De kunst van het doen en laten bij mondiale problemen

Hoeveel kan ik doen?

Wie zich bewust wordt van de negatieve ontwikkelingen in klimaatopwarming en milieuvervuiling, van de verslechterde verdeling van welvaart tussen arm en rijk etc.. zal zich vragen stellen als “wat kan ik doen”? “Is het voldoende om te stoppen met handelingen die negatief bijdragen aan deze ontwikkelingen of moet ik meer doen?”

Het klimaat warmt op door het mondiale vlees eten. Meer dan verkeer en internationaal transport draagt vleesconsumptie bij aan de opwarming van de aarde. Stoppen met vlees eten is dan een simpele handeling die, wanneer iedereen op aarde dit zou doen, dit alleen al zou bijdragen aan het niet meer opwarmen van de aarde.
Reizen zullen we altijd blijven doen, maar misschien niet zo vaak meer naar verre bestemmingen met het vliegtuig. Het nadeel van een globaliserende samenleving is dat culturen steeds meer op elkaar gaan lijken, maar het voordeel is dat je het net zo goed dichtbij kunt zoeken. “Ieder nadeel heeft zijn voordeel”, zo sprak een wereldberoemde, voetballende filosoof.
De mondiale oplopende schulden zijn, als gevolg van de economie die rente rekent en economische groei nodig heeft, niet meer af te betalen. Oud-bankier Ad Broere vreest dat het economische systeem zal instorten en doet allerlei suggesties om dit instorten te voorkomen. Maar hij pleit ook voor het kwijtschelden van alle schulden. Bij een ingestort economisch systeem kun je tegelijk alle schulden kwijtschelden en verdergaan zonder rente te rekeningen bij leningen.
Volgens Broere is een kleine groep rijken zo machtig dat zij bij afkalving van hun rijkdom niet zullen schromen om chaos en geweld in te zetten om hun financiën te verdedigen. Ze zullen dat nooit openlijk doen maar via de media anderen proberen aan te zetten dit "spontaan" te doen. "Verdeel en heers". Remedie en preventie: denk zelf, maar pas op voor doorgeschoten complotdenken of doemdenken.
Het door Broere voorspelde scenario kan optreden wanneer mensen werken aan het ondergraven van de positie van financieel machtigen en gelijktijdig werken aan een alternatieve economie. Een instorting kan optreden, maar het kan ook anders, positiever verlopen. Niemand weet het zeker. “Voorspellen is lastig, vooral wanneer het de toekomst betreft”.

"Actie is reactie”. Wie al te opzichtig actie voert die voor een ander negatief gaat uitpakken roept weerstand op. Vooral wanneer dat gepaard gaat met veroordelen zal de weerstand des te heviger worden. Je kunt doorschieten in het aanklagen van een misstand. Soms wordt je beter gehoord wanneer je niet overdrijft. Onderkoeld werkt dan beter dan overschreeuwd.
Ook te vroeg juichen kan een potentieel goed initiatief verlammen, want waarom hoor je er na verloop van tijd niets meer van? Voor het oplossen van mondiale milieuvervuiling, bijvoorbeeld, worden doorlopend veel technologische oplossingen aangedragen. Technisch zullen die wel kunnen werken (denk aan de plastic soep in de oceanen), maar wie zorgt voor voldoende samenwerking tussen landen en financiering om die vervuiling effectief aan te pakken?
Bij de huidige gang van zaken zijn er altijd mensen die profiteren wanneer er niets verandert. Er zijn er ook die niet weten of er wel iets zal veranderen wanneer zij zich ermee bemoeien. Het gevolg is dat zij, ondanks dat zij erkennen dat een bepaald probleem levensgroot is, niets zullen doen. Zij steken de spreekwoordelijke kop in het zand.

Omgaan met mensen die weerstand hebben

Het omgaan met mensen die hun gedrag niet willen veranderen en mogelijk in de verdediging of aanval gaan wanneer anderen proberen hen bewust te maken van problemen zoals klimaatverandering, kan uitdagend zijn. Het is belangrijk te onthouden dat het veranderen van overtuigingen en gedrag een proces is dat tijd kan kosten. Soms zullen mensen hun opvattingen niet onmiddellijk veranderen, maar door respectvol en geduldig te blijven, kun je de basis leggen voor toekomstige reflectie en mogelijk positieve verandering.
Hier zijn enkele suggesties om effectief met mensen, die weerstand hebben tegen noodzakelijke verandering, om te gaan.

  1. Empathie en begrip. Probeer de standpunten en zorgen van de andere persoon te begrijpen. Stel open vragen om inzicht te krijgen in hun perspectief. Het tonen van empathie kan de toon van het gesprek verzachten en de andere persoon laten zien dat je bereid bent te luisteren.
  2. Feitelijke informatie. Bied feitelijke, wetenschappelijk onderbouwde informatie aan om je te ondersteunen. Zorg ervoor dat je goed geïnformeerd bent over het onderwerp, zodt je en overtuigende informatie kunt verstrekken.
  3. Gedeelde waarden en belangen. Identificeer gedeelde waarden en belangen om een gemeenschappelijke basis te vinden. In het geval van klimaatverandering kunnen gedeelde waarden zoals het beschermen van de leefomgeving voor toekomstige generaties een aanknopingspunt bieden.
  4. Positieve framing. Framing van het probleem op een positieve manier kan helpen. In plaats van te wijzen op de negatieve gevolgen, focus op kansen en voordelen van positieve veranderingen. Bijvoorbeeld, benadrukken hoe duurzame praktijken geld kunnen besparen.
  5. Geduld en respect. Wees geduldig en respectvol, zelfs als de andere persoon weerstand biedt. Het kan tijd kosten voor mensen om hun standpunten te heroverwegen, en druk uitoefenen kan contraproductief zijn.
  6. Praktische actie. Laat zien hoe kleine veranderingen in levensstijl of gedrag positieve effecten kunnen hebben. Concrete stappen en oplossingen kunnen minder bedreigend lijken dan grootschalige veranderingen.
  7. Luisteren en dialoog. Creëer ruimtes voor open en respectvolle dialoog waarin mensen zich vrij voelen om hun zorgen te uiten en vragen te stellen. Het luisteren naar hun zorgen kan leiden tot meer begrip.
  8. Erkenning van complexiteit. Begrijp dat sommige kwesties, zoals klimaatverandering, complex zijn en dat er niet altijd eenvoudige oplossingen zijn. Het erkennen van deze complexiteit kan begrip kweken voor verschillende standpunten. Maar benoem niet iets als complex wanneer dat feitelijk niet het geval is. Het argument kan ook een drogreden zijn om weerstand tegen verandering te maskeren.
  9. Blijf constructief. Probeer constructief te blijven, zelfs als het gesprek moeilijk wordt. Vermijd het maken van verwijten of het in de verdediging schieten.
  10. Focus op gemeenschappelijke doelen. Benadruk de gemeenschappelijke doelen die iedereen kan delen, zoals een gezonde planeet voor toekomstige generaties. Dit kan helpen om bruggen te bouwen.

Hoeveel impact heb je als individu?

Een vorm van "conspiracy" die wel goed is om eens over na te denken wordt verbeeld in de film Cowspiracy.
Weten wat jouw gedrag als individu voor gevolgen heeft, daar begint voor hem/haar een mogelijke verandering in gedrag. Bij bedrijven en overheden is niet snel in te schatten of zij hun maatschappelijke betrokkenheid omzetten in effectief milieuvriendelijk gedrag. Voor hen zou het mooi zijn wanneer zij in hun jaarverslag aangeven wat ze deden, doen en gaan doen om hun bijdrage te leveren aan het verkleinen van maatschappelijke problemen.

Eigenlijk geldt voor iedereen op alle niveaus en als lid van allerlei groepen dat zij verantwoording zouden moeten kunnen afleggen van de eigen bijdrage aan het verkleinen van problemen. Maar wie daar alsmaar mee bezig is vindt nooit rust en is niet vrij.
De oude, Taoïstische chinezen kenden het begrip wei-wu-wei: doen door niet te doen oftewel handelen zonder ergens naar te streven. Het betekent dat je en-en denkt.
Je bereikt je doel door ogenschijnlijk niet te handelen. “Laat je linkerhand niet weten wat je rechterhand doet”. (Naiskarmya) De wijze ziet het niet-handelen in het handelen en het handelen in het niet-handelen.
Je bent je bewust van welke handelingen bijdragen tot ellende en je besluit simpelweg deze te laten. Je spreekt er ook niet over. Het gaat samen met het fenomeen dat wijze mensen vaak zwijgen. Het omgekeerde is natuurlijk niet het geval, zoals de film Cowspiracy laat zien. De zwijgende meerderheid is geen menigte wijzen. Wijsheid heeft geen objectieve verschijningsvorm.

Verbeter de wereld, begin bij jezelf.

“You must be the change that you wish to see in the world”. ~Mahatma Gandhi~.

"Everyone thinks of changing the world, but no one thinks of changing himself". ~Leo Tolstoy~.

"The world can only change from within". ~Eckhart Tolle~.

Een beter milieu begint niet uitsluitend bij jezelf - in een wereld die draait om kapitalisme moeten eerst de achterliggende sociale, economische en politieke ideologieën veranderen voordat we de natuur kunnen redden. Naomi Klein ziet klimaatverandering als katalysator voor verandering en een betere wereld.
Verander nu, voor het klimaat alles verandert.

Jelmer Mommers (JM) schrijft in De Correspondent: 'om de politieke ruimte voor klimaatbeleid te vergroten moet de klimaatbeweging bovendien een alternatief wereldbeeld neerzetten, schrijft Klein, ‘dat het kan opnemen tegen het [kapitalistische, JM] wereldbeeld waardoor de ecologische crisis is veroorzaakt'.

'De waarden die het kapitalistische systeem kenmerken – individualisme, dominantie en hiërarchie – moeten we inruilen voor hun tegendeel: onderlinge afhankelijkheid, wederkerigheid en samenwerking. We moeten bovendien afrekenen met ‘het culturele verhaal dat de mens de aarde beheerst, en niet andersom’.