De wens loslaten om alles te beheersen

Het is een menselijke wens om overal verbinding te zien en verklaring te vinden. We zoeken zinvolle verbanden en hopen zo meer grip op het leven te krijgen. Daarnaast leven en handelen we vanuit waarden. Zijn die waarden ooit in de evolutie ontstaan en daaraan onderhevig?

Vrijheid is openheid is liefde. Met deze simpele zin maakt schrijver David Deida de verbinding tussen twee zeer belangrijke waarden. Veel mannen veronachtzamen in hun zoektocht naar vrijheid de liefde en veel vrouwen veronachtzamen in hun zoektocht naar liefde de vrijheid. Ze zoeken het bij elkaar en kunnen zo van elkaar leren en in het voorbijgaan wordt het leven doorgegeven.

Tijdens de eindeloze cycli van levens materialiseert in wisselende openheid de energie van vrijheid en liefde steeds meer in vorm en inhoud. Zie de evolutie van eencelligen in miljarden jaren naar bewust levende wezens met miljarden samenwerkende cellen. Mens en dier zijn meer dan de som van miljarden samenwerkende cellen geworden en kunnen (met wisselend resultaat) steeds beter uit de voeten met vrijheid en liefde.
Ook binnen een mensenleven vindt dit proces plaats na het samenvoegen van de zaadcel en de eicel. Op basis van informatie uit het DNA wordt het lichaam tijdens de zwangerschap opgebouwd en na de geboorte vanuit het opgebouwde geheel van cellen bestuurd en in leven gehouden. Tijdens een mensenleven krijgen vrijheid en liefde een steeds andere waardering. We zijn in elke levensfase zowel vrij als niet vrij. In elke levensfase doen we meer ervaring op met liefde.

Is deze evolutie een bewust proces, waarin vrijheid en liefde ontwikkelen? Met andere woorden is er een bewustzijn die dit proces stuurt? Is bewustzijn (geest) de oorsprong van materie?

Een eerste antwoord is dat het proces van groeiende vrijheid en liefde in het bewustzijn en daarmee in het lichaam plaatsvindt. Elk levend wezen moet proberen gezond te blijven om aan het natuurlijke proces van het doorgeven van leven deel te kunnen nemen. Zonder een gezond lichaam geen vrijheid en liefde.
In iedere evolutionaire stap omhoog verwerft een organisme meer autonomie voor de onderliggende lichaamsfuncties, zodat zijn geest vrij blijft om andere dingen te doen dan zichzelf te organiseren. Zie ook de ontwikkeling in kwaliteit van leven via statische patronen (anorganisch, biologisch, sociaal, intellectueel).

Een tweede antwoord is dat ons bewustzijn scheppend werkt. Of je nu gewoon werk doet, of je scheppend kunstenaar of verklarend wetenschapper bent, je draagt eraan bij om het leven meer aangenaam en beheersbaar te maken. Naar mate je meer uitdrukking mag geven aan wat er in je omgaat, wordt jezelf en een ander minder onderdrukt. Dat is ook een opbrengst van verbinden van vrijheid en liefde door openheid.

Is er ook een directe invloed van de geest aantoonbaar op materie (lichaam)?
Dan blijft het antwoord open.

Het hoort bij de essentie van vrijheid en liefde, dat wat wij mensen denken en willen geen directe relatie heeft tot wat zich ontwikkelt. We hebben die invloed vooral door ons handelen, in de ruimste zin van het woord. We blozen wanneer we ons schamen. Dit soort effecten op het eigen of andermans lichaam zijn duidelijk, maar geldt dit ook voor materie? Is kwantumfysica, waarbij het afhangt van de observator of licht zich gedraagt als deeltje of als golf, een voorbeeld van directe invloed van geest op materie? Komt die invloed door de keuze hoe te meten of door het gebruik van het meetinstrument of is de invloed directer?

Wat vaak over het hoofd wordt gezien is de kracht en de functie van het niet-handelen, van het laten, van het ruimte laten, van het niet-oordelen, kortom van openheid. Het doorzien van overtuigingen, het opheffen van interne blokkades maakt jouw bewustzijn gereed voor geestverruimende ervaringen. Het maakt woorden en concrete beelden overbodig. De geest is effectiever door te ontvangen dan door te sturen met verbeelding en gedachten (en afgeleid daarvan: gevoelens).

Het zou mooi zijn wanneer we steeds beter kunnen leven zonder het voortdurende zoeken naar wetmatigheden en bewijzen. Dat we gewoon open laten of reïncarnatie, of God of een leven na de dood bestaat. Wanneer we zinvol in vrede leven met een balans tussen vrijheid en liefde maakt dat de wens om de bewijzen daarvoor te vinden irrelevant.
Die balans kan ook worden omschreven als het weten wanneer te verbinden en wanneer los te laten.

"De waarheid is dat je niet kunt proberen los te laten. Proberen is het tegenovergestelde van loslaten. Loslaten is afstand doen van proberen. Loslaten is veel meer laten laten" - Adyashanti.

"Het absolute loslaten is het loslaten van degene die loslaat" - Adyashanti.

Van abstracte potentie tot concrete vrijheid

Er zijn parallellen te trekken tussen het ontstaan en samengaan van materie na de Big Bang en van het samengaan van cellen na het ontstaan van leven en de ontwikkeling van neurale netwerken in ons hoofd. Alles begint ten diepste als een abstracte potentialiteit. In een mensenleven voltrekt zich dat binnen een jaar of 70, op de schaal van het heelal neemt het miljarden jaren en eindigt het niet. Die relatie wordt verbeeld in deze video (we zijn allemaal één). Uit de abstracte potentialiteit van leven in het algemeen en van de individuele mens kunnen ook concepten als vrijheid of liefde en andere zielskwaliteiten tot ontwikkeling komen.
Mythologe Lisette Thooft geeft in haar vele boeken over spiritualiteit en emancipatie weer hoe zij die ontwikkeling ziet in het verleden en in de toekomst. Zij heeft zichzelf ontworsteld uit een jeugd met seksueel misbruik en zich ontpopt als een sekseneutrale voorvechtster van gelijk, maar eigen aandeel door mannen en vrouwen in een ontwikkeling naar een zinvol androgyne samenleving. Van Eros naar Agapè.

Van de flaptekst van haar boek over Jezus & Maria Magdalena.
Lisette Thooft begon een persoonlijke zoektocht en kwam terug met opwindende antwoorden. De overeenkomsten tussen de christelijke mythologie en die van andere religies zijn opvallend, ontdekte zij: de held offert altijd zichzelf en herrijst op een hoger niveau, de heldin raakt altijd haar geliefde kwijt. Waar staan die archetypen voor in onze psychologische ontwikkeling?
Als we teruggaan tot Adam en Eva, de archetypische man en vrouw, kunnen we zien dat het mannelijke staat voor het verlangen naar vrijheid, het vrouwelijke voor het verlangen naar liefde. Vrijheid en liefde hebben elkaar nodig om tot volle wasdom te komen. In het brandpunt van de ontwikkeling staat het offer. De vrijheid omarmt de liefde en geeft uit vrije wil zichzelf op de liefde omarmt de vrijheid en laat daarmee haar geliefde los. Op het hogere niveau van de herrijzenis worden vrijheid en liefde één. Man en vrouw ontwikkelen zich tot androgyne heelheid … waarin onvoorwaardelijke liefde (agapè) normaal is.
Tot zover de flaptekst.

Een paar citaten (p. 192).
Liefde en vrijheid blijken dus – aan de top van de piramide van menselijke ontwikkelingsmogelijkheden – twee kanten van dezelfde medaille te zijn. Alleen aan de bodem van de piramide staan man en vrouw tegenover elkaar. Maar hoe meer ze zich ontwikkelen, hoe dichter ze elkander naderen.
De brandstof voor die ontwikkeling is de seksuele drift. These en antithese willen zich verbinden in een synthese op hoger niveau, hoe lastig het ook is, omdat ze mateloos worden aangetrokken. Hoe gelijkwaardiger de relatie, hoe beter het werkt. In ongelijke relaties is geen ontwikkeling: de ene partij legt zijn wil op aan de andere en dat is het dan. De man wordt een egoïstische schuinsmarcheerder en de vrouw een sloof die over zich heen laat lopen. Of de vrouw wordt een bitse, bedillerige bemoeial en de man een pantoffelheld. Alleen als de macht gelijk verdeeld is, zijn de botsingen frontaal en moet er iets gebeuren om uit de impasse te raken – moet de ene partij iets van de andere partij in zich opnemen, waardoor de situatie verandert.
…
(p. 194). Vrijheid en liefde kun je ook op microniveau en op macroniveau herkennen als de stuwende polariteit van alle evolutie. De tweede wet van de warmteleer, de thermodynamica, luidt bijvoorbeeld dat alle fysische systemen streven naar een zo hoog mogelijke graad van entropie, en volgens de oude opvattingen staat entropie gelijk aan chaos en wanorde. Maar sommige wetenschappers hebben dat tegenwoordig geamendeerd: het is niet wanorde, maar maximale bewegingsvrijheid die de natuur nastreeft. In sommige omstandigheden, zoals bij kristallisatie, ontstaat juist bij meer bewegingsvrijheid ook een toenemende orde. Orde is harmonieuze samenhang. Vervang het door ‘liefde’ en je hebt een prachtig beeld van de bewustzijnsevolutie van de mens. Aanvankelijk is er competitie tussen vrijheid en liefde, maar waar kristallisatie kan optreden, vallen vrijheid en liefde samen. Daar neemt de vrijheid toe naarmate de liefde toeneemt.
…
(p. 199) naar mate je meer van de ander in jezelf opneemt, ontwikkel je je, word je groter en ruimer. Beschaafder. Kom je dichter bij God.
…
(p. 252) De ontwikkelingsopdracht aan mannen en aan het mannelijke deel in onze ziel luidt: offer je egoïsme op voor de liefde.
…
De ontwikkelingsopdracht aan vrouwen en aan het vrouwelijke deel in onze ziel luidt: laat die gerichtheid op je geliefde los, ter wille van de vrijheid.
…
De stuwkracht die een groeisprong veroorzaakt, bestaat uit een offer.

De opdracht van Thooft aan vrouwen is niet vast te houden, niet meer te grijpen. “Ontspannen in zichzelf, bewust aanwezig blijven zonder zich bezig te houden met de partner, is de manier om de vrijheid in zichzelf te absorberen die van hechting echte liefde maakt”.
Competitie, de search for excellence, het streven naar vrijheid voor het individu, zal zich –aldus Thooft- niet meer voordoen op het materiële vlak, in de economie, maar zich uitsluitend richten op het geestelijke vlak – op kunst, wetenschap, religie en spiritualiteit.

Thooft: Jezus en Maria Magdalena (bol.com)
Thooft: alcheme van de liefde (bol.com).

Naschrift: wijsheid is weten wanneer te geven en wanneer te nemen, wanneer te doen en wanneer te laten. Het zijn beide aspecten van het mannelijke en het vrouwelijke zonder ze toe te kunnen schrijven aan mannen en vrouwen alleen. Voor mij is de oproep van Thooft daarom aan het mannelijke en vrouwelijke deel in onszelf gericht. Dat maakt het boeiend om onderling uit te wisselen hoe we daarbij van elkaar kunnen leren.
David Deida bepleit de verbinding via openheid: vrijheid is openheid is liefde. Lisette Thooft beoefent openheid in haar interviews te zien op youtube.

Balans in liefde en vrijheid

Een positieve relatie

Vrijheid en liefde zijn twee begrippen die nauw met elkaar verbonden kunnen zijn, maar ook op gespannen voet kunnen staan, afhankelijk van de context en de betrokken individuen. Enerzijds kan vrijheid een belangrijke voorwaarde zijn voor liefde. Mensen moeten de vrijheid hebben om te kiezen van wie ze houden en hoe ze die liefde uiten. Liefde die opgelegd wordt, of waarbij een van de partijen zich niet vrij voelt om zichzelf te zijn, kan ongezond en beperkend zijn. Anderzijds kan liefde soms beperkingen opleggen aan de vrijheid van een individu. Wanneer mensen zich binden aan een relatie, moeten ze soms compromissen sluiten en zich aanpassen aan de behoeften en wensen van hun partner. Dit kan soms betekenen dat ze bepaalde vrijheden opgeven. Over het algemeen is de relatie tussen vrijheid en liefde echter positief. Liefde kan mensen helpen zich vrijer te voelen om zichzelf te zijn en hun emoties te uiten. Bovendien kan het vertrouwen en respect dat inherent is aan een liefdevolle relatie een gevoel van veiligheid en vrijheid creëren.

Zonder liefde geen vrijheid en zonder vrijheid geen liefde

Wanneer je een verbinding aangaat, verlies je vrijheid. Je krijgt er nieuwe vrijheid voor terug, maar als je die niet kunt of wilt zien, loopt die verbinding het risico minder aantrekkelijk te lijken.
Liefde en vrijheid zijn uiteenlopende grootheden, maar kunnen elkaar niettemin versterken. Je moet dan wel de vrijheid willen zien die de liefde je geeft, én je moet voldoende lef hebben om je vrij te gedragen bij jouw geliefde.
Wanneer je trouwt, verlies je doorgaans de vrijheid om met anderen dan je partner seksueel contact te hebben. Je kunt afspraken maken om dit in banen te leiden, maar je loopt de kans dat je partner jaloers wordt of dat jijzelf jaloezie voelt als de ander intieme relaties opbouwt. Voor de vrijheid, je niet meer druk te hoeven maken hoe ver je kunt en wilt gaan, zullen veel mensen echter graag dat deel van de eigen handelingsvrijheid opgeven.
De etiquette van onze omgangsvormen is deels gebaseerd op een dergelijke vrijwillige uitwisseling: ik ga niet over jouw grenzen wanneer jij laat zien dat je mijn grenzen ziet en respecteert – dit alles vanuit de gulden regel: mijn vrijheid houdt op waar die van een ander begint.
Zo zijn er meerdere voorbeelden van vrijheid te noemen die in het geding zijn bij het aangaan van relaties. 

Afweging

Waar het om gaat is: bij het besluit om een verbinding aan te gaan een reële afweging te maken of die verbinding meer vrijheid oplevert dan kost. Het gaat hier niet om objectieve feiten, maar om de beleving van vrijheid. Je voelt een balans waar het je vrijheid betreft: is die doorgeslagen naar het positieve of het negatieve? In het laatste geval wil je weer terug naar je ongebonden status.
Deze afweging geldt ook bij het aangaan van een werkrelatie en zelfs – om maar eens een grote sprong te maken – op een heel ander niveau in de evolutie. Individuele cellen zijn bereid om in te leveren wanneer op een hoger niveau in een samenleving – een lichaam in dit geval – vrijheid wordt gewonnen.
Terug naar onze eigen belevingswereld: de jonge mens gaat lang naar school om later in zijn werkzame leven op hoog niveau arbeid te kunnen verrichten en daarbij veel vrijheid te verwerven: eerst in de vorm van geld en status, later als vrije tijd en mogelijkheid om te reizen. Dat in de praktijk niet iedereen erin slaagt deze middelen te verwerven, en velen te lang blijven hangen in een poging, doet niets af aan de genoemde beweegredenen.
In alle relaties die je aangaat is het belangrijk om te erkennen dat jijzelf en de ander een afweging maken in termen van het winnen en verliezen van vrijheid. Als een van beiden vindt dat de balans zoek is, start een onderhandelingsproces om die vrijheid te herwinnen, en in het uiterste geval is het zaak om de ander los te laten.

Respect

De balans tussen betrokkenheid en afstand houden is ook de basis voor respect. Het mooiste zou zijn wanneer mensen, elk moment dat ze met elkaar omgaan, doorhebben en begrijpen hoe ze razendsnel die balans kunnen vinden. Na enige oefening hoeft dat geen moeite meer te zijn.

Sting zong het al: if you love somebody set them free.
Zie ook Osho "Liefde geeft vrijheid, en liefde die geen vrijheid geeft, is geen liefde".

De kracht van ongrijpbare concepten

Kracht en nut

Hoewel ongrijpbare concepten als creativiteit, vrijheid, liefde of spiritualiteit moeilijk te definiëren en te meten zijn, kunnen ze ons helpen om een beter begrip te krijgen van onszelf en van de wereld om ons heen. Ze kunnen ons helpen om betekenis en doel in ons leven te vinden en kunnen ons helpen om verbonden te voelen met anderen.

Mensen zoeken naar zekerheid en houden vast aan overtuigingen. Dat is begrijpelijk, maar te strak denken haalt de schwung uit het leven. Wanneer men zich realiseert dat vrijheid en liefde weliswaar belangrijk zijn maar ook ongrijpbaar, lijken ze terug te schrikken van dit onzekere beeld. Alsof zij niet willen omgaan met zaken die niet altijd onder alle omstandigheden duidelijk, waar of onwaar zijn. Het doorkruist ook de illusie dat je zelf liefde kunt scheppen of moet zoeken naar de ene ware. Mensen willen controle hebben en wanneer je iets niet beheerst, lijkt dat op falen. 

Er is geen waterdicht, garantie gevend recept voor een perfect huwelijk. Liefde bestaat, maar niemand bedrijft eeuwige liefde. We houden van en we houden het bij de afgeleide, "grijpbare", tijdelijke vormen van liefde.

Het feit dat mensen verslaafd kunnen raken is geen bewijs dat zij vrijheid niet belangrijk vinden. Waarschijnlijk heeft de verslavende uitwerking van iets dat eerst een vrij gevoel gaf hen onvrij gemaakt.

Het is waar dat het je eerst wat tijd kost om het voordeel van de ongrijpbaarheid te zien, maar op den duur win je heel veel ruimte en energie en effectiviteit. Het vraagt de training om te schakelen tussen niveaus van abstractie en je niet door het eerste de beste schijnbare tegenvoorbeeld in verwarring te laten brengen. Je kunt dit ook benoemen door het schakelen van of-of naar en-en denken.

De diepste grond van werkelijkheid

Bruno Borchert schrijft over mystiek het volgende.
Wetenschap en mystiek zijn twee houdingen tegenover de werkelijkheid die elkaar kunnen aanvullen als beide hun grenzen kennen, als mystiek de zichtbare werkelijkheid niet tot een illusie verklaart en de wetenschap niet de pretentie heeft ook de diepste Grond van de werkelijkheid te kunnen kennen. De werkelijkheid wordt beheerst door wetten, ontwikkelt zich door een spel van krachten, wordt geregeerd door het recht van de sterkste; tegelijkertijd is de diepste grond van deze werkelijkheid niet Macht, maar Liefde.

Bruikbaarheid

De ongrijpbaarheid van vrijheid en liefde geldt voor alle levende wezens, mens en dier. Het maakt ook dat allen evenwaardig zijn in hun visie op hoe deze waarden in de praktijk te vertalen. Niemand heeft de waarheid in pacht hoe er mee om te gaan. Niemands visie staat boven de ander of is er aan ondergeschikt. Er is brede consensus te krijgen over wat vrijheid en liefde en hun afgeleide concepten als trouw of tolerantie niet is, over wat je niet moet doen. Daarin ligt ook de praktische uitwerking. Voor elke situatie is een sluitende regel(ing) te formuleren in termen van wat je niet moet doen, niet over wat je wel moet doen.

Definitie?

De concepten liefde en vrijheid zijn zelf niet te definiëren. Je kunt hooguit onderscheid maken naar vrijheid van en vrijheid tot en er zijn verschillende uitingsvormen van liefde.
Liefde wordt gevoeld met het hart en begrepen met het verstand, maar net zo goed gevoeld met het verstand en begrepen met het hart.
Terwijl je niemand kan verplichten om van een ander te houden, kun je wel de plicht stellen om elkaars vrijheid te respecteren. Vrijheid impliceert naast evenwaardigheid ook wederkerigheid. Liefde stroomt het langst wanneer mensen elkaar zonder machtsverhouding benaderen. Weliswaar erotiseert macht door haar objectiverende werking, maar blokkeert het blijvende liefde.

Vrijheid en liefde zijn uitstekende startpunten om te begrijpen wat mensen en dieren motiveert. Dat iedereen daarin een tikje verschillend mee omgaat is eerst even lastig, maar na wat oefening zie je al snel de constante in de verklaring van ons gedrag en dat van anderen.
Het is ook de basis van respect omdat respect vraagt om op de juiste manier betrokken bij een ander te zijn en de ander voldoende ruimte laat om te bewegen. Betrokkenheid en ruimte zijn maar een paar van de vele manieren waarop vrijheid en liefde in de praktijk gestalte krijgen.

Vrijheid als inherente eigenschap van de natuur en ethisch principe

Vrijheid als ethisch principe van de natuur

Je zou kunnen stellen dat vrijheid een inherente eigenschap is van de natuur, waarin levende wezens de vrijheid hebben om binnen hun eigen natuurlijke context te functioneren en te reageren. Deze vrijheid stelt hen in staat om te overleven, zich voort te planten en zich aan te passen aan veranderende omstandigheden. Dit kan worden beschouwd als een soort ethisch principe van de natuur, waarbij elk wezen de ruimte en de vrijheid heeft om zijn rol te vervullen zonder onnodige beperkingen.
Hoewel we als mensen vrijheid vaak associëren met bewuste keuzes en morele overwegingen, kunnen we deze diepere laag van vrijheid in de natuur herkennen als een basisprincipe. Het is waar dat we soms de complexe samenwerking en onderlinge afhankelijkheid tussen planten en dieren niet direct als "vrijheid" herkennen, maar eerder als instinctief gedrag. Echter, bij nader inzien kunnen we zien dat deze interacties getuigen van een inherente (intrinsieke) vrijheid om op hun eigen manier te handelen en te reageren binnen het web van het leven.
Het concept van vrijheid als een ethisch principe van de natuur herinnert ons eraan dat alle levende wezens hun eigen plek en doel hebben binnen het grotere geheel, en dat deze diversiteit en vrijheid om te zijn wat ze zijn, bijdragen aan de harmonie en balans van ecosystemen.

Het belangrijkste principe waarop onze menselijke ethiek en wetgeving is gebaseerd is ook vrijheid. Het zou een mooie en gebalanceerde wereld en samenleving opleveren wanneer we zouden erkennen dat mens en dier intrinsiek evenwaardig zijn op hun recht op vrijheid. 

Het begrip vrijheid kan sterk variëren afhankelijk van filosofische, culturele en politieke perspectieven.

• Afwezigheid van dwang. Vrijheid kan worden gezien als de afwezigheid van externe dwang, waar individuen het recht hebben om keuzes te maken zonder opgelegde beperkingen.
• Zelfbeschikking. Het idee dat vrijheid ook zelfbeschikking omvat, waar individuen in staat zijn om autonome beslissingen te nemen over hun leven, zonder onnodige externe invloeden.
• Politieke vrijheid. Dit verwijst naar het recht van individuen om deel te nemen aan politieke processen, zoals stemmen en meningsuiting, zonder vrees voor vervolging.
• Negatieve en positieve vrijheid. Naast de afwezigheid van beperkingen (vrijheid van), kan vrijheid ook worden opgevat als de mogelijkheid om bepaalde doelen te bereiken en zich te ontwikkelen als individu (vrijheid tot).
• Vrijheid van gedachte en van meningsuiting. De vrijheid om eigen gedachten, overtuigingen en meningen te koesteren, zonder censuur of onderdrukking en die als eigen mening te mogen uiten.
• Morele vrijheid. De vrijheid om morele keuzes te maken, gebaseerd op persoonlijke overtuigingen en ethische principes. Maar mijn vrijheid houdt op waar die van jou begint. Het aloude ethische beginsel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet.
• Economische vrijheid. Dit betreft het recht om eigendom te bezitten en economische beslissingen te nemen, vaak geassocieerd met het concept van marktvrijheid. Maar ook de vrijheid om de minimale levensbenodigdheden te kunnen aanschaffen.

Vrijheid en evolutionaire doelen

Door de geschiedenis van evolutie te bestuderen, kunnen we patronen en trends herkennen die zich hebben ontvouwd in verschillende fasen van de ontwikkeling van het leven op aarde. Deze patronen kunnen ons aanwijzingen geven over hoe het leven zich heeft aangepast en ontwikkeld om nieuwe omstandigheden en uitdagingen aan te gaan. Dit kan ons helpen te begrijpen hoe soorten zich hebben ontwikkeld en welke eigenschappen en strategieën hebben bijgedragen aan hun overleving en succes.

Op mentaal en spiritueel gebied kunnen we ook trends en ontwikkelingen herkennen in de geschiedenis van menselijke gedachte en bewustzijn. Door te kijken naar hoe menselijke samenlevingen zich hebben gevormd, hoe culturen zijn ontstaan en hoe religieuze en filosofische overtuigingen zijn geëvolueerd, kunnen we inzicht krijgen in de richting waarin het menselijk bewustzijn zich kan ontwikkelen en welke mogelijkheden er zijn voor verdere groei en transformatie.

In termen van evolutie, kunnen we kijken naar het concept van "adaptieve vrijheid". Evolutie wordt gedreven door het streven van soorten om zich aan te passen aan hun omgeving en te overleven. Soorten ontwikkelen diverse aanpassingen en eigenschappen om beter te kunnen gedijen. In deze context kunnen we vrijheid zien als de mogelijkheid voor individuele organismen om zich aan te passen en verschillende strategieën te ontwikkelen om te overleven en te reproduceren. Het vermogen van soorten om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden en om variatie te creëren in hun eigenschappen kan worden gezien als een uitdrukking van deze vrijheid. Met andere woorden, evolutie streeft naar het vergroten van de adaptieve vrijheid van soorten om te floreren in diverse omgevingen.

Op spiritueel gebied kunnen veel tradities en overtuigingen vrijheid als een kernwaarde beschouwen. "Doe niet een ander aan wat je ook voor jezelf niet wilt"; "behandel een ander zoals jezelf behandeld wilt worden"; "mijn vrijheid houdt op waar die van jou begint".

Veel spirituele paden benadrukken het streven naar innerlijke vrijheid, waarbij individuen proberen los te komen van beperkende overtuigingen, verlangens en identificaties. Spirituele groei kan worden gezien als het proces van het vergroten van bewustzijn en begrip, waardoor men zichzelf bevrijdt van belemmeringen en een dieper gevoel van vrijheid ervaart. Deze innerlijke vrijheid kan zich uiteindelijk manifesteren als de vrijheid om onvoorwaardelijk lief te hebben, mededogen te tonen en in harmonie te leven met anderen en de wereld.
Dus, of het nu gaat om convergente evolutie of spirituele groei, het streven naar vrijheid lijkt een centraal en diepgaand element te zijn, waarbij individuen zich binnen een leven ontwikkelen en soorten zich over lange tijd ontwikkelen en uitbreiden naar steeds hogere niveaus van bewustzijn, expressie en aanpassing.

Teilhard de Chardin en Point Omega

Pierre Teilhard de Chardin was een Franse jezuïet, theoloog en filosoof die unieke ideeën ontwikkelde over evolutie en spiritualiteit. Hij geloofde dat bewustzijn altijd al deel uitmaakt van het weefsel van het universum en dat evolutie het proces is waardoor dit bewustzijn geleidelijk aan complexiteit wint en zich manifesteert in verschillende vormen, inclusief menselijke bewustzijn. Zijn concept van "Point Omega" is nauw verbonden met zijn visie op evolutionaire doelen en de convergentie van materie en bewustzijn.
Teilhard de Chardin zag evolutie niet als louter een fysiek proces, maar als een spiritueel proces dat leidt naar een punt van hogere complexiteit en bewustzijn. Dit punt noemde hij "Point Omega". Het idee achter Point Omega is dat de evolutie van het universum en het leven een diepere betekenis heeft en uiteindelijk leidt tot eenheid en verbinding op kosmische schaal.

Teilhard geloofde in de kracht van liefde als een drijvende kracht achter evolutie en bewustzijn.

Onvoorwaardelijke liefde betekent dat je in staat bent om liefde te geven vanuit een plaats van puurheid en oprechtheid, zonder dat je afhankelijk bent van wat je ervoor terugkrijgt. Het gaat om het koesteren van de connectie en genegenheid die je voor iemand voelt, zonder dat je probeert om de ander te veranderen of te controleren. Het betekent ook dat je grenzen kunt stellen en voor jezelf kunt zorgen, terwijl je nog steeds liefdevol en respectvol met anderen omgaat.

In feite kan onvoorwaardelijke liefde worden gezien als een innerlijke houding die voortkomt uit een diep begrip van de onderlinge verbondenheid van alle wezens. Het is de erkenning dat we allemaal deel uitmaken van hetzelfde weefsel van het leven en dat het koesteren van liefde en mededogen voor anderen ook onszelf verrijkt.

Evolutionair gezien kan onvoorwaardelijke liefde bijdragen aan sociale cohesie en samenwerking binnen gemeenschappen. Soorten die in staat zijn om samen te werken en zorg te dragen voor anderen, hebben mogelijk een voordeel in termen van overleving en voortplanting. Het vermogen om liefde en empathie te tonen kan leiden tot positieve interacties, onderlinge ondersteuning en het oplossen van conflicten, wat de kansen op overleving en voortplanting vergroot.
Daarnaast kan onvoorwaardelijke liefde ook een dieper spiritueel aspect hebben. Het overstijgt de grenzen van het individu en weerspiegelt een diep begrip van de onderlinge verbondenheid van alle leven. Het kan leiden tot een dieper gevoel van betekenis en doel in het leven, en kan dienen als een krachtige bron van vreugde en vervulling.
Kortom, het vergroten van het vermogen om onvoorwaardelijk lief te hebben, heeft zowel evolutionaire voordelen als spirituele betekenis, en kan bijdragen aan de groei en ontwikkeling van individuen en samenlevingen.

Deze visie kan ons aanmoedigen om voorbij onze beperkte identificatie met ons individuele zelf te kijken. We kunnen proberen ons bewustzijn uit te breiden en te transcenderen naar een meer universeel perspectief. Dit kan leiden tot een gevoel van bevrijding en innerlijke vrede.

Kwaliteit vormende waarden

Waar bestaan we uit?

Robert Pirsig schreef twee boeken over de metafysica van kwaliteit als basis, middel en doel van het leven. De titels waren "Zen en de kunst van motoronderhoud, een onderzoek naar waarden" en "Lila, een onderzoek naar zeden". Pirsig bestudeerde oosterse en westerse filosofie om zijn eigen filosofie als een soort integratie van beide te construeren. In de zeventiger jaren was hij veel gelezen maar er is nooit veel gedaan met zijn denkbeelden. Eigenlijk niet verwonderlijk, want wat kun je met de gedachte dat alles opgebouwd is uit kwaliteit als kracht of waarde? Iets dat kwaliteit heeft, deugt en is direct te ervaren. Pirsig: “het ding heeft de waarde niet gevormd, de waarde heeft het ding gevormd". Taalspel of realiteit? Of de metafysica van Pirsig klopt, daarover is het laatste woord nog niet gezegd.

Pirsig (1928-2017) zag in de evolutie de ontwikkeling van dynamische kwaliteit en statische kwaliteit. Statische kwaliteit is conserverend, bijeenhoudend, gebaseerd op gewoonte en herinnering.
Statische waardepatronen zijn onder te verdelen in vier stelsels:

1. anorganische patronen
2. biologische patronen
3. sociale patronen
4. intellectuele patronen

Wanneer alles goed gaat, hoeft de mens zich niet druk te maken over de organisatie van zijn lichaam of van zijn sociale omgeving.
Dynamische kwaliteit is de bron van alle verandering, de kwaliteit van de vrijheid. Dynamische kwaliteit creëert de wereld waarin wij leven, maar statische kwaliteit is noodzakelijk om haar in stand te houden. Alleen maar gericht zijn op in stand houden loopt telkens uit op stagnatie, het verhinderen van verandering, het verbieden van het afwijkende.

Inmiddels hebben we als mensheid ruime ervaring kunnen opdoen met de ontwikkeling van kwaliteit, maar we hebben ook ecosystemen, en daarmee biologische patronen, beschadigd.

Verbinding met de oosterse filosofie

Is er voor de naaste toekomst iets te leren van de visie van Pirsig? Voor het antwoord gaan we eerst terug naar de oosterse filosofie.

Ook het taoïsme gaat uit van waarden als “beïnvloeders” van het universum, waarden die ouder zijn dan ons heelal. Natuurlijk hebben waarden geen materiële aard, maar in de opvatting van taoïsten kunnen zij het ontstaan van materie en leven via de tao/dao (spreek uit "douw") beïnvloeden.
Wikipedia: "Tao is vormloos en niet gebonden aan een vorm. Tao voedt alles. Het creëert de gewenste ordelijke patronen in de chaos. Maar de wens naar ordelijke patronen zal nooit vervuld worden. Men kan alleen maar op het pad blijven van de zoektocht. In de taoïstische leer is tao de kwaliteit van die zoektocht. Tao ontsluit in zich Leegte en Vorm, Yang en Yin, beweging en rust".

Yin & yang representeren alle tegenstellingen in de wereld: yin = vrouwelijk, passief, schaduw; yang = mannelijk, actief, licht(gevend). De opposities zijn inherent verbonden, intra- en interpersoonlijk, d.w.z. er is altijd tegelijkertijd yin én yang werkzaam binnen en tussen personen en in de natuur. Het vrouwelijke is ook werkzaam binnen mannen en omgekeerd. De balans tussen yin & yang verandert voortdurend en opposities transformeren in elkaar (dag wordt nacht, leven wordt dood, jong wordt oud, het zijnde wordt het niet-zijnde) en staan in verschillende contexten en verhoudingen anders tegenover elkaar. In het yin & yang teken wordt dit gesymboliseerd met witte puntje in het zwart, en het zwarte puntje in het witte gedeelte. Yin en Yang gaan in elkaar over wanneer de interne conditie daarvoor gereed is en de tijd er rijp voor is. Wie de kwaliteit van deze levensvisie wil genieten dient voortdurend en moeiteloos alert (oordeelloos en stille getuige) te zijn. Het is zowel ontspannend als inspannend, een gezonde balans tussen doen en laten in het oog houdend. Zie ook de gedachte achter respect.

Meer vormen van yin en yang ontstaan

Het aantal uitingsvormen van de waarden yin & yang groeit in de geschiedenis van het heelal met het groeien van bewustzijn. Het begon simpel.
Bij de big bang werd een gigantische hoeveelheid energie het heelal in geslingerd, die in miljarden jaren daarna afkoelde tot materie. Het heelal werd ouder en de evolutie nam een aanvang. Toen er stabiele (gebalanceerde) verbindingen (anorganische patronen) konden worden gevormd ontstond leven (dynamische kwaliteit), dat zichzelf kon reproduceren (biologische patronen).
Bij de reproductie en het ontstaan van nieuw leven, vroeger en nu, komen een eicel (yin) van een vrouw en een zaadcel (yang) van een man bij elkaar, versmelten, splitsen en de cellen vormen uiteindelijk samen een nieuw individu. Dat individu gaat later weer ei- of zaadcellen produceren voor nieuw leven met een ander individu en zo eindeloos voort. Verbindingen tussen eicel en zaadcel zijn afhankelijk van vitaliteit (chi). Keuzes voor verbinding van individuen worden gemaakt op basis van het beleven en vergroten van kwaliteit, bijvoorbeeld biodiversiteit, schoonheid en liefde. In dat (doelgerichte?) replicatieproces vindt de eindeloze en wat aansprekender werking van yin en yang plaats.
In zekere zin vindt de verbinding op verschillende niveaus tegelijk in vormen van vrijheid en liefde plaats. Het zijn (ongrijpbare) waarden, die bepalend (vormend) voor kwaliteit zijn en van elkaar afhankelijk, maar de implicatie is ook dat iets slechts altijd een goede kant heeft en andersom.
Liefde leidt tot verbinden met yin en yang componenten en de wens om vrij te zijn kent dezelfde invloeden. Zonder liefde geen vrijheid en zonder vrijheid geen liefde.
Op een positieve manier verbonden in balans leveren ze levenskwaliteit. Dat geldt zowel voor de vereniging binnen het individu (het mannelijke en het vrouwelijke) als tussen individuen (mannen en vrouwen).
Op een negatieve manier verbonden (zonder dynamische kwaliteit) leiden ze na verloop van tijd tot desintegratie (scheiding). Bijvoorbeeld wanneer de verbinding meer vrijheid kost dan het aanvankelijk opleverde en de liefde niet meer ervaren wordt.
Op sociaal niveau kun je de invloed van yin & yang als volgt zien. Mensen trouwen en krijgen kinderen. De samenwerking tussen individuen geeft elkaars leven kwaliteit. Een gemeenschap is opgebouwd uit individuen waarvan de kwaliteit van leven door alle statische en dynamische waardepatronen wordt bepaald. Intellectuele patronen geven het individu kans om zijn/haar creativiteit kwijt te kunnen in werk of hobby.
Gemeenschappen vormen landen. Landen werken op globaal niveau samen. In termen van metafysica van kwaliteit volgens Pirsig bouwen we met zijn allen op de wereld statische waardepatronen op. De leefbaarheid moet komen van de dynamische kwaliteit van hoe we de wereld inrichten. Maar de globale economie bedreigt ook de statische kwaliteit (biologische en sociale patronen) door onverschilligheid, vervuiling, landgebruik en klimaatopwarming.

Kwaliteit ervaren kan op vele manieren, maar niet grenzeloos worden uitgebuit

De opkomst van Internet heeft de waarden vrijheid (yang) en liefde (yin) internationale mogelijkheden gegeven, een dynamische kwaliteit, maar niet zonder kinderziektes. In deze tijd van milieuvervuiling, klimaatopwarming, virusverspreiding en bevolkingsgroei moeten landen voor het eerst samenwerken om het leven op aarde leefbaar te houden voor mens en dier. De yang invloed is doorgeschoten en er moet weer meer yin invloed worden toegelaten om in balans te komen en kwaliteit van leven te behouden. Meer yin betekent naast minder consumeren meer nadruk op evenwaardigheid tussen mensen onderling, maar ook tussen mens en dier in plaats van competitie en groeidwang (yang). Een balans tussen doen (yang) en laten (yin). Wu wei: doen door niet te doen (yin). Levenskunst is te weten wanneer te doen en wanneer te laten en het geduld opbrengen om de werking af te wachten.

Mannen en vrouwen kunnen in termen van het taoïsme onderzoeken hoe zij onderling de balans kunnen vinden in vrijheid en liefde, maar ook hoe ze dit duurzaam kunnen uitbreiden naar een zo groot mogelijke omgeving en zo de eenheid met de natuur (yin) herstellen. Met het herstellen van de eenheid met de natuur worden de statische waardepatronen gewaarborgd.

Op voorgaande wijze is de visie van Pirsig over de integratie van oosterse en westerse filosofie te vertalen naar nu en de toekomst. Het is niet de enige manier om te zoeken naar hoe we kwaliteit waarborgen in de wereld. Het is misschien bescheiden genoeg om te stellen dat we moeten blijven kijken of we in de race naar verhoging van kwaliteit niet onbedoeld tornen aan de fundamenten van (levens)kwaliteit, geleverd door metafysica.

Waarom een non-dualistische levensstijl aantrekkelijk is

Innerlijke rust en tevredenheid

Een non-dualistische levensstijl kan voor veel mensen aantrekkelijk zijn om verschillende redenen. 

• Verbinding. Een non-dualistische levensstijl bevordert verbinding en eenheid met anderen, in plaats van afscheiding en dualiteit. Dit kan resulteren in een gevoel van verbondenheid en saamhorigheid met anderen, en kan helpen om een gevoel van eenzaamheid en isolement te verminderen. 
• Mindfulness. Een non-dualistische levensstijl benadrukt het belang van mindfulness en bewustzijn in het dagelijks leven. Door te leven in het huidige moment en bewust te zijn van je gedachten en emoties, kan je meer innerlijke rust en tevredenheid ervaren. 
• Compassie. Non-dualiteit bevordert ook compassie en mededogen voor anderen, omdat het ons eraan herinnert dat we allemaal één zijn en dat we allemaal lijden. Door het cultiveren van mededogen en empathie kunnen we ons meer verbonden voelen met anderen en ons meer inzetten voor het helpen van anderen. 
• Spirituele groei. Non-dualiteit kan ook bijdragen aan spirituele groei en ontwikkeling, omdat het ons aanmoedigt om onze eigen innerlijke ervaringen te verkennen en ons bewustzijn te vergroten. Door ons te concentreren op innerlijke groei en het loslaten van dualistisch denken, kunnen we ons meer openstellen voor spirituele ervaringen en een diepere betekenis vinden in ons leven. 
• Minder stress. Een non-dualistische levensstijl kan ook helpen om stress en angst te verminderen, omdat het ons eraan herinnert dat we ons niet vast hoeven te houden aan dualistische denkpatronen en labels. Door het loslaten van dualiteit en het omarmen van een meer holistisch perspectief, kunnen we ons meer ontspannen en geaard voelen in het huidige moment.

Autonomie en verbinding

Mensen zijn al eeuwenlang in alle culturen ter wereld bezig met de verhouding tussen autonomie en verbinding. In de Franse revolutie werd dit fraai samengevat in het adagium “vrijheid, gelijkheid en broederschap” en werden de eerste twee begrippen zoveel mogelijk verwoord in wetgeving. Want wanneer vrijheid niet gerelateerd wordt aan gelijkheid dan hebben de brutalen de halve wereld. Broederschap oftewel liefde en verbinding valt slecht vast te leggen in wetten. Liefde stroomt vrij binnen kade(r)s.

In het streven naar vrijheid voor iedereen op alle niveaus is het een constant zoeken naar een vorm die vrijheid zowel begrenst als garandeert. En die vorm moet in beweging blijven omdat starheid juist vrijheid verkleint. En in die beweging ontstaan soms uitwassen.

Een uitwas van het Ik-tijdperk is dat mensen hun ego niet meer kunnen relativeren en uit balans zijn in het redelijk afwegen van eigen belang versus andermans belang. Onbescheidenheid, onverschilligheid en onwaarachtigheid kenmerken na 30 jaar doorgeschoten assertiviteit politici, reclame, media en veel individuen.

Ontwikkeling

Het is een fase in een eeuwenlange ontwikkeling naar vrijheid, waarbij elke drie stappen vooruit worden gevolgd door twee stappen terug waarna de vrijheid weer wordt bedreigd. Toch is de som positief omdat er heel langzaam vrijheidsgraden op meerdere dimensies worden opgebouwd. Individuele vrijheid gaat langzaam steeds meer gepaard met collectieve vrijheid en welvaart. Dit resultaat wordt gesteund door technologie als computers, Internet en domotica en door vergroting van menselijke competenties als communicatieve vaardigheden en mogelijkheden. Een mogelijk nadeel is vergrote afhankelijkheid van elkaar.

De cultuur van het westen en het oosten ontwikkelen hun eigen dynamiek en komen van tijd tot tijd bij elkaar. Geweldloosheid en zinvol omgaan met het ongrijpbare als liefde en vrijheid zijn thema’s waarop we van elkaar kunnen leren. Beide culturen proberen de eenheid tussen mensen na te streven en te bewaren door liefde en vrijheid met elkaar te verbinden. Kijken vanuit beide culturen maakt het gemakkelijker om tegengestelde bewegingen tegelijkertijd te accepteren. Het is het beeld van iemand die fraai danst en die timen, bewegen en stil houden weet te integreren.

"Voorgangers" in de non-dualistische levensstijl faciliteren de spirituele ontwikkeling van anderen door hen te ontregelen. Door je vragen te stellen naar je identiteit "wie is het die ....."; door je te laten zien dat jouw vrije wil zo weinig voorstelt dat je net zo goed kunt stellen dat je het product bent van hersenactiviteit, "maar je bent niet jouw brein".
Belangrijk is kritisch te blijven. Wie een leraar kritiekloos tot guru verheft en zichzelf onnodig wegcijfert, loopt het gevaar dat de verhouding ontspoort en verwordt.

Eenheidservaring

Ook bijna-dood-ervaringen kunnen een eenheidservaring oproepen.
Je leert identificatie met welke overtuiging dan ook en verhalen over wie je bent, los te laten. Je leert dat vasthouden aan het ego je ergens zal brengen en je leert dat open staan je verder brengt in de kwaliteit van de verbindingen die je aangaat.
De visie van non-dualiteit doet mensen realiseren dat het ik /jij onderscheid een illusie is. "Ik ben een andere jij".
Levinas ‘Ik word ik in het aangezicht van de ander’.
Bewust en wakker leven houdt in het niet-twee zijn van mensen te zien en te doorleven.

De vier vormen (Brahmaviharā) van je verhouden tot anderen (die boeddhisten ook al nastreefden), worden dan de volgenden.

1. Liefde aan iedereen; de hoop dat het ieder wezen goed gaat.
2. Compassie; de hoop dat het lijden van alle wezens wordt verminderd.
3. Altruïstische vreugde in de daden en acties van anderen.
4. Gelijkmoedigheid; het leren accepteren van verlies en winst, lof en blaam, succes en falen zonder gehechtheid zowel voor jezelf alsook voor anderen.

Esther Perel schrijft in "erotische intelligentie": wanneer men samensmelt, wanneer twee mensen een worden, kan er geen verbinding meer ontstaan. Er is niemand meer met wie je een band kunt vormen. Vandaar dat afzonderlijkheid een voorwaarde is voor een verbintenis; dit is de wezenlijke paradox van intimiteit en seks.
Tot zover Perel.

Non-dualiteit

In het verlengde hiervan kan ook bij non-dualiteit verbinding alleen ervaren worden in dualiteit. Men spreekt liever over niet-twee zijn dan over één zijn. Wel samensmelting, niet een tijdelijke met één ander individu, maar permanent met alle anderen zonder verlies van individualiteit.

In andere woorden, de behoefte om absolute macht uit te oefenen verdwijnt wanneer je realiseert dat die ander (mens of dier) net als jij onderdeel is van hetzelfde grotere geheel.
Macht corrumpeert en maakt dat een verbinding tussen vrijheid en liefde verwordt. De voortdurende cyclus van verbinden en loslaten heeft zin wanneer het individu ondertussen werkt aan zijn eigen integriteit, zodat het iteratieve proces tegelijk een transformatie wordt naar een hoger niveau van beschaving.

Moet je voor het ontwikkelen van non-duaal bewustzijn iets doen? Nee, maar het helpt om en-en te denken en wanneer je kunt omgaan met paradoxen. Je wordt bescheidener over jouw vrije wil en verwerft meer vrijheid.

Meer lezen over non-dualiteit, klik hieronder op de labels.

Het abstracte karakter van non-dualiteit wordt omschreven door "voorganger" Jan van den Oever, die in deze video paradoxaal betoogt dat het bestaat via dualiteit.
Non-duaal bewustzijn gaat om het inzicht dat er geen ervaarder van de ervaring is. Zelfrealisatie is "oplossen in dualiteit". Stilte is beschikbaarheid voor het kennen. Ons wezen is kwetsbaar en ongrijpbaar, omdat er geen doener is. Ons ego probeert dat te verhullen. Authentieke mensen laten dat na en geven zich over aan de totale kwetsbaarheid.

Niemand bezit non-duaal bewustzijn en het is ook geen gevoel. Het is een verwijzing. Het verwijst naar dat er geen doener is. Het universum beweegt. Er is wijsheid, er is dans, er is humor, er is zwijgen.

Spirituele dooddoeners?

De bal dood leggen of van koers veranderen

Spirituele dooddoeners zijn ideeën, overtuigingen of uitspraken die vaak worden gebruikt in spirituele kringen, maar die eigenlijk niet behulpzaam of zelfs schadelijk zijn voor iemands groei en welzijn.
Hieronder volgen enkele voorbeelden van spirituele dooddoeners.

"Alles gebeurt met een reden" - Hoewel dit idee sommige mensen kan helpen om betekenis te vinden in moeilijke situaties, kan het anderen het gevoel geven dat ze geen controle hebben over hun leven of dat hun lijden gerechtvaardigd is.

"Je moet loslaten en overgeven" - Het idee van loslaten kan nuttig zijn in bepaalde situaties, maar het kan ook suggereren dat iemand moet berusten in hun lot of hun emoties moet onderdrukken in plaats van ze te erkennen en ermee om te gaan.

"Positief denken is de sleutel tot succes" - Hoewel positief denken nuttig kan zijn in sommige situaties, kan het ook leiden tot schuldgevoelens, schaamte en ontkenning van negatieve emoties en ervaringen.

"Je moet vergeven en vergeten" - Het idee van vergeving kan nuttig zijn in sommige situaties, maar het kan ook suggereren dat iemand zich moet onderwerpen aan mishandeling of misbruik en hun eigen grenzen moet negeren.

"Alleen liefde overwint angst" - Hoewel liefde belangrijk is, kan deze uitspraak mensen het gevoel geven dat hun angst of verdriet niet echt of belangrijk is, of dat ze niet goed genoeg zijn als ze zich niet constant in een staat van liefde bevinden.

Nog meer dooddoeners

‘Jij bent liefde, alles is liefde’.
‘Er is geen ander, alles is één’.
‘Alles is goed zoals het is’.
‘Wat is het geluid van één klappende hand?’.

Wie zich bezighoudt met spiritualiteit komt bovengenoemde uitspraken altijd wel eens een keer tegen. Om mensen aan het denken te zetten wordt daarbij niet verteld waarom het zo wordt gesteld. In dit artikel wordt het antwoord belicht vanuit de dooddoener. De dooddoener heeft een negatieve klank in de volksmond, zo van “een levendig gesprek wordt er op een vervelende manier mee doodgelegd”.
In dit artikel wordt het meer opgevat als het functioneel doodleggen van de bal in een voetbalspel. Om een bal onder controle te krijgen. Een bal wordt aangenomen, stilgelegd en verder meegenomen en doorgezet in het spel. In die positieve zin wordt het hier bedoeld. Een speelse vorm van omdenken.

‘Jij bent liefde, alles is liefde’

Deze uitspraak heeft twee lastige aspecten.
1.    Wie of wat je bent, je identiteit, is geen objectief gegeven.
2.    Wanneer iets voor alles geldt, heeft het weinig informatieve waarde.

Liefde is een veelzijdig maar ongrijpbaar begrip. Liefde leidt soms (tijdelijk, hopelijk vaak) tot het gevoel één te zijn met de ander. We doen er allemaal ervaring mee op en komen dan (hopelijk) tot de overtuiging dat we het gedrag van de ander als liefdevol mogen opvatten en we mogen hopen dat de ander dat ook (nog lang) van ons doet. Honderd procent zeker zijn we nooit van wat er in de ander omgaat, hoe lang en hoe diep we ook in de ogen van die ander blijven kijken of blijven doorvragen.
Wanneer we te geforceerd proberen zekerheid te krijgen over wat liefde is, raken we verwijderd van de liefde. Macht erotiseert, maar doet liefde kwijnen. Liefde laat zich niet dwingen. Het loslaten van de wens om zeker te zijn van de ander, geldt als liefdevol. Hiermee wordt vrijheid geschapen en vrijheid is ook zo’n ongrijpbaar concept. Het moge duidelijk zijn dat wanneer vrijheid en liefde op zo’n wijze aan elkaar worden verbonden dat het paradoxaal werkzaam is. Dat wil zeggen: het werkt zolang we het (oordelen) kunnen laten. Wanneer we dat niet kunnen (niet meer evenwaardig kijken), zijn we gedwongen zijn om de les opnieuw te leren. Tot in het oneindige. In die zin is alles liefde en jij en ik ook. Dit taalgebruik: "wie niet wil inzien dat alles liefde is, draagt niet bij aan een betere wereld" is een verkapte chantage. Chantage is als machtsmisbruik en doet liefde en vertrouwen verdwijnen. Beiden komen te voet en snellen weg te paard.

Vivian Gornick: liefde, seksuele vervulling en het huwelijk zijn niet meer de metaforische uitdrukkingen van succes en geluk die ze vroeger waren (bol.com).

‘Er is geen ander, alles is één’

Advaita (een term uit het Sanskriet) of non-dualiteit betekent ‘niet twee zijn’. Hier wordt het woord “eenheid” vermeden omdat het dan geen ruimte meer laat voor de observatie dat de wereld vooral (eigenlijk alleen maar) duaal wordt ervaren, namelijk in termen van tegenstellingen. Met die tegenstellingen kunnen we discrimineren in termen van onderscheiden en kunnen we leven. Was alles één blur dan waren we ten dode opgeschreven.
Het nut van kunnen onderscheiden is geen onderbouwing van de stelling dat de een meer of beter is dan een ander. We zijn één in ons evenwaardig zijn, niet gelijk.

Levinas: de verhouding tot de Ander is niet symmetrisch. Ik ben wel verantwoordelijk voor de Ander, maar ik kan niet uitgaan van het omgekeerde. Het wederkerige is zijn zaak.

‘Alles is goed zoals het is’

Het moge uit het voorgaande duidelijk zijn dat deze uitspraak begrepen kan worden als tegelijk waar en niet waar (en-en denken). De gedachte dat alles goed is zoals het is, kan leiden tot een passieve houding waarin men afwacht wat er gebeurt zonder actie te ondernemen om veranderingen te bewerkstelligen. Het kan echter ook leiden tot een meer accepterende en open houding ten opzichte van de realiteit, waardoor men beter in staat is om met moeilijke situaties om te gaan en er creatiever op te reageren.
Het is daarom belangrijk om een balans te vinden tussen acceptatie en actie. Acceptatie betekent niet dat men passief moet zijn of dat men niet streeft naar veranderingen. Het betekent juist dat men de realiteit accepteert zoals deze is en vanuit deze acceptatie veranderingen probeert te bewerkstelligen. Dit kan alleen worden bereikt door bewust te zijn van de eigen gedachten, emoties en acties en deze te richten op positieve veranderingen. 

‘Wat is het geluid van één klappende hand?’

Je kunt bij het antwoord lang en kort stil staan. En dat proces kan bevrijdende inzichten geven of tot frustratie leiden. In ieder geval maken alleen twee handen geluid wanneer ze tegen elkaar klappen. We hebben elkaar (twee mensen of handen, niet één) nodig om iets tot stand te brengen. We zijn in de afhankelijkheid één. Dat antwoord is van toepassing op vrijwel alle vragen die in de spiritualiteit worden opgeroepen.

Functionele spiritualiteit

Tao vinden

Beide voeten om te lopen. Beide oren om te horen. Beide ogen om te zien. Om te begrijpen is één verstand niet genoeg. Gebruik beide om Tao te vinden.
Zoek je met verstand van het zelf, dan vind je slechts het zelf. Gebruik het verstand van het zelf en van het niet-zelf, dan vind je het volledige verstand.
Verlies het zelf om niet-zelf te vinden. Verlies het één om het ander te vinden. Verlies beide om Tao te vinden. (>Ray Grigg).

Spiritualiteit verbonden met psychologie

Dit blog heet Psychologie-nu.blogspot omdat er artikelen op staan waarin spirituele onderwerpen worden gekoppeld aan psychologische zienswijzen. Dat betekent dat bij alle mystieke fenomenen die we menen te ervaren ook gezocht wordt naar aardse psychologische verklaringen. Tegelijk blijft het oog gericht op het ethisch handelen in combinatie van een prettig leven voor zoveel mogelijk anderen.

Wanneer we ons voortdurend druk maken over alle misstanden in de wereld hebben we geen vrijheid en geen leven. Het tegelijk betrokken en angstig zijn, slaat dood. Maar wie zich onverschillig opstelt tegenover onrecht waar hij/zij wel wat aan kan doen, die draagt niet bij een leefbare samenleving. Er moet dus een balans zijn in betrokkenheid en loslaten (afstand houden). In een werkzame en leefbare samenleving stroomt liefde en is vrijheid voelbaar.

Daarom worden hier absolute uitspraken vermeden

Absolute termen zoals "alles is voorbestemd" of "alles is zinloos" kunnen voortkomen uit sterke emoties, zoals liefde, teleurstelling, woede of frustratie. De generalisaties doen geen recht aan diversiteit en nuance. Ook het generaliseren van liefde als allesomvattend en perfect gaat voorbij aan de complexiteit van menselijke relaties.
Door te geloven in absolute uitspraken, negeren mensen het bewijs dat hun overtuigingen tegenspreekt. Het duidt op een gesloten denkwijze en het vermijden van constructieve dialoog.
Het is een egocentrische weerstand tegen evenwaardigheid.

Verdwalen of halverwege omkeren

Om te voorkomen dat we verdwalen in een taaldoolhof of dat het een gebed zonder einde wordt, is deze laatste functionele dooddoener een goed voorbeeld om mee te besluiten.

Roeland de Looff. Jij bestaat niet, de werkelijkheid achter de illusie, weet wat echt is (bol.com).

Het verschil tussen verliefdheid en liefde

Een heerlijke kracht

Verliefdheid wordt vaak beschreven als een intense, emotionele toestand die wordt gekenmerkt door aantrekkingskracht, opwinding en verlangen. Het kan beginnen met een fysieke aantrekkingskracht en zich ontwikkelen tot een dieper gevoel van verbondenheid en intimiteit. Verliefdheid kan echter ook kortstondig zijn en na verloop van tijd vervagen.
Ware liefde daarentegen wordt vaak beschreven als een diepe, duurzame en onvoorwaardelijke liefde die gebaseerd is op respect, vertrouwen, wederzijdse steun en verbondenheid. Het gaat niet alleen om het uiten van gevoelens en emoties, maar ook om het nemen van verantwoordelijkheid en het maken van opofferingen voor de ander. Ware liefde kan groeien en zich verdiepen naarmate twee mensen elkaar beter leren kennen en samen door uitdagingen en moeilijkheden gaan.
Het is belangrijk op te merken dat verliefdheid en ware liefde elkaar niet uitsluiten. Verliefdheid kan het begin zijn van ware liefde, maar het is niet altijd een garantie voor een langdurige en bevredigende relatie. 

Ware liefde vereist vaak meer dan alleen emoties en gevoelens, het vereist ook inzet, communicatie en hard werken om de relatie te onderhouden.
Uiteindelijk is liefde een complex en veelzijdig gevoel dat voor elk individu anders kan zijn. Er is geen vaststaande definitie van verliefdheid en ware liefde, omdat het voor iedereen anders kan zijn en zich op verschillende manieren kan manifesteren.

Tijdelijk of blijvend?

Verliefd zijn is: psychologisch, tijdelijk, illusoir, opgewonden, gehecht, gebaseerd op hormonen, denkbeeldige eenheid, kinderlijke regressie.

Terwijl Liefde is: spiritueel, tijdloos, transcendent, vredig, bevrijdend, gebaseerd op de ziel, werkelijke eenheid, geïntensiveerde ontwikkeling.

Bovenstaande valt te lezen op blz. 105 uit: Leven in Liefde door Deepak Chopra.

Chopra: leven in liefde (bol.com).

Je kunt verliefd 'zijn', maar je kunt liefde niet 'doen'.

Verliefdheid vertegenwoordigt de statische kwaliteit van het leven en Liefde de dynamische kwaliteit. Dynamische kwaliteit creëert de wereld waarin wij leven, maar statische kwaliteit is noodzakelijk om haar in stand te houden (Robert Pirsig).
De ene mens heeft volgens Pirsig voor de andere mens kwaliteit als zij hem of haar bijvoorbeeld lichamelijke of intieme “versmeltingen” te bieden heeft.
Verliefdheid helpt twee mensen over een grens of een drempel, die zij anders mogelijk niet zouden durven overgaan. In de ontmoeting met de ander ligt de mogelijkheid tot het ervaren van liefde. Helaas en gelukkig gaat verliefdheid over en hopelijk in liefde.

Binnen de relatie zie je drie soorten problematiek.

1. De vrijheid is opgegeven ten behoeve van de verbinding (angstige gehechtheid).
2. Naarmate de verbinding sterker wordt zoekt een van de partners de vrijheid en verlaat uiteindelijk de relatie (ambivalente gehechtheid).
3. De partner gaat nooit de verbinding aan en verlaat elke relatie na korte tijd (vermijdende gehechtheid).

Sofie Rozendaal schreef in de NRC onder de titel Liefde zonder verliefdheid want soms komt de liefde wat later.
"Hoewel we al eeuwenlang graag verliefd zijn – denk aan de hiërogliefen met liefdespoëzie uit het oude Egypte en het liefdessymbool Cupido uit de Griekse mythologie – kun je je afvragen of je er wel zo gelukkig van wordt. Feitelijk is verliefdheid een fenomeen dat grenst aan een psychische stoornis, met symptomen als obsessie, dwangmatigheid, concentratieproblemen, slaapproblemen en gebrek aan eetlust. En wat te denken van de gevolgen als de verliefdheid onbeantwoord blijft? Het brein maakt geen onderscheid tussen liefdesverdriet en lichamelijk lijden, blijkt uit hersenscans. Een grillige kwaal die ons leven overhoop gooit en ons gezonde inschattingsvermogen om zeep helpt, is het".

Liefde gaat over verbinden, over afstand verkleinen, spanning verminderen, gevaar neutraliseren. Begeerte gaat over willen, over onzekerheid kunnen verdragen, speels kunnen zijn. Begeerte gaat dood onder routine. Begeerte houdt van een comfortabele, psychologische afstand.
Kunnen loslaten is een voorwaarde voor een stabiele relatie waarin begeerte kan floreren.

Antropologe Helen Fisher spreekt en schrijft nuchter over liefde en verklaart haar evolutie, haar biochemische grondslagen en haar sociale belang.
Waarom word je verliefd op de een en niet op de ander? In Waarom hij? Waarom zij? legt Helen Fisher uit hoe we -bewust én onbewust- onze romantische beslissingen nemen.

Eckhart Tolle: ‘verliefd worden draagt altijd een sterk element van iets nodig hebben in zich. Daarom kan het zo makkelijk omslaan in boosheid of haat als de ander weggaat. Ik voel wel een diepe verbinding met mensen en ook met de natuur. Dat is ook wat liefde is: verbondenheid zonder oordeel’.

Op weg naar vrijheid met de via negativa

Het midden houden

Wie denkt dat schijnbare ongrijpbare doelen vooral zijn te bereiken door hard je best te doen oftewel veel energie te investeren, mist de relaxte mogelijkheden van een alternatieve middenweg.
Niemand kan voortdurend geluk ervaren. Het is wel goed mogelijk om voortdurend ongeluk te voorkomen.

Deze "via negativa" ook wel de apofatische benadering genoemd, wordt in verschillende filosofische en religieuze tradities gebruikt, waaronder het boeddhisme. Het houdt in dat men de essentie van iets probeert te benaderen door te beschrijven wat het niet is, in plaats van wat het wel is. 

Andere voorbeelden, die via deze weg te verduidelijken zijn, is het bestaan van God, wat wijsheid is, wat liefde is, wat schoonheid is of wat de zin van het leven is.

Hier zijn enkele aspecten van de via negativa en waarom het als aantrekkelijk wordt beschouwd.

Transcenderen van concepten

De via negativa moedigt aan tot het transcenderen van beperkende concepten en definities. Door te benadrukken wat iets niet is, wordt de geest uitgenodigd om voorbij de grenzen van conventionele denkwijzen te gaan en een dieper begrip na te streven.

Waardering voor mysterie en transcendentie

De via negativa erkent het mysterie van het bestaan en de transcendente aspecten van het leven. Het benadrukken van wat niet kan worden vastgelegd in woorden moedigt een bescheidenheid aan in het aangezicht van het onkenbare en het onuitsprekelijke.

Overstijging van dualiteit

Door te benadrukken wat iets niet is, helpt de via negativa bij het overstijgen van dualistisch denken, zoals goed versus kwaad, mooi versus lelijk. Het moedigt aan tot een begrip dat voorbij polariteiten gaat en zoekt naar een dieper begrip dat niet gevangen zit in tegenstellingen (neti neti).

Spirituele nederigheid en erkennen van grenzen

De via negativa herinnert aan de beperkingen van taal en concepten in het uitdrukken van het goddelijke of het transcendente. Dit bevordert spirituele nederigheid en respect voor het onbekende.

Persoonlijke ervaring en zwijgen

Het benadrukken van wat niet gezegd kan worden, moedigt aan tot contemplatie en directe ervaring. Het suggereert dat sommige waarheden diepgaand en persoonlijk zijn, niet beperkt tot verbale uitdrukkingen.

Loslaten van vasthouden

Door te focussen op wat niet kan worden vastgehouden of begrepen, helpt de via negativa bij het loslaten van hechting aan starre overtuigingen en definities. Dit kan leiden tot een gevoel van bevrijding en openheid.

Integratie van paradoxen

De via negativa helpt bij het omarmen van paradoxen en schijnbare tegenstrijdigheden in het begrip van het goddelijke en de realiteit. Dit kan leiden tot een meer inclusieve en tolerante geesteshouding.

In het boeddhisme wordt de via negativa vaak geassocieerd met het begrip van leegte (shunyata), waarbij men zich richt op wat geen inherent bestaan heeft. Door af te zien van star vasthouden aan concepten, wordt een ruimte gecreëerd voor dieper begrip en spirituele groei. De via negativa nodigt uit tot een ontdekkingsreis naar de grenzeloze dimensies van het bestaan, voorbij de beperkingen van taal en concepten.

Het pad naar vrijheid

De via negativa nodigt uit tot een bevrijding van beperkingen en beklemmende denkwijzen, waardoor er ruimte ontstaat voor een meer onbevangen en authentieke ervaring van het leven. Het is een pad naar (innerlijke) vrijheid dat voortkomt uit het loslaten van wat niet essentieel is, waardoor er meer ruimte komt voor innerlijke groei, flexibiliteit en acceptatie.
Hier zijn enkele manieren waarop de via negativa kan bijdragen aan het begrip en de ervaring van vrijheid.

Vrijheid van conceptuele beperkingen

De via negativa moedigt aan tot het loslaten van conceptuele beperkingen en vastomlijnde definities. Het erkent dat de realiteit niet volledig kan worden gevat in menselijke woorden en ideeën. Door voorbij te gaan aan deze beperkingen, ontstaat er een gevoel van vrijheid van beperkende denkpatronen.

Vrijheid van hechting

Via negativa benadrukt wat iets niet is, wat kan helpen bij het verminderen van hechting aan specifieke identiteiten, overtuigingen of verwachtingen. Dit loslaten van hechting creëert ruimte voor een vrijere en meer open benadering van het leven.

Vrijheid van dualiteit

Door de nadruk te leggen op wat iets niet is, helpt de via negativa bij het overstijgen van dualistisch denken, zoals goed versus kwaad, winnen versus verliezen. Het bevordert een begrip dat voorbij polariteiten gaat, wat kan leiden tot een gevoel van innerlijke vrijheid.

Vrijheid van conditionering

De via negativa moedigt aan tot het in vraag stellen van diepgewortelde conditioneringen en aannames over de realiteit. Dit proces van ontkoppeling van vooraf vastgestelde overtuigingen kan leiden tot een bevrijding van beperkende mentale patronen.

Vrijheid van identificatie

De via negativa benadrukt dat de ware aard van het zelf niet volledig kan worden geïdentificeerd met enige specifieke eigenschap of gedachte. Het erkennen van deze niet-identificatie kan leiden tot een gevoel van vrijheid van zelfbeperkende definities.

Vrijheid van oordelen

Doordat via negativa wijst op de beperktheid van menselijke beoordelingen en classificaties, kan het leiden tot een vrijheid van oordelen. Het moedigt aan tot een meer open en tolerante geesteshouding ten opzichte van verschillende perspectieven.

Vrijheid van verwachtingen

Het begrip dat het goddelijke, het zelf, of andere essentiële concepten niet volledig kunnen worden omvat door menselijke verwachtingen, opent de deur naar vrijheid van vastklampen aan specifieke uitkomsten.

Niet alleen vrijheid van maar ook vrijheid tot

In de volgende voorbeelden komt naar voren dat de via negativa, wanneer positief benaderd, niet alleen een proces van loslaten is, maar ook een opening creëert voor nieuwe mogelijkheden, groei en diepere verbindingen. Het is een benadering die de weg vrijmaakt voor een rijkere en meer bevredigende ervaring van vrijheid tot in verschillende aspecten van het leven.

Vrijheid tot zelfontdekking

Door te erkennen wat het zelf niet is, ontstaat er ruimte voor zelfontdekking. Het individu is vrij om voorbij oppervlakkige identificaties te gaan en een dieper begrip van de eigen aard te ontwikkelen.

Vrijheid tot creativiteit

Een positieve via negativa-benadering moedigt aan tot het loslaten van beperkende ideeën over creativiteit. Dit opent de weg naar vrijheid tot expressie en innovatie, omdat men niet gebonden is aan vooraf bepaalde regels of verwachtingen.

Vrijheid tot liefde

Door te erkennen wat liefde niet is, wordt ruimte gecreëerd voor een bredere en meer onvoorwaardelijke liefde. Vrijheid tot liefde ontstaat wanneer men niet beperkt is door beperkte opvattingen over wie of wat men liefheeft.

Vrijheid tot acceptatie

Een positieve via negativa-benadering kan leiden tot vrijheid tot acceptatie. Door te begrijpen wat niet aanvaardbaar is, kan men ruimte maken voor een diepere en bredere acceptatie van zichzelf en anderen.

Vrijheid tot openheid

De via negativa moedigt aan tot het loslaten van starre overtuigingen en dogma's. Dit opent de weg naar vrijheid tot openheid, waar men bereid is nieuwe ideeën en perspectieven te omarmen zonder vooroordelen.

Vrijheid tot innerlijke vrede

Het erkennen van wat innerlijke vrede niet is, kan leiden tot de vrijheid om vrede te vinden te midden van de chaos. Men is niet langer gebonden aan externe omstandigheden voor innerlijke rust.

Vrijheid tot keuze

Door te begrijpen wat keuze niet moet beperken, ontstaat vrijheid tot keuze. Men is vrij om bewustere keuzes te maken, niet beperkt door automatische reacties of conditioneringen.

Vrijheid tot verbinding

Een positieve via negativa-benadering kan leiden tot vrijheid tot verbinding met anderen. Door voorbij te gaan aan oppervlakkige verschillen en definities, ontstaat er ruimte voor authentieke en diepgaande verbindingen.

Elkaar evenwaardig bezien

Een positieve benadering van de via negativa kan leiden tot het begrip dat het zelf niet fundamenteel verschilt van anderen. In de via negativa wordt de nadruk gelegd op wat het zelf niet is, wat kan leiden tot een erkenning van de gemeenschappelijke, niet-beperkte aard van alle wezens.

In wezen moedigt de via negativa aan tot het loslaten van beperkende concepten en definities, waardoor de deur wordt geopend naar een meer inclusief begrip van de wereld. Deze benadering bevordert een gevoel van evenwaardigheid doordat men voorbij oppervlakkige verschillen kijkt en de diepere, gemeenschappelijke dimensie van het bestaan erkent. Het is een pad naar het begrijpen van de gelijkwaardigheid van alle wezens en verschijnselen in hun essentiële aard.

Houden van, is dat een gevoel?

Voelen of doen?

Houden van, kan variëren van een diepe genegenheid tot romantische liefde. Veel mensen beschouwen liefde als een gevoel, omdat het vaak wordt geassocieerd met gevoelens zoals geluk, vreugde, verlangen, verbondenheid en tevredenheid.

"Houden van", kan zowel een gevoel als een actie zijn. Wie intens houdt van een ander ervaart vele positieve gevoelens. Maar geen van die gevoelens is zelf de aard van liefde. Er zijn allerlei afgeleide vormen van liefde.
Gevoelens zijn per definitie tijdelijk. Alles wat je voelt voor iemand van wie je zegt te houden is een afgeleide van liefde. Dat is geen devaluatie van die gevoelens, maar zou een bevrijding kunnen zijn van een kramp om bij "houden van" voortdurend iets blijvends te willen voelen. Geniet vooral van de gevoelens die liefde oproept (zoals verliefdheid), maar klamp je er niet aan vast. De tijdelijkheid van niet zo prettige gevoelens is immers ook een zegen bij wat een geliefde oproept die je verlaat.
"Houden van", kan ook een actie zijn, zoals het tonen van liefde door daden van zorg en opoffering, of het uiten van liefde via woorden of gebaren. 

Een definitie van "houden van"

Van de site van IDEE (Therapie & Training) deze definitie.
Houden van is een vorm van houden, vasthouden. De oudst bekende vorm van dit woord luidt hoeden. En dit is ook precies de kern van het begrip: houden van een ander is hem of haar accepteren en door dik en dun beschermen, het is zorgen voor de ander en, daaruit voortvloeiend, (mede-)verantwoordelijkheid nemen voor zijn of haar welzijn.
Houden van is daarom eerder een bewuste act dan iets wat je overkomt. Je besluit er toe, houdt je er aan, beroept je er op en cultiveert het met de jaren.
Houden van heeft betrekking op al het wezenlijke in een relatie, zoals de emoties en gevoelens, het seksuele en intieme, en het denken en handelen, plus dat wat de ander nodig heeft om goed te kunnen functioneren.
Het betekent ongeveer hetzelfde als liefde voelen voor. Het verschil is dat we bij het laatste de gevoelswaarde van de relatie benadrukken terwijl we bij houden van de nadruk leggen bij verantwoordelijkheid nemen, en het beschermen van en zorgen voor de ander.
Houden van hoeft niet wederkerig te zijn. Omdat het een bewuste keuze is, kan degene van wie wordt gehouden ervoor kiezen om het te ondergaan en het houden van niet te beantwoorden. De bevrediging van het houden van is namelijk daarin gelegen dat je het doet, niet in dat je het terugkrijgt - ook al is dat natuurlijk wel prettig.
Een wezenlijk aspect van houden van is dat je naarmate je jezelf meer accepteert, makkelijker en vollediger kunt houden van iemand anders. Dit is een inzicht wat in de psychologie en alle godsdiensten naar voren komt. Het refereert vooral aan de wederkerigheid en gelijkwaardigheid die een relatie mooi en vol kunnen maken.
Daarmee komt ook een cultureel-ethisch aspect om de hoek kijken want gelijkwaardigheid en wederkerigheid worden in de diverse culturen zelden op een gelijke manier ingevuld.
Het is maar dat je het weet.
Tot zover de site.

Onvoorwaardelijke liefde en het hart

Leven vanuit het hart betekent vooral de rol en betekenis van het hoofd (en de kracht van het denken) niet stellen boven de waarde van andere bronnen als gevoel en intuïtie. Het betekent voor man en vrouw ook het mannelijke (animus) niet boven het vrouwelijke (anima) stellen. Het is wijs om aandacht voor beide polen in jezelf te hebben en beide in evenwicht te brengen.
"Liefde stroomt" en "voelen doe je van hart tot hart", zo zegt populair taalgebruik. Het zou mooi zijn wanneer er iemand opstaat die concreet kan maken wat dit betekent. Het hart is een spier, waarvan je het functioneren kunt (ont)regelen via gedachten, emoties en gevoelens. Verliefdheid doet jouw hart sneller kloppen en liefdesverdriet leidt tot een gebroken hart en hartzeer. Maar bovengenoemde uitleg van houden van spreekt niet over een rol van het hart daarbij.
Dit doen wel mensen die geloven in chakra’s. Chakra's bestaan niet fysiek, maar hebben een symboolfunctie, waarvan je kunt leren. “Het hartchakra is het centrum van de liefde, de geborgenheid en het medeleven”. Maar het kennen van de waarheid daarvan ligt buiten de werking van onze zintuigen, hoogstens in het bewustzijn.

Stromende liefde is ook het beeld van iemand die eerst zelf put uit de bron door zijn/haar kom in de stroom te houden en die alles weggeeft wat uit de kom overstroomt. Geef onvoorwaardelijk weg wat je over hebt.

Elk is

Verstand omsluit elk is met is-niet en besluit elk is-niet met is. Met het verstand verdelen wij en onderscheiden wij het één van het ander.
Met het kleine verstand wordt het één door het ander bepaald.
Met het grote verstand behoort het één bij het ander. Zonder verstand is het één het ander. (Ray Grigg).

Liefde is vooral een werkwoord

Leven vanuit het hart betekent dat je leeft op basis van je innerlijke gevoelens, intuïtie en ware verlangens. In plaats van te worden geleid door externe verwachtingen, normen en maatschappelijke druk, neem je beslissingen die aansluiten bij je diepste waarden en verlangens. Leven vanuit het hart houdt ook in dat je openstaat voor je gevoelens en deze op een gezonde manier uitdrukt en verwerkt. Het betekent dat je verbonden bent met jezelf en met anderen op een authentieke en liefdevolle manier. Om te leven vanuit het hart is het belangrijk om stil te staan bij wat voor jou belangrijk is en wat je echt wilt in het leven. Door te luisteren naar je intuïtie en je gevoelens serieus te nemen, kun je keuzes maken die echt bij je passen en die je vreugde en vervulling brengen.
Vanuit je hart leven is een vorm van en-en leven: je houdt balans tussen denken en voelen en wat je intuïtief (en daarmee onmiddellijk) te binnen schiet. Volg je hart en gebruik je hoofd. Geen van de drie onderdelen heeft prioriteit of een hogere waarde. Je ervaart het (in het) midden en probeert te handelen naar wat alle drie bronnen je ingeven.

Helen Fisher over romantische liefde

Ik begon te beseffen dat romantische liefde geen emotie is. Ik had altijd gedacht dat het een serie van emoties was, van heel hoog tot heel laag. Maar eigenlijk is het een drijfveer. Het komt van de motor van het verstand, het behoeftige deel van het verstand, het verlangende deel van het verstand. Het soort verstand -deel van het verstand- wanneer je reikt naar dat stukje chocolade, wanneer je die promotie op het werk wilt verdienen. De motor van het verstand. Het is een drijfveer.

Liefde is ongrijpbaar

We zijn het allemaal waard om het te beleven. Liefde is en hoeft alleen maar ontdekt en gekoesterd te worden. Liefde stroomt vrij nadat blokkades opgespoord en opgeheven worden.
Zonder liefde geen vrijheid en zonder vrijheid geen liefde.

Riekje Boswijk-Hummel in het boek van Han Kuik 'De moed tot liefde. De weg naar liefde, vervulling'.
"Liefde is echt een diepe intentie. Die ligt dieper dan het gevoel, in feite nog dieper dan het hart, het is een intentie van de ziel".

Liefde en ijdelheid

Waarom communiceert God niet rechtstreeks?

De vraag waarom God niet rechtstreeks communiceert met de mensheid is een van de grote mysteries van het geloof en de spiritualiteit. Er zijn verschillende mogelijke antwoorden op deze vraag, afhankelijk van de overtuigingen en interpretaties van verschillende religies en spirituele stromingen. Hieronder vind je enkele mogelijke antwoorden. 

• God communiceert wel rechtstreeks met de mens. Sommige mensen geloven dat God wel rechtstreeks communiceert met de mensheid, maar dat we dit vaak niet opmerken of begrijpen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren via innerlijke inspiratie, dromen of visioenen, of door middel van een mystieke ervaring. 
• Mensen zijn niet in staat om God rechtstreeks te begrijpen. Anderen stellen dat God te groot, te complex of te transcendent is om door de menselijke geest volledig te worden begrepen. In deze visie kan God zich alleen aan ons openbaren in beperkte mate en door middel van symbolen, verhalen en metaforen. 
• God wil dat we onze eigen spirituele weg vinden. Een andere verklaring is dat God ons bewust de vrijheid geeft om onze eigen spirituele weg te vinden en te groeien door middel van onze eigen ervaringen en keuzes. In deze visie is het aan ons om ons te openen voor de spirituele dimensie van het leven en te zoeken naar betekenis en wijsheid. 
• Het is de taak van spirituele leiders om tussenpersoon te zijn. Ten slotte is er een visie dat God communicatie met de mensheid wel rechtstreeks kan hebben, maar dat dit via speciaal gekozen spirituele leiders gebeurt. Deze leiders fungeren als bemiddelaars tussen God en de mensheid en helpen ons om de boodschappen van God te begrijpen en toe te passen. 

Het is belangrijk om te benadrukken dat dit slechts enkele mogelijke antwoorden zijn op de vraag waarom God niet rechtstreeks communiceert met de mensheid. Elke persoon en elke spirituele traditie heeft zijn eigen unieke antwoord op deze vraag, en het is aan elk individu om zijn eigen spirituele pad te vinden en zijn eigen antwoorden te ontdekken.

Twee bemiddelaars

Marianne Williamson vertelt in haar boek Terugkeer naar liefde wat “Een cursus in wonderen” haar deed; hoe zij ging inzien dat God ervaarbare liefde is en hoe dit haar veranderde. Zij ging zien welke blokkades haar verhinderden deel te hebben aan de krachten van de liefde. Haar angsten verschrompelden en zij leerde anderen niet te beoordelen, maar te begrijpen en te vergeven. Behalve een bemoedigend heeft het boek ook een aansporend karakter. Want door ons open te stellen voor Gods nabije aanwezigheid en door zijn liefdesenergie door ons heen te laten stromen, maken wij liefde tot werkelijkheid in ons en om ons heen. Het dagelijks leven komt aan de orde met thema's als werk, geld, carrière, lichaam, gezondheid, ijdelheid, leeftijd en dood, waarna zij sluit met het leven na de dood.

Tot zover de beschrijving van haar boek.


Wie het boek leest wordt inderdaad aansprekend meegenomen in de zoektocht van Williamson naar liefde, maar naarmate het boek vordert, plaatst zij zichzelf steeds meer als de spreekbuis van God op aarde. Daarmee schiet zij haar doel voorbij.
Het wonder van God en liefde kan slechts deels in woorden worden uitgedrukt.

In de epiloog van het Derde gesprek met God door Neale Donald Walsch (die zich ook graag met God "vereenzelvigde") het volgende citaat.

Onthoud altijd dat liefde vrijheid is.
Je hebt geen ander woord nodig om dat te definiëren.
Je hebt geen andere gedachte nodig om dat te bevatten.
je hebt geen andere daden nodig om dat te uiten.

Je zoektocht naar de ware definitie van liefde is voorbij.
Nu is de enige vraag of je deze gift van liefde
aan jezelf en aan een ander kunt geven,
net zoals Ik haar aan jou heb gegeven.

Alle systemen, overeenkomsten, besluiten en keuzes
die vrijheid uitdrukken, drukken God uit.
Want God is vrijheid en vrijheid is tot uitdrukking
gebrachte liefde.

De zin van het leven vanuit omdenken

Creëer je eigen zingeving 

In plaats van te zoeken naar een universeel antwoord op de vraag naar de zin van het leven, kunnen we omdenken gebruiken om onze eigen zingeving te creëren en te ontdekken wat voor ons persoonlijk belangrijk is. 

Hieronder volgen enkele tips om omdenken toe te passen bij het zoeken naar de zin van het leven. 

• Focus op de mogelijkheden in plaats van de beperkingen. In plaats van te denken aan de dingen die ons beperken om de zin van het leven te vinden, kunnen we ons richten op de mogelijkheden die we hebben. We kunnen nadenken over onze passies, interesses, talenten en waarden en kijken hoe we deze kunnen gebruiken om zin te geven aan ons leven. 
• Gebruik uitdagingen als kansen. Uitdagingen en moeilijke momenten kunnen ons helpen om te groeien en ons sterker te maken. In plaats van ons te laten ontmoedigen door de obstakels die we tegenkomen, kunnen we omdenken gebruiken om te zien hoe deze uitdagingen ons kunnen helpen om onze persoonlijke zingeving te ontdekken. 
• Vind vreugde in de kleine dingen. De zin van het leven hoeft niet altijd groot en betekenisvol te zijn. We kunnen ons richten op de kleine dingen in het leven die ons vreugde brengen, zoals tijd doorbrengen met familie en vrienden, genieten van de natuur, het ontdekken van nieuwe ervaringen of het beoefenen van een hobby. 
• Help anderen. Door anderen te helpen, kunnen we betekenis geven aan ons leven en ons een gevoel van voldoening geven. We kunnen omdenken gebruiken om te zien hoe we ons kunnen inzetten voor anderen en hoe dit ons kan helpen om betekenis en zin te vinden in ons eigen leven. 

Kortom, omdenken kan ons helpen om anders te kijken naar de vraag naar de zin van het leven en ons helpen om onze eigen zingeving te creëren. Door ons te richten op de mogelijkheden, uitdagingen als kansen te zien, vreugde te vinden in de kleine dingen en anderen te helpen, kunnen we betekenis en voldoening vinden in ons leven

Zeven leerpunten

Fokko Obbema is journalist van de Volkskrant. Nooit gerookt, een matig drinker, geen overgewicht, dagelijks gezond eten en enkele keren per week sporten - wat kon hem gebeuren? Wat zou dan de zin zijn van zo vroeg al doodgaan?
Toch overkwam het hem bijna op zijn 54-ste: een hartstilstand en ternauwernood ontsnapt aan de dood omdat zijn echtgenote toevallig in de buurt was en levensreddend optrad. Na zijn herstel is Obbema 40 interviews gaan houden met bijvoorbeeld een filosofe, predikante, schrijver, celbiologe, huisarts, boeddhist, sociologe en psychiater over de zin van het leven. Zoals valt te verwachten komen ze allemaal met een zinnig, maar elk met een ander antwoord: positief of neutraal, er is geen zin van het leven. Zie de site van de Volkskrant.

Obbema vat zijn bevindingen met zeven leerpunten samen.
1. Kwetsbaarheid als essentie, het belang van verbinding.
2. Veerkracht, hand in hand met dankbaarheid.
3. Het leven is een leerschool.
4. Hoop op vooruitgang – op weg naar een groter ethisch bewustzijn?
5. Beperkingen van de wetenschap en herwaardering van religie.
6. Het nut van de dood – zoeken naar de essentie.
7. Geen zin, wel betekenis?

Het antwoord van Akhmanova

Celbiologe Akhmanova ziet het anders.
De zin van het leven volgens haar is het doorgeven van je DNA en je leven aan je kinderen. Daarin ligt zelfs onsterfelijkheid besloten. Aan dit antwoord valt niets af te dingen. Het menselijke lichaam en de menselijke geest zijn ingericht en voorbereid om zwanger te maken en te raken. Weliswaar probeert de geest zo prudent mogelijk via een langdurige relatie dit geluk te bestendigen, het lichaam is volkomen neutraal. Via meer of minder slinkse wegen regelt de seksualiteit dat we vaak dichtbij een bevruchting komen. Homoseksualiteit en voorbehoedsmiddelen staan dit hoogstens in de weg of nopen tot adoptie. Drankgebruik neemt remmingen weg en hormonen etc. proberen de mens te verleiden om seks te hebben. Met voortplanting (dupliceren) als zin hebben we het voornaamste antwoord te pakken.
Tot zover Akhmanova.

Kanttekeningen

Moet iemand die bewust of ongewild geen kinderen krijgt dan concluderen dat zijn of haar leven geen zin heeft?

Gelukkig niet.
Er is naast liefde ook nog zoiets als evolutie. Die vindt plaats over generaties heen en zorgt dat het genenpakket van het ene individu uitsterft en van de ander wordt doorgegeven. Haar gerichtheid is niet neutraal, maar zonder oordeel.
Ieder individu mag er zijn en is evenwaardig.

Is geen kinderen krijgen dan equivalent aan afgewezen worden door de bedoeling van evolutie?

Zeker niet.
Te meer wanneer je ervan uitgaat dat de evolutie ook abstracte doelen kan hebben als het vergroten van vrijheid en liefde. Het liefdevolle antwoord op de vraag wat de zin van het leven is vanuit liefde en vrijheid is dan: “je mag de zin van jouw leven zelf kiezen en ook of je je wel of niet genen doorgeeft”.

Terug naar het antwoord op de vraag vanuit de ongrijpbaarheid van de vraag naar de zin van het leven. De filosofie en de religie kennen het omzeilen van het zoeken naar waarheid via de via negativa. Dat is je richten op wat het antwoord niet is en zo zicht te krijgen op wat het antwoord zou kunnen zijn zonder (de pretentie) het onder woorden te kunnen of hoeven brengen.

Stel dat niemand de waarheid in pacht heeft over wat de zin van het leven is, dan is ieders antwoord in principe even waardevol. En daarmee ook ieders leven. Immers was er een concrete zin van leven dan waren we niet vrij. En zo zonder concrete zin kan iedereen in principe evenwaardig bijdragen aan een evolutie gericht op ontwikkeling en vermeerdering van vrijheid en liefde.

Voor degenen die bang zijn dat bovengenoemde spirituele inzichten leiden tot maatschappelijke anarchie de opmerking dat elke samenleving gezamenlijk bepaalt hoe met vrijheid om te gaan. Het is natuurlijk niet zo dat elke samenleving daarbij voortdurend de wijsheid in pacht heeft. Jouw eigen ego en cultuur kunnen relativeren blijft altijd een punt van aandacht.

Het antwoord van Jolande Withuis

Een voorbeeld uit de reeks van interviews die Obbema hield waarin veel aspecten zitten, die samenhangen met de vraag naar de zin van het leven, is het interview met sociologe Jolande Withuis. Zij schrijft boeken over de levens van haar vader (Raadselvader), communisten en Juliana. Het zijn vooral voorbeelden van levens van mensen die door geboorte of overtuiging niet evenwaardig waren aan anderen en waarin gebrek aan vrijheid en liefde een worsteling was. Zelf vertelt zij over de zin van haar leven dat zij tevreden is over het zoeken en vinden van haar eigen behoeften, haar eigen wensen en het vak waarin zij haar talenten kan ontplooien.

Een citaat uit het interview.

Wat is de zin van ons leven?

‘Geen. We zijn een van de miljoenen organismen op aarde die leven en sterven. We zijn er gewoon. Mijn eerste associatie is een boekje van Jaap van Heerden (wetenschapsfilosoof, red., niet door Obbema geïnterviewd), Wees blij dat het leven geen zin heeft. Hij betoogt dat als het leven een vastgestelde zin zou hebben, er veel wegen worden afgesloten. Want dan is er een ijkpunt waar je al je handelen aan moet afmeten. Het mooie van het leven is juist dat het open ligt. Dat het geen zin heeft, geeft eindeloos veel kansen. Van Heerden laat ook zien dat opvattingen die uitgaan van een zin tot groot leed hebben geleid, inclusief massamoorden – denk aan godsdienstoorlogen en het communisme. Dat ben ik met hem eens’.

Dus u bent blij dat het leven geen zin heeft?

‘Nou ‘blij’ vind ik wat overmoedig. Wanneer het in mijn leven lekker loopt, komt de vraag naar de zin niet op. Ben ik aan het onderzoeken dan voel ik me gelukkig. Schrijven is de zin van mijn leven. Mijn werk gaat over wezenlijke onderwerpen.
Tot zover het interview met Withuis.

Kanttekeningen van anderen

Sheila Sitalsing, columniste in de Volkskrant, schrijft naar aanleiding van het interview van Obbema met celbiologe Akhmanova het volgende.
"Zo goed zijn de mensen in het doorgeven van hun genen en in het voorzetten van het leven en in het zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden en in het doorgeven van informatie om nog langer en nog beter verder te kunnen leven, dat ze heel veel ruimte zijn gaan innemen. Zoveel ruimte, dat de mens in hoog tempo andere dieren aan het uitmoorden is. We trekken een bloedspoor over de wereld".

Onze vrijheid kent ook verantwoordelijkheid nemen voor de gevolgen van ons gedrag voor anderen, mens en dier, zelfs ver weg in de wereld. Jezelf overgeven aan natuurlijke driften zonder na te denken over de gevolgen kan je de aansluiting met vrijheid en liefde kosten.

Citaat uit een recensie van boeken van Van Heerden.
Op beschaafd-ironische conversatietoon, maar niet zonder precisie en soms felheid, bespreekt hij uiteenlopende kwesties: Is Eline Vere als kind seksueel misbruikt? Maakt pornografie vrouwen tot tweederangs burgers? Is het tijd voor de slachtoffers van andermans verveling een vuist te maken? Zijn wij allemaal het resultaat van een verkrachting, lang geleden? Eigenlijk doet het er weinig toe waarover Van Heerden schrijft omdat het altijd een heilzaam genoegen is zijn spirituele en onwrikbaar verstandige denktrant te volgen. Koketterie, de vetvlek op het werk van menige columnist, ontbreekt. Voor "Wees blij dat het leven geen zin heeft" kreeg hij de Wijnaendts Franckenprijs.

De zin van het leven. Gesprekken over de essentie van het leven (bol.com).
Jaap van Heerden. Wees blij dat het leven geen zin heeft (bol.com).

Hans Laurentius schrijft in Een handvol scherven. Leven is zinloos! Wat een feest! Godzijdank!

Het inzicht dat we absolute vrijheid zouden kunnen genieten leidt niet automatisch tot eenheid.
Casper Thomas schrijft in de Groene Amsterdammer.
"In het boek The Authoritarian Dynamic concludeert de Australische psycholoog Karen Stenner dat in iedere samenleving grofweg een derde deel van de witte kiezers ‘eenheid en samenhang’ belangrijker vindt dan ‘vrijheid en diversiteit’. Dit deel van de bevolking, schrijft Stenner, zal zich nooit comfortabel voelen in een moderne liberale democratie, waarin verscheidenheid en pluralisme de uitgangspunten zijn".
"Hoe meer machtsspreiding, hoe groter het risico van fragmentatie van die gedroomde eenheid".

Fokke Obbema. Een zinvol leven. De mens en zijn verhaal (bol.com).