Posts gesorteerd op relevantie tonen voor zoekopdracht Helleman. Sorteren op datum Alle posts tonen
Posts gesorteerd op relevantie tonen voor zoekopdracht Helleman. Sorteren op datum Alle posts tonen

Spiegel je verliefdheid en leer jezelf kennen

Er is psychologie en Spiegelogie

De gedachte achter Spiegelogie luidt als volgt.
Alles wat we zien en voelen is een weerspiegeling van de staat van ons eigen bewustzijn. Iedere persoon die we in ons leven tegenkomen (aantrekken) laat ons een bepaald aspect zien van wie we eigenlijk zijn. Ieder gevoel dat iemand anders ons laat zien, weerspiegelt een gevoel dat diep in ons huist. Deze weerspiegeling is een echt geschenk, want het stelt ons in staat om bewust te zijn van onze overtuigingen. We hebben dan de keuze om de macht te grijpen die we aan die overtuigingen gegeven hebben.
Tot zover de boodschap van de Spiegelogie die vooral gebracht is door Willem de Ridder (1939-2022), die zichzelf spiegeloog noemde.

Op wie worden we verliefd?

Narcissus
Wanneer we verliefd worden op een ander dan worden we volgens de Spiegelogie verliefd op een deel van onszelf dat we weerspiegeld zien in de ander. Dit doet denken aan het verhaal van Narcissus.
Narcissus was een mythologische figuur onder andere beschreven door Ovidius.
Wikipedia.
“Narcissus was een mooie jongeman die leefde voor de jacht. Hij had al heel wat harten sneller doen kloppen. Zijn moeder had van de ziener Tiresias de voorspelling gekregen dat hij zou blijven leven als hij zichzelf maar niet kende. Narcissus wilde echter niets van liefde weten en wees iedereen af. Enkel de jacht interesseerde hem. Toen hij zich eens voorover boog om te drinken zag hij zijn weerspiegeling in het wateroppervlak van de Styx, maar hij dacht dat het een mooie geest was die in de vijver leefde. Zo bleef hij daar zitten, in bewondering starend naar de heldere ogen, het krullend haar, de ronde kaken, de ivoren hals, licht gescheiden lippen, en de blakende gezondheid en conditie in het algemeen van deze verschijning. Hij werd verliefd op zichzelf.
Hij bracht zijn lippen naar het water in een poging om de verschijning te kussen, hij stak zijn armen uit om het beeld te omhelzen. Zijn geliefde vluchtte weg maar kwam terug toen het water weer kalm was en trok opnieuw zijn aandacht. Hij kon zichzelf er niet meer toe brengen om van het water weg te kijken, hij dacht niet meer aan eten en drinken, of aan rust, enkel aan de verschijning in het water”.
Uiteindelijk kwijnde hij weg.
Tot zover Wikipedia.

Bevestiging zoeken

De figuur van Narcissus is geen voorbeeld voor anderen. Narcisten, die geen oog hebben voor anderen, worden verguisd, ook hun netwerk kwijnt. Maar eigenlijk wordt Narcissus daarmee tekort gedaan. Narcissus mocht zichzelf niet leren kennen, maar wij mogen dat wel.
Narcissus was misschien ook niet daadwerkelijk verliefd op zichzelf, maar eerder verliefd op het verlangen om één te worden met zijn eigen reflectie, alsof het een ander persoon was. Dit zou erop wijzen dat hij op zoek was naar verbinding en heelheid, maar dit verlangen op een ongezonde en onmogelijke manier uitte.
Stel dat de stelling klopt dat we bij verliefdheid eigenlijk ook verliefd worden op een weerspiegeling of echo van onszelf. Dat kan heel leerzaam zijn, want we kunnen ons verliefde gevoel naar anderen vrij uiten en ons bewust worden van welk deel van onszelf we meer zouden willen koesteren. Of de ander ook verliefd op ons wordt, doet er eigenlijk weinig toe. Dat zou hoogstens iets over die ander zeggen. Waarom zouden we bang zijn dat de ander niet van ons houdt? We hoeven de bevestiging dat we er onvoorwaardelijk mogen zijn niet bij de ander te zoeken. We overschatten de romantische liefde als we verlangen naar de samensmelting met iemand die op onszelf lijkt. Om ons met onszelf te verenigen, hebben we de ander niet nodig. En wanneer we onszelf zijn, kunnen we de ander veel beter zien als een individu met eigen kwaliteiten en eigenaardigheden. Dat creëert ruimte. En in onszelf kunnen we de eenheid met de ander ervaren.

Dus waarom verklaren we niet wat vaker elkaar de liefde?

Wanneer twee mensen elkaar gunnen om -weliswaar anders, maar- zichzelf te zijn, dan maakt een verbinding tussen hen een veel grotere kans op een duurzame relatie. In die relatie kunnen we de waarheid van onze overtuigingen onderzoeken en eventueel loslaten. En bevrijd van onnodige overtuigingen hebben we veel meer macht over ons leven en het ontstaan (terugkeer en beklijven) van geluk.

Niet wederkerige weerkaatsing

Verbonden aan de mythologie van Narcissus is het verhaal van de nimf Echo.
Wikipedia. “Echo had de gewoonte om onophoudelijk te praten. Zij leidde daarbij de godin Hera zodanig af, dat Hera's echtgenoot, Zeus, niet meer betrapt kon worden bij zijn talloze affaires met andere godinnen of stervelingen. Volgens enkele bronnen vervloekte Hera Echo daarom, zodat ze alleen nog maar in staat was om anderen na te praten. Echo werd verliefd op Narcissus maar deze had enkel interesse in de jacht. Bij hun eerste treffen, verstopte Echo zich en herhaalde de woorden van Narcissus. Toen Narcissus tegen de stem zei dat hij haar wilde vergezellen, sprong Echo met haar hart vol liefde tevoorschijn en herhaalde ook weer Narcissus' woorden. Toen hij Echo echter zag, verafschuwde hij haar meteen. Echo's hart brak meteen en ze verstopte zich in een grot, daar kwijnde ze weg van verdriet totdat alles verdwenen was. Alleen haar stem bleef over en die herhaalde alle laatste woorden. Haar stem is het liefst tussen de bergen, vandaar dat je daar een echo hebt”.
Tot zover Wikipedia.

Echo stond niet in contact met zichzelf, maar was voortdurend contact aan het maken met een ander. Narcissus was alleen geïnteresseerd in zichzelf. Hun verhaal is een waarschuwing voor extreme gerichtheid (naar binnen en naar buiten) die leidt tot het verlies van verbinding met anderen.

Hoewel het belangrijk is om gezonde relaties na te streven en compatibiliteit te zoeken, kan het idee van voortdurend op zoek zijn naar een "betere match" en alleen maar het spiegelen van overeenstemming ook tot problemen leiden. Het is begrijpelijk dat je wilt streven naar een bevredigende relatie, maar het constant afhouden van verbinding met anderen in de hoop op een perfecte match kan leiden tot een gevoel van eenzaamheid en het missen van waardevolle connecties.

En verliefdheid, hoe zit het daarmee?

Uit een interview met Vera Helleman.
“Verliefdheid is een positieve projectie, maar nog steeds buiten jezelf en daardoor saboteert het je uiteindelijk. Maar het heeft een interessante functie. Je ervaart een eenheidsgevoel, een soort vervulling. Maar de grap is dat dat niet door die ander komt. Je ervaart jezelf, zonder sluiers. Verliefdheid komt voort uit het gevoel van complete acceptatie, bij ‘die ander ‘hoef je nu eindelijk helemaal niets te beschermen. Hij of zij ziet jou voor wie je werkelijk bent, hij vindt je helemaal leuk. Dan voel je je ook helemaal leuk, je hart gaat open, je wordt ontvankelijk en verbind je met jezelf en daardoor tegelijk met de ander. Je durft in de intieme verbinding te gaan. En voelt eenheid. Maar die partner is niet het ingrediënt waardoor je eenheid voelt, die ontstaat in je open hart. Uiteraard kun je heel fijne momenten van verbinding hebben, maar het komt dus niet door die ander. Het zit in jezelf. Door onze emotionele behoeftigheid denken we de ander – iemand om verliefd op te worden – nodig te hebben voor dat gevoel. Maar de ander herinnert ons slechts aan de schoonheid en liefde die we zelf zijn”.

Vera Helleman zegt in onderstaand boek. "Via de ander ontmoet je jeZelf. Je ziet door de bril van het ego je eigen denkbeelden en je emoties weerspiegeld in de ander".

Vera Helleman. Moeiteloos jezelf zijn, ontwaken in een nieuw bewustzijn (bol.com).

Paradox: live life to the max

Een bescheiden doelstelling?

Een van de meest onbenullige spreuken uit mijn kindertijd leek “wie het kleine niet eert, is het grote niet weerd”. “Leek”, want toen leek het vooral te betekenen “wees maar tevreden met het weinige dat je hebt gekregen”. Nu ik al lang volwassen ben, komt pas een andere betekenis van dit gezegde boven: “de schoonheid en de grootsheid van de schepping zit in de details”.

Ik noemde mijzelf lang agnost. Ik heb me erbij neergelegd dat het bestaan van God niet valt te bevestigen of te ontkennen. Enerzijds is dat de grootsheid van God, als hij/zij/het bestaat, dat er evenveel bewijzen voorhanden zijn voor degenen die geloven als voor degenen die niet geloven. Dat het wezenlijke wel zichtbaar, maar niet grijpbaar is en daarmee tegelijk integer en kwetsbaar blijft.
Het verschil is nu het ego. Wie een groot ego heeft, wil veel kunnen kiezen. Zijn manco is dat hij niet (met rust) kan laten. Mensen houden wel van vrijheid maar niet van onzekerheid. Daarom doen ze vaak alsof ze het weten, omdat erkennen dat je iets niet weet, gewoon tot weinig status leidt. Inmiddels zijn we allemaal zo ver doorontwikkeld dat we meestal intuïtief kunnen aanvoelen of iets (wat iemand zegt) waar is of niet. Maar we zijn nog niet genoeg ontwikkeld om daarover te communiceren zonder nog te vaak in (waarde)oordelen te vervallen.

Panta rhei (alles stroomt)

We leren het steeds beter. Wie dat mooi kan verwoorden is Vera Helleman in deze video. Weinigen kunnen tegen de “ondraaglijke lichtheid van het bestaan”, dat alles vloeit, stroomt en beweegt, wezenlijke dingen ongrijpbaar zijn, dat het liefdevolle contact op het ene moment bestaat en het volgende moment alweer vervlogen is. Wanneer we het (zelf)vertrouwen hebben dat we die momenten weer opnieuw zullen beleven, dan kun je het loslaten en weten dat om die reden het zalige moment ooit weer langs zal komen.
Het beste zijn we voorbereid op het leven wanneer we de mogelijkheid hebben doorzien dat we de werking van twee tegengestelde krachten kunnen integreren in ons eigen bestaan. Dat we zo flexibel zijn dat we bij het aangaan van een contact al de bereidheid hebben om het weer los te laten of tillen naar een hoger niveau. Dat we verliefdheid omzetten in vrijheid en liefde tegelijk. Dat we het leven ten volle willen leven en accepteren dat het ooit weer ophoudt en dat opbouwen en afbreken even waardevol kunnen zijn.
Het fraaie is dat niemand kan claimen de waarheid in pacht te hebben, dat we alle vrijheid hebben om allereerst voor onszelf te kiezen omdat de belangen van anderen beter zijn gediend wanneer we ons ten volle realiseren wat we zelf nodig hebben. Wanneer we eerst doorleven wat we zelf willen, kunnen we ons beter verplaatsen in de ander. En dat verplaatsen gaat dan hopelijk gepaard met de wens om de vrijheid van de ander, mens of dier, te helpen vergroten. Dat is liefde, dat is verbinding, dat is vrijheid, dat is “live life to the max”.

Het voorgaande zijn mijn persoonlijke waarden.

Tenslotte enkele algemene tips die kunnen helpen om een vervuld en betekenisvol leven te leiden. 

  1. Leer jezelf kennen. Probeer te begrijpen wat je motiveert, wat je belangrijk vindt en wat je doelen en ambities zijn. Dit kan helpen om richting en betekenis aan je leven te geven en om te voorkomen dat je afgeleid raakt door andere dingen. 
  2. Omarm verandering. Verandering is onvermijdelijk in het leven, dus probeer er het beste van te maken. Bekijk verandering als een kans om te groeien en te leren, in plaats van als een bedreiging voor je comfortzone. 
  3. Focus op relaties. Menselijke verbindingen en relaties zijn belangrijk voor een vervuld leven. Investeer tijd en energie in het onderhouden van goede relaties met vrienden, familie en geliefden. 
  4. Leef in het moment. Probeer te genieten van de kleine dingen in het leven en wees aanwezig in het moment. Dit kan helpen om meer waardering en dankbaarheid te voelen en om het leven meer te waarderen. 
  5. Volg je passie. Vind iets waar je gepassioneerd over bent en ga er helemaal voor. Dit kan helpen om voldoening en betekenis te vinden in je leven en om je talenten en vaardigheden te benutten. 
  6. Wees zorgzaam en behulpzaam. Doe iets goeds voor anderen. Dit kan helpen om een gevoel van doel en betekenis te krijgen en om bij te dragen aan een betere wereld. 
  7. Blijf leren. Blijf leren en groeien, zowel persoonlijk als professioneel. Dit kan helpen om nieuwe uitdagingen aan te gaan en om te blijven groeien en ontwikkelen. 
  8. Stop op tijd. Het is belangrijk om te streven naar zelfverbetering en persoonlijke groei, maar dit mag niet ten koste gaan van je welzijn en geluk. Een obsessie met persoonlijke ontwikkeling kan leiden tot gevoelens van stress, angst en zelftwijfel. Het is belangrijk om een evenwicht te vinden tussen zelfverbetering en acceptatie van wie je bent op dit moment.

Hij kwetst mij, is dat waar?

The Work en Byron Katie

Een aforisme van Byron Katie is “niemand kan mij kwetsen – dat is mijn werk”.

Een citaat van haar.
Mensen die voor het eerst kennismaken met The Work zeggen vaak tegen me:
“maar het zou mij machteloos maken als ik mijn strijd met de realiteit stop. Wanneer ik de realiteit gewoon accepteer, word ik passief. Ik kan zelfs de wens om iets te doen verliezen”. Ik antwoord dan met een vraag: “kun je werkelijk weten dat dit waar is?”.

Wat geeft je meer macht? – ‘Ik wou dat ik mijn baan niet kwijt was geraakt’ of ‘ik ben mijn baan kwijt geraakt, wat voor intelligente oplossingen kan ik nu direct vinden’?
The Work laat zien dat wat volgens jou niet zou mogen gebeuren, moest gebeuren.
Het moest gebeuren omdat het gebeurde en geen enkel denken ter wereld kan dat veranderen. Dat betekent niet dat je het moet gedogen of goedkeuren. Het betekent dat je zonder weerstand naar dingen kunt kijken en zonder de verwarring van je innerlijke strijd. Niemand wil dat zijn kinderen ziek worden, niemand wil een auto-ongeluk krijgen, maar als deze dingen gebeuren, wat helpt het dan om er mentaal tegen te strijden?
Maar tegen beter weten in doen we het toch, want we weten niet hoe we het moeten stoppen.
Ik houd van wat is, niet omdat ik een spiritueel mens ben, maar omdat het pijn doet als ik strijd met de realiteit. We kunnen weten dat de realiteit goed is zoals die is omdat als we er tegen strijden, we spanning en frustratie ervaren. We voelen ons niet natuurlijk en evenwichtig. Als we stoppen om tegen de realiteit in te gaan, wordt actie eenvoudig, vloeiend, vriendelijk en zonder angst.
Tot zover Byron Katie.

De bekende vier vragen

Byron Katie is bekend geworden van de vier vragen die zij stelt aan mensen die lijden onder hun overtuigingen.
Vraag 1: is het waar?
Vraag 2: kun je absoluut zeker weten dat het waar is?
Vraag 3: hoe reageer je als je die gedachte denkt?
Vraag 4: wie zou je zijn zonder deze gedachte?

De functie, die deze vragen hebben, is dat je gaat twijfelen aan de onontkoombaarheid van je eigen gedachten. Wanneer je de aanspraak op waarheid van je gedachten loslaat, verwerf je vrijheid.
Iemand die zichzelf tot slachtoffert bombardeert met de gedachte dat een ander hem opzettelijk wilde kwetsen doet aan mentale automutilatie.
Het helpt wanneer je de gedachte accepteert dat andere mensen anders denken dan jij en dat jij en die ander evenwaardig zijn in de waarheid van de eigen gedachte.

Nog een paar “Katie-ismen”.
Wanneer ik een gebed zou hebben, zou het zijn: “God spaar me voor het verlangen naar liefde, goedkeuring en waardering. Amen”.

Het ergste dat ooit gebeurde is een niet onderzochte gedachte.

Gezond verstand lijdt niet, nooit.

Ik laat mijn gedachten niet los, ik onderzoek ze. Dan laten ze mij los.

Je keert je volledig af van de realiteit als je gelooft dat er een gerechtvaardigde reden is om te lijden.

De realiteit is altijd vriendelijker dan het verhaal dat we erover geloven.

Ik weet zeker dat de hele wereld van mij houdt. Ik verwacht alleen niet dat ze het zich realiseren.

Wanneer ik volkomen helder ben, is wat is, wat ik wil.

Het is belangrijk om te onthouden dat onze overtuigingen niet per definitie objectieve waarheden zijn, maar eerder interpretaties van de werkelijkheid gebaseerd op onze eigen ervaringen en percepties. Door onze overtuigingen te onderzoeken en te bevragen, kunnen we onze eigen blinde vlekken en beperkingen blootleggen en ons bewust worden van de mogelijkheden die we hebben om te groeien en ons te ontwikkelen.

Veel voorkomende belemmerende overtuigingen

Enkele van de meest voorkomende beperkende overtuigingen zijn de volgende.

  • "Ik ben niet goed genoeg" - dit is een veel voorkomende overtuiging die mensen kan weerhouden om nieuwe kansen en uitdagingen aan te gaan.
     
  • "Ik ben niet slim / getalenteerd / knap genoeg" - deze overtuiging kan ertoe leiden dat mensen zichzelf onderschatten en zichzelf niet de kans geven om hun talenten te ontwikkelen en te laten zien.
     
  • "Ik ben niet waardig" - deze overtuiging kan leiden tot gevoelens van schuld en schaamte en kan mensen weerhouden om hun eigenwaarde te erkennen en zichzelf op de eerste plaats te zetten.
     
  • "Het leven is oneerlijk" - deze overtuiging kan leiden tot gevoelens van slachtofferschap en onmacht en kan mensen ervan weerhouden om verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen leven.
     
  • "Ik moet perfect zijn" - deze overtuiging kan leiden tot een obsessie met perfectionisme en kan mensen ervan weerhouden om risico's te nemen en nieuwe uitdagingen aan te gaan uit angst om te falen.
     
  • "Ik moet altijd aardig zijn voor anderen" - deze overtuiging kan leiden tot overmatige zorgzaamheid voor anderen en kan mensen ervan weerhouden om hun eigen grenzen te stellen en voor zichzelf op te komen.


Boeken van Byron Katie (bol.com).

Vera Helleman: "het ego en zijn illusies kunnen gekwetst worden. Jij niet".

Het ego maakt vrij en verbindt

Het ego is nodig

Het ego speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van ons zelfbewustzijn en zelfbeeld. Het stelt ons in staat om onszelf te definiëren en te onderscheiden van anderen, en het stelt ons in staat om ons gedrag en onze ervaringen te begrijpen en te interpreteren vanuit ons perspectief als individu.

Het ego staat vaak in een negatief licht. Associaties met egoïstisch en egocentrisch spreken voor zich. Maar de mens kan zich niet ontwikkelen zonder een ego. Het hoort bij een onmisbaar stadium in zijn ontwikkeling.

Het ego is volgens Jung het centrum van het bewustzijnsveld. Geen enkele inhoud die in dat veld komt kan de kwaliteit “bewust worden” bereiken tenzij deze inhoud verbonden raakt met het ego. Alle bewuste psychische activiteiten staan onder beheer van het ego.
Het ego ontstaat uit het archetype Zelf, het centrale regulerende archetype van de gehele psyche, het bestuurlijke en ontwikkelingscentrum van zowel het bewuste als van het onbewuste deel. De wording van het ego vindt plaats in de eerste levenshelft tot circa 35 jaar. Het ego verlost zich uit het Zelf en is bij voorspoedig verloop omstreeks die tijd zo goed als volledig uit het Zelf getreden maar blijft er wel mee verbonden. Deze verbinding tussen ego en Zelf wordt aangeduid met de ego-Zelf-as. Het ego is van het archetype Zelf de ‘ambassadeur’ in het bewustzijn.

Egofuncties

Aan het ego worden een viertal specifieke functies toegekend.
  1. Het waarnemen, dat het werkelijkheidsgehalte van de objecten kan vaststellen. Waarnemingen vertellen niet wat er gaat gebeuren;
  2. Het denken, dat schift en tracht aan te geven wat de aard van het object is. Het denken geeft het object een naam, plaatst het object in categorieën en zoekt naar het samenhangende geheel, de betekenisgevende context, waarin het object zijn plaats en functie heeft. Voor deze functie heeft het ego (subject) enige afstand nodig ten opzichte van het object;
  3. Het gevoelen, dat aangeeft wat het object voor de waarnemer betekent, b.v. een bedreiging, een gezochte, een hooggewaardeerde zaak of een (on)nuttig verschijnsel. Het betreft een waarderend oordeel;
  4. De intuïtie geeft aan waar het waargenomene vandaan komt en waar dit heen gaat. De intuïtieve inhoud, ingevingen en voorgevoelens, die uit het onbewuste als een flits worden aangereikt, heeft een directe inhoud van een concreet gegeven en reikt een oordeel aan over zekerheid en (on)twijfelbaarheid. De inhoud kan later blijken onjuist te zijn. De kritische zin dient waakzaam te zijn.
Deze analytische beschrijving suggereert een onafhankelijk functioneren van elk der functies. In feite functioneren de vier functies steeds synchroon, gelijktijdig.
Tot zover Jung.

Afscheiding en verbinding

Het koesteren van het ego gaat samen met gevoelens van afgescheiden zijn van anderen. Ben ik of is de ander toereikend? Dit kan angst oproepen voor uitsluiting en eenzaamheid. Het kan ook verleiden om te denken dat je meer bent dan een ander. Het gevaar van hoogmoed (hybris) ligt op de loer en kan agressie van anderen oproepen en de neiging om de egoïst onderuit te vloeren en van zijn voetstuk te stoten.

In het ideale geval is het ego verbonden en vrij. In de ontwikkeling van de persoonlijkheid in de tweede helft van het leven gaat het erom om niet meer te identificeren met het ego en haar vier functies.
Aldus wordt ruimte gelaten voor de ander: letterlijk en figuurlijk. Ruimte laten voor andere opvattingen kan vrijblijvend en dus redelijk gemakkelijk zijn. Maar ruimte voor andere gedragingen is moeilijker omdat dit bedreigend kan overkomen voor het eigenbelang. Dan ontstaat angst die kan leiden tot agressie. Ruimte geven aan de ander betekent hem te laten zijn wat hij is, en dat te aanvaarden, omdat hij een mens is.
Komt de mens uiteindelijk tot inzicht en doorprikt hij het mechanisme van de geconditioneerdheid, dan kan hij eindelijk zijn gedachten en gevoelens zien voor wat ze zijn.
De aandacht geldt op de eerste plaats de eigen geest, het eigen hart. Vooraleer we naar de ander kijken is het belangrijk eerst het eigen instrument van waarneming na te zien, en zo nodig het te reinigen of aan te scherpen. Het middel daartoe is de meditatie: een oefening om alle denkactiviteit tot rust te laten komen en enkel nog open te staan voor wat zich aanbiedt.
De ontwikkelde persoonlijkheid heeft de moed zijn angsten te ervaren, zijn alleen-zijn en zijn kwetsbaarheid. Wie de werkelijkheid volledig (niet vooringenomen) waarneemt krijgt inzicht in de veranderlijkheid en vergankelijkheid van alles wat naam en vorm heeft. Hij heeft inzicht in en is verbonden met een bodemloze bron waaruit vrij mededogen en liefde stroomt. En ervaart daarmee een non-dualiteit of twee(een)heid.

Bovenstaande is vrij weergegeven van stichting bodhisattva.

Vera Helleman over ego en je (niet) afhankelijk maken van de waardering van een ander in deze video.

Het ego kan spiritualiteit bevorderen en in de weg zitten

Frédéric Lenoir schrijft in zijn boek over de geschiedenis van het denken over God. Volgens hem is er een onmiskenbare ontwikkeling richting een steeds persoonlijker beleefd en minder dogmatisch geloof.
Een citaat:
Religie brengt mensen samen door middel van een gemeenschappelijk geloof in een onzichtbare wereld die hun te boven gaat. Daarom gebruikt Régis Debray voor religies de zeer toepasselijke term 'menselijke gemeenschappen'. Daar zou ik tegenover willen stellen dat spiritualiteit, de persoonlijke zoektocht van de geest, aanvankelijk juist ontbindt. Spiritualiteit bevrijdt het individu van alles wat hem bindt en in waanideeën gevangen houdt - onwetendheid, ongegronde meningen, vooroordelen - maar ook van de groep. Dankzij spiritualiteit kan de mens het juk van traditie, van het collectieve afwerpen en tot zichzelf, tot zijn innerlijke waarheid komen. Hoewel spiritualiteit het individu in eerste instantie losmaakt, is het uiteindelijke doel ervan toch dat ze datzelfde individu weer op de juiste manier met anderen verbindt. Anders gezegd: spiritualiteit ontbindt om beter te kunnen verbinden, en bevrijdt het individu om het te leren lief te hebben. Spiritualiteit die ontaardt in onverschilligheid of minachting ten aanzien van anderen is geen echte spiritualiteit maar een neurose waarvoor het spirituele als uitvlucht dient.

Door middel van het gebed (Jezus), de filosofie (Socrates) of meditatie (Boeddha) kon het individu voor zijn heil zorgen zonder de voorgeschreven rituelen van de traditie te doorlopen. Verder richtte hun onderricht het aristocratische karakter van de traditionele samenlevingen te gronde. Er bestond voor hen geen wezenlijk verschil tussen mensen: voor iedereen, rijk of arm, slaaf of vrij burger, lag de verlossing of het zielenheil binnen bereik. Er was geen hiërarchie meer, geen kaste, geen uitverkoren volk. Alle mensen waren gelijk, omdat ze allemaal een onsterfelijke ziel bezaten, die hun instaat stelde een geestelijk leven te leiden dat hun vrijheid schonk.

Wat is zelfrealisatie of verlichting?

Zelfrealisatie of verlichting is een spiritueel begrip dat wordt gebruikt om een staat van bewustzijn te beschrijven waarin een persoon zich bewust wordt van zijn of haar ware aard en essentie. Het wordt vaak geassocieerd met oosterse religies en filosofieën, zoals het hindoeïsme en boeddhisme, maar komt ook voor in andere spirituele tradities.
In het algemeen wordt zelfrealisatie beschouwd als het bereiken van een staat van bewustzijn waarin iemand zich realiseert dat hij of zij meer is dan alleen zijn of haar fysieke lichaam, emoties en gedachten. Het gaat om het loslaten van het ego, het identificeren van het ware zelf en het realiseren van eenheid met het universum en alles wat daarin aanwezig is.
Verlichting kan worden beschreven als een ervaring van diepe vrede, vreugde en vrijheid die voortkomt uit het loslaten van het verlangen naar materiële zaken en het erkennen van het goddelijke in zichzelf en in alle anderen. Het is een staat van zijn waarin men zich bewust wordt van de onderlinge verbondenheid van alle dingen en zich in harmonie voelt met de wereld om zich heen.
Er zijn verschillende manieren waarop mensen de staat van zelfrealisatie of verlichting bereiken, zoals meditatie, yoga, gebed, contemplatie en andere spirituele praktijken. Het is een persoonlijke reis die voor iedereen anders kan zijn, maar het kan leiden tot een diep gevoel van innerlijke vrede, betekenis en doel in het leven.

Vooraf

Er bestaat niet zoiets
als 'een verlicht iemand',
dat is een contradictio in terminis.
Verlichting is de erkenning
dat je de grote open ruimte bent
waarin alles komt en gaat.
Verlichting is bewustzijn zijn.
Niemand kan bewustzijn claimen,
en niemand kan zich de grote
open ruimte toe eigenen.
Verlichting bestaat,
verlichting is een feit,
maar het idee van
'de verlichte persoon'
is fictie, is een illusie.

Facebook Di©k Sinnige

Verlichting is geen geloof, inzicht of filosofie. Ze kan niet geleerd, onderricht of geschonken worden. Zelfrealisatie of verlichting is nooit helemaal in woorden te vangen. Daarom wordt hier de apofatische manier toegepast: omschrijven wat het niet is (via de negatie, bijvoorbeeld "niet" en "geen") om zo dichterbij het ongrijpbare te komen. De uitleg in dit artikel is gemakkelijker te volgen wanneer je kunt omgaan met paradoxen, kunt omdenken, het positieve ziet in de negatie en en-en-denkt: twee ogenschijnlijk tegenstrijdige beweringen zijn beide waar. Bijvoorbeeld omdat deze op een abstracter niveau "verbonden" zijn, zoals een synthese een these en antithese verbindt.

We beginnen met een aantal uitgangspunten.

Zelfrealisatie

  • Het is het besef dat er geen persoonlijk zelf is te ervaren. Je kunt alleen jezelf zijn en je afgescheiden voelen
  • Het bewustzijn waarin jij verschijnt is altijd verlicht. Het is een innerlijk weten.
  • Een verlicht persoon wordt gekenmerkt door kenmerkloze volkomenheid en is dus niet als zodanig te herkennen (diamantsoetra).
  • Terwijl er geen eigen zelf is, is er zowel wel als geen afgescheidenheid te ervaren. Er is non-dualiteit (niet twee zijn). 
  • Wanneer je stopt met zoeken naar jezelf in de wetenschap dat er geen afgescheiden zelf kan worden gevonden, kan de onmiddellijke ervaring ontstaan dat je verbonden bent met alles en iedereen. 
  • Je hoeft jezelf niet te bewijzen, je mag er zijn, net zoals alle andere levende wezens. Je deed het als baby al vanzelf en je bent het waarschijnlijk (langzaam) kwijt geraakt toen jouw ego zich aandiende en ontwikkelde en hoe ouders daarop reageerden.

Niet-zelf ervaren?

De ervaring van het niet-zelf wordt vaak gezien als een hoogtepunt in het spirituele pad, waarbij het individuele zelf volledig wordt overstegen en er een diepgaand bewustzijn van eenheid en non-dualiteit ontstaat. In deze staat van zijn, wordt het gevoel van een afzonderlijk zelf, een ego, volledig opgelost en blijft er alleen nog maar een bewustzijn van zijn over.
Het bereiken van de ervaring van het niet-zelf kan verschillende positieve effecten hebben op iemands leven. Het kan bijvoorbeeld leiden tot een gevoel van rust, vrede en innerlijke stilte. Mensen die deze ervaring hebben gehad, beschrijven vaak dat ze minder gehecht zijn aan materiële zaken en minder last hebben van emoties zoals angst, woede en jaloezie.
Daarnaast kan het ervaren van het niet-zelf ook leiden tot een dieper begrip van de aard van de werkelijkheid en een groter gevoel van verbondenheid met anderen en de wereld om ons heen. Het kan iemand helpen zich meer bewust te worden van de onderlinge afhankelijkheid en interconnectiviteit van alle dingen.
Het bereiken van de ervaring van het niet-zelf is echter geen doel op zich, maar eerder een bijproduct van het streven naar spirituele groei en ontwikkeling. Het is belangrijk op te merken dat deze ervaring niet gemakkelijk te bereiken is en dat het een langdurig proces van spirituele oefening en discipline vereist. Het is dus vooral een uitnodiging om het pad van spirituele groei te bewandelen en te streven naar een dieper begrip van de aard van ons bestaan

Taal en werkelijkheid

Dat ergens een woord voor bestaat wil nog niet zeggen dat het ook fysiek bestaat. Twee voorbeelden zijn ego en pijnlichaam.
Het ego kan worden gevoed door een pijnlichaam (Eckhart Tolle). Het gaat dan tussen jou en de ander staan, maar deze twee entiteiten (ego en pijnlichaam) bestaan alleen in de taal (net als ik, jij, hij). Daarmee wordt het praten en denken erover overigens niet minder bruikbaar. Het ego heeft als functie om voor jou op te komen, maar levert ook een afgescheiden gevoel op. Wat tot afgescheidenheid (schijnbare dualiteit) leidt is het vasthouden aan een eigen identiteit. Het levert meer verlichting op om je te realiseren dat het voldoende is om vast te stellen dat ”je bent”. Alles wat je er achter "plakt of denkt" is een schijnidentiteit. Het is werkzaam in de taal en de maatschappij, maar is het is beter niet te verwarren met de realiteit. "Jij bent schilder", omdat je ervoor geleerd hebt of omdat je het doet, maar over wie of wat je bent, zegt het niets.

In de verbinding die je kunt voelen met anderen stroomt liefde, maar je kunt liefde niet bezitten, genereren, grijpen of vasthouden. Sommige mensen zeggen “alles is liefde”, ook dat is slechts wat geldt in de taal, net als “alles is ijdelheid" of “alles is een illusie”. Liefde en vrijheid zijn alles in de zin dat zij begin, middel en doel zijn voor alle levende wezens. Ze zijn de bron én de bestemming van alles zonder een letterlijk begin en zonder een letterlijk einde te zijn. Het geeft leven zin zonder inhoud op te leggen. We (alle levende wezens) zijn hierin evenwaardig, althans het zou mooi zijn wanneer we het zo zouden opvatten. Het is echt bevrijdend voor jezelf en de ander wanneer je het zo opvat.

In ons hoofd geven we betekenis aan wat er via onze zintuigen binnenkomt, maar die betekenis hoef je niet als objectieve waarheid aan te nemen. Je kunt de illusie dat je gedachten en gevoelens waar zijn gewoon weer loslaten. Het kan bevrijdend werken door je te realiseren dat het bij een ander ook zo werkt.
Na een zelfrealisatie heb je de paradoxale ervaring dat alles is veranderd en niets hetzelfde is gebleven en omgekeerd dat alles hetzelfde is gebleven en niets is veranderd.

Verlichting

Een staat van verlichting kan en moet niet worden opgewekt door het te willen of te proberen, want alles wat je dan ervaart is het juist niet.

Het pad naar verlichting is niet 'erbij, erbij, erbij', maar 'weg, weg, weg' tot alles leeg is en vol, volledig compleet enkel DAT. Het begin is niet te zien hoe HET is, maar te zien hoe het niet is (Hans Laurentius).

Wu wei, doen door niet te doen, is de wijsheid die we kunnen toepassen terwijl we gericht zijn op doen. Wie ethisch wil handelen en de mens ziet als een deel van een niet handelende god, kan een evenwicht maken tussen doen en laten. Het goddelijke oordeelt niet en kan niet worden gemanipuleerd. Daarom is de hoogste vorm van ontwikkeling, gelijkstaand met verlichting, de staat van non-duaal bewustzijn waarin je niet meer de neiging hebt om te oordelen.

Wie verlichting wil ervaren kan hierop mediteren door open te staan voor wat er opkomt tussen gedachten en gevoelens door. Je kunt je erop voorbereiden.
Meer kan en hoef je niet doen. Hier is de methodeloosheid van de zen-paradox behulpzaam, zegt Bhagwan (Osho). Men kan niet doen en toch moet men niets laten.

Wat is verlichting (niet)?

Een Godservaring of een piekervaring wordt vaak gekenmerkt door een gevoel van betekenis en transcendentie en diepe verbondenheid met iets groters dan henzelf. Dit kan een hogere macht, het universum, anderen of zelfs het eigen innerlijke zelf zijn. Mensen ervaren een verhoogd bewustzijn en een gevoel van verruimd perspectief.  De ervaringen van diepe betekenis heeft de potentie om diepe vreugde, geluk en vervulling achter te laten en kan leiden tot een hernieuwd begrip van zichzelf en het leven. Normale zorgen en gedachten worden tijdelijk losgelaten en eenheid wordt gevoeld, waarbij de scheiding tussen het individu en de omringende wereld lijkt te vervagen.

Je kunt gevoelens ervaren die bijna identiek zijn aan het gevoel van verlichting. Dan kun je denken aan kicks, bliss, flow, flashes, drugs geïndiceerd, high, opgewekt via hersenstimulatie, verliefdheid.
Het verschil is dat verlichting niet verslavend werkt, maar bevrijdend.
Je kunt doorlezen op de aspecten van zelfrealisatie via de labels onderaan dit blog voor nadere uitleg. Hierna nog wat voorbeelden van wat anderen erover zeggen.

Jan van Rossum: "Verlichting kan nooit het resultaat van denken zijn, omdat het vooraf- en voorbijgaat aan het denken. Alleen als het denken afziet van streven naar verlichting, kun je weer samenvloeien met de ononderbroken stroom van het leven waar je nooit ofte nimmer van gescheiden bent geweest".

Enkele van de misverstanden over verlichting zijn (Inzicht 8 Frans Langenkamp) de volgende.

  • Verlichting is heel moeilijk te bereiken.
  • Verlichting is een onbeschrijflijke toestand.
  • In de toestand van verlichting is het ego verdwenen.
  • In verlichting heeft men geen verlangens meer.
  • In de toestand van verlichting leeft men helemaal in het hier en nu.
  • Je kunt helemaal niets doen om verlichting te bereiken.
  • Het bereiken van verlichting vergt grote discipline.
  • Om verlicht te worden moeten men zijn seksualiteit opgeven - celibatair leven.
  • Verlichting ontstaat door het vernietigen van het ego.
  • In verlichting zie je in dat het ego een illusie is.

Deze opsomming van misverstanden is een voorbeeld van apofatisch benaderen. Het apofatische (ook wel via negativa genoemd) is een filosofische en theologische methode die zich richt op het beschrijven van de ultieme realiteit door middel van het ontkennen of uitsluiten van alles wat deze niet is, in plaats van het bevestigen van wat het wel is. Het gaat dus niet om een positieve beschrijving, maar om een negatieve benadering door middel van ontkenning.
Neti neti is een filosofisch concept uit de Vedanta-school van het hindoeïsme, dat vaak wordt vertaald als "niet dit, niet dat". Het verwijst naar de praktijk van negatie of ontkenning, waarbij men alle beperkende concepten of eigenschappen van het zelf ontkent om tot het besef te komen van wat het zelf werkelijk is. Dit wordt beschouwd als een weg naar zelfrealisatie of spirituele verlichting.

Het realiseren dat je niet boven of onder iets of iemand anders staat lost heel veel onzekerheden op en geeft zicht op totale verbinding met alles en iedereen.

Aanwezig zijn in het nu

Leonard Jacobson schrijft in zijn boeken over aanwezig zijn in het nu en verlichting. Een citaat uit het hoofdstuk Een ontwaakt leven (blz 188).
Iemand die verlicht of ontwaakt is, leeft voornamelijk in het moment van Nu. Het Nu wordt altijd herkend als de werkelijkheid van het leven, zelfs als men binnengaat in het denken en het functioneert in de wereld van de tijd.
Een verlichte persoon leeft in een staat van liefde en acceptatie. De illusie van afgescheidenheid is opgelost. Hij of zij leeft met een sterk gevoel van Eenheid van alle dingen.
Een verlicht persoon leeft zonder te oordelen, zonder angst en verlangen. Er is een voortdurend besef van de niet aan de persoon gebonden en eeuwige dimensie van het bestaan.
Hij of zij heeft mededogen en handelt altijd integer. Het is onmogelijk om oneerlijk te zijn. Iemand die werkelijk verlicht is ziet alle anderen als gelijken. Dat breidt zich uit naar de dieren en de wereld van de natuur. Het is onmogelijk voor een verlicht persoon om anderen met opzet te benadelen.

Reis naar het nu; een heldere begeleiding op het pad naar geestelijk ontwaken (bol.com).

In dit boek beschrijft Jacobson een twee-stappen-dans naar ontwaken en heelheid. De eerste stap is aanwezig zijn en de tweede stap het bewust worden van dat wat je uit die aanwezigheid haalt en houdt. Die tweede stap, over de trucjes van het ego en het brein die je laten leven in de wereld van illusie, lijkt op het advies van Hans Laurentius om rigoureus zelfonderzoek te doen.

Zie ook alle boeken van Hans Laurentius
of het boek van Vera Helleman. Moeiteloos jezelf zijn. ontwaken in een nieuw bewustzijnsperspectief (bol.com).

Van jezelf houden voordat je een ander liefde kunt geven?

Het lijkt zo logisch: eerst moet je van jezelf houden voordat je een ander liefde kunt geven. Maar is dat wel zo? Het roept twee vragen op: hoe weet je zeker of je van jezelf houdt? en wat versta je onder liefde die je geeft?

1. Wie is dat “jezelf” en wat is van jezelf houden? Aan de ene kant heb je de narcist die zo verkikkerd op zijn spiegelbeeld is dat hij er niet los kan komen, aan de andere kant: zou iemand die zichzelf wegcijfert niet van zichzelf houden?
Veel gemakkelijker wordt het wanneer je eerst voor jezelf zorgt en vervolgens aandacht voor de ander hebt. Dat is allemaal veel minder beladen. Laat de ander ook voor zichzelf zorgen (een noodgeval uitgezonderd, natuurlijk!). Ken jouw behoeften en je kunt je beter voorstellen wat een ander nodig heeft. Het is dan beter uit elkaar te houden: liefde en behoeftes. Wanneer je het gevoel hebt dat je met jezelf verbonden bent, is het gemakkelijker om je met een ander te verbinden.
Sommigen groeien op zonder dat zij erkenning dat zij er mogen zijn zonder tegenprestatie. Of nog erger: elke vorm van zelfwaardering wordt de kop ingedrukt. Ontdoe je van die negatieve invloed door deze te onderkennen en in te zien dat deze niets met jou te maken heeft maar met degene die het jou aandeed.

2. In het uitwisselen van liefde is het belangrijk om je bewust te zijn van de ongrijpbaarheid van liefde. Liefde is niet af te dwingen en kent geen eigenaar. Wat is de aard van de liefde eigenlijk die ik meen te ervaren of te geven?
Het gaat in de liefde niet om het hebben van relaties, maar om in staat te zijn om een verbinding te maken. In de afwisseling van verbinden en loslaten, ontwikkel je jouw zelfvertrouwen en leer je eigen en andermans vrijheidsbehoefte kennen en wat liefde voor jou betekent. Je verliest zo jouw autonomie niet en leert de aard van de verbintenis kennen. Je bent –wanneer je kunt loslaten- niet bang om jezelf te verliezen.
Wordt het een stabiele relatie waarin je plannen kunt maken voor de langere termijn of blijft het beperkt tot een vriendschap met weinig verplichtingen?
De volgorde waarin je liefhebt doet er niet zoveel toe, belangrijker is dat je leert wat de leuke en minder leuke gevolgen van liefhebben zijn. Verliefdheid komt op en gaat weer voorbij. Het kan een voorbode van liefde zijn, maar ook een illusie. Zorg goed voor jezelf en maar steek niet te veel tijd in het zoeken naar jezelf.
Houdt het beeld van een peuter voor ogen, die houdt van zichzelf en anderen (mens en dier) evenveel.
Leef en de rest volgt vanzelf.

Uit een interview met Vera Helleman:
Een populair gezegde is dat je eerst van jezelf moet houden voordat je klaar bent voor een partner.
“Ja, daar kun je niets mee. Je kunt liefde niet ‘doen’. Want je bent liefde. En het enige dat je kunt doen, als dat al een ‘doen’ is, is je weerstand tegen jezelf opgeven. Stoppen met wegrennen voor jezelf in negatieve gedachten en jezelf saboteren. Stoppen met geloven in de gedachte dat je jezelf anders moet voordoen dan je bent om erkenning te krijgen. De maskers afzetten die de leegte camoufleren. Je moet je dan wel eerst bewust worden dat er weerstand is en die durven toelaten. Daarna ligt de weg open naar zien dat je liefde bent, en zakken in de laag waar alles al geaccepteerd is, ook jijzelf. En liefde kan ook ‘nee’ zeggen, die is lang niet altijd lief en aardig”.

Populair in de laatste week

Alle labels van het blogspot

#metoo (2) aanbevolen (15) aandacht (9) aanraken (2) aanwezigheid (4) achterdocht (2) ADHD (2) afhankelijkheid (3) afstand nemen (6) agnost (4) agressie (2) alcoholisme (4) altruïsme (6) ambitie (3) ander (1) angst (22) apofatisch (9) authenticiteit (9) autisme (1) autonomie (5) balans en evenwicht (51) begeerte (1) behoefte (5) belangen (10) belemmerende overtuigingen (10) beoordelen (5) beslissen (2) betrokkenheid (5) betrouwbaarheid (2) bewustwording (12) bewustzijn (26) bezinning (1) bindingsangst (3) bioscoopfilm (7) biseksualiteit (1) blijdschap (3) bodhisattva (2) boeddhisme (9) boek (162) boosheid (2) brein (2) burn-out (2) communicatie (16) compassie (10) competentie (4) competitie (15) complottheorie (3) constructief gesprek (4) consumeren (2) coping (2) creativiteit (3) crisis (7) dans (6) daten (5) deflexie (1) demagogie (4) denken (12) denkfouten (5) deugd (9) deugdzaamheid (1) diagnose (4) dialoog (10) dieren (4) discipline (1) dooddoener (6) drama (3) drie-eenheid (6) drogredenen (7) drugsgebruik (5) DSM (4) dualisme (5) duurzaamheid (5) echt (4) eenheid (33) eenzaamheid (8) ego (45) eigenschappen (2) eigenwaarde (5) emancipatie (5) emergentie (2) emotie (13) empathie (5) en-en (23) endogene depressie (1) energie (13) erkenning (8) ethiek (9) etiquette (6) evenwaardigheid (51) evolutie (23) faalangst (1) fabel (1) feedback (2) filmpje (80) filosofie (18) fraude (9) Freud (2) functioneren (4) gebreken (1) gedragsverandering (5) geduld (2) geest (3) geheugen (3) gekwetstheid (6) geld (5) gelijk hebben of gelijk krijgen (7) gelijkmoedigheid (4) geloven (18) geluk (34) genade (5) genot (1) Gestalt (1) Getuige (5) gevoelens (35) gezag (1) gezichtsverlies (3) gezondheid (5) gezondheidszorg (1) GGz (2) go with the flow (2) God (41) goedgelovigheid (3) gokken (1) grenzen (9) hechting (1) heelheid (8) hersenen (4) hier en nu (8) holisme (2) hoofdzonde (3) humor (12) ideaalbeeld (2) identificatie (10) identiteit (13) ik-boodschap (1) illusie (12) imago (1) individualisme (5) innerlijke vrijheid (17) integriteit (3) Intelligent Design (1) Internet (3) intrinsieke waarde (1) intuïtie (8) InZicht (12) islam (2) jaloezie (4) jeugd (1) jezelf worden en zijn (12) jongeren (3) karakter (2) katafatisch (1) kenmerken (2) kiezen (10) kind (13) kosten (1) kracht (6) Krishnamurti (2) kuddegedrag (1) kunstmatige intelligentie (2) kwakzalverij (1) kwaliteit (16) kwetsbaarheid (5) l (1) leegte (15) leiderschap (4) leugens (9) levensfase (3) levenskunst (8) levensvragen (3) levensweg (3) licht (3) liefde (97) liefdesverdriet (3) lijden (1) loslaten (20) macht (23) machtsstrijd (9) magisch denken (7) man-vrouw verschillen (11) mannelijkheid (2) mannen (1) media (2) meditatie (14) metacommunicatie (8) metafoor (2) metafysica (5) milieu (1) mindfulness (4) misbruik (4) model (1) moraliseren (2) motto (1) mystiek (5) nabijheid (2) narcisme (4) natuur (5) negatie (16) neti neti (3) niet doen (22) NLP (1) non-duaal bewustzijn (6) non-dualiteit (41) omdenken (7) omgangsregels (3) onderwijs (3) onderzoek (8) ongelukkig zijn (4) onmacht (2) onrust (2) ontrouw (1) ontwikkeling (10) onverwerkt kindertrauma (3) oordeel (18) opvoeding (8) orgasme (2) Osho (6) ouderen (5) overgave (4) overheid (1) overvloed (6) panpsychisme (1) pantheïsme (1) paradox (27) Pareto principe (1) partnerkeuze (6) passie (2) pedagogie (2) perfectie (2) personeelsbeleid (2) persoonlijkheid (6) persoonlijkheidsstoornis (3) pesten (1) Peter principle (1) pijnlichaam (8) politiek (10) populair (11) positieve (11) privacy (1) processie (1) projectie (9) psychiatrie (4) psychofarmaca (1) psychotherapie (1) puberen (1) reïncarnatie (2) relatie (17) relatievaardigheid (5) respect (32) rijkdom (2) rol (4) romantiek (5) rust (5) ruzie (5) samensmelten (10) schaamte (2) scheiden (2) schizofrenie (1) schouwen (6) schrijfdrang (1) schuld (3) schuldgevoel (2) seks (14) selectie (3) sociale druk (4) somberheid (1) spel (3) spiegelogie (4) spijt (1) spiritualiteit (51) spreekwoorden (1) sprong (1) statistiek (1) status (1) sterven (5) stilte (15) straling (1) strategie (1) stress (5) synchroniciteit (14) taal (16) Taoïsme (18) tederheid (1) Tegenwoordigheid (2) The Secret (2) The Work (1) therapie (1) tijdgeest (5) toeval (5) Tolle (18) transcenderen (6) transformatie (5) transparantie (2) trend (2) tunnelvisie (1) twijfel (5) verandering (2) verantwoordelijkheid (12) verbinding (33) verdriet (2) vergeten (2) verlangen (5) verlatingsangst (1) verleiding (3) verlichting (14) verliefdheid (4) verlies (1) vermijding (1) vermoeidheid (1) verslaving (7) vertrouwen (18) verveling (2) verwondering (2) vicieuze cirkel (1) video (1) voeding (1) voelen (3) volgzaamheid (1) vragenlijst (2) vreugde (2) vrije wil (6) vrijen (3) vrijheid (91) waarheid (26) waarneming (7) ware (8) wederkerigheid (6) welzijn (7) wezen (2) wijsheden (10) wilskracht (2) woede (2) wu wei (23) yin en yang (4) zelfbeheersing (3) zelfbevestiging (3) zelfbewustzijn (8) zelfdoding (4) zelfkennis (12) zelfkritiek (1) zelfoverschatting (2) zelfrealisatie (12) zelfvertrouwen (5) zelfverwerkelijking (2) zelfwaardering (5) Zen (2) ziel (14) Zijn (11) zin van het leven (10)