De kunst van luchtige correctie in een ontsporend gesprek

Serieus blijven zonder serieus te worden

Gesprekken over maatschappelijke kwesties -klimaat, ongelijkheid, migratie- kunnen soms verrassend serieus ontsporen. Niet door harde ruzie, maar juist door ironie, uitweidingen of iemand die iets roept om effect te sorteren. Zeker in bijeenkomsten waar mensen elkaar niet goed kennen, zie je regelmatig dat iemand de toon van het gesprek verandert: een stellig standpunt, een relativerende grap, een afleiding die het onderwerp ondermijnt.

Wat doe je dan? Zeker als je geen gespreksleider bent, maar gewoon deelnemer?

Je hoeft geen leider te zijn om richting te geven

Het mooie van een gesprek is dat het van iedereen is. Als deelnemer kun je bijdragen aan het geheel, niet alleen met inhoud, maar ook door aandacht te hebben voor de richting van het gesprek. Daarvoor hoef je niet op de voorgrond te treden of alles naar je toe te trekken. Het vraagt eerder iets van je houding: aandachtig, vriendelijk, en bereid om de draad weer op te pakken als die even kwijt is.

In feite vervul je tijdelijk een vorm van informele regie. Je grijpt niet in, maar grijpt aan: je probeert de verbinding te herstellen tussen wat er gezegd wordt en waar het gesprek over gáát.

Lichtheid helpt

Een geslaagde interventie is zelden streng. Humor helpt, mits mild en niet op de persoon. Als iemand iets zegt dat bedoeld lijkt om te prikken of om de zaak plat te slaan, kun je dat benoemen alsof je tegen een kind praat dat even flauw doet, maar verder best wil meedoen.

“Je klinkt alsof je liever niet gelooft dat we iets kunnen doen. Maar stel nou dat we het wél proberen?”

Of:

“Ik hoor je prikken, maar ik ben ook benieuwd wat je echt vindt”.

Je erkent de toon, maar nodigt ook uit tot serieus bijdragen. Geen straf, geen discussie, maar een vriendelijk duwtje richting de kern.

Kleine bewegingen, groot effect

Vaak zijn het de kleine opmerkingen die het verschil maken.

• “Misschien kunnen we even terug naar de vraag waar we mee begonnen?”
• “Volgens mij is dat punt nu helder. Zullen we kijken wat een volgende stap kan zijn?”
• “We dwalen een beetje af. Is het oké als we het gesprek terugbrengen naar het onderwerp?”

Zo help je het gesprek vooruit zonder dat je iemand afvalt. Je spreekt niet tegen iemand, maar voor het proces. En als een gespreksleider zijn of haar rol niet pakt, kun je zelfs zijdelings de regie even terugspelen:

“Volgens mij raken we iets interessants, maar ik weet niet of dit past bij wat we hier wilden bespreken?”.

Daarmee nodig je de formele gespreksleider uit om zijn of haar rol weer op te pakken, zonder dat je het zelf overneemt.

Samen verantwoordelijk

Een goed gesprek is geen toneelstuk met één regisseur, maar een levend proces. Wie mee wil doen, doet er goed aan zich niet alleen op inhoud te richten, maar ook op de richting. Dat hoeft niet ingewikkeld te zijn. Vaak is het genoeg om op het juiste moment te vertragen, samen te vatten, een vraag te stellen of even de draad terug te pakken.

Misschien is dat wel precies wat een goed gesprek redt: iemand die net op tijd zegt wat iedereen al voelde en dan weer achterover leunt.