De mogelijkheden van wat niet is
Er zit meer wijsheid in het ontkennende element dan in het bevestigende. En dat is contra-intuïtief, maar toch een constructieve manier van omdenken.
Wikipedia. Het universum, alles wat er is, dus ook wat er niet is, wordt Tao (weg of pad) genoemd. De Tao is niet te kennen of te begrijpen, maar toont zich in 2 tegengestelde waarden: yin en yang. Het zijn geen absolute polen, zoals goed en kwaad alleen in relatie tot elkaar bestaan.
Wie naar kennis streeft
leert dagelijks bij;
wie naar Tao streeft
leert dagelijks af.
Elk is
Verstand omsluit elk is met is-niet en besluit elk is-niet met is. Met het verstand verdelen wij en onderscheiden wij het één van het ander.Met het kleine verstand wordt het één door het ander bepaald.
Met het grote verstand behoort het één bij het ander. Zonder verstand is het één het ander. (Ray Grigg).
Waarheid, zeg ik u, is een land zonder paden, dat langs geen enkele weg, door geen enkele godsdienst, geen enkele sekte, valt te bereiken (Jiddu Krishnamurti).
Ook Jiddu Krisnamurti. Door te ontkennen kom je tot het positieve, niet andersom. Door datgene te ontkennen wat geen liefde is kom je bij dat wat onmetelijk waar is, en dat is liefde. Dus, liefde is geen haat, dat is duidelijk; liefde is geen ijdelheid of arrogantie; liefde is niet in handen van macht - mensen die macht hebben willen meer macht najagen -, het doet er niet toe over wie, over een klein kind, over een groep mensen, of over een heel volk. Dat is bepaald geen liefde. Liefde is niet hetzelfde als genot, noch als begeerte.
Tot zover.
Denk niet per se positief, want dan kan jouw (in) enthousiasme verblinden, maar denk in mogelijkheden, niet in moeilijkheden. Een mogelijkheid is dat wat er nog niet is. Een effectieve mogelijkheid behoudt het goede en brengt het ontbrekende.
Het hindoeïsme kent de non-dualiteit: het overstijgende één zijn van de dualiteiten uitgedrukt als A-dvaita, niet-twee. Het is geen leer, theorie, methode, filosofie, geloof of levenswijze. Het verklaart niets en legt niets uit. Het gaat over het onverklaarbare, over wat niet te begrijpen is.
Wat we moeten doen in het leven is vaak moeilijk in (weinig) woorden te vangen. Het is veel gemakkelijker om te verwoorden wat we beter kunnen (na)laten.
Haal voordeel uit wat is, maar zie het nut van wat niet is.
Niet zijn vloeit zelfs waar er geen ruimte is.
Het enige wat er te doen is, is zijn (Lau Tse).
Maar is zijn duidelijk genoeg?
Ook andere inzichten zijn erg kort van stof.
Een paar voorbeelden.
(vrij naar Zen, Lau Tse).
Zij die het zeggen, weten het niet.
Zij die het weten, zeggen het niet.
Iets minder vaag en absoluut.
Zij die weten, spreken weinig.
Zij die veel spreken, spreken nog geen wijze woorden.
Alles wat ik zeker weet, is dat ik niets zeker weet (Socrates).
Waarover men niet spreken kan, zou men beter zwijgen (Ludwig Wittgenstein).
Wanneer iemand (wijselijk?) zwijgt kan dat 2 dingen betekenen: of hij weet het niet of het is een betekenisvol zwijgen.
Voorzichtigheid is dus geboden.
Vrijheid en grenzen
De centrale boodschap van de ethiek van de bijbel (de gulden regel) is zelfs een dubbele 'negatie': “wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet”.Ook 9 van de 10 geboden zijn als een negatie geformuleerd: “Gij zult niet …”.
Waarom hier de negatie wordt gebruikt, is om de vrijheid van de ander niet onnodig te beperken. De prioriteit van het ontkennende element ligt boven het bevestigende. Waar andermans vrijheid begint, houdt mijn vrijheid op. Vrijheid wordt het beste omschreven door concreet te zijn over wat het niet is. Ben je concreet over wat vrijheid wel is, dan dreig je het begrip te beperken in een vorm die het juist niet is. Woorden zijn beperkt om het transcendente uit te drukken, daarom wordt gesproken in termen van "noch dit, noch dit" (neti neti) waarbij uiteraard een relevante benadering wordt gekozen.
Meister Eckhart (ongeveer 1260-1327) was een Duitse filosoof en mysticus en een vertegenwoordiger van het gebruik van de negatie, de zogenaamde apofatische theologie. Volgens deze stroming kan men alleen in termen van negatie over God kan spreken: men kan wel zeggen wat God niet is, maar niet wat hij wel is.
Eckhart Tolle is een hedendaagse boeddhist die spreekt over de mogelijkheid om de ongrijpbare essentie kenbaar te maken door duidelijk te maken wat het niet is. Hier is hij te beluisteren op een video.
Het voorkomen van het ongewild overschrijden van andermans grenzen is ook de reden waarom er een etiquette bestaat. Mensen worden graag concreet in spelregels om te voorkomen dat zij andermans vrijheid aantasten. Maar dat levert wel veel regels op. En dan zie je al snel door de vele bomen het bos (het geheel) niet meer. Iedereen wil graag positief leven. Dat is een open deur, maar iemand die probeert positief te zijn zonder het tegendeel te accepteren is onecht en uit balans. Het positieve en het tegendeel horen, net zoals het linker- en rechterbeen, bij elkaar. Zij vormen een spanningsboog, die jij bestuurt. Wanneer je jouw beide benen laat samenwerken -in balans- kun je bewegen en dansen. Als een van beide domineert dan loop je uiteindelijk in cirkels.
Net als bij yang (mannelijk) en yin (vrouwelijk) is niet een van beide het goede of het slechte. Zij horen bij elkaar en gaan in elkaar over. In het samengaan ondersteunen en versterken ze elkaar; ze leveren ook een beetje in, maar weerhouden elkaar van de grotere nadelen van het extreme (zijn). Het negatieve (yin) is de ruimte waarin het positieve kan bestaan. Net zoals een kopje voornamelijk bestaat uit lege ruimte (niet-iets), waarin je thee (iets) kunt doen (ontvangen, yin). Het is niet de bedoeling om het negatieve een vorm te geven, het gaat erom dat je er niet tegen vecht of het ontkent, maar dat je leert zien dat het een plaats (zin) heeft. Ken het mannelijke en leef door het vrouwelijke.
Omgaan met (on)waarheid
'To see what is', dat is Jiddu Krishnamurti ten voeten uit, een man die los van iedere beweging, kerk of religie op zoek is naar waarheid.
"Ik zeg dat het inzicht in het eeuwige in het vergankelijke zetelt. Het ego moet verdwijnen en in het proces van het oplossen ervan vind je de waarheid, de heelheid".
"Ik spreek over waarheid en om die te vinden moet je een normaal mens zijn, vrij van angst, vrij van de behoefte op een ander te leunen of iets of iemand vereren, vrij van hebzucht, van macht, wreedheid, kwaadwilligheid en van alle tegengestelden".
Krishnamurti: jeugd en bewustwording (bol.com).
Negatieve metafysica als inspiratie
Negatieve metafysica kan een inspiratiebron zijn voor wat we niet moeten doen. Het kan ons bewust maken van negatieve gedachten en patronen die ons geluk in de weg staan. Het kan worden gebruikt om ons te helpen onze concepten en overtuigingen te verfijnen door ons te laten zien dat er verschillende manieren zijn om naar deze concepten te kijken, zowel in termen van aanwezigheid als afwezigheid, en door ons bewust te maken van onze eigen beperkingen en onwetendheid.
Vaak denken we bijvoorbeeld bij waarheid aan het hebben van correcte overtuigingen over de werkelijkheid. Dit wordt vaak aangeduid als "positieve waarheid", omdat het gaat om de aanwezigheid van iets dat waar is.
Maar we kunnen ook kijken naar "negatieve waarheid", waarbij we ons concentreren op wat niet waar is. Bijvoorbeeld, door te begrijpen wat het betekent om een valse overtuiging te hebben, kunnen we ook beter begrijpen wat het betekent om een juiste overtuiging te hebben. Door te kijken naar wat niet waar is, kunnen we ons denken verfijnen en de grenzen van ons begrip beter begrijpen.
Een ander voorbeeld is "niet-weten". Door ons te concentreren op wat we niet weten, kunnen we ons bewust worden van onze eigen beperkingen en kunnen we ons openstellen voor nieuwe ideeën en inzichten. Door ons te concentreren op onze onwetendheid, kunnen we ons denken uitdagen en onze geest openen voor nieuwe mogelijkheden.
Hier zijn er nog een paar voorbeelden.
Een voorbeeld van negatieve ethiek is het concept van "negatieve plichten". Dit zijn plichten die vereisen dat we bepaalde acties vermijden, in plaats van bepaalde acties te verrichten. Bijvoorbeeld, het vermijden van het schaden van anderen wordt beschouwd als een negatieve plicht, terwijl het helpen van anderen wordt beschouwd als een positieve plicht.
In feite kunnen de 10 geboden worden beschouwd als een reeks van negatieve plichten, waarbij elk gebod ons vertelt wat we moeten vermijden in plaats van wat we moeten doen.
Etiquette is nuttig om ons gedrag in sociale situaties te reguleren. Het kan helpen om conflicten te voorkomen en respectvol met anderen om te gaan. Door duidelijke afspraken te maken over wat wel en niet acceptabel is, kunnen we ervoor zorgen dat iedereen zich comfortabel voelt en er geen grenzen overschreden worden.
Een ander voorbeeld van negatieve metafysica is het concept van "negatieve ruimte". Dit is de ruimte die wordt gecreëerd door de afwezigheid van objecten of materie. Bijvoorbeeld, als we een vaas op een tafel plaatsen, creëert de vaas negatieve ruimte rondom zichzelf op de tafel.
Een voorbeeld van negatieve psychologie is het concept van "negatieve emoties". Dit zijn emoties die worden veroorzaakt door de afwezigheid van iets dat we verlangen of waarderen. Bijvoorbeeld, verdriet kan worden veroorzaakt door het verlies van een dierbare, terwijl frustratie kan worden veroorzaakt door het niet bereiken van een bepaald doel.
In plaats van te proberen gelukkig te worden door het nastreven van allerlei doelen en ervaringen, richt de negatieve benadering van geluk zich op het vermijden van de dingen die ons ongelukkig maken. Dit kan betekenen dat we proberen om situaties te vermijden waarvan we weten dat ze ons ongelukkig maken, of dat we proberen om onze reacties op die situaties te veranderen.