Middelmaat of middenweg?
Middelmatigheid heeft geen goede pers. Dat is jammer, want het komt het vaakst voor en met reden. Wat kun je doen wanneer je enerzijds jezelf wilt accepteren, maar anderzijds ook wilt overstijgen?
Wanneer iemand zichzelf goed kent en diepgaand inzicht heeft in zijn of haar eigen gedachten, gevoelens, verlangens en motivaties, gaat dat uiteraard samen met een gevoel van innerlijke verbondenheid.
Mensen die zich bewust zijn van de eenheid in alles, stellen hun persoonlijke identiteit en ego minder centraal en staan meer open voor de bredere menselijke ervaring en het grotere geheel van het universum. Dit leidt tot een gevoel van mededogen, empathie en dienstbaarheid aan anderen.
Jezelf ontwikkelen
Filosoof Joep Dohmen gaat in op de vraag wat het betekent jezelf te ontwikkelen. In een tijd waarin tradities en 'grote verhalen' geen vanzelfsprekende gidsende rol meer vervullen zullen we op eigen kracht betekenis aan ons bestaan moeten geven, daarbij weerstand biedend aan de dwingende verleidingen van markt, wetenschap en technologie.
Hoe worden we meer dan alleen calculerende en consumerende burgers?
In zijn boek "Brief aan een middelmatige man" wijst Dohmen op de noodzaak van de ontwikkeling van een nieuwe publieke moraal, een moraal die mensen ertoe beweegt bewust naar hun eigen leven te kijken, en te streven naar sociale zelfverwerkelijking – naar een zinvol bestaan, te midden van en rekening houdend met anderen.
Competitie
Peter Giesen schrijft in zijn Filosofie column in de Volkskrant van
2-11-2010 dat "de middelmatige man die krampachtig wil uitblinken,
zichzelf tot slaaf maakt van andermans bewondering, aldus Dohmen. Hij
moet niet proberen anderen te overtroeven, maar juist ‘excelleren als
mens’, door zich af te vragen wat hij voor anderen kan betekenen"."Het leven is geen Idols-competitie, met relaties en passies kun je ontsnappen aan de terreur van een maatschappelijk opgelegde status".
In plaats een ander te overstijgen, kun je dan het zelf ontstijgen. En dat zou veel psychische problematiek kunnen schelen.
Boeken van Joep Dohmen op bol.com.
Filosoof Henk Oosterling pleit voor het doorbreken van radicale middelmatigheid. Van inter-esse ("esse" betekent in het latijn "zijn") naar in-verbinding-zijn.
"We zijn 'interviduen' geworden. Als consumenten en gebruikers van smartphones zijn we knooppunten in immense netwerken".
Zijn uitgangspunt is dat als je daadwerkelijk iets wil veranderen je dan bij de allerkleinsten moet beginnen, kinderen vanaf een jaar of 4.
Alan Watts benadrukt het belang van zelfacceptatie en het leven in het nu, terwijl we ook streven naar groei en ontwikkeling op een meer ontspannen en niet-zo-gefixeerde manier.
De drang om zichzelf te verbeteren kan zich manifesteren in verschillende aspecten van het leven, zoals persoonlijke ontwikkeling, carrière, relaties, gezondheid, enzovoort. We willen beter worden dan we op dit moment zijn, om ons gelukkiger, succesvoller of meer vervuld te voelen.
De paradox
Echter, het streven naar zelfverbetering impliceert dat we op dit moment niet tevreden zijn met wie we zijn. We projecteren een ideaalbeeld van onszelf in de toekomst en willen dat bereiken, omdat we geloven dat we op dat moment pas echt tevreden zullen zijn. Dit impliceert een soort van afwijzing van het huidige zelf.
En dat doet weer denken aan het moment dat het spirituele inzicht doorbrak bij Eckhart Tolle. Hij zat in een geestelijk diep dal en zei tegen zichzelf "ik kan niet met mezelf leven".
Het bracht hem tot het besef dat hij niet langer kon blijven leven op de manier waarop hij dat deed - gevangen in zijn gedachten, geïdentificeerd met zijn ego, en verstrikt in emotioneel lijden.
Dit moment van radicale zelfconfrontatie leidde tot een intense innerlijke transformatie voor Tolle. Het was het begin van zijn spirituele ontwaking. Hij begon zich te realiseren dat het lijden dat hij ervoer niet inherent was aan zijn situatie, maar eerder het gevolg was van zijn identificatie met zijn denkgeest en zijn verleden, en zijn verzet tegen het huidige moment.