Denkfouten bij goedgelovige mensen

Het Woordenboek van de scepticus richt zich tot vier verschillende soorten publiek:

1. de onbevooroordeelde zoeker, die geen specifieke mening heeft over het occulte en het niet aanhangt maar ook niet afwijst;
   
2. de gematigde scepticus die eerder zal twijfelen dan geloven in het occulte;
3. de geharde scepticus die totaal niet gelooft in al die occulte zaken;
4. de gelovige twijfelaar die geneigd is te geloven in het occulte maar licht twijfelt.

Van deze website een paar voorbeelden van denkfouten.

Magisch Denken
Een van de drijvende beginselen van magisch denken is het idee dat dingen die op elkaar lijken oorzakelijk verbonden zijn op een of andere manier die wetenschappelijk niet kan worden nagegaan (het principe van overeenkomst). Een ander drijvend beginsel is het geloof dat "dingen die ofwel fysiek contact hebben gehad of in ruimtelijke of temporele verbinding staan met andere dingen een verbinding behouden wanneer ze gescheiden zijn" (de wet van besmetting) (Frazer; Stevens). Denk aan relikwieën van heiligen die verondersteld worden spirituele energie door te sturen. Denk aan paranormale detectives die beweren dat ze informatie kunnen verkrijgen van een vermiste persoon door een voorwerp aan te raken dat aan de persoon toebehoorde (psychometrie). Of denk aan de dierenkwakzalvers die beweren dat ze de gedachten van uw hond kunnen lezen door te kijken naar een foto van de hond. Of denk aan het morfogenetisch veld van Rupert Sheldrake. Toevallig bestudeert Sheldrake ook paranormale honden.
Twee of meer duidelijke voorbeelden van magisch denken zijn Jungs begrip van synchroniciteit en Hahnemanns begrip van homeopathie (Stevens). Andere voorbeelden zijn toegepaste kinesiologie, grafologie (Beyerstein), handlijnkunde en psychokinese.

Post hoc denkfout
De post hoc ergo propter hoc (daarna en derhalve daarom) denkfout is gebaseerd op de foutieve theorie dat omdat een ding na een ander ding gebeurt, de eerste gebeurtenis automatisch de oorzaak is van de tweede gebeurtenis. Post hoc-redeneringen vormen de basis voor heel wat bijgeloof en verkeerd geloof.
Nochtans geven opeenvolgingen niet meer kans op oorzakelijk verband dan wisselwerkingen. Toeval bestaat. Plaatsvinden na een gebeurtenis is niet voldoende om vast te stellen dat de eerste gebeurtenis de daaropvolgende gebeurtenis heeft veroorzaakt. Om de waarschijnlijkheid van een oorzakelijk verband tussen twee gebeurtenissen vast te stellen, moeten regelingsmechanismen worden vastgelegd om andere factoren zoals toeval of een onbekende oorzakelijke factor uit te sluiten. Anekdotes volstaan niet omdat ze gebaseerd zijn op intuïtie en subjectieve interpretatie. Een beheerste studie is noodzakelijk om de kans op fouten door zelfbedrog te beperken.

Regressieve denkfout
De regressieve denkfout is het onvermogen om natuurlijke en onvermijdelijke schommelingen van dingen in rekening te nemen wanneer men er oorzaken aan toeschrijft (Gilovich 1993: 26). Zaken zoals beurskoersen, golfscores en chronische rugpijn variëren onvermijdelijk. Periodes van lage prijzen, lage scores en weinig of geen pijn worden uiteindelijk gevolgd door periodes met hogere prijzen, scoren en meer pijn, enz.. Wie deze natuurlijke schommelingen en tendensen negeert, doet aan zelfbedrog wat betreft de oorzaken ervan en maakt een post hoc-redenering.
Deze tendens om weg van de extremen naar het gemiddelde te bewegen werd "regressie" genoemd door Sir Francis Galton in een studie over de gemiddelde lengte van zonen van hele grote en hele kleine ouders. Hij vond dat zonen van hele grote of hele kleine ouders doorgaans groot of klein waren, maar niet zo groot of zo klein als hun ouders.

Selectief denken
Selectief denken is het proces waarbij voor een overtuiging gunstig bewijs wordt onthouden en ongunstig bewijs wordt genegeerd. Deze manier van denken vormt de basis voor het meeste geloof in paranormale krachten van zogenaamde gedachtelezers en mediums. Het is ook een basis voor vele, zo niet alle occulte en pseudowetenschappelijke overtuigingen.
Selectief denken werkt onafhankelijk van wishful thinking (ijdele hoop) en mag niet worden verward met vooringenomen denken, waarbij gegevens in tegenspraak met iemands overtuiging zeer ernstig wordt genomen, maar men veel kritischer staat tegenover dat soort gegevens dan tegenover gegevens ten gunste van de overtuiging.

Tot zover citaten van de site. Andere denkfouten en aanverwante fenomenen die op de website worden besproken zijn:
Apofenie, Barnum-effect, clustering illusion, cognitive dissonance, coincidences, koud lezen, gemeenschapsversterking, confabulatie, voorkeur voor bevestiging, Forer-effect, ideomotorisch effect, memory, conditionering, pareidolie, placebo-effect, zelfbedrog, persoonlijke validatie, wishful thinking.

Op 21 december 2012 zou de wereld vergaan. Dat beweerden de (kenners van de) Maya's. Sceptici Herman Boel en Patrick De Witte hebben echter hun bedenkingen bij deze en andere dubieuze theorieën:


Rolf Dobelli schreef een boek over 52 denkfouten die je beter aan anderen kunt overlaten:



Zie ook het ABC van de 26 denkfouten door Suzanne Weusten.

Vrijheid en universele wetten

Marja de Vries is auteur van De hele olifant in beeld.
Volgens haar zijn er zeven universele wetten.

1. Alles dat bestaat komt voort uit één en dezelfde Eenheid of Bron.
2. In het universum bestaan verschillende niveaus van werkelijkheid. Dezelfde universele principes zijn werkzaam op al deze verschillende niveaus en daarom bestaat er eenheid en heelheid in het universum als geheel.
3. Alles vibreert en is beweging, omdat alles dat bestaat energie is. Energie volgt de weg van de minste weerstand. Wanneer energie vrij kan stromen wordt met een minimum aan inspanning een maximum resultaat geboekt.
4. Alle tegenstellingen kunnen verzoend worden 'op een hoger niveau' in de vorm van een synthese, die meer is dan de som van de delen.
5. Groei verloopt niet lineair, maar als een spiraalsgewijs proces. Ontwikkeling voltrekt zich niet geleidelijk, maar kent chaotische periodes, die voorwaardenscheppend zijn voor het ontstaan van ingrijpende veranderingen.
6. Dat wat we waarnemen als de fysieke werkelijkheid zijn de zichtbare gevolgen van niet-zichtbare oorzaken. Synchroniciteit is het multidimensionale feedbacksysteem, waarbij we de gevolgen van wat we met onze intentie hebben veroorzaakt, herkennen als een betekenisvolle gebeurtenis. Naarmate ons bewustzijn ruimer wordt, nemen we deze synchroniciteit vaker bewust waar.
7. Alles in het universum is samengesteld uit twee schijnbaar tegengestelde, actieve beginselen. Deze twee actieve beginselen bestaan als talloze verschillende paren met hetzelfde grondpatroon van uitbreiding en samentrekking en worden vaak aangeduid als het mannelijk en het vrouwelijk principe. Het mannelijk principe - uitbreiding - is naar buiten gericht. Het vrouwelijke principe - samentrekking - is naar binnen gericht. Deze twee tegengestelde krachten werken in partnerschap en wanneer ze niet verstoord worden, creëren ze een staat van dynamisch evenwicht.

Marja de Vries zou deze principes graag verweven in het onderwijs. Zij wil een cultuur creëren waarin kinderen in plaats vanuit een dualistisch wereldbeeld opgeleid worden vanuit een holistisch wereldbeeld.

In deel 1 van dit video-interview zegt zij: "Als we weten hoe groot de invloed is van overtuigingen op het leven, functioneren en presteren van kinderen, dan kunnen we dat bewuster aanwenden door positieve overtuigingen te hebben. Wanneer we focussen op de essentie van wat een kind is, dan nodigen we een kind uit om met die essentie naar buiten te komen".

“Er zijn culturen, waarbij de gemeenschap bij ieder kind wat geboren wordt vanaf de eerste dag weet wat dit kind komt doen. Ze geven dat kind een naam dat weergeeft wat het unieke talent is wat het kind komt doen. De hele gemeenschap gaat helpen zodat het kind dat optimaal kan ontwikkelen.
Daar loop ik warm voor, daar zet ik mij voor in. Dat zou je geluk kunnen noemen. Als dat wat je doet het liefst is wat je zou willen doen en het draagt ook nog bij aan het welzijn van anderen, wat wil je nog meer?”
Een antwoord zou kunnen zijn "vrijheid". Waarom niet elk kind gunnen om zelf uit te zoeken waar het eigen talent ligt en zelf te laten kiezen waarvoor het zich inzet?

Volgens de Vries worden kinderen in balans geboren, maar opgevoed door volwassenen die niet meer in balans zijn. Als gevolg raken kinderen ook uit balans.

Haar boek leest gemakkelijk, maar geeft -in tegenstelling tot wat je van wetten mag verwachten- weinig concrete handvatten. Marja de Vries studeerde biologie en ecologie en werkte tien jaar als textielkunstenares. En dat laatste hangt mogelijk samen met de lappendeken van inzichten, die zij schetst.

Erik van Zuydam

Wat er gebeurt met bewustzijn na de dood? Niets... Met bewustzijn is nog nooit iets gebeurd, en er zal nooit iets mee gebeuren, niet voor, tijdens of na de dood. Bewustzijn is het enige waar nooit iets mee gebeurt. Het is de onaantastbare stille ruimte waarin alles wat ‘gebeurt’ plaatsvindt. En zodra je beseft dat je deze stille ruimte bent, dan weet je dat jou niets kan gebeuren.

Verbondenheid valt je toe door los te laten

De samenhang

Dit artikel gaat over de relatie tussen synchroniciteit, bewustzijnsontwikkeling, veranderingsprocessen en het omgaan met jouw en andermans ego.

Een groot ego helpt niet in het aangaan en bestendigen van relaties met vrienden en collega's. Identificatie van het ego met vormen en rollen zorgt voor afstand. Je niet meer identificeren met je ego is via loslaten daarvan een effectieve stap naar verdieping in het verbinden met anderen.
Eckhart Tolle, een schrijver over spiritualiteit en bewustwording, roept op tot Tegenwoordigheid (presence): leven in het hier en nu met een open, alerte aandacht voor de situatie, de ander, wat je ervaart en doet. Meditatie, zelfonderzoek en aanwezigheid zijn manieren om Tegenwoordigheid te vergroten.
Het resulterende, ontwakende bewust worden houdt in "je realiseren dat je niet samenvalt met wat je denkt of voelt". Je gaat jezelf als het ware observeren in het hebben van gedachten en gevoelens of emoties. Je kijkt (in stilte) vanuit je binnenste naar jouw buitenkant die zich manifesteert in ego, gedachten en emoties. Door die observaties te oefenen is het gemakkelijker om je van jouw buitenkant los te maken. Het maakt het ook gemakkelijker om de buitenkant van anderen te zien als manifestaties van jouw en hun ego.

Eckhart Tolle

Tolle schrijft in Een Nieuwe Aarde over stilte.
‘Stilte’ is eigenlijk een ander woord voor ‘ruimte’. Als we ons elke keer dat we er in ons leven mee te maken krijgen bewust worden van stilte, brengt dat ons in contact met de vorm- en tijdloze dimensie in onszelf, dat wat boven het denken en boven het ego staat. Het kan de stilte zijn die in de wereld van de natuur heerst of de stilte in je kamer in de vroege ochtenduren, of de stille pauzes tussen woorden. Stilte heeft geen vorm, en daarom kunnen we ons er niet door denken van bewust worden. Denken is vorm. Je bewust zijn van stilte betekent dat je stil bent. Je bent nooit wezenlijker, dieper jezelf dan wanneer je stil bent. Als je stil bent, ben je wie je was voordat je tijdelijk deze lichamelijke en mentale vorm aannam die we persoon noemen. Je bent ook wie je zult zijn als de vorm oplost. Als je stil bent, ben je wie je meer bent dan vorm, je bestaan in de tijd: bewustzijn - ongeconditioneerd, vormloos, eeuwig.

Wanneer je je op je gemak voelt met onzekerheid, komen er oneindig veel mogelijkheden in je leven, schrijft Tolle. Het betekent dat angst geen dominerende factor meer is bij wat je doet en je niet meer weerhoudt van het ondernemen van actie of het bewerkstelligen van veranderingen. Het leidt tot toegenomen levendigheid, alertheid en creativiteit.
Tolle spreekt over het bewust worden van het geheel. Het geheel bestaat uit het bestaan en Zijn, uit het gemanifesteerde en het ongemanifesteerde, de wereld en God. Dus als je afgestemd raakt op het geheel, word je een bewust onderdeel van de onderlinge verbondenheid van het geheel en het doel daarvan: het in deze wereld brengen van bewustzijn. Als gevolg daarvan komen spontane behulpzame gebeurtenissen, toevallige ontmoetingen, toeval en synchronistische gebeurtenissen vaker voor.
Deze gebeurtenissen, leidend tot verbondenheid, vormen als het ware de beloning van het loslaten van het ego.

Kun je synchroniciteit bevorderen? 

Een belangrijke stap is om je bewustzijn te vergroten en open te staan voor de mogelijkheid van synchroniciteit. Dit kan bijvoorbeeld door middel van meditatie, mindfulness of andere praktijken die je helpen om in het moment te blijven en je gedachten te observeren zonder erin verstrikt te raken. Een andere manier om synchroniciteit te bevorderen, is door je te richten op je intenties en doelen, zonder je te laten beperken door bepaalde uitkomsten of verwachtingen.
Dit kan betekenen dat je jezelf openstelt voor nieuwe mogelijkheden en ervaringen, zonder te proberen ze te controleren of te manipuleren. Het kan helpen om aandacht te besteden aan de symbolen en signalen die zich in je leven voordoen en ze te interpreteren op een manier die zinvol is voor jou.
Dit kan betekenen dat je jezelf toestaat om je intuïtie te volgen en te vertrouwen op je innerlijke wijsheid.
Wanneer we oordelen over anderen, zijn we vaak bezig met onze eigen vooroordelen en overtuigingen, in plaats van open te staan voor nieuwe ervaringen en perspectieven. Dit kan ons beperken in onze mogelijkheid om synchroniciteit te ervaren, omdat we minder ontvankelijk zijn voor nieuwe en onverwachte gebeurtenissen. Bovendien kan oordelen over anderen ons ook afsluiten van mogelijke connecties en relaties die we kunnen hebben. Als we bijvoorbeeld een vooroordeel hebben over iemand op basis van uiterlijk of achtergrond, kunnen we de kans missen om die persoon te leren kennen en nieuwe ervaringen en perspectieven te ontdekken. Het is daarom belangrijk om te proberen open te blijven en ons bewust te zijn van onze oordelen en vooroordelen.
Door ons bewust te zijn van onze eigen gedachten en overtuigingen, kunnen we deze loslaten en ons openstellen voor nieuwe ervaringen en connecties, waardoor we meer kans hebben om zinvolle toevalligheden en synchroniciteit te ervaren.

Platform Synchroniciteit

 In 2002 is het Platform Synchroniciteit opgericht naar aanleiding van het boek 'Synchroniciteit - De innerlijke weg naar leiderschap' van Joseph Jaworski. Jaworski is er eerlijk over dat hij geworsteld heeft met zijn ego en dat de scheiding van zijn eerste vrouw grote gevolgen had voor zijn leven. Een moderne strategisch manager, met de mentale instelling hierboven door Tolle beschreven, zou vooral gericht moeten zijn op het dienen van zijn land, gemeenschap of organisatie. Om deze ideeën te ondersteunen richtte hij een speciaal Leiderschapsforum op (American Leadership Forum).



Jaworski is aanhanger van de Theorie U van Otto Scharmer. Theory U beschrijft een proces om tot fundamentele verandering te komen. De letter U laat daarmee de weg zien waarlangs die verandering gestalte krijgt. Eerst ‘de diepte in’ om vervolgens met behulp van deze inzichten stapje voor stapje tot actie over te gaan. Het gaat er in de kern om onbewuste en onzichtbare informatie bewust en zichtbaar te maken. Om vervolgens deze informatie te kunnen gebruiken in het proces van veranderen. Dit kan bereikt worden door een andere manier van kijken, communiceren en handelen.

Op de site van het Platform Synchroniciteit.
Leren omgaan met synchroniciteit vraagt van mensen dat zij contact maken met hun diepste wezen, hun diepere drijfveren, hun werkelijke verlangens en tegelijkertijd doet het een appèl op de bereidheid om open te staan voor het onverwachte, om de wilskracht van het ego even te parkeren en te vertrouwen op de voorzienigheid.

Het boek maakt veel los. Het zet mensen aan het denken over de wereld en over zaken als (innerlijk) leiderschap, verantwoordelijkheid en keuzes. Het raakt een gevoelige snaar in deze tijden waarin een puur rationele aanpak van de problemen in onze wereld niet meer werkt. Ook spreekt het vaak mensen aan die hun leven niet (meer) vorm willen geven vanuit pure wilskracht, maar meer vanuit een intuïtief contact met een bepaalde onderstroom. Voor sommigen heet het flow, voor weer anderen "het toeval dat geen toeval is", of gewoon "het gevoel dat iets klopt of op zijn plaats valt". En misschien zijn mensen ook op zoek naar het gevoel van 'magie' dat ontstaat wanneer "de dingen schijnbaar moeiteloos op hun plaats vallen". De natuurlijke staat van zijn IS in feite moeiteloosheid. Wij mensen plaatsen er helaas steeds van alles tussen.*

*Synchroniciteit is eigenlijk de normale toestand. Er is positieve en negatieve synchroniciteit. Afwezigheid van positieve synchroniciteit, het gelukkige toeval, wordt veroorzaakt door menselijke onwetendheid, onhandigheid en angst".

en

"Als je weet wat je wilt en je staat tegelijkertijd onbevangen open voor alles wat er op je weg komt, werkt heel het universum samen aan de realisatie ervan".
"Enerzijds lijkt het alsof wij zo nietig zijn dat wij niets in eigen hand hebben, anderzijds kunnen we ons zo verbinden met een grotere bedoeling dat het lijkt alsof we vleugels krijgen en we één worden met een soort oneindige bron van energie. De kunst is om die bron van energie niet te gaan zien als een persoonlijke kracht, maar als een kracht waar je gebruik van mag maken, zolang je er in bescheidenheid mee om kunt gaan".


(Uit: De alchemist - Paulo Coelho).

Omdat de mens projecteert op anderen wat hem zelf bezighoudt is het zien en ervaren van synchroniciteit niet per se een teken van spiritualiteit. Zie voor kanttekeningen dit weblog.

Spiritual Coach Candace van Dell geeft in deze video praktische aanwijzingen.