Bang om de comfortzone te verlaten
Mensen met ernstige angstklachten kunnen soms onbedoeld een omgeving creëren waarin anderen (bijvoorbeeld hulpverleners of mantelzorgers) hun eigen onmacht of frustratie beginnen te voelen. Dit gebeurt vaak niet uit kwade wil, maar uit een behoefte aan controle of erkenning voor hun worsteling.
Het kan zijn dat de angstige persoon een impliciete verwachting heeft dat anderen hun rust, oplossingen of verlichting zullen bieden – zelfs al weten ze vaak diep van binnen dat het niet realistisch is.
Dit soort "krabbenmand"-dynamiek ontstaat omdat angst en onmacht erg besmettelijk kunnen zijn. Als mantelzorger kun je, net zoals de krabben die omhoog willen, merken dat je energie en enthousiasme soms omlaag getrokken worden. Het is geen opzettelijke of bewuste actie van de persoon met angst, maar eerder een uitdrukking van de manier waarop hun angst hen in een vicieuze cirkel houdt.
Wat soms helpt in deze situatie is juist duidelijk te maken dat, hoewel je hun gevoelens erkent en steunt, het echte werk om met de angst om te gaan vanuit de persoon zelf moet komen. Zo kun je ze ondersteunen, zonder in hun mand gevangen te raken, door geduldig maar consistent duidelijk te maken dat hun weg naar herstel echt in hun eigen handen ligt. Dit biedt jou wat emotionele ruimte en maakt het voor de ander duidelijk dat je hen steunt zonder hen verantwoordelijk te maken voor jouw welzijn – en zonder dat jij verantwoordelijk wordt voor de last van hun angst.
De angst dat je er niet mag zijn
De fundamentele vraag of iemand er "mag zijn" (gebrek aan erkenning) raakt aan existentiële onzekerheden die veel angst kunnen oproepen. Als iemand diep van binnen twijfelt over hun bestaansrecht, eigenwaarde of betekenis, kan dit zich uiten in een constante, ongerichte angst. Deze existentiële twijfel zorgt er vaak voor dat de persoon zich kwetsbaar en onveilig voelt in de wereld, zonder dat dit gevoel aan een specifieke situatie of oorzaak is gekoppeld.
Wanneer die vraag over het eigen "mogen zijn" onopgelost blijft, kan het een voedingsbodem worden voor gegeneraliseerde angst. Het gevoel van waarde, bestaansrecht en acceptatie vormt een basisvertrouwen dat je veilig kunt leven, jezelf kunt ontwikkelen en verbindingen kunt aangaan. Als dat ontbreekt, voelt de wereld onvoorspelbaar en bedreigend aan, wat het moeilijk maakt om te ontspannen, zelfs in ogenschijnlijk veilige situaties.
Gegeneraliseerde angst ontstaat dan als een manier om een soort "voorbereidheid" te handhaven tegen een ongrijpbare dreiging. Die angst heeft weinig richting, omdat het niet één concrete dreiging betreft, maar eerder een breed gevoel dat je ergens niet "goed genoeg" bent, dat je jezelf continu moet bewijzen, of dat je alleen maar geaccepteerd wordt als je aan bepaalde eisen voldoet. Hierdoor kan een vicieuze cirkel ontstaan waarin de angst zichzelf in stand houdt door een voortdurend, maar vaag gevoel van tekortschieten.
Er kan ook een verlangen naar externe bevestiging ontstaan om die onzekerheden te verzachten. Omdat een partner dat verlangen niet direct of duidelijk wordt voorgelegd en het ook niet de taak van die ander is om die bevestiging te geven, kan de wens om erkenning en de angst daar voor uit te komen de relatie ondergraven.
Wat kun je voor een bange ander betekenen?
Iemand met gegeneraliseerde angst kun je op verschillende manieren ondersteunen. Het is belangrijk om te erkennen dat je niet hun angst kunt oplossen, maar wel een waardevolle bron van steun en stabiliteit kunt zijn.
- Luister zonder oordeel
Laat de persoon weten dat je er voor hen bent door actief te luisteren zonder meteen oplossingen te bieden. Soms helpt het al enorm als ze hun zorgen kunnen uiten zonder dat ze zich veroordeeld voelen. Toon begrip voor hun gevoelens, ook al lijken de zorgen voor jou misschien overdreven of irrationeel. - Bied structuur en stabiliteit
Mensen met gegeneraliseerde angst kunnen baat hebben bij een voorspelbare en stabiele omgeving. Help hen om dagelijkse routines te creëren die rust en houvast geven. Bijvoorbeeld door samen een dagplanning te maken, zodat ze zich minder overweldigd voelen door alles wat op hun afkomt. - Moedig professionele hulp aan
Als ze nog geen professionele hulp krijgen, kun je voorzichtig suggereren om hulp te zoeken bij een therapeut of psycholoog. Cognitieve gedragstherapie (CGT), PRI en mindfulness zijn bijvoorbeeld veelgebruikte methoden bij angststoornissen. Je kunt ook aanbieden om hen te helpen bij het vinden van een geschikte professional of zelfs meegaan naar een afspraak als ze dat fijn vinden. - Stimuleer kleine stappen
Overweldigende angsten maken grote veranderingen vaak beangstigend. Moedig ze aan om kleine, haalbare stappen te zetten richting verbetering. Bijvoorbeeld door iets kleins te doen dat hen uit hun comfortzone haalt, zonder ze te pushen. Beloningen (complimentjes) voor kleine successen kunnen helpen om het vertrouwen op te bouwen. - Wees geduldig en consistent
Verwacht geen snelle resultaten. Angst is complex en het proces van herstel gaat vaak met ups en downs. Je geduld en aanwezigheid kunnen de persoon helpen zich veilig en gesteund te voelen. Het is ook belangrijk om consistent te blijven, zodat ze weten dat ze op je kunnen rekenen, zelfs als het soms moeilijk is. - Ondersteun zelfzorg
Moedig hen aan om voor zichzelf te zorgen door te letten op hun voeding, slaap, beweging en ontspanning. Je kunt samen iets doen wat ontspanning biedt, zoals wandelen of een hobby. Dit kan ook een mooie manier zijn om afleiding te bieden van de constante angstgedachten. - Onderken je eigen grenzen
Het is belangrijk om goed voor jezelf te zorgen en je eigen grenzen te bewaken als mantelzorger. Zorg ervoor dat je zelf niet overbelast raakt en dat je tijd hebt voor je eigen behoeften. Dit kan betekenen dat je soms even afstand moet nemen of hulp van anderen moet inschakelen.
Help met praktische zaken - Als angst leidt tot problemen met het uitvoeren van dagelijkse taken (bijvoorbeeld boodschappen doen, financiën beheren, of huishoudelijke taken), kun je praktische hulp bieden. Door deze last te verlichten, maak je ruimte voor hen om zich op hun mentale welzijn te concentreren.
Met deze begripvolle en geduldige houding kun je veel betekenen voor iemand met gegeneraliseerde angst, vooral door de balans te vinden tussen ondersteuning bieden en de persoon stimuleren om zelf stappen te zetten richting herstel.