Ons vormloze zelf ontdekken
In onze moderne samenleving zijn we voortdurend bezig met zelfanalyse, zelfreflectie en zelfverbetering. We proberen onszelf te begrijpen door eindeloos te piekeren over wie we zijn, wat we voelen en wat we willen bereiken. Maar volgens de filosoof Bernardo Kastrup is dit juist een fundamentele vergissing. In zijn filosofie wijst hij ons op een diepere waarheid: hoe meer we proberen onszelf te vatten in concepten en definities, hoe verder we afdwalen van ons werkelijke wezen.
Kastrups benadering van het 'vormloze ik' is revolutionair in zijn eenvoud. Hij stelt dat ons diepste zelf niet te vangen is in gedachten, herinneringen of zelfs tijd en ruimte. Het is als proberen water te vangen met een net - hoe harder je het probeert, hoe meer het door je vingers glipt. Dit inzicht heeft verstrekkende gevolgen voor hoe we in het leven zouden moeten staan.
Wanneer we constant bezig zijn met zelfanalyse, creëren we een mentaal beeld van onszelf dat per definitie beperkt en onvolledig is. We reduceren de oneindige rijkdom van ons bewustzijn tot een verzameling eigenschappen, overtuigingen en verhalen. Dit is als het tekenen van een landkaart die we vervolgens verwarren met het terrein zelf. Het resultaat is een gevoel van vervreemding en onrust, omdat we onbewust aanvoelen dat deze zelfbeelden nooit helemaal kloppen.
De uitweg die Kastrup voorstelt is paradoxaal: door minder over onszelf na te denken, kunnen we meer onszelf zijn. Dit betekent niet dat we stoppen met denken of reflecteren wanneer dat nodig is, maar dat we ophouden onszelf constant te willen vastpinnen in definities en concepten. In plaats daarvan kunnen we ons openstellen voor de directe ervaring van het nu, waarin ons vormloze zelf natuurlijk en spontaan tot uitdrukking komt.
 |
| Link naar artikelen over Eckhart |
In de praktijk betekent dit dat we meer aanwezig kunnen zijn bij wat er zich moment per moment ontvouwt, zonder constant te refereren aan een mentaal zelfbeeld. Als we wandelen, gewoon wandelen. Als we werken, gewoon werken. Als we met anderen zijn, gewoon daar zijn. Deze directheid en spontaniteit is niet alleen bevrijdend, maar ook veel effectiever dan constant zelfreflectie en -analyse.
Dit betekent niet dat we geen doelen mogen hebben of geen plannen mogen maken. Het betekent wel dat we dit kunnen doen vanuit een fundamentele openheid en vrijheid, niet gevangen in rigide zelfbeelden en overtuigingen. Paradoxaal genoeg leidt minder nadenken over onszelf vaak tot meer authenticiteit en natuurlijke wijsheid in ons handelen.
Kastrups filosofie nodigt ons dus uit tot een fundamentele verschuiving: van het eindeloos analyseren van onszelf naar het direct leven vanuit ons vormloze wezen. Dit is geen gemakkelijke weg - onze gewoonte om onszelf te definiëren en vast te leggen zit diep. Maar juist door deze gewoonte te herkennen en los te laten, kunnen we de vrijheid en levendigheid ervaren die altijd al aanwezig was.
In een wereld die steeds complexer lijkt te worden, wijst Kastrup ons op een verrassend eenvoudige waarheid: we hoeven niet constant over onszelf na te denken om onszelf te zijn. Sterker nog, hoe minder we dat doen, hoe meer ruimte er ontstaat voor ons werkelijke wezen om zich te manifesteren in het eeuwige nu.