Strategisch stemmen of trouw blijven aan jezelf?

Hoe een kleine politieke partij geen strategische stemmers verliest

Mensen die strategisch stemmen doen iets tegelijk logisch en onlogisch. Logisch, omdat ze proberen te voorkomen dat hun stem “verloren” gaat. Onlogisch, omdat ze bewust kiezen voor een partij die hun overtuiging niet helemaal vertegenwoordigt. Daardoor is de verkiezingsuitslag vaak geen zuivere afspiegeling van wat er onder het volk leeft, maar eerder een weerslag van angst, slimme campagnes en de dynamiek van macht.

Zelf geloof ik dat we uiteindelijk het meeste belang hebben bij stemmen vanuit overtuiging. Alleen dan ontstaat er een politiek landschap waarin de inhoud leidend is en niet alleen de calculatie. Maar ik zie ook het risico: wie stemt op een kleine partij die onvoldoende invloed weet te organiseren, draagt mogelijk bij aan versplintering. En dat opent de deur voor partijen die met een relatief klein aandeel aan stemmen toch de grootste worden en zo het voortouw mogen nemen ook al vertegenwoordigen ze inhoudelijk maar een minderheid.

Juist daarom is het van belang dat kleine partijen meer doen dan hun idealen verkondigen. Ze moeten duidelijk maken hoe ze invloed denken uit te oefenen. Een partij die er niet in slaagt te laten zien dat ze de balans zoekt tussen trouw blijven aan het eigen thema en samenwerken met grotere partijen die dat thema minder belangrijk vinden, verliest kiezers aan strategisch stemgedrag. Niet omdat die kiezers het niet met hen eens zijn, maar omdat ze twijfelen aan de effectiviteit van hun stem.

Die balans vraagt ook om een duidelijke strategie in de communicatie. Kleine partijen zouden in de aanloop naar verkiezingen helder moeten maken dat ze thema-overstijgend willen samenwerken. Dat ze hun inhoudelijke focus niet opgeven, maar bereid zijn tot verbinding zowel met partijen aan de sociale als aan de liberale kant van het spectrum. Zolang de koers duidelijk is, kunnen samenwerking en principe elkaar versterken.

Samenwerken met links en rechts 

Daarvoor is het belangrijk dat partijen:

• open zijn over hun rol als thematische aanvulling;
• eerlijk aangeven waar hun grenzen liggen;
• voorbeelden geven van samenwerking met zowel linkse als rechtse partijen;
• communiceren op het niveau van waarden in plaats van alleen beleid.

Mijn eigen levensmotto is: zonder liefde geen vrijheid en zonder vrijheid geen liefde. Voor mij verwoordt dat precies de balans die kleine partijen zouden kunnen uitdragen: de bereidheid om vrijheid en verbondenheid samen te laten gaan. Alleen dan overtuig je kiezers dat een stem op een kleine partij niet verloren gaat, maar juist gericht is op inhoudelijke invloed.

Een gezond politiek systeem nodigt mensen uit om hun stem te geven vanuit overtuiging, niet uit angst voor wie er anders aan de macht komt. Daar hebben zowel kiezers als partijen nog iets te winnen.