Niet niets doen maakt gelukkig maar te weten wanneer niet te doen
"Het ceremonieel van de inactiviteit betekent: wij doen wel wat, maar om niets. Dit om-niets, deze vrijheid van doel en nut vormt de essentie van de inactiviteit. Het is de basisformule van het geluk."
Dit citaat is het einde van een bewerkt fragment dat Filosofie Magazine publiceerde uit Vita contemplativa, een pleidooi voor inactiviteit (bol.com) van Byung-Chul Han.
De kracht en beperking van nietsdoen
Han ziet in nietsdoen een daad van verzet. Door de rust van inactiviteit te omarmen, wordt het individu bevrijd van de dictatuur van productiviteit. Dit nietsdoen is echter geen puur passieve staat. Het is een vorm van contemplatie, een ruimte voor reflectie en het hervinden van zichzelf. Het is zeker waar dat in een wereld die overloopt van impulsen en verplichtingen, het nietsdoen een noodzakelijke oase kan zijn. Het biedt de kans om te ontsnappen aan de constante eisen van onze tijd.
Maar juist in deze passieve benadering schuilt de beperking. Nietsdoen alleen leidt niet noodzakelijk tot vervulling. Het kan een gevoel van leegte achterlaten, een vacuüm waarin het individu zich afvraagt: “En wat nu?”. De uitdaging ligt niet alleen in het ontsnappen aan de hectiek, maar ook in het vinden van een positieve, bewuste manier om het eigen leven vorm te geven. Dit is waar het concept van wu wei een stap verder gaat.
Wu wei: handelen zonder dwang
Wu wei, geworteld in de taoïstische filosofie, betekent letterlijk “niet-handelen”, maar het verwijst eerder naar handelen zonder forceren, oftewel niet doen. Het is de kunst om in harmonie met de natuurlijke stroom van het leven te handelen, zonder weerstand of overbodige inspanning. Go with the flow.
Dit concept voegt een cruciale dimensie toe aan het idee van nietsdoen: het weten wanneer te handelen en wanneer te laten. Het vraagt om een bewustzijnsniveau waarin intuïtie en reflectie samenkomen om natuurlijke, moeiteloze beslissingen te nemen.
In tegenstelling tot het passieve nietsdoen, biedt wu wei een dynamische balans. Het stelt ons in staat om liefde voor onszelf en respect voor onze vrijheid te verenigen. Door bewust te kiezen voor actie of inactie (zwijgen), erkennen we onze eigen behoeften en verlangens, terwijl we tegelijkertijd ruimte laten voor rust en reflectie. Wu wei maakt het mogelijk om niet alleen te ontsnappen aan de druk van overproductiviteit, maar ook om onze vrijheid en zelfliefde actief te cultiveren.
Vrijheid en zelfliefde: de essentie van geluk
 |
| Vrijheid van en tot |
Op het niveau van wu wei komt vrijheid ook samen met zelfliefde. Vrijheid wordt niet langer ervaren als een afwezigheid van verplichtingen, maar als de mogelijkheid om te handelen in overeenstemming met onze diepste waarden en intuïtie. Zelfliefde, in deze context, is geen egoïstisch genot, maar een diepe acceptatie van wie we zijn en wat we nodig hebben. Deze verbinding maakt een duurzame vorm van geluk mogelijk, een die niet afhankelijk is van externe omstandigheden, maar geworteld is in een innerlijke balans.
Byung-Chul Han’s oproep tot nietsdoen is een waardevol beginpunt. Het herinnert ons eraan hoe noodzakelijk het is om te pauzeren in een wereld die ons dwingt om voortdurend vooruit te rennen. Maar het nietsdoen biedt slechts een tijdelijke verlichting. Voor een diepgaand en duurzaam gevoel van geluk is een hoger niveau van bewustzijn nodig. Wu wei nodigt ons uit om dat niveau te bereiken door ons handelen en niet-handelen in harmonie te brengen met onze innerlijke behoeften.
Wanneer we goed voor ons zelf zorgen kunnen we om-niet (onvoorwaardelijk) de liefde die we over hebben naar een ander laten stromen.