Is de werkelijkheid een simulatie?

Het is dit jaar 20 jaar geleden dat The Matrix uitkwam. In de eerste van de trilogie speelt de bevrijdingsstrijd van de mens tegen de machine. In de film zijn veel thema's en filosofische vragen verwerkt die al sinds mensenheugenis leven en die in licht van kunstmatige intelligentie (AI) steeds actueler lijken te worden. Bijvoorbeeld kan de geest los van het lichaam bestaan en ervaren of meer religieus: is er een verlosser, die ons eeuwig vrij en gelukkig maakt? Leven we tijdens onze slaap in een droomwereld en kunnen we wakker worden in een realiteit? Wat is de aard van liefde in de toekomst? Zullen we in de toekomst slaven zijn van een machinaal gemanipuleerde wereld of zijn we dat nu al lang en beseffen we ons dat niet?
De hoofdpersoon Neo krijgt van Morpheus de keuze voorgelegd om de rode of de blauwe pil te slikken en zo wel of niet inzicht in de aard van de realiteit te krijgen.

Morpheus — “Have you ever had a dream NEO that you were so sure was real. What if you were unable to wake from that dream"?

How would you know the difference between the dream world and the real world”?

“I’m trying to free your mind Neo, but I can only show you the door, you’re the one who has to walk through it”.

“The Matrix is a system NEO, that system is our enemy but when you’re inside what do you see?
Business men, teachers, lawyers, carpenters the very minds of the people that we are trying to save. But until we do these people are a part of that system and that makes them our enemy. You have to understand that these people are not ready to be unplugged. And so many of them are so dependent on the system that many of them will fight to protect it.


Met behulp van computertechnologie konden beelden gemaakt worden die zo vloeiend in elkaar over gingen dat alles wat we verbeelden wilden geloofwaardig in beeld kon worden gebracht. Maar het bleef natuurlijk een kwestie van geloof of wat je zag in The Matrix een realistisch scenario zou kunnen worden in de toekomst.

Inmiddels hebben talloze computersystemen de Turingtest doorstaan, dus is het voor een normaal mens niet meer vast te stellen of zij met een medemens of met een computer hebben te maken. Dat een robot of computer intelligent overkomt betekent niet dat het kan denken. Er is nog steeds geen software ontwikkeld die op een originele manier creatief en scheppend kan zijn. Het is niet waarschijnlijk dat een machine of computer een belang heeft bij het beheersen van de mens, zelfs niet wanneer het meer intelligentie dan de gemiddelde mens kan worden toegeschreven. Voor belangenbehartiging moet er een programmeur achter zitten die een machtsbelang heeft. Dat gegeven wordt in de tweede en derde vervolgfilms wel uitgewerkt, maar door de commerciële belangen komt dat niet meer duidelijk uit de verf. Gevechtsscenes om veel publiek te trekken overschaduwen een diepere betekenis.

Vandaag de dag blijft de vraag reëel: "gebeurt alles alleen in ons hoofd of is er daarbuiten ook een objectieve werkelijkheid"?
We gaan er vanuit dat het levende lichaam bewustzijn mogelijk maakt. Maar stel dat (er) bewustzijn bestaat los van ons hoofd, geest en lichaam en dat wij leven in bewustzijn?

Uit een inspiratiemail van Eric van Zuydam.
"Iedere ochtend worden we wakker uit de droomtoestand en betreden we de zogenaamde ‘waaktoestand’. Die term suggereert een bepaalde wakkerheid, maar zijn we werkelijk zo wakker in die waaktoestand? 
Is het niet eerlijker om te zeggen dat we iedere ochtend overgaan
van de droomtoestand naar de dagdroom-toestand? De term waakbewustzijn is misleidend, want de meeste mensen zijn tijdens
die toestand - overdag - net 
zo’n speelbal van ontelbare onbewuste gedachtenprocessen als ’s nachts. Hoe wakker is dat? Hoe vrij is dat?
Om werkelijk vrij te zijn dienen we niet alleen te ontwaken uit de droomtoestand, maar ook uit de zogenaamde waaktoestand.
We dienen dat in onszelf te ontdekken, wat altijd moeiteloos, onverstoorbaar wakker is en waarop geen enkele droom, hoe heftig ook, ook maar een spoor kan achterlaten. Dat is de ware waaktoestand.

Informatie die via onze vijf zintuigen binnenkomt wordt stapsgewijs geprojecteerd achter in ons hoofd (en) in ons bewustzijn. Dat suggereert dat bewustzijn in ons hoofd zit, maar dit is nog nooit door een wetenschapper aangetoond. Wel spreken we over "buiten bewustzijn geraken", bijvoorbeeld bij een klap op het hoofd of door verdoving of bij diepe slaap. Bewijst dit onomstotelijk dat bewustzijn vooral een eigenschap is van een gezond functionerend lichaam? Het bewijs dat het niet zo is, is vrijwel niet te leveren.

Is er bij de overdracht van informatie iets verloren geraakt of juist toegevoegd na die omzetting in elektrische signalen? En als die omzetting lijkt op een puls van dichotome informatie, een betekenisvolle sequentie van enen en nullen, wat is dan het verschil met een computersimulatie?

Vodgasten Paul Smit en Guido Weijers vragen zich in deze vodcast af of wij leven in een simulatie.

Je kunt uren doordenken over de antwoorden op de bijna retorische vragen, maar net als bij een paradox is een (uit)weg: het definitieve antwoord open laten.

"Dus laten we begrijpen dat de werkelijkheid al onze ideeën over de werkelijkheid overstijgt. De realiteit is niet christelijk, hindoeïstisch, joods, advaita vedanta of boeddhistisch. Het is niet dualistisch noch non-dualistisch, noch spiritueel noch niet-spiritueel. We moeten leren dat er meer realiteit en heiligheid is in een grassprietje dan in al onze gedachten en ideeën over de werkelijkheid. "- Adyashanti.

Zowel in de beeldtaal als in de letterlijke tekst is er een grens aan wat we kunnen beschrijven en begrijpen van de werkelijkheid. Kunnen we het wel preverbaal vatten? En wanneer we dat vermoeden kunnen we dan beter zwijgen (is dat de blauwe pil slikken?) of lopen we dan in de valkuil dat we blijven leven in een illusie? Is er een rode pil die ons doet doorzien hoe het zit? Kunnen we maar beter het risico lopen om alle illusies kwijt te raken?
Het antwoord op de laatste vraag, verwoord in andere artikelen op dit blog, is "ja".

"We zijn ongetwijfeld op een zeer kritisch moment in de tijd. Onze wereld hangt in de balans, en een precaire balans is het. Ontwaken van de werkelijkheid is niet langer een mogelijkheid; het is een imperatief. We hebben het schip van misleiding zo ver gevaren als het ons kan voeren". - Adyashanti.