zijn wanneer iedereen zich zou inzetten om anderen naar een hoger plan te trekken? Is het niet simpelweg zo dat “alles wat gericht is op het vergroten van de vrijheid van zoveel mogelijk mensen, een goede handeling is”? Is bijdragen aan een cultuur waarin iedereen zichzelf kan zijn niet ook een vorm van liefdevol handelen?

Op de site staat ook “Het is aangetoond dat leiders en organisaties die vanuit Authentiek leiderschap handelen gelukkiger en succesvoller zijn en mensen beter weten te inspireren om het ‘beste van zichzelf’ te geven”. Authentiek gedrag kan leiden tot wederkerigheid en evenwaardigheid.
Zou het niet gewoon zo zijn dat iedereen gelukkiger is wanneer we allemaal als missie kiezen om elkaar authentiek (echt) tegemoet te treden?

Bas Blekkingh hanteert een zeven schillenmodel, gebaseerd op het model van Bateson over logische denkniveaus.

Het zeven schillenmodel van Blekkingh

Startpunt - Van buiten naar binnen en vice versa.

1. Waarnemen - Omgeving.
2. Doen - Gedrag.
3. Kennis, kunde - Vaardigheden.
4. Oordelen, toetsen - Normen.
5. Gevonden willen worden - Ego.
6. Ervoor staan - Waarden.
7. Missie - Authenticiteit.

Blekkingh ziet het ego als een bepaald zelfbeeld dat je in het verleden geholpen heeft om je op een specifieke manier te positioneren ten opzichte van de omgeving. Veel mensen willen niet een evenwaardige positie hebben ten opzichte van een ander en proberen een bovenliggende positie te verwerven, soms door een ander omlaag te halen, letterlijk te vernederen. Door dit gedrag ontstaat vaak een gevoel van onveiligheid of angst, omdat je zo juist dat bevordert wat je wilde voorkomen.
Het ego wil voorkomen dat je er niet toe doet. Het ego is een overlevingsstrategie, een mechanisme om je ware ik te beschermen.

De egoschillen.
1. De trotse, de opschepper.
2. De zelfstandige, de solist.
3. De schuldeloze, het slachtoffer.
4. De rustige, de wegduiker.
5. De aardigerd, de slijmbal.
6. De relativerende, de afgunstige.
7. De adviseur, de paternalist.
8. De krachtige, de sloper.

Je groei zit in het feit dat je in steeds moeilijkere of onveiligere omgevingen je ego's minder nodig hebt.

Voor verder lezen over de vraag of we wel het juiste gesprek voeren rondom erkenning en waarden e.d., zie de verwarring rond het begrip respect.

Onevenwaardigheid blokkeert de liefde

Wat de liefde tussen twee geliefden het snelst kapot maakt is minachting. Denigrerende opmerkingen maken en neerkijken op de ander of langdurig negeren is de dood in de pot voor een relatie.
Dit gegeven maakt duidelijk dat niet oordelen en een evenwaardige houding naar een ander belangrijk zijn in het behouden van een relatie.
Toch zit onze samenleving vol van momenten van competitie en oordeel. Van kleins af aan worden we geoefend in het meten met een ander. Sport en schoolprestaties zijn bedoeld om kinderen te leren om hun grenzen te verleggen en om samen te werken, maar doet hen ook permanent zichzelf vergelijken met anderen. Zij die altijd achteraan in de rij belanden worden moedeloos en verliezen hun zelfvertrouwen. Zij die altijd vooraan staan zijn slechts tijdelijk blij, maar nooit tevreden want ze kunnen elk moment van hun troon worden gestoten.

Al sinds Bijbelse tijden wordt de mens gewaarschuwd voor de desastreuze uitwerking van de waan de waarheid in pacht te hebben van het oordeel van goed en wat slecht is. Het spreekwoordelijk paradijslijk samenleven is onmogelijk wanneer we elkaar permanent de maat nemen.
Zelfs machthebbers kunnen rustig achterover leunen wanneer het verdeel en heers principe de mensen met elkaar doet vechten in plaats met hun uitbuiters. In de politiek hoeven ze alleen een veto recht te hebben om ongewenste veranderingen tegen te houden. Ontwikkelingen die hun niet bedreigen kunnen ongehinderd doorgang vinden. In dit licht bezien zou het geen verbazing mogen wekken dat de Verenigde Naties zo georganiseerd is dat een paar grootmachten besluiten kunnen tegenhouden en dat de Eerste Kamer in 1848 zo is ingericht dat ook regionale belangen zijn geborgd.

Nu is de menselijke ontwikkeling en beschaving inmiddels zo ver gekomen dat zowel de machthebbers buiten beeld zijn geraakt als dat vrijwel elke aardbewoner via Internet in principe alles in beeld kan hebben. Wie alleen strijdt over dat wat zichtbaar is ontgaat wat echt van belang is.

De drie grondslagen die werden aangedragen tijdens de Franse Revolutie zijn nog steeds aan de orde: vrijheid, gelijkheid, broederschap. Willen we in de wereld echt bijdragen aan het bevorderen van gerechtigheid, welzijn en welvaart voor elke wereldburger dan moeten we inzien wat de haalbaarheid van deze zaken aan ons zicht onttrekken. En het verrassende antwoord is de werking van ons ego.
De Dalai Lama maakt ons er al op attent dat het ego uit angst voor de dood ons doet zoeken naar overleving en veiligheid, met een krimp van het bewustzijn tot gevolg. We raken ons gevoel van verbinding met alles en iedereen kwijt. Dat gevoel hadden we in onze eerste twee levensjaren nog wel. Wanneer we de moed verzamelen om alle ongrijpbare zaken (vrijheid, waarheid, liefde e.d.) los (vrij) te laten kunnen we de blokkade die het ego opwerpt ontlopen en weer in verbinding treden.

Wat eigenlijk ieder kind zou moeten leren is dat omgaan met ongrijpbare zaken doenlijk is. Sterker nog, zelfs het gelijktijdig omgaan met twee ongrijpbare zaken als vrijheid en liefde is te doen. We kennen deze situatie als respect. Iemand die een ander respecteert is zowel betrokken bij de ander als de juiste afstand houdend. Hoe hierin balans te houden kost eerst wat oefenen, ongeveer evenveel als op twee benen te gelijk te staan en te lopen, maar het duurt niet lang of met de verworvenheid kan het kind zelfs leren fietsen en zo voort. Spelenderwijs kan een ouder of leraar ook feedback geven over het functioneren van het ego bij het balanceren en evenwicht houden bij respect.

Meer lezen over deze concepten? Klik op de labels onderaan dit blog.

Alles wat echt is, blijft verborgen

Arnon Grünberg schreef in zijn Voetnoot in de Volkskrant van 11-2-2015 dat zijn Joodse moeder was overleden. Hij stond zichzelf niet toe om te huilen, hij vond dat het leven verder moest gaan. Zowel hij als zijn moeder hadden een hekel aan openlijk vertoon van emoties. Grünberg besloot met ‘Alles wat echt is, blijft verborgen’. Wie op deze tekst Googelt vindt veel mensen die erop hebben gereageerd en gereflecteerd.

Emoties zijn gevoelens die getoond worden. De Joden hadden voor, in en tijdens de Tweede Wereldoorlog slechte ervaringen opgedaan met het kwetsbaar zijn en het tonen daarvan. Dat kon je jouw leven kosten. Ook in vredestijd pleiten veel mensen voor het beheersen van emoties en om gevoelens bewust slechts te delen met een selecte groep anderen. Het maakt het leven zo veel gemakkelijker en je voorkomt het gevoel dat je beoordeeld wordt als zwak. Maar het schept ook afstand. Die distantie is of gebrek aan verbinding of lafheid of een basis van respect. Je weet het niet.

Het is gewoon ieders vrije keuze om meer of minder transparant te zijn. Het wordt vooral een punt bij liegen en een meineed, wanneer belangen in het geding zijn. List & bedrog is wijd en zijd verspreid. Met het meeste kunnen we wel dealen en er een klein beetje begrip voor opbrengen. Of we halen er onze schouders voor op en lachen erom, bijvoorbeeld in de reclame. Caveat emptor (koper, wees op je hoede).

Veel van wat we verborgen willen houden komt uit ons onderbewustzijn. Wie kwaad is op iemand zou het liefst in de aanval gaan en dat is sociaal niet gewenst. Wie zich schuldig voelt, wil daarvoor niet onevenredig veel worden afgerekend, wie verdrietig is, wil geen troost opgedrongen krijen, wie verliefd is, wil de ander niet afschrikken met zijn genegenheid, wie zich zenuwachtig voelt, wil dat niet laten merken etc.. Vaak zijn we achteraf blij dat we deze gevoelens niet gedeeld hebben, want we realiseren ons dat emoties gekleurd waren.
Het was Plato die met zijn allegorie van de schaduwen op de grotwand ons al duidelijk maakte dat we eigenlijk kijken naar een afspiegeling van de echte wereld. Bovendien projecteren we wat we willen zien, maar toch zullen weinigen van zichzelf zeggen dat zij niet objectief kijken of althans een poging doen.

Wat we wel of niet scherp zien, gaat natuurlijk niet over een stoel of een bank of iemand die van rechts komt in het verkeer. Waarover we geen zekerheid hebben is bijvoorbeeld waarom iemand iets zegt of de vraag of iemand de waarheid spreekt, wat ware liefde is, etc..
Daarvan kunnen we slechts voorlopig aannemen dat we het snappen en open blijven staan voor alternatieve interpretaties.

Uit de gedachte komt een emotie voort, uit de emotie het handelen, door het handelen vormt zich een realiteit. Niet de realiteit.

Toen de camera en televisie opkwamen hoopten we verlost te raken van de leugenachtige misleiding van het woord, helaas gooide de computer met beeldmanipulatie roet in het eten. Wat rest is de troost dat Twitter en andere snelle media een leugen nog sneller laat inhalen door een meer aannemelijke waarheid.

Ook in de rechtspraak gaat het niet om de waarheid, maar om bewijslast. Het is niet voor niets dat een verdachte zich mag beroepen op zwijgrecht. Het zoeken naar de ultieme waarheid zou anders oneindig lang duren en iedereen is tevreden wanneer de verdachte zonder dwang bekent of een onomstotelijk bewijs wordt geleverd. En we hebben de doodstraf afgeschaft zodat er geen onomkeerbare straffen worden uitgevoerd. 

A single death is a tragedy, a million deaths is a statistic - Joseph Stalin 

In de wereld van bankiers wordt vrijwel niemand gestraft voor misleiding, die ons tot de afgrond leidt. Door de verleiding van veel geld te kunnen verdienen, verdwijnt alle moraal, zolang je binnen de ruime grenzen van de wet kunt blijven. En de wet wordt weer gemaakt door politici, een groep mensen die niet gestikt is in hun eerste leugen.

"Wat niet weet, wat niet deert". "Wiens brood men eet, diens woord men spreekt". "Verdeel en heers". "Onder druk wordt alles vloeibaar".

Boeken van Joris Luyendijk op bol.com

'Als ik een ding heb geleerd van de afgelopen jaren dan is het dat dit systeem eigenlijk alleen maar verliezers heeft'. Bankiers zijn verschrikkelijk goed betaalde verliezers, die hun vrijheid hebben verloren aan de verslaving van geld verdienen.

Samenwerken voorkomt fraude in de zorg

Psychiater Flip Tabeling te Oestgeest schreef het volgende in een ingezonden brief naar de Volkskrant.
Niet alle psychiaters die de verzekering willen boycotten, hebben de luxe dat te kunnen. Wie bij een instelling werkt (de GGZ) ziet steeds meer invloed van die verzekeraars. Zij maken uit welke behandelingen vergoed worden en nemen de GGZ de maat met het aantal ROM-onderzoeken dat jaarlijks wordt gedaan.
Wanneer dat aantal niet wordt gehaald, volgt een korting. De ROM was een instrument voor onderzoek, maar is gekaapt door de zorgverzekeraars. Wie een willekeurige spreekkamer binnenloopt, ziet de psychiater achter de pc zitten registreren: de diagnose, de actuele behandelduur, invullen van het behandelplan, invullen van indirecte tijd en natuurlijk, waar het uiteindelijk om gaat: uw dossier bijwerken. En dat laatste wordt dan beoordeeld door… de zorgverzekeraar. Kon ik maar boycotten.
Tot zover zijn brief.

Verzekeraars proberen te sturen in de hulpverlening in belang van de kwaliteit en betaalbaarheid van de hulpverlening. Psychiaters mopperen op het tijdschrijven omdat deze tijd ten koste gaat van hun vrijheid, hun tijd om andere dingen te doen en andere patiënten te helpen.
Het zou zo mooi zijn wanneer psychiaters twee vliegen in één klap zouden kunnen slaan: archiveren wat toch al moet worden vastgelegd in een cliëntcontact en dat er onderzoek kan worden gedaan waarmee de kwaliteit van de hulpverlening kan worden verbeterd.
Nu staan zorgverzekeraars en hulpverleners soms tegenover elkaar. Wanneer zij zouden samenwerken op evenwaardige basis kan ook het privacy belang worden gediend: gegevens worden vastgelegd tijdens de behandeling en na afsluiten van het cont(r)act geanonimiseerd en ter beschikking gesteld van researchers. Een commissie met vertegenwoordigers van de drie partijen: hulpverlening, verzekeraars en cliëntenbelangen zouden er op kunnen toezien dat dit verantwoord gebeurt.

De macht van zelfkennis

Friedrich Nietzsche is beroemd geworden met zijn boek Der Wille zur Macht. Daarin beschrijft hij dat elke kracht in het universum de andere krachten wil beheersen. Nietzsche maakt duidelijk dat mensen het bezitten van macht als belangrijk doel zien. Wie macht heeft kan anderen voor zich laten werken. Met de opbrengst hoopt hij de eigen belangen te dienen. Het verklaart mede waarom zo weinig mensen evenwaardigheid voor ogen hebben.
Het is maar de vraag of machtswellust de gewenste uitkomsten heeft. Het roept al snel angst bij de ander op en schept daarmee afstand. Wanneer je mensen met macht kunt vertrouwen leveren ze veiligheid.
Tot voor kort kenden vrijwel alleen degenen die aan de macht waren welvaart. Koning, keizer, admiraal: macht en welvaart wilden ze allemaal. Samenwerken in het verleden was vaak samen vechten tegen anderen. Pas toen het marktdenken bijna globale omvang kreeg hebben machthebbers hun macht weten te consolideren en uit te bouwen zonder uitoefening van fysieke kracht. Daarvoor moesten markten eerst letterlijk worden veroverd met fysieke legers. Een geweldloze verovering van de markt van welzijn en geluk is uiteraard nog niet overal het geval. Er wordt nog steeds over de hele wereld gevochten en weinigen willen geloven dat er een aantoonbare trend is naar minder geweld. Onwelgevallige machthebbers worden tegenwoordig vooral met economische machtsmiddelen gedwongen tot een andere koers.

Draait het in het leven om macht?
De een zal zeggen dat het draait om grijpbare middelen als status, geld, seks en macht. De ander zegt dat het draait om ongrijpbare waarden als vrijheid, kwaliteit en liefde. Krachten en machten zijn geen waarden. Liefde, geluk en vrijheid zijn uitgangspunt, middel en doel.
Seks, status, macht en geld leveren je een afgeleide van kwaliteit, liefde en vrijheid. De meesten krijgen niet het wezenlijke, maar wel bijna en velen doen het ermee. Beter iets dan niets. Eerst hebben, dan zijn. Ze hopen door geld en macht te verwerven uiteindelijk vrijheid, kwaliteit en liefde te bereiken. De hoop is vrij, goed en geliefd te zijn.

We zijn als mensheid inmiddels zo ontwikkeld dat we ongrijpbare zaken kunnen benaderen zonder eerst status, geld en macht te verwerven. Je zou de wens hiertoe kunnen zien als een overblijfsel van een vroegere neiging die nog steeds woedt zonder al te veel noodzaak. Net als generaals die nog steeds broeden op een strategie om de vorige oorlog te winnen.
Maar laten we niet te vroeg juichen over vooruitgang want de wereld is nog lang niet veilig. We werken er als samenleving wel aan de veiligheid te garanderen om aan de basisbehoeften te kunnen voldoen. Het is nog niet vanzelfsprekend dat we onvoorwaardelijk krijgen wat we nodig hebben om in vrijheid en liefde te kunnen leven. We moeten nog steeds eerst werken voor geld om daarmee ons welzijn te financieren. Weinigen zullen zich realiseren dat de mens de enige diersoort is die in principe schulden heeft om te mogen bestaan.

Toen de kerk nog veel macht had, was er de erfzonde. Je was -zonder precies te weten wat dit inhield- bij je geboorte al zondig en daarmee schuldig. Deze neiging van machthebbers om mensen onwetend en onder de duim te houden is ontmaskerd. Tegenwoordig moet je als jong volwassene zelf investeren in jouw toekomst via onderwijs om later een inkomen te kunnen verwerven. Je begint je werkzame leven met schuld en voelt je dan al gauw afhankelijk van de werkgever die meer macht heeft dan jij. Het is voldoende om de meesten ertoe te dwingen om zich in te houden om de kansen op de arbeidsmarkt niet te verknallen.

Het is logisch dat een samenleving de mogelijkheid wil hebben om ongewenste ontwikkelingen te beteugelen. Wie in het krachtenspel van de samenleving voortdurend buitengesloten wordt en zijn eigen ego niet (onder)kent, kan al snel zo gefrustreerd raken dat hij anderen wil laten boeten voor zijn geïsoleerde positie. Denk bijvoorbeeld aan lone wolves. Een samenleving die ellende en onrust wil voorkomen zou dus ook de krachten moeten verzachten die mensen om de verkeerde redenen aan de kant en in de kou laten staan.
Een samenleving waarin de macht ligt bij machthebbers die niet de intentie hebben om de samenleving zo in te richten dat aan de basisbehoeften wordt voldaan is een samenleving uit balans. En er zijn voortekenen genoeg die er op duiden dat veel mensen bang geraakt zijn dat zij niet meer veilig zullen zijn. Er zijn ook genoeg voorbeelden van mensen met economische macht die helemaal geen maatschappelijke verantwoordelijkheid willen dragen. Zij gebruiken de globale machten en krachten om kapitaal te onttrekken aan de samenleving. Wat vroeger de dubieuze rol van de kerk was om mensen afhankelijk te houden door hun een worst van een beter leven in het hiernamaals voor te houden lijkt nu vervangen door een economische worst. Veel kiezers denken dat alleen een liberale economie met ongebreidelde macht aan werkgevers de welvaart kan opleveren die tot geluk van het individu zal leiden. Een geluk die voortduurt ook tijdens het pensioen.

Het is een vorm van complot denken om te stellen dat het economische krachtenveld al uit de hand is gelopen. Dat complot denken houdt in dat een zeer beperkt aantal mensen aan de touwtjes trekt en daarin samenspant. Het is eerder zo dat niet ieder individu goed overziet wat de reikwijdte is van zijn of haar macht. Dat zie je bijvoorbeeld gebeuren in de tijd van verkiezingen. Sommige mensen denken dat de invloed van hun eigen stem zo belangrijk is dat zij niet meer hun stem geven aan partijen die bij hun passen, maar aan partijen waarvan ze denken dat die gaan winnen. Alsof het een persoonlijk verlies is om bij een partij te horen die niet in zetels vooruit gaat. Politieke partijen die het midden houden tussen het ene sociale uiterste en het andere liberale uiterste hebben vaak de meeste volgelingen. Het middenpad is het pad van mensen die bang zijn om te lopen buiten de mainstream en ook het pad van de wijze die geen behoefte heeft om zich (met zijn ego) te onderscheiden. Blijf weg van het oordelen.

Het is nog steeds zo dat in de steeds losser geworden samenleving het de individuele verantwoordelijkheid is om zijn eigen bewustzijn te ontwikkelen. Van de moderne Griekse economie gaat weinig voorbeeldfunctie uit, maar op de Griekse tempels staat “ken u zelve”. Wie de krachten binnen zichzelf kent, heeft de macht om ongrijpbare waarden te kunnen benaderen zonder de grip erop te verliezen door het gewenste te willen bezitten.

Het ego van managers en het Peter Principle

Mensen ambiëren een loopbaan, waarbij men streeft om ver te komen en het tegelijk prettig te hebben. Vaak gaat men in die loopbaan een stapje te ver om de verkeerde reden. Men gaat iets nieuws doen op een hoger niveau dan waar men eigenlijk niet de capaciteiten voor heeft. Het gevolg is ongeluk voor zichzelf en vele anderen.
Vaak worden zo techneuten die sociale vaardigheden missen op een bepaald punt in hun carrière manager, maar dan komen eigenschappen aan de oppervlakte die vervolgen worden aangemerkt als autistisch of zelf pathologisch. En zelfs dan worden die eigenschappen door nog hoger management ingezet om van personeel af te komen. De overeenkomst is gebrek aan inlevingsvermogen of onverschilligheid voor de gevolgen bij de betrokken werknemers.

Wikipedia
Het Peterprincipe (ook wel Peter Principle) is een wet op het gebied van de organisatiekunde, in 1969 geformuleerd door dr Laurence J. Peter, die beoogt een verklaring te geven voor het slechte functioneren van veel organisaties.
Het door Peter beschreven "mechanisme" werkt aldus dat een werknemer die in zijn eerste functie binnen de hiërarchie goed functioneert, in beginsel in aanmerking komt voor promotie naar een hogere functie. Indien hij in die volgende functie ook goed functioneert, staat de weg naar een volgende hogere functie, indien beschikbaar, weer open.
Dat proces stopt echter wanneer de werknemer na zijn promotie niet meer zoals verwacht blijkt te functioneren. Zijn (extra) vaardigheden of eigenschappen zijn kennelijk overschat. Vanaf dat moment neemt zijn nut voor de organisatie echter snel af, desnoods totdat hij (per saldo) een negatieve bijdrage aan de organisatie levert.
Maar terugplaatsing in zijn vorige functie is nauwelijks mogelijk: zowel de werknemer als de organisatie zouden daarmee impliciet toegeven een beoordelingsfout gemaakt te hebben. De werknemer blijft dus in zijn functie gehandhaafd ondanks problemen. Peter geeft in zijn boek een groot aantal fictieve en hilarisch geformuleerde voorbeelden van deze situaties: meestal gaat het om leidinggevende taken die de werknemer niet blijkt aan te kunnen. De werknemer slaagt er in die voorbeelden niet in zich de benodigde kennis eigen te maken (of doet daar geen pogingen toe). Hij blijft ofwel zijn oude werk doen, zonder datgene te doen wat hij in zijn nieuwe baan eigenlijk zou moeten doen, ofwel ontwikkelt hij een aantal verdedigings- en verdringingsmechanismen om zijn slechte functioneren te maskeren. Hij gaat bijvoorbeeld onevenredig veel aandacht besteden aan zaken die voor een goede uitvoering van zijn werk niet essentieel zijn.
Peter stelt dat als dit proces maar lang genoeg doorgaat, elke werknemer in theorie zijn niveau van incompetentie kan bereiken. Als alle werknemers in een hiërarchie dit niveau bereikt hebben, is de hoeveelheid verricht nuttig werk nul, aldus Peter.
Tot zover Wikipedia.

Managementguru Ricardo Semler heeft veel goodwill verworven door zijn democratische manier van het organiseren van werk. Semler was bereid om essentiële informatie te delen. Mensen die stukjes informatie achterhouden om deze in hun loopbaan strategisch in te zetten lopen kans vast te lopen volgens de wet van Peter.
Het is vervolgens afhankelijk van hun eigen ego en dat van hun omgeving of zij bereid zijn dit onder ogen te zien en te bewegen naar een taak die wel past bij hun competenties.
Semler is goed in het opzetten van autonoom werkende organisaties, maar luisteren naar hem roept de vraag op of filosoferen niet ook voor hem een stapje te ver is en te hoog gegrepen.
Semler is te horen in een uitgebreid interview opgenomen door VPRO’s Tegenlicht.

Het Peter Principle geldt voor alle overbelasting die we op ons nek nemen: een extra (verre) vakantie, een extra kind, huisdier, een verhuizing naar nog een groter en duurder huis, etc.. Weet waarom je nog hoger, verder, sneller wilt, soms wordt je gelukkiger wanneer je een pas op de plaats neemt en een overmaat aan ambitie loslaat.

Het Peter Principle, zeg NEE tegen incompetentie op het werk (e-book).

Tijdelijke vormen van liefde gericht op bestendiging

De oude Grieken kenden zes woorden voor vormen van liefde.
  1. Eros: seksuele hartstocht en begeerte, jezelf (tijdelijk) verliezen in de ander (erotiek).
  2. Vriendschap: om allerlei soorten relaties (tijdelijk) mogelijk te maken (-filie).
  3. Speelsheid: (tijdelijke) genegenheid om de relatie levend te houden (ludiek).
  4. Pragma: de mogelijkheid om allerlei (tijdelijke) maatregelen te vinden om een relatie in stand te houden (pragmatiek).
  5. Agape: altruïstische liefde die (tijdelijk) wordt betoond aan iemand die het nodig heeft (latijn: caritas).
  6. Eigenliefde: (tijdelijke) gerichtheid op jezelf om te verhinderen dat je jezelf verliest in anderen (narcisme en egoïsme).

"Ik proef mij, wanneer ik jou kus".

Liefde kan levend worden gehouden door tijdelijke vormen serieus te nemen. Door deze vormen van tijd tot tijd (los) te laten, kan ware liefde blijven leven. Door de tijdelijkheid serieus te nemen behoud je ook jouw vrijheid. Let wel: concrete en abstracte vormen van liefde zijn evenwaardig. Levenskunst is de kunst om te weten wanneer te schakelen tussen beide. Doen en laten, geven en nemen, verbinden en loslaten, liefde en vrijheid, v.v..

Zelfliefde en narcisme worden vaak in verband gebracht, maar er is een belangrijk verschil tussen de twee. Zelfliefde is de acceptatie en waardering van jezelf, inclusief je sterke en zwakke punten, zonder dat dit ten koste gaat van anderen. Het gaat erom dat je jezelf behandelt met vriendelijkheid, respect en mededogen, en dat je voor jezelf zorgt op fysiek, emotioneel en spiritueel niveau.

Blinde ambitie of de kracht om onzichtbaar te zijn?

Kun je te veel ambitie hebben?

Komen we wel in beweging wanneer ergens geen eer aan is te halen?
De drive naar eer en erkenning wordt Thymos genoemd.

Thymos kent een lange geschiedenis.

Wikipedia.
Thymos (of thumos) is een Oud-Grieks begrip met uiteenlopende betekenissen. Het kan staan voor geestrijkheid, maar kan ook associëren met adem en bloed, een benaming zijn voor de menselijke behoefte aan erkenning of staan voor trots.
In het werk van Homeros wordt thymos als iets gebruikt om emoties, verlangens of andere aandrang onder controle te krijgen. Het was een permanent bezit van de mens waar zijn gedachten en gevoelens aan toe behoorden. Indien een Homerische held onder emotionele stress kwam te staan schakelde hij de hulp in van de thymos.
De Griekse filosoof Plato beschouwde thymos als een onderdeel van de menselijke psyche, naast logos en eros.

Auteur Peter Venmans. “Thymos” staat voor de aangeboren hunkering naar erkenning, het diepe verlangen om in een eerlijke strijd anderen en onszelf te overwinnen, de woede om het aangebrachte onrecht, het besef van ernst, het eergevoel, de winnaarsmentaliteit van de sportman, kortom, alles wat ons tegenhoudt te berusten in een comfortabel “zijn”.
Peter Venmans. Het derde deel van de ziel, over thymos (bol.com). Tot zover Wikipedia.
Onze cultuur is door en door utilitair en pragmatisch: gericht op nuttigheid en op het oplossen van problemen. Tegelijk voelen we ons ook wel eens onbehaaglijk bij de neveneffecten van een doorgedreven nutsdenken. Een rationele aanpak van problemen leidt niet altijd tot een beter leven en kan zelfs dat in gevaar brengen wat ons het meest dierbaar is. We hebben het sterke vermoeden dat wat werkelijk van waarde is, niet in termen van nut valt uit te drukken. Maar wat vormt nu eigenlijk het probleem van het probleemoplossende denken? Wat is de zin van nut? Over de zin van nut, een filosofisch essay. (Ebook bol.com).
Thymos is de drive om actie en reactie te overstijgen en kwaliteit te leveren. Het is een soort Trias politica waarbij alle drie machten elkaar in evenwicht houden, maar ook leiden tot transcendentie. De rede bedenkt, het gevoel oordeelt en de thymos voert uit. Hopelijk is het geen voer voor een opgeblazen ego, want dan blokkeert het verbinding met anderen.

Suzanne van den Eynden interviewt in Filosofie Magazine van januari 2015 auteur Joep Dohmen. ‘Het probleem is dat ambities voor een groot deel maatschappelijk worden gestuurd. Vandaag de dag geldt als een van de belangrijkste ambities de wens om gezien te worden, om iets te lijken. Dit komt voort uit de angst om een loser te zijn, oftewel om niet zichtbaar te zijn. Als je niet overal je sporen nalaat, als je niet voortdurend op de sociale media laat zien wat je doet, ben je tegenwoordig niemand. Ik zou het willen omkeren: je bent juist iemand wanneer je niet waargenomen wordt.

We moeten de angst voor anonimiteit overwinnen om onze ware ambities te kunnen identificeren.

Dohmen stelt dat onze persoonlijke ambitie ingebed moet worden in sociale ambitie, zoals het streven naar een betrokken samenleving. ‘Het ongebreidelde willen van onze cultuur is een gevaarlijke analogie van de kapitalistische economie die alleen winst maken als ambitie heeft. We moeten dat blinde willen drastisch inperken. Als het gaat om ambitie, pleit ik voor anonimiteit, onzichtbaarheid en bescheidenheid. Zodat mensen de kans krijgen vanuit hun eigen verantwoordelijkheid ambitieus te zijn – en ook te oefenen in het niet willen.
Tot zover anderen.

Onzichtbaar durven zijn, soms iets niet doen en laten in plaats van doen, is een teken van kracht.
Het is een vorm van bewust zijn om het ego te laten functioneren, maar ook te beteugelen, zodat ruimte ontstaat voor uitwisseling met anderen.
In de verbinding stroomt energie en liefde en krijgt vrijheid een bedding, vorm en betekenis.

Boeken van Joep Dohmen op bol.com.

Hoe worden we nieuw zonder angst?

Een mens wil zich ontwikkelen, niet vervreemden tot een ander. Door te ontwikkelen worden we meer onszelf, door te veranderen raken we verder van onszelf. Ontwikkeling komt van binnenuit. Veranderingen zijn zichtbaar aan de buitenkant. Maak wat je wel wilt veranderen zichtbaar in jouw doen en laten.

Uit een boek “Leven op jouw eigen voorwaarden. De volgende stap in vrijheid”, toegeschreven aan Osho.

Hoe worden we nieuw? – iedereen wil nieuw worden. Daar is moed voor nodig, en geen gewone moed; er is buitengewone moed voor nodig. En de wereld is vol lafaards, daarom zijn mensen opgehouden met groeien. Hoe kun je groeien als je een lafaard bent? Bij elke nieuwe kans deins je terug, sluit je je ogen. Hoe kun je groeien? Hoe kun je bestaan? Je doet maar alsof je bestaat.
En omdat je niet kunt groeien, moet je plaatsvervangende groei vinden. Je kunt niet groeien, maar je banksaldo kan wel groeien, dat is een plaatsvervanger. Daar is geen moed voor nodig, het past precies bij je lafheid. Je banksaldo blijft groeien en je begint te denken dat jij groeit. Je wordt respectabeler. Je naam en faam blijven groeien en je denkt dat je groeit? Je misleidt gewoon jezelf. Je bent je naam niet, je bent ook je faam niet. Jouw banksaldo is niet jouw wezen. Maar als je aan je wezen denkt, begin je te trillen, want als je wilt groeien moet je alle lafheid laten vallen.

Tot zover een letterlijk citaat, hierna een gedeeltelijk citeren.

Hoe worden we nieuw? We worden niet nieuw uit onszelf. Nieuwheid komt van buiten, uit het bestaan. De geest is altijd oud. De geest is nooit nieuw, hij is de accumulatie van het verleden.
Je hebt het onbekende misschien vergeten, maar het onbekende heeft jou niet vergeten. Het kind kan de moeder vergeten zijn, maar de moeder heeft het kind niet vergeten. Het deel kan zijn gaan denken: ‘Ik ben geïsoleerd’, maar het geheel weet dat je niet geïsoleerd bent. Het geheel heeft toegang tot jou. Het is nog steeds in contact met jou. Daarom blijft het nieuwe komen, ook al verwelkom je het niet.
Alleen het nieuwe, grondig en volledig geaccepteerd, kan jou transformeren. Je kunt het nieuwe niet in je leven brengen; het nieuwe komt. Het heeft niets met jou en je inspanningen te maken. Maar niets doen is niet ophouden met handelen; het is handelen zonder wil of richting of impuls uit je verleden. Je moet in een toestand van niet-weten beginnen en je moet onschuldig als een kind bewegen, opgewonden van de mogelijkheden – en de mogelijkheden zijn onbeperkt. Handel spontaan. Laat het moment beslissend zijn.
Het is alsof er een golf in de oceaan opkomt, een majestueuze golf. Hij zal verdwijnen, terugkomen en nog eens oprijzen. Zo is God – komt, verdwijnt, komt weer verdwijnt. De intervallen, die leegten houden je helemaal fris.
Sta er eens bij stil – elk moment komt op, net als een ademhaling. Je ademt in, je ademt uit. Laat elk moment een geboorte en een dood zijn. Dan zul je nieuw zijn.
Als je niet inziet dat je niet het ego bent, zul je het nieuwe niet kunnen ontvangen. Het ego is je oude geheugen, een inhoud van het bewustzijn. Je bent bewustzijn, niet een geheugen. Het ego is voortdurend bang voor de dood, omdat het willekeurig is.

Voor wie vaak een bange droom heeft en daarin achtervolgd wordt: draai je in jouw droom om naar je angstaanjagende achtervolger, kijk deze/het recht in de ogen en ervaar dat deze dwars door je heen valt en de achtervolging ophoudt. Zie ook deze video.

Handgrepen om onvrije relaties om te zetten in liefdevolle relaties

Vergeving is niet een taak voor het ego.
Vergeving is de afwezigheid van het ego.
Erik van Zuydam

Het boek “Liefde is het antwoord” begint met een verklaring van Moeder Theresa dat de meest veelbetekenende kwaal in de huidige wereld ‘spirituele ontbering’ is. Het is een gevoel dat je liefde niet waard bent, dat je niet beminnelijk bent, dat je niet het vermogen hebt om liefde te geven of te ontvangen, en dat er een muur is die jou scheidt van jezelf, anderen en van degene die ons geschapen heeft.

In de boeken van Jampolsky worden de principes uiteengezet van 'Attitudinal Healing': een typische Amerikaanse manier om mislukkingen in communicatie te voorkomen. De kern van deze methode is: gelukkig zijn is niet afhankelijk van anderen, maar van je eigen manier van kijken en van je eigen attitude.

Voor het gemak van het verbeelden van de werking van het bewustzijn behandelen de auteurs ongrijpbare begrippen als bijna zelfstandige onderdelen van het menselijke bewustzijn. Een ego is niet een fysieke werkelijkheid maar een concept, waarmee we gedrag kunnen verklaren. Het vervult verschillende functies gelijktijdig.

Het ego werpt blokkades op als 'haat', 'wantrouwen', 'jaloezie', 'egoïsme' om onze eigen pijn voor ons bewustzijn te verbergen. Het ego ziet de wereld als een plaats van afgescheidenheid en gelooft niet in heelheid of eenheid. Het ego denkt dat we onze liefde moeten verdienen door ons te onderscheiden. Het gevolg is angst.

In de handleiding worden blokkades omgevormd tot basisbegrippen 'liefde' en 'vergeving'. Belangrijk is daarbij bewust te worden dat we waarnemen wat we projecteren vanuit gedachten en gevoelens.
De omvorming wordt in het boek beschreven in de volgende zeven stappen.
  1. Onze illusies en waarnemingen achter ons laten.
  2. Angst, verwijt en schuldgevoel omvormen tot liefde.
  3. In al onze relaties met liefde communiceren.
  4. Van beteugelde naar vrije relaties.
  5. Vrede, liefde en geluk in onszelf vinden.
  6. Vergeving en heel worden.
  7. De weg terug naar huis.
Deze stappen worden vergezeld met 15 lessen oefenmateriaal.

Een mooie uitspraak aan het einde van het boek “Liefde is het antwoord”: ‘een drukke geest is een zieke geest, een langzame geest is een gezonde geest, maar een stille geest is een goddelijke geest’.

Met deze pleidooi voor stilte een pleidooi aan de lezer om het bestaan van de behandelde concepten niet te letterlijk te nemen. Blokkades zijn op te heffen, liefde is te vinden, maar ook ongrijpbaar voor wie er bezit van wil nemen.

Liefde Is Het Antwoord. Het scheppen van positieve relaties (bol.com).
Jampolsky: liefde is angst laten varen (bol.com).
Praat alleen over liefde, een weg naar genezing (bol.com).
Jampolsky: Bevrijd Je Van Schuld En Angst (bol.com).

De volgende stap in vrijheid

Plezier in het leven

Osho heeft nooit zelf een boek geschreven. Zijn volgelingen (Sannyasin) hebben zijn toespraken tot boeken getransformeerd. Osho vertelde over liefde en vrijheid. Hij predikte geen revolutie maar rebellie. Sannyas zijn, is uit het spel stappen en op jezelf leven. Je hoeft niet te wachten tot wereldverbeteraars zich hebben georganiseerd om effectief bij te dragen aan een betere wereld. Het is geen strijd tegen het oude, het is gewoon uit de greep van het oude komen en zo het wurgende systeem te verzwakken en te vernietigen. Verspil het leven niet door te strijden en te vechten, maar geniet. Je leeft in de maatschappij en bent liefdevol, en leeft in de maatschappij als een niemand.
Ieder individu die zichzelf en zijn ego transformeert is een katalysator van de veranderingen in de wereld. Zonder politieke ambities ben je geen bedreiging voor degenen die aan de macht zijn.
Vrijheid van en vrijheid voor kunnen nooit totaal zijn. Het gaat om vrijheid om in het heden te zijn. Een rebel heeft geen verlangen naar macht. Hij viert het leven samen met anderen, creëert geen nieuwe organisatie, maar een gemeenschap. Verlangen naar macht heeft altijd geleid tot conflict, competitie, oorlog en zo naar de dood.

Accepteer jezelf zoals je bent. Je bent dan niet langer verdeeld en denkt niet langer schizofreen 'ik ben dit en ik moet dat zijn'. Je hoeft dan ook niet meer te zoeken naar iets hogers, omdat je er al in leeft.

In het oude Hebreeuws staat het woord God voor ‘dat wat is’. ‘G’ staat voor ‘dat’; ‘O’ staat voor ‘wat’; ‘D’ staat voor ‘is’. Het verwijst naar een aanwezigheid. Het leven en het universum is synoniem met God.

Osho noemde zichzelf agnost, waarmee hij wilde aangeven dat het niet nodig was om naar een God te zoeken, wanneer Goddelijkheid voldoende is.

10 alternatieve geboden (adviezen) door Osho

  1. Neem geen bevelen aan, anders dan die van binnenuit jezelf komen (Ken u zelve).
  2. De enige God die bestaat is het leven zelf; God is geen persoon.
  3. De waarheid ligt binnen in je, zoek het niet buiten jezelf.
  4. Liefde is gebed, acceptatie van alles wat er gebeurt.
  5. Leeg te zijn is het middel tot de waarheid.
  6. Leven is hier en nu.
  7. Leef, terwijl je totaal wakker wordt.
  8. Ga niet tegen de stroom van het leven in; het leven leeft jou.
  9. Sterf elk moment zodat je elk moment vernieuwd kunt worden.
  10. Houd op met zoeken, sta stil en kijk.

"Vrijheid betekent het vermogen om ja te zeggen wanneer ja nodig is,
nee te zeggen wanneer nee nodig is,
en soms te zwijgen wanneer niets nodig is stil zijn, niets zeggen.
Wanneer al deze ten dienste staande dimensies beschikbaar zijn, is er vrijheid".

Leven op je eigen voorwaarden, de volgende stap in vrijheid (bol.com).

Voor wie het eens simpel verwoord van een ander wil horen.
Plezier is het ervaren van flow in speelse verbinding met anderen en houdt van alles gezond.

Ken je echte kracht

Een mooi voorbeeld dat wijsheid zowel kan worden gevonden in de diepte als aan de oppervlakte komt van Hannah Shotbolt. Zij deelt haar visie op God en non-dualiteit, terwijl ze haar nagels lakt.

Ik vind haar helder.

Waarschuwing vooraf: dit filmpje kan jouw ego angst aanjagen.
Laat de inhoud van de boodschap binnenkomen zonder je te richten op degene die het brengt (verschijningsvorm).

Voor een meer klassieke manier om dezelfde spirituele boodschap te horen (ga naar 24:25 op deze video).

Altruïsme en beslissingen nemen met grote gevolgen

In ons menselijk handelen dreigt heel binnenkort de draagkracht van het ecologische systeem op aarde te worden overbelast. En daarmee is de kwaliteit van het leven op aarde in gevaar.
In zijn Ted talk vertaalt Matthieu Ricard een altruïstische houding naar het nemen van beslissingen met globale gevolgen.

Wat kunnen we doen op mondiaal niveau?

We hebben drie dingen (te doen).
  1. Verbetering van de samenwerking. Leren op school coöperatief te zijn in plaats van concurrerend. Onvoorwaardelijke samenwerking binnen bedrijven - er kan enige concurrentie tussen bedrijven zijn, maar niet binnen.
  2. Duurzame harmonie beoefenen. Ik hou van deze woorden. Geen duurzame groei meer. Duurzame harmonie betekent nu de ongelijkheid te verminderen. In de toekomst zullen we meer doen met minder, en we blijven kwalitatief groeien, niet kwantitatief. We hebben een zorgzame economie nodig. De homo economicus kan niet omgaan met de armoede te midden van overvloed, kan niet omgaan met het delen van gemeenschappelijke goederen van de atmosfeer, van de oceanen. Als je zegt dat de economie medelevend moet zijn, zeggen zij: "Dat is niet onze taak". Maar als je zegt dat het ze niets kan schelen, dat ziet dat er slecht uit. We moeten lokaal betrokken zijn en wereldwijd verantwoordelijkheid dragen.
  3. We moeten altruïsme uitbreiden tot de andere 1,6 miljoen soorten. Voelende wezens zijn medeburgers in deze wereld en we moeten altruïsme durven toe te passen.
Wikipedia Matthieu Ricard werd in het XVIe district van Parijs geboren en studeerde eerst moleculaire biologie. Tijdens zijn promotieonderzoek werkte hij in het Pasteur Instituut met Nobelprijswinnaar François Jacob. Toen hij in 1972 gepromoveerd was begon hij te twijfelen aan een academische carrière. Geïnspireerd door de films over de Tibetaanse meesters besloot hij naar de Himalaya te gaan. Daar ontmoette hij Kangyur Rinpoche in Darjeeling (India) en studeerde bij hem tot zijn overlijden. Hierna werd hij leerling bij Dilgo Khyentse Rinpoche in Kathmandu (Nepal) en studeerde bij hem tot zijn overlijden in 1991. Tevens besloot Matthieu monnik te worden.

<

Dus ik ben mijn gedachten niet

In de eerste aflevering van Dus ik ben op 11 januari staat Stine Jensen stil bij haar gedachten. Als filosoof is denken de basis van je bestaan. De laatste tijd dringt zich bij haar de vraag op: wat blijft er van mij over zonder mijn gedachten? Bén ik mijn denken? In haar zoektocht naar een antwoord stuit Stine op ‘Non-dualisme’. Aan de hand van het non-dualisme verkent ze de randen van de klassieke filosofie en maakt een reis langs satsangs, yoga-goeroes, spirituele coaches en een boeddhistisch filosoof.
Een kenmerk van het non-dualisme is het inzicht dat alles één is. Je bent niet je gedachten, maar datgene waarin de gedachten verschijnen en verdwijnen.
Het valt Stine niet licht om dit inzicht te ontvangen van Lisa Cairns, wiens wijsheid moeilijk valt te rijmen met haar jeugdigheid. Wijsheid kent helaas of gelukkig geen leeftijd of verschijningsvorm.

Tijdens haar reis gaat ze op bezoek bij levenscoach Jeanette ter Haar om hier meer te leren over het non-dualisme en om haar nieuwe inzichten te leren toepassen.
Ook hier valt het Stine zwaar om gewoon de aanwijzingen van de levenscoach letterlijk ten uitvoer te brengen. Ze doet het toch en heeft een verrassend openhartige ontmoeting.

Ten slotte maakt Stine een spirituele reis terwijl ze met behulp van de hallucinogene drugs ayahuasca probeert haar gedachten volledig los te laten.
Dat is natuurlijk een heftige ervaring die Stine niet graag op camera laat vastleggen. Ze concludeert dat het een geestverruimende ervaring is die haar het inzicht geeft dat haar identiteit niet samenvalt met haar gedachten.

Vrijheid van meningsuiting is geen vrijbrief om te beledigen

Vrijheid van meningsuiting betekent dat het ons vrijstaat om onze mening te uiten in woord, schrift of beeld. Wie zich niet zo goed bewust is van het verschil tussen een feit, een mening of een oordeel, kan ten onrechte denken dat hij alles mag zeggen. Wie de holocaust ontkent, ontkent een feit en kwetst daarmee slachtoffers van dat feit. Omgekeerd, iemand die zegt dat hij zich gekwetst voelt kan niet stellen dat degene die hem kwetst de wet overtreedt. Gevoelens hebben voor jezelf waarheid, maar die kan een ander niet worden opgelegd als feiten.

Gevoelens en meningen zijn een persoonlijke zaak. Oordelen zijn dat niet. Wie tegen een ander zegt “ik vind jou een klootzak” komt daar juridisch mee weg. Wie zegt “jij bent een klootzak” niet per se. Het is een beledigend oordeel.
Ius mentis: Je hebt het recht om je mening te uiten en daarbij te schokken, kwetsen of verontrusten. Maar er zitten wel degelijk grenzen aan de uitingsvrijheid. De wet noemt smaad, laster, privacy, discriminatie en haat zaaien als belangrijkste grenzen.
Het is overigens een misverstand dat je door "Ik vind" ergens voor te zetten, altijd legaal bezig zou zijn. Er is juridisch geen verschil tussen "Ik vind hem een oplichter" en "Hij is een oplichter". Uit de context moet blijken hoe je die zin bedoelde: als daadwerkelijke beschuldiging, als stoom afblazen of prikkelende overdrijving in een recensie van een winkel? Wel is het zo dat een opinie anders beoordeeld wordt voor de wet dan een feitelijk relaas.
Tot zover Ius mentis.

Bestaat het recht om te kwetsen?
Dat recht bestaat niet en je kunt ook niet iemand de mond snoeren door te beweren dat hij jou gekwetst heeft of dat je je door een uitspraak gekwetst voelt.

Godslastering is niet strafbaar, vermoedelijk omdat God niet aantoonbaar een persoon is. Belediging van groepen, het aanzetten tot haat, discriminatie of geweld zijn wel strafbaar. Zo kan een samenleving provocateurs grenzen stellen.

Een machtig persoon (leeuw) tergen is levensgevaarlijk. Spot wordt vaak verpakt of vermomd om machthebbers te bekritiseren. Een nar of een clown kan daar mee wegkomen door ook zichzelf op de hak te nemen. Hele culturen kennen indirecte vormen van subtiel beledigen. Indirect kan ook door het tegenovergestelde te beweren van wat je bedoelt. Het wordt dan de kunst van de goede luisteraar om dit op te pikken.

De gedachte achter etiquette, ethiek, de grondwet, de 10 geboden en wellevendheid is de gouden regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet. In de wet wordt deze grondregel voor allerlei situaties uitgewerkt met zo min mogelijk beperking van ieders vrijheid. In de etiquette wordt zoveel mogelijk voorbeelden uitgewerkt van situaties waarin het gedrag wordt omschreven waarmee je geen grenzen overschrijdt. Wie wellevend is houdt rekening met de ander. Hij past de etiquette toe zodat niemand in de pijnlijke situatie komt dat er grenzen dreigen te worden overschreden.

Een vergelijkbare overweging geldt bij het tonen van respect. Bij respect geldt dat iemands grenzen in acht moeten genomen en dat er optimum is in de mate van betrokkenheid. Die betrokkenheid kan positief of negatief zijn. In beide gevallen is er een spanningsveld tussen betrokkenheid en vrijheid van de ander.

Voorkomen is beter dan genezen. Het is handiger om negatieve gevoelens bij anderen te voorkomen, maar wie zichzelf inhoudt en niet voor zichzelf opkomt vanuit angst voor een ander heeft daarmee vooral zichzelf. Wie een lastige kwestie aan de orde wil stellen kan het beste aangeven wat het hem doet in plaats in de aanval te gaan en stellen dat de ander een fout begaat.

Complottheorieën, praat erover in de klas

Naar aanleiding van moordpartij op de redactie van Charlie Hebdo schrijven Willem van Ewijk en Jeroen Visser in de Volkskrant hoe leraren worstelen met de vraag hoe het gesprek met de kinderen hierover in goede banen te leiden.
Veel kinderen nemen de opvattingen van hun ouders mee naar de klas. Een steeds terugkerend fenomeen is de complottheorie: “er zouden heel andere oorzaken achter de gebeurtenissen zitten dan in de media worden beschreven”.

Een citaat.
Meer Nederlandse scholen worstelen met de vraag hoe met 'Parijs' moet worden omgegaan. Docenten vinden dat lastige discussies, maar willen het onderwerp klassikaal aankaarten omdat anders gesprekken tussen leerlingen onderling de verkeerde kant op gaan. Menige islamitische leerling denkt dat de aanslagen een Israëlisch of Frans complot zijn.
'Het gaat erom het gesprek aan te gaan', zegt Hans Teunissen van de vereniging van docenten maatschappijleer (NVLM). Na terroristische aanvallen doemen er altijd complottheorieën op. 'Ik doe dan een stap terug en vraag de klas hoe het komt dat complotten vaak in verband worden gebracht met aanslagen. Dat is beter dan een discussie te beginnen'.
Tot zover het citaat.

Zo simpel is het. Wie de antwoorden niet heeft kan beter vragen stellen en open luisteren.

Zie ook de artikelen over respect.


Suggesties uit het debat voor verbeteringen in de klas.

Laat maatschappijleer alleen geven door docenten met een bevoegdheid, het is geen bezigheidstherapie.

Begin al op de basisschool met onderwijs in debatteren in de vorm van dialogen voeren en op het voortgezet onderwijs met het herkennen van drogredeneringen.

Relativeer de angst die de media verspreiden, leer de leerlingen 'mediawijsheid'.

Leer de leerlingen te twijfelen, leer ze dat er verschillende perspectieven zijn.

Ga het gesprek aan in de docentenkamer.

Hou op met het focussen op etniciteit, zie de leerlingen als mens.

Van jezelf houden voordat je een ander liefde kunt geven?

Het lijkt zo logisch: eerst moet je van jezelf houden voordat je een ander liefde kunt geven. Maar is dat wel zo? Het roept twee vragen op: hoe weet je zeker of je van jezelf houdt? en wat versta je onder liefde die je geeft?

1. Wie is dat “jezelf” en wat is van jezelf houden? Aan de ene kant heb je de narcist die zo verkikkerd op zijn spiegelbeeld is dat hij er niet los kan komen, aan de andere kant: zou iemand die zichzelf wegcijfert niet van zichzelf houden?
Veel gemakkelijker wordt het wanneer je eerst voor jezelf zorgt en vervolgens aandacht voor de ander hebt. Dat is allemaal veel minder beladen. Laat de ander ook voor zichzelf zorgen (een noodgeval uitgezonderd, natuurlijk!). Ken jouw behoeften en je kunt je beter voorstellen wat een ander nodig heeft. Het is dan beter uit elkaar te houden: liefde en behoeftes. Wanneer je het gevoel hebt dat je met jezelf verbonden bent, is het gemakkelijker om je met een ander te verbinden.
Sommigen groeien op zonder dat zij erkenning dat zij er mogen zijn zonder tegenprestatie. Of nog erger: elke vorm van zelfwaardering wordt de kop ingedrukt. Ontdoe je van die negatieve invloed door deze te onderkennen en in te zien dat deze niets met jou te maken heeft maar met degene die het jou aandeed.

2. In het uitwisselen van liefde is het belangrijk om je bewust te zijn van de ongrijpbaarheid van liefde. Liefde is niet af te dwingen en kent geen eigenaar. Wat is de aard van de liefde eigenlijk die ik meen te ervaren of te geven?
Het gaat in de liefde niet om het hebben van relaties, maar om in staat te zijn om een verbinding te maken. In de afwisseling van verbinden en loslaten, ontwikkel je jouw zelfvertrouwen en leer je eigen en andermans vrijheidsbehoefte kennen en wat liefde voor jou betekent. Je verliest zo jouw autonomie niet en leert de aard van de verbintenis kennen. Je bent –wanneer je kunt loslaten- niet bang om jezelf te verliezen.
Wordt het een stabiele relatie waarin je plannen kunt maken voor de langere termijn of blijft het beperkt tot een vriendschap met weinig verplichtingen?
De volgorde waarin je liefhebt doet er niet zoveel toe, belangrijker is dat je leert wat de leuke en minder leuke gevolgen van liefhebben zijn. Verliefdheid komt op en gaat weer voorbij. Het kan een voorbode van liefde zijn, maar ook een illusie. Zorg goed voor jezelf en maar steek niet te veel tijd in het zoeken naar jezelf.
Houdt het beeld van een peuter voor ogen, die houdt van zichzelf en anderen (mens en dier) evenveel.
Leef en de rest volgt vanzelf.

Uit een interview met Vera Helleman:
Een populair gezegde is dat je eerst van jezelf moet houden voordat je klaar bent voor een partner.
“Ja, daar kun je niets mee. Je kunt liefde niet ‘doen’. Want je bent liefde. En het enige dat je kunt doen, als dat al een ‘doen’ is, is je weerstand tegen jezelf opgeven. Stoppen met wegrennen voor jezelf in negatieve gedachten en jezelf saboteren. Stoppen met geloven in de gedachte dat je jezelf anders moet voordoen dan je bent om erkenning te krijgen. De maskers afzetten die de leegte camoufleren. Je moet je dan wel eerst bewust worden dat er weerstand is en die durven toelaten. Daarna ligt de weg open naar zien dat je liefde bent, en zakken in de laag waar alles al geaccepteerd is, ook jijzelf. En liefde kan ook ‘nee’ zeggen, die is lang niet altijd lief en aardig”.

Tien kenmerken van soulmates of tweelingzielen

Wanneer twee zielen contact maken

Een zielcontact tussen mensen of tussen mens en dier verwijst naar een diepe, intense en vaak spirituele verbinding die verder gaat dan oppervlakkige interacties. Het is een gevoel van diepe resonantie en verbondenheid dat niet alleen gebaseerd is op uiterlijke kenmerken, maar ook op emotionele, energetische en zelfs spirituele niveaus. De betrokkenen delen een diepe wederzijdse waardering en connectie. Het is een ervaring van het delen van energie, liefde en begrip op een niveau dat moeilijk in woorden te vatten is.

Van de site van Rebelle Society en volgens Carmen Harra.

  1. Het is iets wat je diep van binnen voelt en niet met woorden kunt beschrijven.
  2. Je hebt flashbacks en déjà vu’s alsof je de ander al eerder bent tegengekomen.
  3. Je weet wat de ander gaat zeggen.
  4. Je wordt verliefd op alle eigenaardigheden van de ander.
  5. Het is intenser dan andere relaties. Bij moeilijkheden doe je alles om deze te overwinnen.
  6. Jij en de ander tegen de rest. Jullie kunnen de hele wereld aan.
  7. Je voelt je geestelijk één met de ander. Het overkomt je dat je elkaar op het zelfde moment wilt bellen.
  8. Je voelt je veilig en beschermd bij de ander. Je kunt je kwetsbaar opstellen.
  9. Je kunt je niet voorstellen dat je wilt leven zonder die ander.
  10. Het voelt niet ongemakkelijk wanneer je elkaar lang in de ogen kijkt. Je ziet en voelt verbinding.
Tot zover de opsomming van Harra.

Is het onontkoombaar om een liefdesrelatie aan te gaan met jouw zielenmaat? Uitersten trekken elkaar aan en gelijkgestemden ook. Het is maar wat je uit een relatie wilt halen. Het is prettig dat je je op je gemak voelt bij iemand en dat je erkenning en liefde ervaart. Van iemand die veel op jou lijkt en jou bevestigt kun je zelfvertrouwen krijgen, maar kun je veel van die ander leren?
Het is jouw gevoel wat je vertelt wat voor soort relatie je het beste met jouw tweelingziel kan aangaan.

Levenswijsheden van Mahatma Gandhi

Het leuke van uitspraken van Mahatma Gandhi is dat ze elk afzonderlijk een heel verhaal lijken te vertellen. In de beperktheid gaat niets verloren van hun strekking. Ze worden er juist sterker van.

  1. Wanneer het ego sterft, ontwaakt de ziel.
  2. Een oog voor een oog maakt de hele wereld blind.
  3. De grootste vervuiler op de wereld is de armoede.
  4. Als je doet wat je leuk vindt, hoef je nooit te werken.
  5. Wees de verandering die je in de wereld wil zien.
  6. Slechts diegene mag slopen die iets beters kan bouwen
  7. Je kan geen hand schudden met een gebalde vuist
  8. Geluk hangt af van wat men kan geven, niet van wat men kan krijgen
  9. Angst heeft zijn nut, maar een lafaard zijn heeft dat niet.
  10. De spreuk ‘Waarheid is God’ prefereert boven ‘God is Waarheid’. Want velen zijn vermoord in de naam van God, maar niemand is ooit vermoord in de naam van de waarheid.
  11. Spreek alleen wanneer het toegevoegde waarde boven de stilte heeft.
  12. De aarde biedt voldoende om ieders behoefte te bevredigen maar niet ieders hebzucht
  13. Geluk is er als dat wat je denkt, wat je zegt en wat je doet met elkaar in harmonie is.
  14. Goedheid, zelfopoffering en vrijgevigheid zijn niet de exclusieve rechten van enig ras of geloof.
  15. Men kan het niveau van beschaving van een land meten aan de manier waarop dat land met zijn dieren omgaat.
  16. Ik ben bereid om te sterven, maar er is geen doel waarvoor ik zou doden.

Fascinerend aan Gandhi -voor mij- is dat ik hem zowel als een held als anti-held kan zien.

Egolutie, uit de weg met het ego

Psychologe Susanne Piët is strategisch adviseur voor bedrijfsleven en overheid, gespecialiseerd in communicatie van beleving en het denken over de toekomst.
Gewetensvol leven en tegelijk genieten is volgens haar de nieuwe trend. De verheerlijking van ego, bezit en geld en het nietsontziend faken en profiteren hebben hun tijd gehad. Bij gewetensvol leven hoort een andere praktijk: buurtfeesten, ruilapps en zelfmaaksites schieten uit de grond, creativiteit breekt door de oude consumptiementaliteit heen. Er gloort een verlangen naar schoonheid, stijl, zorgzaamheid, spaarzaamheid en reflectie.
De vraag 'Hoe word je een goed mens?' herijkt het maatschappelijk moreel besef en dwingt ons tot stellingname rond kwesties als zorg, ouderdom en genetische manipulatie.
De kentering wordt gekenmerkt door de komst van de volgende drie fasen: het volwassen stadium, het ouderstadium en het stadium van geweten. Onze gangen, gedragingen, gevoelens, voorkeuren en gedachtes zijn dankzij GPS en cookies naspeurbaar. Onze data zijn exploiteerbaar, verhandelbaar voor marktonderzoekers en andere ondernemers. Volgens Piët bedotten we onszelf als we geloven dat we vrijheid hebben verworven met die dingen, want in werkelijkheid zijn we gevangenen geworden.

Ruimte voor empathie en zorg

De evolutie van het ego, aangeduid met egolutie, heeft als kenmerk dat het over lange tijd uitstrekt en daarmee in het moment onmerkbaar verloopt. We leven in een tijd waarin ontwikkelingen sneller gaan dan vroeger. Ontwikkelingen voltrekken zich gelijkertijd. We kunnen gewetensvol genieten. We kunnen een ego hebben en tegelijkertijd relativeren. We kunnen spiritualiteit omarmen en ons niets aantrekken van religie. We kunnen evenwaardigheid belangrijk vinden en ongelijkheden en verschillen zowel omarmen als negeren. Bewustwording en en-en denken maakt dit mogelijk.

Egolutie, einde van het ik-tijdperk (bol.com).

Je ne suis pas Charlie

Terreur slaat dood, letterlijk en figuurlijk. Wie met terreur wordt geconfronteerd heeft even niet de tijd en rust om adequaat te reageren. Bij kleine gespannen situaties schiet je soms een humoristische reactie te binnen, die de spanning ontlaadt, maar wanneer het gaat om gewelddadige handelingen voort komen uit religieuze overwegingen moeten we voorzichtiger zijn.
Emoties strijden om voorrang: stel ik een daad of accepteer ik ontzetting en verdriet? Er is niet één woord om wat er in je omgaat uit te drukken.
De een gaat uit solidariteit met de vermoorde redactieleden lopen met de leuze “je suis Charlie” en een ander maakt een tweet of een Facebookpagina met “#nietmijnislam”. “Je suis Charlie” is positief (het is “iets wel”, bijvoorbeeld solidariteit) maar weinig zeggend. Geef je daarmee aan dat je het met alles van het satirische blad eens bent? Weet je wel genoeg over hun opvattingen? Vermoedelijk niet, maar vermoord worden om jouw mening gun je niemand.
“Niet mijn islam” is negatief (in de zin van “het is iets niet”) maar wel veelzeggend. Het is veelzeggend, omdat hoe iemand zijn religie beleeft een persoonlijke zaak is, waarvan je vindt dat het niet een ander dwingend kan en mag worden opgelegd. En dat druk je bijvoorbeeld uit met “terreur is niet mijn religie”.

Over het motief van de terroristen kun je zeggen dat het (ondanks hun claim dat zij verbonden zijn met een terroristische organisatie) vooral een persoonlijke daad is. In de claim zit een poging tot rechtvaardiging van de daad. Het is een "ego ding", een vage aanduiding van het fenomeen dat mensen dingen zeggen en doen vanuit een verondersteld ego.
Er is te veel overlap met religie om deze bron van motivatie niet te negeren. Het mag zo zijn dat de "ware islam" dit soort daden niet aanmoedigt, het zijn "onware vertegenwoordigers van de islam" die mensen aanmoedigen om de Koran zo uit te leggen dat terreur gerechtvaardigd lijkt. En dat geldt voor alle religies. Religies beogen te verbinden, niet te verblinden en te verstikken.
Je kunt vinden dat terroristen een gewelddadige dood verdienen, maar dan is het onmogelijk om later de vraag te stellen naar het motief. Daders mogen zwijgen en sommigen doen dat heel lang, maar daders die tot het inzicht komen dat geen enkele overtuiging geweld rechtvaardigt, zouden de samenleving toch helpen met het accepteren van afwijkende meningen en culturen. Het zou ook bijdragen aan begrip van het proces van misleiding. Nu de daders dood zijn kan iedereen zijn eigen interpretatie van het motief tot geweld projecteren op de gijzelnemers. Het gevaar is dat gelovigen uit subculturen het slachtoffer worden van het onvermogen om dit leed te benoemen of het onmogelijk maken een genuanceerde reactie te geven.

Bij terreur en heftige emotionele gebeurtenissen kun je niet direct optimaal communiceren. Een stille tocht is dan logisch. Woorden schieten tekort, je bent sprakeloos en voelt je machteloos, maar wilt wel wat doen. Applaudisseren is vreemd en ongemakkelijk. Slachtoffers helden noemen is over de top.
Het is de kunst om ook na verloop van tijd, wanneer je de woorden wel te beginnen op te komen, de moed te verzamelen om een constructief gesprek te voeren. En dat hoeft helemaal niet alleen op fora waar wereldproblemen worden besproken, het kan ook in het gewone leven door het inzicht te integreren in de manier waarop we onze mening geven, namelijk door bij absolute oordelen weg te blijven.
“Het is niet wit, het is niet zwart, maar in de kleur van mijn hart” (tekst Frank Boeyen). In deze tekst komt iets wezenlijks naar boven door het juist niet te benoemen.

Een partijtje Vrijheid

In Een partijtje Vrijheid buigt Tegenlicht zich met dwarse denkers als de Duitse filosoof en historicus Peter Sloterdijk en de Amerikaanse letterkundige Stanley Fish over het begrip vrijheid. Wat is de definitie, hoe vrij zijn we werkelijk, zijn er beperkingen aan vrijheid van meningsuiting? En hoe geconditioneerd zijn we als we ons vrij voelen? In Tegenlicht een zoektocht uit 2009 naar de vrijheid.

In het filmpje de voetballende filosofen door Monty Python, Peter Sloterdijk en Stanley Fish over positieve en negatieve vrijheid (Isaiah Berlin) en Rob Wijnberg over vrijheid als paradox.

Bestaat er zoiets als het recht om niet beledigd te worden? Zou zoiets dan als oncontroleerbaar machtsmiddel worden ingezet?

Fish citeert ook Hobbes. Wikipedia: "Hobbes meende dat mensen uit zelfbehoud bereid zijn om af te zien van het recht op gebruik van geweld, mits de anderen dit ook doen. Vrede en veiligheid worden daardoor gewaarborgd. Dit wordt ook wel het 'prisoner's dilemma' genoemd. Het is een dilemma waar mensen in eerste instantie hun eigen 'zelfbehoud' ondergraven door puur op egoïstische gronden te handelen. Zij kunnen pas ontsnappen aan 'zelf-destructie' door samen te werken en bepaalde vrijheden op te geven. De enige manier waarop mensen gelijktijdig afstand kunnen doen van geweldsmiddelen is door deze, door middel van een sociaal contract, over te dragen aan een superieure macht".

Levenslessen van Albert Einstein

Einstein was niet alleen een wetenschapper, maar ook een filosoof en humanist die zich inzette voor vrede, gerechtigheid en ethische verantwoordelijkheid.
Einstein geloofde sterk in de waarde van compassie en naastenliefde. "Onze taak moet zijn om onszelf te bevrijden door ons morele bewustzijn uit te breiden, om ons uit de gevangenis van ons egoïstische zelf te bevrijden door mededogen en liefde voor alle levende wezens te cultiveren".
Einstein was een pacifist en zette zich in voor wereldvrede. Hij was een voorstander van internationale samenwerking en sprak zich uit tegen oorlog en militarisme. "Vrede kan niet worden gehandhaafd door militaire macht. Het kan alleen worden bereikt door begrip".
Verder geloofde Einstein in de waarde van creativiteit en de verbeeldingskracht als middel om de wereld te veranderen. "Verbeelding is belangrijker dan kennis. Kennis is beperkt, verbeelding omvat de hele wereld".
Vijfentwintig levenslessen van Albert Einstein, vertaald van Themindunleased.org.
  1. Intellectuele groei zou bij de geboorte moeten starten en pas stoppen bij de dood.
  2. Iedereen zou gerespecteerd moeten worden als individu en niemand tot idool gemaakt.
  3. Doe nooit iets tegen jouw geweten, zelfs niet wanneer de overhead het eist.
  4. Wanneer mensen alleen goed zouden doen vanwege angst voor straf of omdat ze hopen op een beloning dan is dat treurige zaak.
  5. Ons belangrijkste probleem lijkt te zijn het streven naar perfecte middelen en dit te verwarren met doelen.
  6. Liefde is een betere leraar dan plicht.
  7. Wanneer je het niet simpel kunt uitleggen, begrijp je het nog niet goed genoeg.
  8. Geen probleem kan worden opgelost op hetzelfde bewustzijnsniveau waarop het is ontstaan.
  9. Gekte is iets alsmaar opnieuw doen en een andere uitkomst verwachten.
  10. Leer van gisteren, leef voor vandaag en hoop op morgen.
  11. Het is volkomen duidelijk geworden dat onze technologie onze menselijkheid heeft overvleugeld.
  12. Alles dat geteld kan worden telt niet noodzakelijk mee; alles dat telt kan noodzakelijk geteld worden.
  13. Geweld trekt altijd mensen met een lage moraal aan.
  14. Alles zou zo simpel moeten zijn als het is, maar niet simpeler.
  15. Een mens zou moeten zoeken naar wat is, niet naar wat hij denkt dat moet zijn.
  16. Iedereen die teveel leest en zijn hersenen nauwelijks gebruikt vervalt in luie denkgewoontes.
  17. Wie nooit een fout maakt heeft nooit iets nieuws geprobeerd.
  18. Het is de ware kunst van een leraar om plezier op te wekken in creativiteit en kennis.
  19. Wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd.
  20. Grote geesten hebben altijd moeten opboksen tegen middelmatige geesten.
  21. Onderwijs is wat overblijft nadat men is vergeten wat men heeft geleerd op school.
  22. Logica brengt je van A naar B. Verbeelding brengt je overal.
  23. Woede huist in het hart van gekken.
  24. Informatie is geen kennis.
  25. Verlies nooit een heilige nieuwsgierigheid.
In deze video spreekt Einstein over God.

Een goede God is niet nodig

Is het gegeven dat er veel menselijk leed is in de wereld een bewijs dat er geen goede God is?
Uiteraard is dat het bewijs, maar dat wil niet zeggen dat God of Allah, of om het even welke hogere macht dan ook, niet bestaat. Kunnen we accepteren dat er een macht zou kunnen bestaan die niet oordeelt?

Bij de vraag of God bestaat is vooraleerst van belang wat wij onder God verstaan. Is God een persoon, omdat bidden anders geen zin heeft? Is God degene die de evolutie op gang heeft gebracht? Zat God achter de oerknal?
Het moge duidelijk zijn dat je eigenlijk nog niets weet wanneer je op deze vraag een bevestigend antwoord krijgt. Elk antwoord roept eindeloos vervolgvragen op.

Mathieu Weggeman. "Zou het nu ook niet zo kunnen zijn dat mensen niet voldoende verstand of een niet ver genoeg ontwikkeld bewustzijn hebben om te begrijpen aan welke orde zij zelf deelnemen? Er is ook geen mens die een roman kan schrijven waarin de hoofdpersoon intelligenter is dan de schrijver zelf. Graag daarom wat minder stelligheid en arrogantie en wat meer bescheidenheid in het debat over het al dan niet bestaan van God".

Mensen voor wie het in het leven niet meezit, vinden troost in de gedachte dat zij na hun dood opgevangen worden door een liefdevolle God in een hemel. Mensen die een Bijna-Dood-Ervaring (BDE) hebben gehad melden een liefdevolle ontmoeting met overledenen en hemelse toestanden, niemand meldt een ontmoeting met een God. Er is vermoedelijk meer tussen hemel en aarde en er is niets mis mee om te geloven.

De vraag of God wel of niet bestaat zal waarschijnlijk nooit definitief beantwoord worden. Zelfs wanneer religieuze voorstellingen of gevoelens kunnen worden opgewekt door hersenstimulatie wordt deze vraag daarmee niet beantwoord.
Dat is geen ramp. Het kan voor velen een geruststelling zijn dat God zich niet aantoonbaar bemoeit met de gang van zaken op aarde en niemands zijde kiest. Het betekent namelijk dat we vrijheid zouden kunnen hebben en niemand God kan claimen. Vele anderen zouden zich afkeren van religie omdat het geen zin lijkt te hebben om te luisteren naar geestelijken die beweren namens God te spreken. Vooral niet wanneer religies op een oneigenlijke manier proberen macht en controle uit te oefenen. Het is niet zo verwonderlijk dat er vaak oorlog is met die landen, waarin veel religieuze fundamentalisten wonen. Een fundamentalist is iemand die vindt dat hij zijn visie over het ware geloof aan een ander mag opleggen, desnoods met geweld. Geen wonder dat Allah of God zich niet direct laat kennen.
De geest van de 10 geboden, de grondwet en de ethiek is in grote lijnen gelijk: “mijn vrijheid houdt op waar die van een ander begint” en “doe niet aan een ander wat je niet wilt dat een ander jou aandoet”. Deze richtlijnen worden zowel binnen als buiten religies aangehouden. Er is consensus over de grote lijn van wat goed en fout is. Goed is wat de vrijheid van zoveel mogelijk betrokkenen vergroot. Hecht geen geloof aan iets wat niet bijdraagt aan vergroting van vrijheid en liefde.

Misschien heeft geloven in een God nog wel zin; geloven in een God die oordeelt en probeert onrecht te voorkomen, ontslaat ons wel erg gemakkelijk van de verantwoordelijkheid om zelf te waken en na te denken over goed en fout.
Het accepteren dat een goede God niet bestaat maakt het ook logischer om grenzen te stellen aan geloven (religies) die claimen God of Allah aan hun kant te hebben en vervolgens een ongelijkheid introduceren en zich boven een ander stellen.

Het maakt het ook gemakkelijker om mensen uit andere culturen te accepteren en te respecteren in hun geloof, zolang zij zich evenwaardig opstellen. Wanneer we ons zouden oefenen in het achterwege laten van veroordelen en oefenen in het evenwaardig behandelen van onze medemens dan verdwijnt vanzelf de behoefte aan een goede God.

De cijfers begin 2015.
Atheïst. Er bestaat geen God of hogere macht of kracht - 25%.

Agnost. Weet niet of God of een hogere macht bestaat - 31%.

Ietsist. Er moet iets zijn als een hogere macht of kracht - 27%.

Gelovige. God houdt zich met ieder mens persoonlijk bezig - 17%.

Voor zoekers, twijfelaars, gelovigen en atheïsten is onderstaand boek van Frédéric Lenoir zeer inzichtelijk. Als God bestaat, waarom is hij dan onzichtbaar? Wanneer duiken de eerste goden op in de geschiedenis? Hebben joden, christenen en moslims het over dezelfde God? Is God een persoon, een energie of een scheppingsprincipe? En als het een persoon is, waarom dan bijna altijd een man? Kan de wetenschap het bestaan van God bewijzen? Is het boeddhisme een religie zonder goden?
Een citaat uit God?
Wat Jezus betreft kwam verlossing voort uit gebed en uit onze betrekking tot God. Hij wilde de mens opnieuw in contact brengen met zijn goddelijke oorsprong. Maar in navolging van bepaalde Bijbelse profeten bracht hij om te beginnen zijn discipelen een andere kijk op God bij, door hun te tonen dat zijn almacht als het ware onderworpen is aan zijn liefde en aan zijn absolutie eerbied voor de vrijheid van al zijn schepselen. Dat houdt in dat de menselijke wisselvalligheden niet meer mogen worden opgevat als goddelijke beloningen of straffen. God biedt de mens met zijn genade innerlijke ontferming, in plaats van de rechtvaardige voor elk bezoeking te behoeden of de zondaar voor zijn dwalingen met beproevingen te straffen. Daarom zal Hij ook niet in het reilen en zeilen van de wereld ingrijpen.

Populair in de laatste week

Alle labels van het blogspot

#metoo (2) aanbevolen (18) aandacht (9) aanraken (2) aanwezigheid (4) achterdocht (2) ADHD (2) afhankelijkheid (3) afstand nemen (6) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (4) altruïsme (6) ambitie (3) ander (1) angst (22) apofatisch (9) authenticiteit (9) autisme (1) autonomie (5) balans en evenwicht (52) begeerte (1) behoefte (5) belangen (10) belemmerende overtuigingen (10) beoordelen (5) beslissen (2) betrokkenheid (5) betrouwbaarheid (2) bewustwording (12) bewustzijn (26) bezinning (1) bindingsangst (3) bioscoopfilm (7) biseksualiteit (1) blijdschap (3) bodhisattva (2) boeddhisme (9) boek (164) boosheid (2) brein (2) burn-out (2) communicatie (16) compassie (10) competentie (4) competitie (16) complottheorie (3) constructief gesprek (4) consumeren (3) coping (2) creativiteit (3) crisis (7) dans (6) daten (5) deflexie (1) demagogie (4) denken (13) denkfouten (5) deugd (9) deugdzaamheid (1) diagnose (4) dialoog (10) dieren (4) discipline (1) dooddoener (6) drama (3) drie-eenheid (6) drogredenen (7) drugsgebruik (5) DSM (4) dualisme (5) duurzaamheid (5) echt (4) eenheid (35) eenzaamheid (8) ego (46) eigenschappen (2) eigenwaarde (5) emancipatie (5) emergentie (2) emotie (13) empathie (5) en-en (23) endogene depressie (1) energie (13) erkenning (8) ethiek (9) etiquette (6) evenwaardigheid (52) evolutie (23) faalangst (1) fabel (1) feedback (2) filmpje (80) filosofie (18) fraude (9) Freud (2) functioneren (4) gebreken (1) gedragsverandering (5) geduld (2) geest (3) geheugen (3) gekwetstheid (6) geld (5) gelijk hebben of gelijk krijgen (7) gelijkmoedigheid (4) geloven (18) geluk (34) genade (5) genot (1) Gestalt (1) Getuige (5) gevoelens (35) gezag (1) gezichtsverlies (3) gezondheid (5) gezondheidszorg (1) GGz (2) go with the flow (2) God (41) goedgelovigheid (3) gokken (1) grenzen (9) hechting (1) heelheid (8) hersenen (4) hier en nu (8) holisme (2) hoofdzonde (3) humor (13) ideaalbeeld (2) identificatie (11) identiteit (13) ik-boodschap (1) illusie (12) imago (1) individualisme (5) innerlijke vrijheid (17) integriteit (3) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (1) intuïtie (8) InZicht (13) islam (2) jaloezie (4) jeugd (1) jezelf worden en zijn (12) jongeren (3) karakter (2) katafatisch (1) kenmerken (2) kiezen (10) kind (13) kosten (1) kracht (6) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (2) kwakzalverij (1) kwaliteit (16) kwetsbaarheid (5) leegte (15) leiderschap (4) leugens (9) levensfase (3) levenskunst (9) levensvragen (3) levensweg (3) licht (3) liefde (97) liefdesverdriet (3) lijden (1) loslaten (21) macht (23) machtsstrijd (9) magisch denken (7) man-vrouw verschillen (11) mannelijkheid (2) mannen (1) media (2) meditatie (15) metacommunicatie (8) metafoor (2) metafysica (5) milieu (2) mindfulness (4) misbruik (4) model (1) moraliseren (3) motto (1) mystiek (7) nabijheid (2) narcisme (5) natuur (6) negatie (16) neti neti (3) niet doen (23) NLP (1) non-duaal bewustzijn (7) non-dualiteit (41) omdenken (8) omgangsregels (3) onderwijs (3) onderzoek (8) ongelukkig zijn (4) onmacht (2) onrust (2) ontrouw (1) ontwikkeling (10) onverwerkt kindertrauma (3) oordeel (18) opvoeding (8) orgasme (2) Osho (6) ouderen (5) overgave (4) overheid (1) overvloed (6) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (27) Pareto principe (1) partnerkeuze (6) passie (2) pedagogie (2) perfectie (2) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (6) persoonlijkheidsstoornis (3) pesten (1) Peter principle (1) pijnlichaam (8) politiek (10) populair (11) positieve (11) privacy (1) processie (1) projectie (9) psychiatrie (4) psychofarmaca (2) psychotherapie (1) puberen (1) reïncarnatie (2) relatie (17) relatievaardigheid (5) respect (32) rijkdom (2) rol (4) romantiek (5) rust (5) ruzie (5) samensmelten (10) schaamte (2) scheiden (2) schizofrenie (1) schouwen (6) schrijfdrang (1) schuld (3) schuldgevoel (2) seks (14) selectie (3) sociale druk (4) somberheid (1) spel (3) spiegelogie (4) spijt (1) spiritualiteit (51) spreekwoorden (1) sprong (1) statistiek (1) status (1) sterven (5) stilte (16) straling (1) strategie (1) stress (5) synchroniciteit (14) taal (16) Taoïsme (18) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (2) The Work (1) therapie (1) tijdgeest (5) toeval (5) Tolle (19) transcenderen (6) transformatie (5) transparantie (2) trend (2) tunnelvisie (1) twijfel (5) verandering (2) verantwoordelijkheid (12) verbinding (33) verdriet (2) vergeten (2) verlangen (5) verlatingsangst (1) verleiding (3) verlichting (14) verliefdheid (4) verlies (1) vermijding (1) vermoeidheid (1) verslaving (7) vertrouwen (18) verveling (2) verwondering (2) vicieuze cirkel (1) video (1) voeding (1) voelen (3) volgzaamheid (1) vragenlijst (2) vreugde (2) vrije wil (6) vrijen (3) vrijheid (92) waarheid (26) waarneming (7) ware (8) wederkerigheid (6) welzijn (7) wezen (2) wijsheden (10) wilskracht (2) woede (2) wu wei (24) yin en yang (4) zelfbeheersing (3) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (8) zelfdoding (4) zelfkennis (12) zelfkritiek (1) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (12) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (2) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (14) Zijn (11) zin van het leven (11)