Zes lessen om machtige ego’s te begrenzen
Je leest de krant.
Op de voorpagina staat een foto van een wereldleider met een glimlach die net
iets te zelfverzekerd is. De kop eronder meldt dat zorgen uit eigen land én uit
het buitenland “overtrokken” zijn. Ondertussen rollen de berichten over
oorlogen, honger en klimaatdreigingen over je scherm. Het voelt alsof de mensen
met de macht het gevaar niet wíllen zien en dat wij er weinig aan kunnen doen.
Dat gevoel van machteloosheid is heel menselijk. En het is ook niet nieuw. Door de eeuwen heen hebben machtige figuren waarschuwingen genegeerd, vaak met rampzalige gevolgen. Romeinse keizers die slechte oogstrapporten negeerden, vorsten die dijken verwaarloosden, generaals of wereldleiders die weigerden zich terug te trekken of vrede te sluiten: de geschiedenis zit vol met zulke voorbeelden. Het patroon herhaalt zich, maar de reacties van gewone mensen daarop hebben ons ook iets geleerd.
Wijsheid uit het verleden
Zes denkers uit verschillende tijden geven ons handvatten, zonder dat je daar politieke macht voor nodig hebt.
- Machiavelli keek zonder illusies naar machthebbers. Zijn advies: wie wil dat een machtige luistert, moet het zo brengen dat het in diens eigen belang is.
- Montesquieu bedacht een systeem waarin macht door tegenmacht in toom wordt gehouden. Zijn boodschap voor ons: steun initiatieven en structuren die macht verdelen.
- Hannah Arendt zag dat zwijgen gevaarlijk is. Laat niet alleen de machtige weten wat je vindt, maar ook je buurt, je vrienden, je gemeenschap.
- John Stuart Mill benadrukte het belang van vrije uitwisseling van ideeën. Blijf praten en schrijven, ook als het voelt alsof niemand luistert.
- Michel Foucault wees erop dat macht ingebed is in netwerken. Richt je niet alleen op de persoon, maar op het hele systeem waarin beslissingen vallen.
- Sun
Tzu, de oude Chinese strateeg, leerde dat je soms beter indirect te
werk kunt gaan: werk aan vertrouwen in rustige tijden, zodat je
waarschuwing gewicht heeft als de storm losbreekt.
Wat je wél kunt doen
We hoeven geen troonzaal, Binnenhof of studio binnen te lopen om invloed te hebben. Er zijn kleine, haalbare manieren om de balans een beetje te verschuiven.
- Lees niet alleen de grote krantenkoppen, maar zoek bronnen die je ook laten zien dat er oplossingen bestaan.
- Deel je zorgen en ideeën, zodat stilte geen medeplichtige wordt.
- Sluit je aan bij groepen of acties die intern de macht verdelen en machtsmisbruik beperken.
- Herinner jezelf eraan dat zelfs de machtigste leider afhankelijk is van de steun van anderen en dat steun kan verschuiven.
Wie niet sterk is, moet slim zijn
Tegelijkertijd toont Greene dat kleine, bewuste acties groot effect kunnen hebben. Subtiel beïnvloeden, steun verzamelen, timing gebruiken, dit zijn strategieën die zelfs gewone mensen in hun dagelijks leven kunnen toepassen om invloed uit te oefenen. Samen met de lessen van Machiavelli, Sun Tzu en Arendt betekent dit dat spreken, verbinden en handelen wél verschil maakt. Macht is nooit helemaal onaantastbaar, zolang mensen zich bewust bewegen binnen het netwerk van macht.